Tekst Ieders Lucht - concept03 (3 oktober 2006)

Inhoudsopgave
I Ieders Lucht
Wat is lucht?
Luchtkwaliteit
Luchtvervuiling
Wat doet luchtvervuiling met…
Lucht is van iedereen
II Luchtvervuiling
Luchtvervuilende stoffen
Waar komt luchtvervuiling vandaan?
Luchtvervuiling meten
III Luchtkwaliteit en gezondheid
Hoe ongezond is luchtvervuiling?
Ziek door lucht
IV Een toekomst voor lucht?
Overheid
Maatschappelijke organisaties
V Wat kan je zelf doen?
Begin bij jezelf
Help maatschappelijke organisaties
Vertel het verder
Tips
VI Meer weten over luchtkwaliteit en luchtvervuiling?
VII Verklarende woordenlijst en stoffenlijst
I Ieders Lucht
Lucht is van iedereen en iedereen gebruikt de lucht. Maar wat is lucht eigenlijk en hoe bepaal je
of lucht schoon is? Wat gebeurt er met je als je vervuilde lucht inademt? En wat doet de
Nederlandse regering om ervoor te zorgen dat de lucht schoon genoeg blijft? In dit boekje vind
je antwoorden op deze en andere vragen over lucht en luchtkwaliteit. Ook staat erin wat jij zelf
kan doen om de luchtkwaliteit te verbeteren.
Wat is lucht?
Lucht is een mengsel van een heleboel stoffen. Eén van die stoffen is zuurstof (O2), mensen en
dieren hebben dit nodig om te leven. Lucht bestaat voor ongeveer 20% uit zuurstof en voor 80%
uit stikstof (N2). Maar in de lucht die wij inademen zitten nog veel meer stoffen. Sommige van
die stoffen zijn gassen, zoals bijvoorbeeld koolstofdioxide (CO2). Dit gebruiken planten om
energie uit te halen. Andere stoffen zijn vaste deeltjes, zoals roet en stof. In totaal kan je met
één keer inademen heel veel verschillende stoffen binnenkrijgen. Sommigen van deze stoffen
kunnen vervuilende stoffen zijn: ze zijn slecht voor de gezondheid van de mens of voor de
aarde. Als er (veel) vervuilende stoffen in de lucht zitten, noemen we dit luchtvervuiling.
Luchtkwaliteit
De luchtkwaliteit is een manier om te zeggen hoe schoon (of vuil) de lucht is. De luchtkwaliteit
kan je meten. De luchtkwaliteit op één plek verandert steeds. Vlakbij een snelweg is de
luchtkwaliteit als er file staat bijvoorbeeld vaak veel slechter dan wanneer er weinig auto’s
rijden. Er zijn dan veel auto’s bij elkaar en de lucht blijft hangen. Ook door het weer verandert
de luchtkwaliteit. Als het hard waait dan wordt vervuilde lucht uit een schoorsteen bijvoorbeeld
veel beter weggeblazen dan als het windstil is.
De regering heeft voor een aantal vervuilende stoffen bepaald hoeveel er van die stof in de
lucht mag zitten. Dit is voor elke vervuilende stof een ander getal. Je noemt dit getal een norm.
Soms zit er meer vervuilende stof in de lucht dan volgens de norm mag. De norm wordt dan
overschreden. Op sommige plekken in Nederland gebeurt dat heel vaak, bijvoorbeeld in drukke
steden en langs snelwegen waar vaak file staat.
Norm (µg/m3)* Gemiddelde in Rotterdam (µg/m3)*
Zwaveldioxide (SO2)
20
Stikstofdioxide (NO2) 40
40
Fijn stof (PM10) 40
37 (norm is 62
keer overschreden)
Ozon (O3)
110
4 keer overschreden
[Misschien beter
als grafiek. Gegevens van RIVM, andere gegevenscombi’s zijn mogelijk. Dit zijn jaargemiddelden. ]
Stof
Het is het beste als de normen zo weinig mogelijk overschreden worden. Daarom heeft de
regering regels gemaakt. Zo is er bijvoorbeeld een regel voor fabrieken. Zij moeten ervoor
zorgen dat er zo min mogelijk vervuilende rook uit de fabriekspijp komt.
Luchtvervuiling
Schadelijke stoffen in de lucht zorgen voor luchtvervuiling. Met ’schadelijk’ wordt niet alleen
gevaarlijk voor de gezondheid van de mens bedoeld. Het kan ook zijn dat stoffen slecht zijn
voor de natuur of voor het klimaat.
Er zijn verschillende soorten luchtvervuiling. Een groot deel van de luchtvervuiling komt uit de
natuur. Dit is bijvoorbeeld opstuivend zand en aarde, zeezout en stuifmeel van planten. Vooral
stuifmeel kan voor problemen bij mensen zorgen. Zij hebben dan last van hooikoorts.
Ook de mens zorgt voor luchtvervuiling, bijvoorbeeld door auto te rijden en spuitbussen te
gebruiken. Belangrijke soorten luchtvervuiling zijn stikstofoxiden (NOx), ozon (O3) en fijn stof
(PM10). Stikstofoxiden, zwaveldioxide en ozon zijn allemaal gassen. Fijn stof is de naam voor
een heleboel verschillende kleine vaste deeltjes in de lucht. Deze deeltjes zijn zo klein dat als je
ze inademt, ze in je longen terecht komen.
Het in de lucht komen van schadelijke stoffen wordt uitstoot genoemd. Schadelijke stoffen
kunnen op verschillende manier in de lucht terecht komen. Zo kunnen stikstofoxiden via een
fabrieksschoorsteen of auto-uitlaat in de lucht komen, maar ook door de landbouw. De plek
waar de vervuiling vandaan komt noem je de bron. Stikstofoxiden kunnen dus uit meer bronnen
komen: uit de industrie, van het verkeer of uit de landbouw. In hoofdstuk twee lees je meer over
de stoffen die de lucht vervuilen en waar die stoffen vandaan komen.
(cartoon idee) “Hot spot”
Een plek waar heel veel vervuiling in de lucht zit wordt een hot spot of knelpunt
genoemd.
Wat doet luchtvervuiling met…
Luchtvervuiling kan schadelijk zijn voor mensen, maar ook voor gebouwen, de natuur en het
klimaat. Vooral mensen met astma of andere problemen met hun luchtwegen hebben snel last
van luchtvervuiling. Je luchtwegen zijn je luchtpijp en je longen. Ook baby’s, kinderen en oudere
mensen zijn gevoeliger voor luchtvervuiling. De problemen die je kunt krijgen door
luchtvervuiling zijn bijvoorbeeld keel- en neusirritaties, verkoudheid, longontsteking en zware
astma. Soms is de luchtvervuiling zo groot dat er op de radio en op tv gewaarschuwd wordt
voor smog. Aan het eind van de middag en het begin van de avond is de luchtvervuiling dan
meestal het hoogst. Het is dan beter om niet buiten iets heel actiefs gaan doen, zoals sporten of
klussen. Je kunt het dan namelijk benauwd krijgen en misselijk worden, omdat je veel
luchtvervuiling inademt. In hoofdstuk drie lees je meer over luchtvervuiling en de gezondheid
van mensen.
