Etnische diversiteit in de medische praktijk

CULTURELE DIVERSITEIT IN DE
HEDENDAAGSE HULPVERLENING
Louis Ferrant – Huisartsgeneeskunde - Universiteit Antwerpen
Etnische diversiteit in de
medische praktijk
Diversiteit van patiënten
Culturele verschillen
Communicatie
Verschillende referentiekaders
Importpathologie, frequente ziektebeelden,
aanpassingspathologie
 Consequenties voor de zorgverlening
 Culturele competentie





1° Diversiteit
 Buitenlandse bevolking : 971.448
 Nieuwe Belgen :
418.875
 Totaal :
1.380.323
9,1 %
3,8 %
12,9%
 Europese Unie
68%
 Grootste niet-EU groepen : Marokkanen,
Turken, Congolezen
 Brussel : 28,1%, Vlaanderen:5,8% Wallonië:
9,3%
 Legale migratie: professionneel,
familiehereniging
 Asielaanvragers : 22.785 in 2009
 Illegalen : geen gegevens
2° Culturele verschillen





Hoeveel culturen zijn er in deze stad ?
Maakt cultuur het verschil ?
Socio-economische klasse en cultuur
Wat is interculturele communicatie ?
Hoe verloopt de communicatie ?
3° Interculturele communicatie






Verbale communicatie : taal
Non-verbale communicatie
Perceptie
Tijd- en ruimtebeleving
Denkpatronen
Vooronderstellingen
Andere accenten in het consult ?
 Informatie
verzamelen
 Ideas
 Concerns
 Expectations
 Relatie opbouwen
 Culturele verschillen in non-verbaal
gedrag
 Gezichtspunten patiënt accepteren
zonder te beoordelen
 Opletten voor stereotypering
 Openlijk steun bieden
4° Verschillende referentiekaders
• Uitleg en planning
- Culturele context van patiënt
- Inschakelen tolk
- Alle zorgen van patiënt aan bod gekomen?
- Keuzen op basis van de achtergrond en situatie
van pt
- Pt die niet gewend zijn om samen te beslissen
vinden dit moeilijk
Verschillende referentiekaders (2)
 Artsen: vertrouwde en aangeleerde proces
van biomedische diagnosestelling
• Patiënten: ‘eigenaardige’ verwoording van
hun klachten en specifieke zorgen rond
impact op de familie .
Uiteenlopende culturele variaties in het
beschrijven van symptomen
• Personalistische visie : ziekte als straf of
wraak
• “Verklaringsmodellen”
5° Frequente ziektebeelden







