Joodse geschiedenis - Meppel stad met stijl

Zuidwest Drenthe Een wandeling door de Joodse geschiedenis
Opmerkingen en reacties
Deze route en de folder zijn met veel zorg samengesteld.
Een wandeling door de Joodse
geschiedenis
Zuidwest Drenthe
De lengte van deze route is 3 kilometer
Mocht je desondanks vragen of opmerkingen hebben,
dan kun je contact opnemen met Tourist Info Drenthe,
overkoepelende uitgever. Je kunt tijdens kantooruren
Wandelen en genieten van de omgeving!
bellen naar (0521) 591715, of mailen naar
[email protected]
Voor meer routes kun je ook terecht op
De Vlijt m
Hoofdstraat
Kerkplein
P
gr rins
ac en
ht -
Zuideinde
Catharinastraat
MEPPEL
De Weert m
www.e-shopdrenthe.nl
Meer informatie over stadswandelingen is te
vinden op www.stadmetstijl.nl.
Stations
weg
Historische wandelingen met een gids zijn te
boeken via Tourist Info Meppel.
Via de website www.
stichtingjoodsmonumentmeppel.nl biedt SJM
belangstellenden een stadswandeling aan met als
titel ´Langs restanten van Joods leven'. Deze
wandeling is langer en geeft meer informatie
over de Joodse geschiedenis.
Voor meer informatie over Meppel en omgeving,
de overnachtings- en recreatiemogelijkheden,
leuke restaurants en ander tips kunt u terecht bij:
Tourist Info Meppel
Hoofdstraat 48
7941 AJ Meppel
T 0522 - 25 26 36
www.touristinfomeppel.nl
Colofon
Foto's: Ebel Zandstra
Cartografie: Buijten en Schipperheijn Cartografie
Uitgever: Tourist Info Drenthe namens gemeente Meppel
Tekst: Stadsgids Jan Vos
Vormgeving: L'eds communicate
Wandelen en genieten van de omgeving! Meer routes kijk op www.e-shopdrenthe.nl
LEDV10_4luik_TID.indd 1-4
Drenthe doet wat met je
www.touristinfodrenthe.nl
www.drenthe.nl
08-05-12 15:33
Een wandeling door de Joodse geschiedenis
Zuidwest Drenthe Een wandeling door de Joodse geschiedenis
Tot 1940 heeft de Joodse gemeenschap van Meppel meer dan 250
jaar grote invloed gehad op de politiek, cultuur en economie. Helaas
is er niet veel meer over van het Joodse erfgoed, maar het weinige
dat er nog is herinnert ons aan vele generaties Joden die de stad
Meppel naast welvaart ook identiteit en ‘kleur’ hebben gegeven.
De route begint op het Kerkplein
De route kan ook met een rollator of met een
rolstoel worden gevolgd.
Op het Kerkplein is al meer dan 500 jaar op elke
donderdag markt. De kerk en de toren zijn beiden
bijna 600 jaar oud. Op een deel van het Kerkplein
was tot 1829 het kerkhof van Meppel. Tot 1917
lag hier het Kerkhofsdiep. Schepen voerden af en
aan om hun goederen hier te lossen en te laden.
Veel Joodse marktkooplui hadden op het Kerkplein
een vaste standplaats.
Loop langs café De Tapperij en sla aan het eind
van de straat linksaf De Kleine Oever op.
Tot in de oorlog was in café Oasis de
manufacturenwinkel van de Joodse winkelier
Hartog van Esso gevestigd. Aan de achterkant van
het pand is een steen in de muur gemetseld
waarop zijn naam was vermeld. In het begin van
de oorlog is de naam verwijderd, waarschijnlijk
om te proberen de familie Van Esso te redden.