[Stenen gebouwen en standbeelden kunnen ook ‘last’ hebben van luchtvervuiling. Sommige
stenen lossen door de vervuilende stoffen in de lucht en in de regen op. Bij standbeelden wordt
het gezicht dan steeds vager. <plaatje/tekening?>]
Niet alleen voor mensen is luchtvervuiling slecht, ook planten en dieren hebben er last van.
Sommige luchtvervuilende stoffen zorgen namelijk voor verzuring. Dat is het zuurder worden
van de bodem en het water. De zure stoffen komen via de bladeren en wortels in planten
terecht. Planten en dieren drinken van het verzuurde water en kunnen daar ziek van worden.
De verzurende stoffen komen ook in het grondwater terecht. Van grondwater wordt drinkwater
gemaakt. Uiteindelijk kunnen mensen dus ook last krijgen van de verzuring.
Door vervuilende stoffen in de lucht verandert ons klimaat. Stoffen zoals CO2 en ozon zorgen
voor het versterkte broeikaseffect. Wat dit precies is, wordt uitgelegd in hoofdstuk twee. Het
broeikaseffect zorgt ervoor dat het steeds warmer wordt op aarde. Daardoor smelten de
ijskappen en stijgt de zeewaterspiegel. Mensen zijn bang dat als dit door blijft gaan en we er
niets tegen doen, Nederland onder water zal komen te staan.
Lucht is van iedereen
Lucht is van iedereen, en dat betekent dat luchtvervuiling ook een probleem voor iedereen is.
De vervuiling uit fabriekspijpen in Engeland komt ook boven Nederland terecht. Vervuiling uit de
havens in Rotterdam waait ook naar België en Frankrijk. Ongeveer 65% van het fijn stof in
Nederland komt uit bronnen uit het buitenland. Maar uit Nederland gaat 3x meer fijn stof naar
het buitenland dan dat we uit het buitenland binnenkrijgen.
Als we willen dat de lucht schoner wordt, moeten alle landen daar dus samen hun best voor
doen. Daarom hebben heel veel landen in 1997 met elkaar afgesproken dat ze minder
broeikasgassen willen uitstoten. Dit spraken ze af in de Japanse stad Kyoto. Daarom heet dit
het Kyoto-protocol. Ieder land dat het verdrag heeft ondertekend, moet ervoor zorgen dat in
2010 hun land 5% minder broeikasgassen uitstoot dan in 1990.
Verder hebben de Europese landen, de VS en Canada in 1999 met elkaar afgesproken om de
uitstoot van een aantal andere luchtvervuilende stoffen te verminderen. Deze afspraken staan in
het Gotenburg protocol. Daarnaast heeft de Europese Unie een afspraak met alle Europese
landen over het verminderen van de luchtvervuiling. Deze afspraak heet CAFE, Clean Air For
Europe (schone lucht voor Europa).
De Nederlandse regering doet ook van alles om de luchtkwaliteit te verbeteren. In hoofdstuk vijf
wordt meer verteld over hoe regeringen over de hele wereld proberen de luchtkwaliteit te
verbeteren.
II Luchtvervuiling
Er zijn veel verschillende soorten luchtvervuiling. Sommige vervuilende stoffen komen uit de
natuur. Anderen soorten komen in de lucht door de dingen die mensen doen. Dit hoofdstuk gaat
over de belangrijkste soorten luchtvervuiling, namelijk fijn stof, ozon, broeikasgassen en andere
luchtvervuilende stoffen. Ook wordt verteld over waar luchtvervuiling vandaan kan komen: uit de
natuur, het verkeer, de industrie, de landbouw en huishoudens.
Luchtvervuilende stoffen
Voor de mens zijn de belangrijkste luchtvervuilende stoffen fijn stof, ozon en broeikasgassen.
Fijn stof en ozon zijn namelijk heel slecht voor de gezondheid en broeikasgassen zorgen voor
klimaatverandering. Daarnaast zijn er nog veel andere luchtvervuilende stoffen.
Aërosolen en fijn stof
Aërosolen zijn alle zwevende vaste of vloeibare deeltjes in de lucht. Zoals zand uit de Sahara,
een vast deeltje. Of waterdruppels, vloeibare deeltjes. Aërosolen kan je niet direct zien, maar
soms ziet de lucht er een beetje nevelig uit. Dit komt door aërosolen. Aërosolen werken de
broeikasgassen tegen. Ze zorgen er voor dat de aarde afkoelt. Ze vangen namelijk zonlicht op.
Dit komt dan niet op de aarde en daardoor warmt de aarde minder op.
Sommige aërosolen zijn heel klein. Zo klein, dat als je ze inademt, ze tot diep in je longen
kunnen komen. Deze hele kleine deeltjes noemen we fijn stof. Dit wordt vaak geschreven als
PM10. Fijn stof bestaat uit veel verschillende stoffen. Sommige van deze stoffen zijn slecht voor
je gezondheid. Hierover lees je meer in hoofdstuk drie.
Fijn stof heeft veel verschillende bronnen. De belangrijkste daarvan zijn het verkeer en de
industrie. In uitlaatgassen zit bijvoorbeeld fijn stof, en ook in de rook uit fabriekspijpen. Dit zijn
menselijke bronnen van fijn stof. Fijn stof zoals zeezout, bodemdeeltjes en zand komen uit de
natuur. Ongeveer ⅓ van het fijn stof in Nederland komt uit de natuur, ⅓ komt uit menselijke
bronnen uit het buitenland en ⅓ uit menselijke bronnen in Nederland [(ook) als grafiek].
(cartoon idee) “Cocktail”
Fijn stof is een steeds wisselend mengsel van veel verschillende deeltjes en stoffen. Een
soort cocktail dus.
Ozon
Ozon (O3) bestaat uit drie zuurstofmoleculen bij elkaar, de zuurstof die wij nodig hebben om te
leven bestaat uit twee zuurstofmoleculen bij elkaar: O2. Zuurstof heeft iedereen nodig, maar
ozon is niet goed voor de mens. Het kan zorgen voor problemen met ademen. Ozon is de
belangrijkste stof in (zomer)smog. Ozon komt niet direct door de mens in de lucht. Zonlicht
zorgt ervoor dat ozon ontstaat uit een reactie tussen andere luchtvervuilende stoffen.
Ozon in de lucht is niet altijd slecht. Het ligt eraan hoe hoog boven de aarde het voorkomt.
Vlakbij de aarde, op de hoogtes waar mensen leven, kan het voor problemen met je luchtwegen
en longen zorgen. Maar om de aarde heen zitten allemaal verschillende lagen. [plaatje
luchtlagen] Op 10-15 km hoogte in de atmosfeer zit een hele belangrijke laag, de ozonlaag.
Deze laag met heel veel ozon zorgt ervoor dat er veel minder schadelijke zonnestraling op
aarde valt. Ozon neemt die schadelijke UV straling namelijk op.
Broeikasgassen
Een aantal luchtvervuilende gassen zorgen ervoor dat het klimaat verandert, omdat de
gemiddelde temperatuur hoger wordt. Deze gassen worden daarom broeikasgassen
genoemd. De belangrijkste broeikasgassen zijn koolstofdioxide (CO2), methaan (CH4), lachgas
(N2O), stikstofmonoxide (NO) en fluorverbindingen. Deze gassen zorgen voor het versterkte
broeikaseffect.
