Inhoud - Wolters Kluwer

Inhoud
1
Voorwoord
13
Ten geleide
15
Over de auteurs
19
Deel 1 Het pensioensysteem in Nederland
23
Het pensioensysteem in Nederland
1.1 Inleiding
1.2 De historische context van pensioen
1.3 Pensioen en AOW
1.3.1 AOW
1.3.2 De koppeling
1.4 Drie pijlers van het Nederlandse pensioensysteem
1.5 Pensioenuitvoerders in de tweede pijler
1.5.1 Algemene kenmerken van een pensioenfonds
1.5.2 Bedrijfstakpensioenfonds
1.5.3 Ondernemingspensioenfonds
1.5.4 Beroepspensioenfonds
1.5.5 Het algemene pensioenfonds (APF)
1.5.6 Premiepensioeninstelling (PPI)
1.5.7 Aantal pensioenfondsen
1.6 Wetgeving: de Pensioenwet
1.6.1 Toepasselijkheid van de Pensioenwet
1.6.2 De pensioenovereenkomst
1.6.3 Eindloon-, middelloon- en beschikbarepremieregelingen
1.6.4 De uitvoeringsovereenkomst
1.6.5 Pensioenreglement
1.7 Financieel toetsingskader
1.7.1 Inleiding
1.7.2 Uitgangspunten van het FTK
1.7.3 Financieringsvormen
1.7.4 Waardering van bezittingen en verplichtingen
1.7.5 Toeslagverlening
1.7.6 Premiebeleid
25
25
26
29
29
30
31
33
33
34
35
35
36
36
37
38
38
39
42
53
56
57
57
58
61
65
71
71
5
1.8
1.9
2
1.7.7 Beleggingsbeleid
1.7.8 Herstelbeleid
1.7.9 Communicatiebeleid
Toezicht
1.8.1 Algemeen
1.8.2 De Nederlandsche Bank (DNB)
1.8.3 Autoriteit Financiële Markten (AFM)
Samenvatting
73
75
75
77
77
80
82
82
Het excellente pensioenfonds: Europa-proof
2.1 Inleiding
2.2 De IORP-richtlijn
2.3 IORPs en verzekeraars
2.4 Herziening IORP-richtlijn
2.5 EU-jurisprudentie en grondrechtenhandvest
2.6 Transparantie en eigendomsrechten: streven naar
excellentie
2.7 De verplichtstelling en een Europese pensioeninstelling
2.8 Afsluitend
85
85
87
88
89
90
Deel 2 Risicomanagement, ALM en beleggingsbeleid
97
92
93
94
3
Strategisch risicomanagement: besluitvorming en gedrag
99
3.1 Inleiding
99
3.2 Gedrag als risico
101
3.2.1 Onzekerheid, besluitvorming en gedrag
101
3.2.2 Twee manieren van denken: thinking fast en thinking slow 102
3.3 De belangrijkste gedragsmatige valkuilen
103
3.3.1 Twee zien minder dan één: groupthink
103
3.3.2 110% zeker: overmoed
105
3.3.3 Blijf zitten waar je zit: procrastinatie en status
quo-bias
106
3.3.4 Liever bekend dan goed: ambiguïteitsaversie
107
3.4 Over valkuilen heen stappen
108
3.4.1 Robuustheid als streven
108
3.5 Basis voor robuustheid: risicobudget
109
3.6 Risicobudget: vooruitgang door een stap terug
110
3.7 Eenvoud en consistentie voor de juiste richting
112
3.8 Houd vast aan de strategie
114
3.9 Tot slot van dit hoofdstuk
116
4
Asset Liability Management bij het excellente pensioenfonds
4.1 Inleiding
4.2 Inleiding ALM
6
119
119
119
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
4.8
5
Krachtenveld bij een pensioenfonds
4.3.1 Belanghebbenden bij een pensioenfonds
Het ALM-proces
4.4.1 Voorbereidingsfase
4.4.2 Beleidsontwikkelingsfase
4.4.3 Besluitvormingsfase
Methodiek van ALM
4.5.1 Het ALM-model
4.5.2 Ontwikkeling economie
4.5.3 Ontwikkeling deelnemers
Risicovariabelen bij een pensioenfonds
ALM-studie bij het excellente pensioenfonds
4.7.1 Voorbereidingsfase
4.7.2 Beleidsontwikkelingsfase
4.7.3 Besluitvormingsfase
Conclusie
Het excellente beheer van beleggingen
5.1 Inleiding
5.2 De beleggingstheorie
5.2.1 Moderne Portefeuille Theorie (MPT)
5.2.2 Diversificatie
5.2.3 Efficiënte markthypothese (EMH)
5.2.4 Het Capital Asset Pricing Model (CAPM)
5.2.5 Factorbeleggen
5.2.6 Behavioural finance
5.2.7 Smart beta/fundamental indexing
5.2.8 Actief versus passief beleggen
5.3 De beleggingsorganisatie van het excellente
pensioenfonds
5.3.1 Prudent beleggen
5.3.2 Het beleggingsproces
5.3.3 Vaststellen beleggingsdoelstelling
5.3.4 Beleggingsovertuigingen (investment beliefs)
5.3.5 Maatschappelijk verantwoord beleggen
5.3.6 Asset Liability Management (ALM)
5.3.7 Strategische versus tactische allocatie
5.3.8 Benchmarks
5.3.9 Duration overlay en valuta overlay
5.3.10 Beleggingscommissie
5.4 Implementatie beleid
5.4.1 Optimale portefeuillesamenstelling
5.4.2 Actief/passief
5.4.3 Selectie en ontslag managers/due diligence
5.4.4 Managerselectie
7
120
121
123
123
123
124
124
125
127
128
129
133
134
137
138
139
141
141
141
141
142
142
143
144
145
145
146
147
147
148
150
150
151
152
153
154
155
156
157
157
158
158
158
5.5
5.6
5.7
5.8
5.9
6
7
5.4.5 Selectiecriteria
5.4.6 Due diligence
5.4.7 Monitoring en ontslag
Kwantitatieve evaluatie
Rebalancing
Monitoring van de portefeuille, rendement berekenen
5.7.1 De internal rate of return (IRR)
5.7.2 Global Investment Performance Standards (GIPS)
5.7.3 Attributie-analyse
5.7.4 Risicogecorrigeerde performance
5.7.5 Beleggingskosten
Evaluatie van beleggingscommissie, consultants en
adviseurs
Alternatieve beleggingen
5.9.1 Private equity
5.9.2 Hedge funds
5.9.3 Fund of Funds
160
161
161
162
162
164
167
167
167
168
168
169
170
170
172
173
Pensioenfonds en private equity
6.1 Inleiding
6.2 Hoe identificeert een private equity-manager
investeringsmogelijkheden voor pensioenfondsen?