Loop langs het Drukkerijmuseum. Steek de
LEDV10_4luik_TID.indd 5-8
straat over naar de Stoombootkade
Meppel is van oudsher een drukkersstad met veel
grafische industrie. Al in 1695 vestigde zich de
eerste drukker in Meppel. Het Drukkerijmuseum is
gevestigd in drie oude pakhuizen waar tot 1957
een groothandel in zuidvruchten en specerijen zat.
Het is een uniek museum waar de ontwikkeling
van het schrift tot het huidige alfabet is te zien
(zie www.Drukkerijmuseum-meppel.nl).
De Stoombootkade is één van de best bewaarde
stukjes van Meppels varend verleden. Vanaf hier
vertrokken vroeger de stoomboten naar
Amsterdam. Veel Joodse zakenmensen maakten
van de boot gebruik om hun familie te bezoeken
en hun zaken af te handelen.
In het prachtig gerestaureerde pakhuis aan uw
linkerhand had de Joodse ondernemer Jakob Frank
zijn zuidvruchtenhandel.
Loop achter het pakhuis langs tot aan de
tweede brug. Ga hier linksaf de Hoofdstraat in.
Voor verschillende panden onder meer aan de
Hoofdstraat liggen Stolpersteine in de straat. Ze
zijn geplaatst om de nagedachtenis levend te
houden aan de Meppeler Joden die in de oorlog
zijn weggevoerd. De stenen liggen voor de huizen
waarin ze destijds woonden.
Op nummer 115 woonde vroeger de schilder
Hartogh Goldsteen. Aan de zijkant van het huis
zijn recentelijk mooie oude muurschilderingen
gerestaureerd.
Op nummer 109 woonde vroeger de Joodse
zakenman en wethouder Mozes de Hes. Twee
gevelstenen met een passer, hamer en aambeeld
herinneren aan de ijzerwinkel die hij heeft gehad.
Het pand aan Hoofdstraat 73 is één van de
mooiste jugendstilpanden in Meppel. Het is
gebouwd in opdracht van de Joodse zakenman
Jozef Polak. Toen het huis klaar was sprak de buurt
er schande van. Het paste totaal niet bij de andere
huizen in de buurt.
Ga op de kruising rechtsaf de Prinsenstraat in.
Loop rechtdoor tot aan Herberg Het Plein.
In de Prinsenstraat hebben de straatstenen een
afwijkende kleur. De zwarte stenen in het midden
van de straat geven aan waar tot 1917 de gracht
liep.
Herberg Het Plein is het oudste horecabedrijf in
Meppel. Al in 1772 werd aan de herbergier een
tapvergunning verstrekt. Aan de voorkant hangt
een uithangbord met de Davidster en een T erin.
De herberg zou vroeger een Joods theehuis zijn
geweest.
Steek het Prinsenplein over naar de Grote
Kerkstraat. Loop richting het centrum tot aan
De Wheem.
Op Grote Kerkstraat nummer 21 woonde Carla de
Leeuw. Ze had verkering met Willem Kel een niet
Joodse man. Carla werd naar Westerbork
gedeporteerd en Willem bezocht haar daar
regelmatig. Op 6 augustus 1942 hoorde hij dat
Carla de volgende dag op transport zou gaan naar
Polen. Hij besloot met haar mee te gaan. Hij deed
een Jodenster op zijn jas en de volgende ochtend
stond hij de uitgang van het kamp en sloot zich
aan bij Carla. Niemand heeft ze ooit weergezien.
Steek De Wheem over. Ga rechts af de
Woldstraat in. Ga na ongeveer 25 meter linksaf
de Jodensteeg in.
De Wheem is een van de drie pleinen van Meppel.
Het heeft eeuwenlang als marktplaats
gefungeerd. Tegenwoordig wordt het plein voor
allerlei activiteiten gebruikt. Rechts het Wheemgebouw, vroeger de Stadsherberg met Waag.