(in kader?) Het versterkte broeikaseffect
Broeikasgassen zijn van nature al aanwezig in de atmosfeer. Ze zorgen ervoor dat de aarde
niet te veel afkoelt. Dit doen ze door warmte vast te houden, net zoals het glas van een
broeikas dat doet. Daarom heet dit het broeikaseffect. Zonder broeikasgassen zou de
temperatuur op aarde -18˚ C zijn. Dan zouden we er niet kunnen leven. Maar door de mens
komen er steeds meer broeikasgassen in de lucht, waardoor er meer warmte wordt
vastgehouden dan nodig is. Dit heet het versterkte broeikaseffect. Hierdoor wordt het klimaat
steeds warmer en stijgt de zeespiegel.
CO2 is niet slecht voor de gezondheid van de mens, maar het is wel het belangrijkste
broeikasgas. Daarom wordt het ook als luchtvervuiling gezien. CO2 komt in de lucht door de
verbranding van fossiele brandstoffen (kolen, aardgas en aardolie). Benzine wordt van
aardolie gemaakt. Daardoor zorgt het verkeer voor veel extra CO2 in de atmosfeer. Ook het
kappen van bossen zorgt ervoor dat er meer CO2 in de lucht blijft. Bomen zetten CO2 namelijk
om in zuurstof (O2). Met minder bomen blijft er dus meer CO2 in de lucht zitten.
Het tweede belangrijkste broeikasgas is methaan (CH4). De grootste bron van methaan is de
veeteelt, bijvoorbeeld koeien. Koeien herkauwen hun eten en daarbij ontstaat methaan. Een
andere belangrijke bron van methaan zijn vuilstortplaatsen.
Ruim de helft van de stikstofoxiden in de lucht komt uit de natuur, daar kan de mens niet veel
tegen doen. Maar lachgas (N2O) en stikstofmonoxide komen ook in de lucht door verbranden
van fossiele brandstoffen, door sommige chemische fabrieken en door (kunst)mest. En één
deeltje lachgas blijft wel 150 jaar in de lucht zitten. Daardoor versterkt lachgas het
broeikaseffect 310 keer meer dan een deeltje koolstofdioxide.
Andere luchtvervuilende stoffen
Andere luchtvervuilende stoffen zijn stikstofdioxide (NO2), zwaveldioxide (SO2), koolmonoxide
(CO), vluchtige organische waterstoffen (VOS) en een groep met heel veel verschillende stoffen
die samen PAK’s worden genoemd.
Stikstofdioxide (NO2) is niet alleen slecht voor de gezondheid van de mens, maar ook voor het
milieu. Het komt in de lucht door het verbranden van fossiele brandstoffen. In de natuur zorgt
het voor verzuring. In het vorige hoofdstuk is uitgelegd wat dit is.
Als mensen luchtvervuiling meten, meten ze vaak de hoeveelheid NO2 in de lucht. Er zijn
kaarten gemaakt van de hoeveelheid NO2 op de wereld. Daarop kan je sommige steden heel
duidelijk herkennen. Nederland en België zie je ook heel duidelijk liggen, hier komen grote
hoeveelheden NO2 voor.
[kaart NO2 metingen in Europa]
Zwaveldioxide (SO2) komt vrij bij verbranding van kolen en benzine. In benzine mag maar heel
weinig zwavel zitten. Fabrieken die kolen stoken moeten met speciale filters zoveel mogelijk
zwavel uit de rook halen voordat het de lucht in gaat. Door deze regels valt de luchtvervuiling
door zwaveldioxide tegenwoordig erg mee. De grootste bron van zwaveldioxide zijn op dit
moment de zeeschepen, die (nog) op brandstof met zwavel varen. De concentratie van
zwaveldioxide in de lucht is niet zo hoog dat het effecten op de gezondheid kan veroorzaken.
Koolmonoxide (CO) komt ook door verbranding in de lucht. Het komt vooral in de lucht door het
verkeer. Dankzij katalysatoren komt er veel minder in de lucht dan vroeger. CO kan heel
gevaarlijk zijn, want het zorgt ervoor dat er minder zuurstof in je bloed kan worden opgenomen.
Als je heel veel inademt, kan je stikken. De hoeveelheden die tegenwoordig in de lucht zitten
zijn niet schadelijk voor de mens.
Vluchtige Organische Stoffen (VOS) is een verzamelnaam voor verschillende stoffen. Het zijn
stoffen die vrijkomen uit bijvoorbeeld benzine, verf, schoonmaakmiddelen en nagellakremover.
VOS zorgen er, met name bij warm weer, voor dat er ozon gevormd wordt.
Ook Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (PAK’s) is een verzamelnaam. Het zijn
teerachtige stoffen die in de lucht komen door het verbranden van fossiele brandstoffen, hout,
tabak en voedsel. De meeste PAK’s zijn giftig en kankerverwekkend. Als je niet rookt, is de
kans dat je kanker krijgt van PAK’s heel klein.
Waar komt luchtvervuiling vandaan?
Luchtvervuiling kan op veel verschillende manieren in de lucht komen. Als de vervuiling uit de
natuur komt, noem je dit een natuurlijke bron. Natuurlijke bronnen zijn bijvoorbeeld
natuurverschijnselen, zoals een vulkaanuitbarsting, bosbrand of zandstorm. Daardoor komt veel
roet of zand in de lucht, vervuilende stoffen die horen bij de groep van het fijn stof. Maar ook de
zee, de bodem en planten zijn natuurlijke bronnen van fijn stof. Hele kleine deeltjes zeezout,
bodem of stuifmeelkorrels zweven in de lucht en zorgen voor luchtvervuiling. Mensen die
allergisch zijn voor stuifmeelkorrels krijgen daar hooikoorts van.
[evt. hier een quote van Andre Snijder (DCMR) over verkeer als belangrijkste bron]
Verkeer
Menselijke bronnen van luchtvervuiling worden ook wel antropogene bronnen genoemd. Een
belangrijke menselijke bron is het verkeer en vervoer. Auto’s, vrachtwagens, brommers,
schepen en vliegtuigen zorgen voor heel veel luchtvervuiling. Bij het gebruik van benzine en
diesel ontstaan uitlaatgassen en roet. Uitlaatgassen zijn een aantal verschillende gassen bij
elkaar. De belangrijkste daarvan zijn CO2 en NOx. NOx zorgt voor verzuring en vorming van
ozon. CO2 is het belangrijkste broeikasgas. Roet hoort bij het fijn stof.
Het verkeer zorgt vooral vlak bij drukke wegen voor veel luchtvervuiling. Dit is slecht voor de
mensen die daar auto rijden of in de buurt wonen. Als je naast een snelweg woont, is dat net zo
slecht voor je gezondheid als het meeroken van 17 sigaretten op een dag.
[Cartoon idee: naast snelweg wonen = 17 sigaretten meeroken]
Auto’s rijden op de schoonste benzine en hebben daardoor de minst vervuilende uitlaatgassen.
Toch zijn ze grootste bron van vervuiling. Dat komt omdat er zoveel auto’s zijn in Nederland.