Diabetes type 2
Hypertensie
Scabies
Ferriprieve anemie
Vit D deficiëntie
Depressie ( gesomatiseerd )
Oesofagitis
“Mevrouw Ulker”
 45 jaar
 Afkomstig uit Turkije en sinds 10 jaar in
België
 Islamitisch geloof en heeft hoofddoek
 Klacht:
 Vaak moe
 Moeite met lopen
 Moeite met traplopen en opstaan uit
stoel
 Alle spieren doen pijn
 Al sinds een paar jaar deze klachten
 Was wat beter bij bezoek aan familie in
Turkije
Consult bij de huisarts
 Aspecifieke klachten
 Voorschrift :paracetamol
 Psychosomatische klachten? “overal
pijn”
 Situatie van deze patiënte: heimwee
en moeilijke sociale situatie
 Speciale manier van lopen: stram en
moeizaam
Vit D deficiëntie en spierpijn
 Hoe verklaart de diagnose vit D tekort de
klachten van deze mevrouw Ulker?
 Hoe speelt de etnische achtergrond van
Mevrouw Ulker hierbij een rol?
Etnische
achtergrond
Contextuele
mechanismen
-migratieproces
-cultuuracculturatie
-SE-Status
-maatschappelijke
context
Risicoprofiel/
determinanten
Incidentie en prognose
gezondheids-problemen
-genetische
factoren
-leefstijl
-fysieke omgeving
-sociale omgeving
-psychosociale
stress
-gebruik zorg
Tekort vit D
 Osteomalacie
 Myopathie
 Diffuse spier – en botpijnen
 Spierzwakte (proximale spieren BL en
OL)
 Moeheid
 Spierkrampen
 Sluipend begin
Niet te missen diagnosen
 TB ( pulmonair, nier, Pott…)
 CO- intoxicatie + aandacht voor
huisvesting
 Malaria ( Centraal Afrika )
 SOA - HIV
 Cardiovasculaire problematiek (Afrika)
 Gemaskeerde impotentie: zwakke
benen, rugpijn..
 Epilepsie en psychose behandeld als
bovennatuurlijke ziekten
Een Ruandese man het hoofdpijn
 Jean-Christophe H. ° 1966, sinds 1997 in
België
 Van 1992 tot 1997 studies in Moskou :
industrieel ingenieur
 Diploma niet erkend : werkt als boekhouder
voor vzw
 Klacht : hoofdpijn
influenza
Acuut glaucoom
meningitis
miskende
hypertensie
Ruandese man 40 jr
acute hoofdpijn
Arteritis
temporalis
intoxicatie
hersentumor
Intracraniele
bloeding
Andere infecties
bvb sinusitis
neuralgie
Hypertensie bij Afrikanen
 Hogere prevalentie vooral bij WestAfrikanen
 Beleefd als symptomatische ziekte
 Gevolg: mindere therapietrouw
Implicaties voor behandeling
hypertensie bij zwart Afrikanen
 Implicaties voor keuze van
antihypertensiva
 Beta-blokkers en ACE minder effectief
 Diuretica effectiever
 Calciumantagonisten zijn effectief om BD te
verlagen
 Meer studies nodig

Referenties in: Seeleman C, Suurmond J, Stronks K. Een arts van de
wereld. Bohn Stafleu Van Loghum 2005 ISBN 9031346594
Specifieke situaties
 Rouwverwerking na overlijden, na
doodgeboren kind….
 Hyperventilatie aangebracht als hoofdpijn
 “eisende” patiënten: Oost-Europa, Marokko
 ‘gevoel te gaan sterven’
 Lichaamsbeeld : verstoord na bvb ongeval
 Ziektewinst = overlevingsstrategie
 Attestenwinkel: ‘kan je dit niet schrijven ?’
Heel specifieke diagnosen
bij MZP
 PTSS
 Genitale mutilatie
 Angstaanvallen, hyperventilatie,
somatisatie, depressie
Ethan , een Afghaanse man met
koude benen
 15-10-2010 : koud gevoel in beide benen
sinds 1 jaar
 Anamnese : in 2000 lichaam als “ijs” bij
reis in dak van trein naar Bulgarije. Naar
België in 2OO8 , 3 kinderen
 K.O. : normaal, schotwonden arm en
schouder re
 Biologie: normaal enkel VIT D deficiëntie
 Behandeling met D-cure: geen beterschap
 Consult Neuroloog: normaal. Diagnose :
restless legs ?
 04-02-2011: Hoofdpijn en slaapstoornis…
Mensen zonder papieren en
psychische aandoeningen
 Migratie = ontworteling , veel spanningen,
onzekerheid
 Verhoogde kwetsbaarheid voor psychische
aandoeningen
 Coping : dwz elk individu reageert anders
 Werkhypothese bij Ethan : PTSS ?
6° Consequenties voor de
zorgverlening
• In eigen bewoordingen symptomen (beeldenmetaforen) laten beschrijven
• Verschillende implicaties van hun ziekte laten
vertellen
• Cave bevragen van familieleden en omgeving,
liefst werken via tolken/ICB’s
• Noodzakelijke informatie inwinnen om
culturele en contextuele aspecten te
onderkennen
• “Erkenning in hun cultuur” : verhoogt
therapietrouw
7° Evolutie naar culturele
competentie
 “Multicultural approach”
kennis
 “Cross-cultural approach” vaardigheden
 “Cultural awareness” – “Cultural
sensitivity”
Kripalani 2006
Besluit
 “La différence crée le sens”
Pierre Bourdieu
professioneel
gedrag