antwoorden - jaargang 2

antwoorden - jaargang 2 - nr. 01
5 september 2006 / De Science-quiz is een initiatief van De Praktijk. De quiz wordt maandelijks gratis verstuurd naar de abonnees en is daarnaast te downloaden via onder
meer www.praktijk.nu, www.kennislink.nl, www.kennisnet.nl en websites van diverse science centra. De Vereniging Science Centra is hoofdsponsor van de Science-quiz. De
quiz wordt mede mogelijk gemaakt door de Technische Universiteit Delft. De Praktijk is als enige verantwoordelijk voor de inhoud van de Science-quiz, en volstrekt onafhankelijk in onderwerpkeuze, formulering en verwijzing.
Blauwtong uitgebroken
1. Hoe raken dieren met blauwtong besmet?
d. Ze krijgen het via een muggensteek.
De mug brengt de ziekte over door eerst een
besmet dier te steken en later een gezond dier.
Blauwtong is een virusziekte die vroeger alleen
in warmere gebieden voorkwam. De muggen
komen steeds noordelijker voor. De ziekte zal
in de winter wel weer verdwijnen. Blauwtong
is niet gevaarlijk voor mensen of andere dieren
dan herkauwers. De ziekte heet zo, omdat het
ontstekingen aan de bek kan veroorzaken.
http://www9.minlnv.nl/servlet/
page?_pageid=1138&_dad=portal30&_
schema=PORTAL30
http://nl.wikipedia.org/wiki/Blauwtong
Aanslagen voorkomen
2. Waar wordt aceton nog meer voor gebruikt?
b. nagellakremover
Acetonperoxide wordt veel gebruikt door
mensen die thuis bommen willen maken. De
onderdelen (aceton, waterstofperoxide en zoutzuur) zijn goedkoop en meestal niet zo moeilijk
te krijgen. Aceton kun je in elke drogist krijgen
als nagellakremover. Het spul is wel heel
gevaarlijk en vooral zeer explosief. Het ontploft
bij het minste of geringste.
http://www.nieuws.nl/archief/2006-8-10/269055/
Terreuralarm_cre&235%3Bert_chaos_op_vliegvelden
http://nl.wikipedia.org/wiki/Acetonperoxide
Spanje en Portugal
3. Wat zie je op deze satellietfoto?
b. bosbranden van afgelopen zomer
Elk jaar weer zijn er in het zuiden van Europa
bosbranden. Die worden veroorzaakt door een
combinatie van het warme weer en brandstichters. Op deze beelden zie je de branden
van afgelopen augustus in Galicië, in Spanje.
Ze zijn gemaakt met de Envisat-satelliet. Voor
het aansteken van deze branden zijn tientallen
mensen gearresteerd, waaronder een 73-jarige
vrouw. Er ging zo’n 70.000 hectare natuur in
vlammen op.
http://www.nos.nl/nos/artikelen/2006/08/art00000
1C6C10E238B8944.html
http://earth.esa.int/earthimages/
‘Crocodile hunter’ overleden
4. Waarom in dit geval dan wel?
d. Hij werd in de hartstreek geraakt.
Als je in je voet gestoken wordt, zwelt het op
en doet het pijn. Je gaat er echter niet aan dood.
Een pijlstaartrog heeft een grote, giftige stekel
op zijn staart. Als je in of vlakbij je hart geraakt
wordt, is dat als een messteek. Je bloedt dan
dus vrij veel. De combinatie met de zwelling
door het gif is snel dodelijk. Pijlstaartroggen
zijn niet zo agressief. Ze zwemmen meestal weg
als er gevaar dreigt. Als ze worden aangevallen
zwaaien ze met hun stekel. Dat helpt alleen niet
tegen hun grootste vijand, de haai.
http://www.planet.nl/planet/show/id=74127/
contentid=753414/sc=13c66e
http://www.worldexplorer.be/pijlstaartrog.htm
Zon en regen
5. Kan het warme weer van juli de regen van augustus
mede hebben veroorzaakt?
a. Ja, de zee wordt warmer en dat zorgt voor
meer regen.
Dat wil niet zeggen dat er na een warme zomer
altijd een natte herfst volgt. Helaas is het weer
eigenlijk nooit te voorspellen. Maar een warme
zee zorgt wel vaak voor extra veel regen.
Orkanen worden ook veroorzaakt door warm
zeewater. Boven de warme Noordzee en het IJsselmeer ontstonden ook regelmatig waterhozen.
Dat zijn trechtervormige slurfjes die het water
uit de zee opzuigen. Als zo’n waterhoos boven
land komt, kan hij veel schade aanrichten.
http://www.parool.nl/nieuws/2006/AUG/22/
bin2.html
http://www.knmi.nl/VinkCMS/explained_subject_
detail.jsp?id=3021
Pluto is nu dwergplaneet
6. Waar mag Pluto geen planeet meer zijn?
b. Hij heeft teveel puin in zijn omgeving.
Elke planeet: 1. beweegt in een baan rond de
zon; 2. is zwaar genoeg om vanzelf een ronde
vorm te krijgen; 3. is zwaar genoeg om de
omgeving ‘schoon te maken’ van puin. Manen
zijn dus geen planeten, want die draaien niet
om de zon. Planetoïden zijn te klein om rond
te worden. De derde voorwaarde betekent
slecht nieuws voor Pluto. Pluto is onderdeel
van de Kuipergordel, een gebied met miljoenen
planetoïden. Als Pluto zwaarder was, vielen
die planetoïden op de planeet. Pluto is dus niet
zwaar genoeg om een planeet te zijn.
http://noorderlicht.vpro.nl/exitpluto
http://www.kennislink.nl/web/show?id=156307
Wiskundige weigert prijs
6. Welke vorm kun je er dan van kneden?
b. de vorm van een koffiekopje
Een bepaald vakgebied in de wiskunde, de
topologie, gaat over hoe objecten hetzelfde blijven als je ze in andere vormen kneedt. Er mag
niet gescheurd of geplakt worden. Alles wat
geen gaten heeft kan dan worden gekneed tot
een bol. Daarom is in de topologie een banaan
‘hetzelfde’ als een bal. Een donut is ‘hetzelfde’
als een koffiekopje, omdat ze allebei één gat
hebben. Dat gat kun je niet wegkneden, dan
zou je moet plakken of scheuren. Het vraagstuk
dat Perelman oploste had hiermee te maken.
Het heette het ‘vermoeden van Poincaré’. Een
vermoeden is een stelling die nog niet bewezen
is. Er zijn nu nog zes wiskundige vraagstukken
over waarmee je een miljoen kunt winnen.
http://noorderlicht.vpro.nl/perelman
http://www.kennislink.nl/web/show?id=156225
Kijk ook eens op:
www.anno.nl
www.industrion.nl
www.explorion.nl
www.technopolis.be
www.ontdekhoek.nl
www.technika10.nl
Raadpleeg www.sciencecentra.nl voor de
science centra in andere provincies.
De Vereniging Science Centra is
hoofdsponsor van de Science-quiz.
© 2005/2006 De Praktijk, natuurwetenschappelijk onderwijs