Vrachtwagens en vooral schepen gebruiken een veel minder schone soort brandstof. Maar
omdat het er minder zijn, is de totale hoeveelheid luchtvervuiling door vrachtwagens en
schepen minder groot dan die door auto’s. Alleen op plaatsen waar heel veel schepen bij elkaar
zijn, zoals in de havens van Rotterdam, is het anders. Daar zorgen vooral de zeeschepen voor
een groot gedeelte van de luchtvervuiling. In het Rijnmondgebied komt 13-25% van de
stikstofoxiden van schepen.
Industrie
De industrie is ook een grote menselijke bron van luchtvervuiling. Vooral fabrieken die kolen of
stookolie verbranden, zoals energiecentrales en raffinaderijen, zorgen voor veel vervuilende
stoffen in de lucht. Ook zijn er fabrieken waarbij tijdens het maken van hun producten
vervuilende gassen vrijkomen.
Landbouw
De land- en tuinbouw zorgt voor vervuiling van de lucht met methaan, lachgas (N2O) en fijn stof.
Methaan en lachgas dragen bij aan het versterkte broeikaseffect. Het fijn stof komt door het
gebruik van apparaten (bijv. tractoren) maar ook uit de stallen, bijvoorbeeld mest- en
voerdeeltjes. Zo’n 20% van het fijn stof komt uit de landbouw.
Huishoudens
Ook in huis zorgen mensen voor luchtvervuiling. De centrale verwarming, kachels, geisers en
boilers verbranden fossiele brandstoffen en zorgen voor luchtvervuiling met onder andere CO2
en NOx. Vooral tijdens koude winters, als mensen de verwarming hoog zetten, zorgt dit voor
extra luchtvervuiling met fijn stof en ozon. Door houtkachels, barbeques, vuurkorven en open
haarden komt roet en andere soorten fijn stof in de lucht, en ook PAK’s. Daarnaast zijn verf,
sommige schoonmaakmiddelen en nagellakremover zijn bronnen van VOS.
Luchtvervuiling meten
Het RIVM, het RijksInstituut voor Volksgezondheid en Milieu, houdt de luchtkwaliteit in heel
Nederland in de gaten. Zij meten op verschillende plekken in Nederland de hele dag door
hoeveel stikstofdioxide, zwaveldioxide, ozon en fijn stof er in de lucht zit. Op hun website staan
kaarten van die hoeveelheden per uur. Ook kan je een voorspelling zien van de hoeveelheid fijn
stof voor de volgende dag. Dit is bijvoorbeeld handig voor mensen met astma. De kaarten met
de gemeten hoeveelheden zijn te vinden op: HYPERLINK
"http://www.rivm.nl/milieukwaliteit/lucht/" www.rivm.nl/milieukwaliteit/lucht/ (onder ‘data’)
Behalve het RIVM meten ook andere bedrijven en overheden (provincies, gemeenten) de
luchtkwaliteit, maar vaak alleen in hun eigen omgeving. In Rotterdam doet DCMR dat. Op
HYPERLINK "http://www.dcmr.nl/luchtkwaliteit" www.dcmr.nl/luchtkwaliteit kan je zien hoe de
luchtkwaliteit van Rotterdam en omgeving is.
III Luchtkwaliteit en gezondheid
Hoe ongezond is het om vlak bij een snelweg te wonen, of in de buurt van een fabriek? Moeten
we in Nederland met mondkapjes op gaan lopen, net zoals in Japan? Vervuilde lucht kan heel
slecht zijn voor je gezondheid, zeker als je veel of vaak vervuilde lucht inademt. Vooral fijn stof
en ozon zijn slecht voor de gezondheid. Niet iedereen heeft evenveel last van vervuilde lucht.
Mensen met ademhalingsziektes zoals astma hebben er meer last van dan gezonde mensen. In
dit hoofdstuk lees je over wat fijn stof en ozon met je gezondheid doen en over ziektes zoals
astma, COPD en hooikoorts.
[evt. quote van Ingrid Walda (GGD) over problemen die je kunt krijgen door luchtvervuiling]
Hoe ongezond is luchtvervuiling?
Mensen die vlakbij een snelweg wonen, hebben meer kans om hart- en longproblemen te
krijgen. Kinderen die naar een school vlakbij een drukke weg gaan, hebben vaker last van
allergie en meer luchtwegklachten. Men denkt dat dit komt doordat deze mensen meer
vervuilde lucht inademen. Er wordt veel onderzoek gedaan naar wat vervuilde lucht doet met de
gezondheid van de mens. Onderzoekers willen weten of je eerder dood kan gaan door
luchtvervuiling. Het is lastig om dat goed te onderzoeken. Dit komt doordat luchtvervuiling ook
weer niet zo slecht is dat mensen er direct dood aan gaan als ze het inademen. Alleen mensen
die al ziek zijn, kunnen dood gaan door vervuilde lucht. Maar veel onderzoekers denken dat ook
gezonde mensen door het inademen van vervuilde lucht een aantal maanden of jaren eerder
dood gaan dan wanneer ze geen vervuilde lucht hadden ingeademd. Dit is moeilijk te bewijzen,
omdat je natuurlijk nooit zeker kan weten wanneer iemand dood zal gaan.
Het maakt verschil of mensen maar heel af en toe vervuilde lucht inademen of juist elke dag.
Elke dag vervuilde lucht inademen noemen we langdurige blootstelling. Waarschijnlijk is
langdurige blootstelling aan een beetje luchtvervuiling veel slechter dan heel af en toe heel erg
vervuilde lucht inademen.
De verschillende soorten luchtvervuiling zijn niet allemaal even gevaarlijk voor de mens.
Sommige, zoals CO2, zijn zelfs helemaal niet gevaarlijk voor ons. Tussen de stoffen die wel
slecht voor je zijn, zitten ook grote verschillen. Door sommige stoffen ga je alleen meer hoesten.
Maar andere stoffen zouden bij langdurige blootstelling ervoor kunnen zorgen dat mensen
eerder overlijden. Er is het meest onderzoek gedaan naar fijn stof en ozon.
Fijn stof
Omdat fijn stof deeltjes zo ontzettend klein zijn, kunnen ze heel makkelijk diep in je longen
terecht komen. Sommige deeltjes zijn zelfs zo klein dat ze via je longen in je bloed kunnen
komen. Fijn stof zorgt voor ontstekingen aan de luchtwegen en problemen met hart en
bloedvaten. De meeste onderzoekers denken dat in Nederland zo’n 18.000 mensen per jaar
sterven aan de gezondheidsproblemen die ze hebben gekregen door langdurige blootstelling
aan fijn stof.
Ozon
Ook ozon zorgt voor ontstekingen aan de luchtwegen. Het zorgt ervoor dat je minder goed kunt
ademen. Als er ’s zomers smog is, zit er veel ozon in de lucht. Ook gezonde mensen hebben
dan vaak meer moeite met ademen. Andere klachten door ozon zijn prikkende ogen, hoesten
en soms duizeligheid, misselijkheid en hoofdpijn. Veel ozon in de lucht zorgt voor meer sterfte
bij gevoelige mensen, zoals ouderen.