De Jodensteeg was de kortste verbinding van de
Woldstraat, waar veel Joden woonden, naar de
synagoge. Met een breedte van 70 cm is het een
van de nauwste steegjes in Nederland. Er hangen
3 panelen met informatie en foto’s over de
synagoge en Joodse gemeenschap. Twee
prachtige hekken, versierd met Davidsterren,
sluiten de steeg aan beide zijden af.
Loop na de steeg door tot de kruising
Touwstraat- Jodenkerksteeg en sla linksaf de
Touwstraat in.
Links hoog op een blinde muur hangt een
schilderij van het interieur van de voormalige
synagoge.
De ondergang van de Joodse gemeenschap wordt
van 2 op 3 oktober 1942 definitief als de nog
aanwezige Joden worden getransporteerd naar
Westerbork. Toen de Joden na de oorlog niet
terugkwamen werd de synagoge als opslagruimte
verhuurd. Veel van de inventaris is in die tijd
vernield of verloren gegaan. De gemeente Meppel
kocht de synagoge, die uiteindelijk in 1960 werd
afgebroken. De Joodse gemeenschap werd in
1964 opgeheven.
De synagoge stond op de plek van het pand
waarop het informatiepaneel is bevestigd. De
afmeting van de synagoge is aangegeven door
zgn. gidsstenen. Restanten van pilaren en twee
luchtroosters uit de synagoge die zijn
teruggevonden hebben hier weer een plaats
gekregen.
De Touwstraat gaat over in De Kruisstraat. Na
50 meter is rechts het Slotplantsoen.
Karakteristiek voor Meppel zijn de korte stukjes
straat die regelmatig van naam veranderen.
In het Slotplantsoen staat het Joodse monument
als herinnering aan de weggevoerde en
vermoorde Meppeler Joden. Het monument
bestaat uit twee delen. Het oudste deel is een
kleine zuil met een reliëf met tekst. Op het
nieuwe deel staan de namen van de 226
vermoorde Joodse inwoners van Meppel.
Loop door tot de splitsing bij het
Winkelcentrum de Keijserstroom. Ga hier
linksaf de Hoofdstraat in.
In het grote pand aan de rechterkant zat vroeger
de Maatschappij tot Nut van het Algemeen. De
Joodse zakenman Lion Wolff kocht het pand en
begon er een succesvolle schoenenfabriek in. Zoon
David Wolff nam de zaak over, maar ook hij werd
in de oorlog afgevoerd. Extra triest is het dat de
fabriek ook na de deportatie van de familie Wolff
schoeisel aan het Duitse leger moest blijven
leveren. Op de gevel is nog het opschrift
‘Schoenenfabriek’ te zien.
In de Kruisstraat woonde vroeger een deel van de
elite van Meppel. Het fraaie huis met trapgevel uit
de 17e eeuw aan Kruisstraat 12 is recentelijk
gerestaureerd. Het huis aan Kruisstraat 15 is een
Rijksmonument. Het pand, ook wel het
Schultehuis genoemd, is in originele staat
herbouwd nadat het eerder door brand was
verwoest.
Loop door de Hoofdstraat tot voorbij de Grote
Kerk. Ga hier rechtsaf het Kerkplein op.
De Hoofdstraat is de belangrijkste winkelstraat.
Aan de gevels van de huizen is te zien dat het
meestal nog oude panden zijn.
Het pand met de stenen trap op nummer 22 was
tot 1974 het gemeentehuis van Meppel was. In de
burgermeesterkamer is een zeldzame wandschildering uit 1831 te zien die speciaal voor deze
ruimte is geschilderd. Het Kunsthuis Secretarie is
er nu in gevestigd. Kijk voor informatie over
exposities en tentoonstellingen op www.
kunsthuissecretarie.nl. Onder het pand aan de
Hoofdstraat 59 zit een prachtige middeleeuwse
kelder uit ongeveer 1475. Door een aantal glazen
panelen in de vloer kunt u in de kelder kijken.
Op het Kerkplein bent u aan het eind van de
wandeling gekomen.
08-05-12 15:33