Effecten van blootstelling
Fijn stof Ozon
Ontstekingen in luchtwegen
+
+
Verergering al
bestaande luchtwegklachten
+
+
Verminderde longfunctie
+
Effecten op hart- en vaat stelsel +
Toename medicijngebruik
+
+
Toename ziekenhuisopnamen +
+
Toename sterfte
+
+
[tabel uit rapport astmafonds]
(in kader/cartoon idee) Zuurstofbar
Een nieuwe rage uit Japan de zuurstofbar. Hier kunnen mensen de stress en de smog
ontvluchten en schone lucht inademen. In verschillende drukke westerse steden kan je zo’n bar
vinden. In de lucht zit ongeveer 50% zuurstof. Vaak is aan de lucht een kleurtje en een geur
toegevoegd.
Ziek door lucht
Mensen met ziektes aan hun luchtwegen, zoals astma of COPD, hebben sneller last van
luchtvervuiling. Gezonde mensen die veel en vaak vervuilde lucht inademen kunnen ook last
van hun luchtwegen krijgen. Ongeveer één op de tien Nederlanders heeft problemen met hun
luchtwegen.
Astma
Astma is een ongeneselijke, chronische (niet overgaande) ontsteking van de luchtwegen.
Hierdoor kan je moeilijker ademhalen. Ook hebben astmapatiënten veel sneller last van stoffen
in de lucht. Als er veel (vervuilde) stoffen in de lucht zitten, kunnen ze een astma aanval krijgen.
Hoe erg dat is, verschilt per persoon. Vaak moeten ze erg hoesten en hebben ze het benauwd.
Een astma-aanval kan ook komen door verkoudheid of door hard sporten. Astmapatiënten
slikken vaak medicijnen, die ervoor zorgen dat ze weinig last hebben van aanvallen. Vooral fijn
stof en ozon maken de klachten van astmapatiënten erger.
COPD
COPD is de naam voor chronische bronchitis (longontsteking) en longemfyseem. Het wordt
vaak veroorzaakt door roken en komt met name voor bij ouderen mensen. Het begint vaak met
hoesten, het ‘rokershoestje’. Met de jaren wordt het steeds erger. Mensen kunnen minder goed
zuurstof in hun bloed opnemen, hebben het vaak benauwd en gaan uiteindelijk vaak eerder
dood. Mensen met COPD hebben problemen met ademen. Als de lucht vervuild is, vooral als dit
met fijn stof is, wordt dit alleen maar erger.
Allergieën
Als je allergisch bent voor stuifmeel (pollen) in de lucht, heb je hooikoorts. Stuifmeel hoort ook
bij het fijn stof, maar het komt uit natuurlijke bronnen, namelijk bloemen. Daar kunnen we als
mensen weinig tegen doen. Wel is er onderzoek gedaan dat laat zien dat door luchtvervuiling
meer mensen allergisch worden voor stuifmeel.
Warme weer zorgt voor klachten bij astmapatiënten
7 mei 2006 - Het huidige warme weer is niet bepaald het meest ideale sportweer. De hoge
concentratie roetdeeltjes en ozon in de lucht zorgen voor irritaties bij mensen met astmatische
aandoeningen en/of gevoelige longen. Veel mensen met astma hebben onder deze
omstandigheden ook nog eens last van allergieën. Er zitten nu veel pollen in de lucht.
In het Brabants Dagblad zegt Iris Hiemstra van het Astmafonds dat steeds meer mensen door
luchtverontreiniging last krijgen van allergieën. Zij verteld dat in een Duits onderzoek is aangetoond dat
vooral dieselroetdeeltjes invloed hebben op de eiwitten in pollen. "In steden krijgen meer mensen last van
hooikoorts dan op het platteland. Dat zegt genoeg. De laatste decennia is het aantal mensen met
allergieën flink toegenomen."
Problemen met smog of roetdeeltjes in de lucht zijn te vermijden: binnen blijven in de middag. Hiemstra:
"Ik zou niemand aanraden 's middags te gaan hardlopen of wielrennen. Als je wilt sporten, doe dat dan in
de ochtend of 's avonds.
Ook de grote hoeveelheid ozon die in de lucht zit kan een probleem vormen voor de gezondheid.
Normaal gesproken kunnen de longen kleine hoeveelheden ozon tot ongevaarlijke restproducten
afbreken. Als echter de ingeademde concentraties te groot zijn, kan dat tot ontstekingsreacties leiden.
Een prikkelende ademhaling en pijn bij diep ademhalen, zijn meestal de eerste symptomen. Bij langere
blootstelling aan ozon, kunnen ook de ogen geïrriteerd raken, kun je keelpijn en braakneigingen en
hoofdpijn krijgen.
Wat kun je doen?
In de eerste plaats geen zware inspanningen midden op de dag. Het beste train je vroeg in de ochtend of
later op de avond. Tegen ozon kun je weinig doen. Als er gewaarschuwd wordt voor te hoge
concentraties ozon in de lucht blijf je het beste tussen 12.00 en 20.00 uur binnen.
[Artikel
van www.astma-copd.nl]
IV Een toekomst voor lucht?
Het is duidelijk: als er niets gedaan wordt, verbetert de luchtkwaliteit niet, of hij wordt zelfs
slechter. En dat heeft grote gevolgen voor de mens. Er zijn daarom veel verschillende
organisaties die zich met luchtkwaliteit bezig houden. De overheid maakt afspraken en neemt
maatregelen om ervoor te zorgen dat de luchtkwaliteit beter wordt. De Nederlandse overheid
heeft afspraken met andere landen gemaakt en maakt ook regels voor heel Nederland. Ook
provincies en gemeentes zijn bezig met de luchtkwaliteit in hun gebied. Er zijn ook verschillende
maatschappelijke organisaties bezig met luchtkwaliteit, bijvoorbeeld het Astmafonds en
Milieudefensie. In dit hoofdstuk lees je meer over de dingen die de overheid en een aantal
grotere maatschappelijke organisaties doen tegen luchtvervuiling.
Overheid
Als je wilt weten wat de overheid doet, kan je daar op verschillende niveaus naar kijken. Je kunt
kijken wat er bij jou in de wijk of stad gebeurt, maar ook wat er in de hele provincie gebeurt. Als
je nog verder gaat, kan je kijken wat er in heel Nederland gebeurt, daarna in heel Europa en
tenslotte in de hele wereld. In de hele wereld wordt ‘mondiaal’ genoemd.
Mondiaal
Lucht blijft niet binnen de grenzen van een land. Daarom is het heel belangrijk dat er
wereldwijde afspraken zijn over het verminderen van de luchtvervuiling. De belangrijkste
internationale afspraken over luchtkwaliteit staan in het Kyoto protocol uit 1997 en het
Gotenburg protocol uit 1999.
Het Gotenburg protocol is getekend door alle Europese landen, de Verenigde Staten en
Canada. In het protocol staan afspraken over hoeveel ammoniak, zwaveldioxide, stikstofoxiden
en VOS elk land maximaal mag uitstoten. Voor elk land gelden andere normen. De normen
gelden vanaf 2010. Veel landen, ook Nederland, hebben beloofd om hun uitstoot nog meer te
verminderen dan in het Gotenburg protocol is afgesproken.
Het Kyoto protocol is een aanvulling op het Klimaatverdrag uit 1992. Dit is in Rio de Janeiro
door de Verenigde Naties afgesloten en is getekend door 189 landen. In het Klimaatverdrag is
afgesproken om de uitstoot van broeikasgassen op zo’n niveau te houden, dat ze niet meer
voor klimaatverandering zorgen. Hiervoor moeten er dus minder broeikasgassen uitgestoten
worden.
Na een paar jaar werd duidelijk dat men de afspraken uit het Klimaatverdrag niet zou gaan
halen. Daarom is het Kyoto protocol opgesteld. Hierin beloven industrielanden dat ze hun
uitstoot van broeikasgassen in 2008-2012 met gemiddeld 5% zullen verminderen (ten opzichte
van de uitstoot in 1990). De percentages verschillen per land.
Europa
De Europese Commissie heeft een programma voor het verbeteren van de luchtkwaliteit. Dit
programma heet CAFE (Clean Air For Europe). Doel van het programma is om de luchtkwaliteit
zo te verbeteren dat mensen en het milieu geen (grote) problemen meer krijgen door
luchtvervuiling. Ook voor dit programma worden weer normen vastgesteld.
Door het programma voldoet Europa aan de afspraken uit het Gotenburg protocol. Het gaat dus
ook om dezelfde stoffen als in dit protocol: zwaveldioxide, stikstofoxiden, ammoniak en VOS. Bij
het vaststellen van de normen wordt rekening gehouden met hoeveel het kost om de uitstoot te
verminderen. Zo komen bedrijven niet in de problemen doordat ze veel geld moeten steken in
maatregelen die maar weinig helpen.
Er is ook een Europese Kaderrichtlijn luchtkwaliteit. Hierin zijn voor een aantal
luchtvervuilende stoffen waarden opgenomen waar de hoeveelheid niet boven mag komen. Ook
staat erin hoe er gemeten moet worden en hoe er gewaarschuwd moet worden als de waarden
toch hoger zijn. Alle Europese landen moeten deze richtlijnen overnemen in hun wetgeving.
Nederland
Nederland voldoet niet aan de Europese norm voor fijn stof. Ook is onduidelijk of Nederland de
normen voor stikstofdioxide wel gaat halen. Maar in Nederland wordt hard gewerkt aan de
verbetering van de luchtkwaliteit. Het kabinet doet dit op vier verschillende manieren. Ze treft
maatregelen, zoals het stimuleren van roetfilters in auto’s. Ze maakt nieuwe wetten, zoals de
wet luchtkwaliteit. Verder probeert ze internationaal betere afspraken te maken en helpt ze
gemeenten om actie te ondernemen.
De maatregelen van de regering zijn bedoeld om de luchtvervuiling door verkeer, landbouw,
industrie en woningbouw te verminderen. Veel van deze maatregelen zijn voor het verkeer. Zo
verlaagde ze op sommige wegen de maximumsnelheid. Ook stimuleert ze het gebruik van
roetfilters, zwavelvrije diesel en biobrandstoffen. Dat zijn brandstoffen gemaakt uit planten of
biomassa, bijvoorbeeld biodiesel: dit wordt uit koolzaadolie gemaakt.
[Cartoon idee: biobrandstoffen]
De regering wil graag dat gebieden waar de luchtvervuiling te groot is gaan samenwerken. Ze
kunnen er dan samen voor zorgen dat de luchtkwaliteitsnormen toch gehaald worden. Ze doen
dit door een soort sommetje te maken. Aan de ene kant zijn er alle maatregelen in dat gebied
die de luchtkwaliteit verbeteren, zoals het verbeteren van de doorstroming van het verkeer. Aan
de andere kant zijn er alle maatregelen die de luchtkwaliteit verslechteren, zoals het bouwen
van nieuwe woningen of fabrieken. Als je de gevolgen van deze twee soorten maatregelen van
elkaar aftrekt, dan moet het eindresultaat een verbetering van de luchtkwaliteit zijn. Hierdoor
kan toch gebouwd worden op plekken waar de luchtkwaliteit niet zo goed is, maar waar het wel
nodig is om nieuwe huizen of industrieterreinen te bouwen.
Verder doen verschillende ministeries onderzoek naar nieuwe manieren om de luchtkwaliteit te
verbeteren.
Provincies en gemeenten
Provincies en gemeenten doen ook dingen om de luchtkwaliteit te verbeteren. In gebieden waar
de luchtvervuiling te hoog is, werken ze vaak samen. Verder hebben alle gemeenten geld
gekregen om de luchtkwaliteit in hun gemeente aan te pakken. Wat ze precies doen, verschilt
per gemeente. In Rotterdam hebben ze bijvoorbeeld nu al de schoonste bussen en
vuilniswagens van Europa en in Haarlem doen ze een proef met voertuigen op aardgas.
Maatregelen die de gemeente kan treffen zijn onder andere het instellen van milieuzones:
gebieden waar alleen schone auto’s mogen komen of geen vrachtwagens mogen rijden. In
Rotterdam gaan ze ook milieuzones invoeren. Ook kunnen ze parkeren voor schone auto’s
goedkoper maken en het openbaar vervoer of hun eigen auto’s schoner maken.
Maatschappelijke organisaties
Maatschappelijke organisaties zijn organisaties die zich inzetten voor een bepaald doel of een
bepaalde groep mensen. Een aantal maatschappelijke organisaties houdt zich bezig met
luchtkwaliteit. Vaak doen ze daarvoor onderzoek. De resultaten van het onderzoek gebruiken ze
om te laten zien dat er nog meer of strengere maatregelen genomen moeten worden.
Astmafonds
Het Astmafonds heeft sinds 2005 het programma “Gezond buiten”. Ze willen gezonde
buitenlucht voor mensen met astma en COPD, zodat deze mensen goed kunnen leven. Ze
willen daarom dat de norm voor fijn stof nog strenger wordt. Ook willen ze tijdelijke maatregelen
tot de hoeveelheid fijn stof in de lucht minder is, bijvoorbeeld strengere eisen in de buurt van
scholen en bejaardentehuizen en gedragsadviezen als de luchtkwaliteit slecht is (bijvoorbeeld
niet sporten bij smog).
Greenpeace
Greenpeace voert vooral actie tegen klimaatverandering. Ze willen dat we minder CO2 gaan
uitstoten. Dit kan door geen fossiele brandstoffen meer te gebruiken, maar over te schakelen op
schonere energie, zoals zon- en windenergie.
Milieudefensie
Milieudefensie voert rechtzaken voor schonere lucht en tegen vervuilende projecten. Ook
besteden ze veel aandacht aan het verkeer. Ze willen o.a. dat de normen voor luchtkwaliteit
streng gecontroleerd worden, een lagere maximumsnelheid, geen nieuwe snelwegen, schonere
auto’s en een beter openbaar vervoer.
Provinciale Milieufederaties
De twaalf provinciale milieufederaties houden zich vaak ook bezig met de luchtkwaliteit in hun
provincie. Meer informatie hierover kan je vinden op hun websites (zie hoofdstuk zes).
Stichting Natuur en Milieu
Lucht is een van de onderwerpen waar de Stichting Natuur en Milieu zich voor inzet. Zij vinden
het samenwerkingsplan van de regering goed, maar vinden dat het nu gebruikt wordt om grote
bouwprojecten toch door te laten gaan. Ze willen dat de regels hierover duidelijker worden.
Verder houden ze in de gaten of gemeenten er wel voor zorgen dat de luchtkwaliteit verbeterd.
Sommige gemeenten zijn namelijk verplicht om plannen voor de verbetering van de
luchtkwaliteit te maken. Het blijkt dat slechts een paar gemeenten (w.o. Amsterdam en
Rotterdam) die plannen al hebben opgesteld.
Stichting de Noordzee
Ook Stichting de Noordzee zet zich in voor een schonere lucht, en dan vooral door schonere
(zee)schepen. Voor zeeschepen gelden veel mindere strenge eisen dan voor andere
vervoersmiddelen. Stichting de Noordzee wil dat de brandstof van schepen aan dezelfde eisen
moet voldoen als de brandstof voor vrachtwagens en binnenvaartschepen. Ook willen ze dat de
schonere schepen minder havengeld hoeven te betalen.
Lokale organisaties
Bij jou in de buurt zijn vast ook een aantal organisaties die zich inzetten voor een schonere
lucht, bijvoorbeeld het milieucentrum of een groep van bewoners van huizen vlakbij een
snelweg.
V Wat kan je zelf doen?
Zelf kan je ook meehelpen om de luchtvervuiling te verminderen. Vaak zijn dit hele simpele,
kleine dingen, zoals vaker de fiets pakken of zuinig zijn met energie. Ook kan je een
maatschappelijke organisatie steunen door vrijwilliger te worden of geld te geven. In dit
hoofdstuk lees je hoe jij ervoor kunt zorgen dat je de lucht zo min mogelijk vervuilt. Ook vind je
in dit hoofdstuk een lijst met handige tips die je zo kunt doen!
[evt. quote van Mohamed Hacene (RMC) over “milieu is alleen saai omdat jongeren er nu nog
niets mee doen”]
Begin bij jezelf
Vaak beseffen mensen het niet, maar we kunnen zelf veel doen om ervoor te zorgen dat de
lucht minder vervuild raakt. Bijvoorbeeld vaker met de fiets gaan in plaats van met de auto of
brommer. Verkeer is tenslotte een hele belangrijke bron van luchtvervuiling. Bovendien helpt
vaker de fiets pakken ook nog eens je eigen portemonnee, want je hoeft minder vaak te tanken.
En als je met het vliegtuig op vakantie gaat, kan je de CO2 uitstoot van jouw vlucht
‘compenseren’ door bomen te laten planten die de CO2 weer op zullen nemen. Op internet kan
je hier meer informatie over vinden.
Iets anders wat je zelf kunt doen, is zuinig zijn met energie. Bijvoorbeeld door de kachel een
graadje lager zetten, dit scheelt zo’n 160 kg CO2 uitstoot per jaar. Het helpt ook om lampen niet
laten branden op plekken waar je toch niet bent. Eén lamp van 60 kW die elke dag 1 uur
onnodig brandt, kost ongeveer 12.400 kg CO2 per jaar. Ook kan je groene stroom gebruiken in
plaats van gewone. Deze stroom wordt niet uit fossiele brandstoffen gemaakt en vervuilt de
lucht dus een stuk minder. Verder kan je in de winkel producten kopen met een Eco label
[plaatje Eco label]. Deze producten zijn zo gemaakt en vervoerd, dat ze het milieu zo min
mogelijk vervuilen.
Help maatschappelijke organisaties
Behalve zelf dingen anders doen, kan je ook maatschappelijke organisaties steunen.
Bijvoorbeeld lid worden van Milieudefensie of het Astmafonds. Je kunt geld geven, maar bij veel
maatschappelijke organisaties kan je ook als vrijwilliger meehelpen. Ook hebben
maatschappelijke organisaties regelmatig acties die je kunt steunen. Op de site van
Milieudefensie kan je bijvoorbeeld een digitale actiekaart tekenen. Als veel mensen dit doen,
kunnen ze laten zien dat heel veel mensen hun plannen steunen en daardoor luistert de
regering hopelijk beter naar ze.
Vertel het verder
En je kunt natuurlijk ook de mensen die jij kent vertellen wat je weet over luchtvervuiling en hoe
ze kunnen helpen. In Rotterdam kan je zelfs een cursus volgen, speciaal voor jongeren, waarbij
je leert hoe je mensen kunt voorlichten over het milieu. De jongeren die meedoen, worden
Rotterdams MilieuVoorlichter (RMV). Zij kunnen daarna zelf voorlichtingsbijeenkomsten
organiseren. En wat nu als je niet in Rotterdam woont? Dan kan je in dit boekje vast genoeg
informatie vinden, of anders op de internetsites die je in hoofdstuk zes vindt. Gebruik de
informatie om het goede voorbeeld te geven en om de mensen in jouw buurt te vertellen over
luchtvervuiling. En dan vooral over wat ze zelf kunnen doen natuurlijk!
Tips [mooi opgemaakte tiplijst, met plaatje/cartoon]
Begin bij jezelf
Ga vaker lopen of met de fiets
Wees zuinig met energie en water
Kies voor groene stroom
Zet de kachel een graadje lager
Compenseer de CO2 uitstoot van je vakantiereis
Koop producten met een Eco label
Recycle glas en papier
Gebruik milieuvriendelijke verf
Help maatschappelijke organisaties
Word lid van een maatschappelijke organisatie
Word vrijwilliger bij een maatschappelijke organisatie
Steun de acties van maatschappelijke organisaties
Vertel het verder
Geef zelf het goede voorbeeld
Vertel anderen hoe ze kunnen helpen, bijv. door RMV te worden
Kies een opleiding die iets met milieu te maken heeft
VI Meer informatie over luchtkwaliteit en luchtvervuiling
In dit hoofdstuk vind je een overzicht van interessante websites, organisaties of acties en
informatiebronnen over luchtkwaliteit en luchtvervuiling. Een deel van de informatiebronnen is
gebruikt voor de inhoud van dit boekje.
Rapporten en artikelen
“Stof tot nadenken – fijn stof in Rijnmond”, Provinciale Milieufederaties en Stichting Natuur en
Milieu, oktober 2002
“Luchtkwaliteit in Nederland: gezondheidseffecten en hun maatschappelijke kosten”, Singels,
Klooster, Hoek, september 2005 (te downloaden op de site van het Astmafonds)
“Gezondheidseffecten van luchtverontreiniging”, factsheet Astmafonds
“Waar liggen de fijnstofdoden?”, in: Natuur, Wetenschap & Techniek, januari 2006
“Nota Mobiliteit: oliedom”, Milieudefensie, november 2005
“GLOBE Aërosolen”, SME MilieuAdviseurs, 2004
Websites
Ministerie van VROM
HYPERLINK "http://www.minvrom.nl" www.minvrom.nl (Dossier Luchtkwaliteit, Smog, Verkeer,
Klimaatverandering, Stoffen)
Ministerie van Verkeer & Waterstaat
HYPERLINK "http://www.verkeerenwaterstaat.nl" www.verkeerenwaterstaat.nl (onder
onderwerpen, milieu, luchtkwaliteit)
RIVM (RijksInstituut voor Volksgezondheid en Milieu)
HYPERLINK "http://www.rivm.nl/milieukwaliteit/lucht" www.rivm.nl/milieukwaliteit/lucht
(Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit RIVM)
Milieu en Natuur Planbureau
HYPERLINK "http://www.mnp.nl" www.mnp.nl (Natuur en milieu compendium, sectie nationale
luchtkwaliteit)
DCMR Milieudienst Rijnmond
HYPERLINK "http://www.dcmr.nl/luchtkwaliteit" www.dcmr.nl/luchtkwaliteit (metingen
luchtkwaliteit Rijnmond gebied)
MilieuCentraal
HYPERLINK "http://www.milieucentraal.nl" www.milieucentraal.nl (informatie over o.a.
energiebesparing)
Astma en COPD
HYPERLINK "http://www.astma-copd.nl" www.astma-copd.nl
Astmafonds
HYPERLINK "http://www.astmafonds.nl" www.astmafonds.nl
Greenpeace
HYPERLINK "http://www.greenpeace.nl" www.greenpeace.nl
Stichting Natuur en Milieu
HYPERLINK "http://www.natuurenmilieu.nl" www.natuurenmilieu.nl (thema lucht)
Stichting De Noordzee
HYPERLINK "http://www.noordzee.nl/scheepvaart" www.noordzee.nl/scheepvaart
Wikipedia
HYPERLINK "http://nl.wikipedia.org/wiki/Hoofdpagina" nl.wikipedia.org (o.a. luchtvervuiling,
astma)
Milieucentrum Rotterdam
HYPERLINK "http://www.milieucentrum.rotterdam.nl" www.milieucentrum.rotterdam.nl (meer
info over o.a. lucht in Rotterdam en over de RMV cursus)
GreenSeat
HYPERLINK "http://www.greenseat.nl" www.greenseat.nl (CO2 uitstoot vlucht compenseren)
Trees for Travel
HYPERLINK "http://www.treesfortravel.nl" www.treesfortravel.nl (CO2 uitstoot vlucht
compenseren)
Provinciale Milieufederaties
Brabantse Milieufederatie
HYPERLINK "http://www.brabantsemilieufederatie.nl"
www.brabantsemilieufederatie.nl
Friese Milieufederatie
HYPERLINK "http://www.friesemilieufederatie.nl"
www.friesemilieufederatie.nl
Milieufederatie Drenthe
HYPERLINK "http://www.mfdrenthe.nl" \t "_blank"
www.mfdrenthe.nl
Milieufederatie Flevoland
HYPERLINK "http://www.milieufederatieflevoland.nl" \t
"_blank" www.milieufederatieflevoland.nl
Gelderse Milieufederatie
HYPERLINK
"http://www.geldersemilieufederatie.nl" www.geldersemilieufederatie.nl
Milieufederatie Groningen
HYPERLINK "http://www.mfgroningen.nl"
www.mfgroningen.nl
Milieufederatie Limburg
HYPERLINK "http://www.milieufederatielimburg.nl"
www.milieufederatielimburg.nl
Milieufederatie Noord-Holland
HYPERLINK "http://www.mnh.nl" \t "_blank"
www.mnh.nl
Natuur en Milieu Overijssel
HYPERLINK "http://www.natuurmilieu.nl" \t "_blank"
www.natuurmilieu.nl
Natuur- en Milieu Federatie Utrecht HYPERLINK "http://www.nmu.nl" www.nmu.nl
Zeeuwse Milieufederatie
HYPERLINK "http://www.zmf.nl" \t "_blank"
www.zmf.nl
Milieufederatie Zuid-Holland
HYPERLINK "http://www.milieufederatie.nl"
www.milieufederatie.nl
VII Verklarende woordenlijst
Woorden
Lucht
Luchtkwaliteit
Norm
Uitstoot
Bron
Smog
Aërosolen
Fijn stof
Luchtwegen
Langdurige blootstelling
Astma
Een mengsel van verschillende stoffen, o.a. ongeveer 80% stikstof
en 20% zuurstof.
De kwaliteit van de lucht, ofwel hoe schoon de lucht is.
Een getal dat aangeeft hoeveel van een bepaalde stof in de lucht
(of in het water of in de bodem) mag zitten.
Het in de lucht komen van vervuilende stoffen.
De plek waar vervuiling vandaan komt.
Hele sterke luchtvervuiling. In de zomer meestal een mengsel van
fijn stof en ozon, in de winter zwaveldioxide en fijn stof. Smog kan
voor problemen met ademhalen en hoofdpijn zorgen.
Verzuring
Het zuurder worden van het water en de bodem,
o.a. veroorzaakt door NO2 in de lucht. Planten en dieren komen
door verzuring in de problemen.
Broeikaseffect Het vasthouden van warmte in de atmosfeer door
broeikasgassen.
Broeikasgassen
Koolstofdioxide (CO2), methaan (CH4),
lachgas (N2O), stikstofmonoxide (NO) en fluorverbindingen.
Versterkt broeikaseffect
Het vasthouden van meer warmte
dan nodig door extra broeikasgassen uit menselijke bronnen.
Alle vaste deeltjes in de lucht.
Alle vaste, kleine deeltjes in de lucht met een diameter kleiner dan
10 µm.
Fossiele brandstoffen Aardolie, aardgas en kolen. Verbranding van
deze brandstoffen draagt bij aan het versterkte broeikaseffect en
luchtvervuiling.
Biobrandstoffen
Brandstoffen gemaakt uit planten of
biomassa, bijvoorbeeld biodiesel uit koolzaadolie. Verbranding van
deze brandstoffen draagt minder bij aan het broeikaseffect.
Groene stroom
Stroom die niet is gemaakt uit fossiele
bronnen, maar bijvoorbeeld uit zonne-energie of windenergie.
De luchtpijp, bronchiën en longblaasjes samen.
Veel en vaak vervuilde stoffen binnenkrijgen.
Een ongeneselijke, chronische (niet overgaande) ontsteking van
de luchtwegen. Tijdens een astma aanval moeten patiënten vaak
erg hoesten en hebben ze het benauwd.
COPD Chronische bronchitis (longontsteking) en longemfyseem,
meestal veroorzaakt door roken.
Hooikoorts
Allergie voor stuifmeelkorrels, waardoor je vaak gaat
niezen en erg verkouden wordt.
Kyoto protocol Door de VN afgesloten protocol om
klimaatverandering tegen te gaan.
Gotenburg protocol Door de Europese landen, de VS en Canada
afgesloten protocol om de luchtvervuiling te verminderen.
CAFE “Clean Air For Europe”, programma van de Europese
Commissie dat ervoor zorgt dat Europa de afspraken uit het
Gotenburg protocol gaat halen.
Europese Kaderrichtlijn
Richtlijn met normen voor de
luchtkwaliteit en het meten
Luchtkwaliteit daarvan.
Stoffen
O2
O3
CO
CO2
NOx
NO
NO2
N2O
SO2
PM10
VOS
PAK’s
PAGE
zuurstof
ozon
koolmonoxide
kooldioxide
stikstofoxiden (NO en NO2 samen)
stikstofoxide
stikstofdioxide
lachgas
zwaveldioxide
fijn stof
vluchtige organische stoffen
polycyclische aromatische koolwaterstoffen