6.3 Hoe wordt waarde gecreëerd door private equity-managers?
6.4 Maatschappelijke ontwikkelingen en duurzaamheid
6.5 Vereenzelviging van verschillende belangen
180
181
183
185
Deel 3 Uitbesteding van kernactiviteiten en -processen
187
Uitbesteding: doel en werkwijze
7.1 Inleiding
7.2 Regelgeving bij uitbesteding
7.3 Bedrijfsprocessen van een pensioenfonds
7.3.1 Pensioenbeheer
7.3.2 Vermogensbeheer
7.4 Het proces van uitbesteding in grote lijnen
7.5 Service level management
7.6 De kracht van cultuur bij uitbesteding
7.7 Uitbesteding aan een (eigen) uitvoeringsorganisatie –
fiscale aspecten
7.7.1 Algemeen
7.7.2 Fiscale aspecten
7.8 Een bestuursbureau
189
189
190
194
194
196
199
203
205
8
179
179
207
207
208
214
8
9
Uitbesteding en de DUFAS-principes voor fiduciair beheer
8.1 Inleiding
8.2 Fiduciair beheer
8.2.1 Wat is fiduciair beheer?
8.2.2 Verantwoordelijkheid
8.2.3 Deskundigheid
8.2.4 Belang
8.2.5 Beheersing
8.2.6 Transparantie
8.2.7 Coördinatie
8.2.8 Strategisch beleid
8.2.9 Risicomanagement
8.2.10 Selectie en monitoring
8.2.11 Rapportage en communicatie
217
217
218
218
220
220
221
221
221
222
222
222
223
223
Deel 4 Governance
225
Excellente governance
9.1 Algemeen
9.2 De governance van een pensioenfonds
9.2.1 Algemeen
9.2.2 Taak van het bestuur van een pensioenfonds:
strategie, visie en missie, beleid, overzicht en
controle
9.2.3 De omgeving van een organisatie: concurrentie
9.2.4 Bestuur, governance, gedrag en risico
9.3 Formele governance: de stichting, taak en rolverdeling
van het bestuur, directie, aansprakelijkheid
9.3.1 Algemene aspecten van een stichting
9.3.2 Organen van de stichting
9.3.3 Besturen in de praktijk
9.3.4 Vertrouwen op informatie van derden
9.3.5 Aansprakelijkheid
9.3.6 Formele, algemene taken van het bestuur
9.3.7 Specifieke taakverdeling binnen een bestuur
9.3.8 Taakverdeling tussen bestuur en directie
9.3.9 De rol van een auditcommissie
9.3.10 Beloningsbeleid
9.3.11 Toezicht op het bestuur
9.4 Implementatie van een governancestructuur
9.5 Financiële markten
227
227
230
230
9
232
233
234
237
237
238
240
241
242
243
244
251
252
253
253
254
255
10 De pensioenhoofdstad excellent beïnvloeden
10.1 Inleiding
10.2 Definities: belangenbehartiging, beïnvloeding, lobbyen,
PA-management
10.3 Haagse politieke processen
10.4 Opereert de NL-pensioensector in de Haagse
arena excellent?
10.5 Brusselse politieke processen
10.6 Opereert de NL-pensioensector in de Europese
arena excellent?
10.7 Public Affairs Management
10.8 Het onderdeel lobbyen binnen PA
10.9 Het thuisfront
10.10 Beïnvloedt de NL-pensioensector haar buitenwereld
excellent?
10.11 De acceptatie van PA
11
12
Human
11.1
11.2
11.3
11.4
Resource Management
Inleiding
Wat is HRM?
Waarom is HRM nodig?
Het HR-beleidsplan
11.4.1 Strategie en doelstellingen van het excellente
pensioenfonds: ‘zorgen voor’ als uitgangspunt
11.4.2 HR-doelstellingen: wat is nodig voor excellente
prestaties van het pensioenfonds?
11.5 Koppel HRM aan risicomanagement
Effectieve pensioencommunicatie
12.1 Inleiding
12.2 Communiceren gericht op resultaat
12.3 Wat na te streven?
12.4 Gedrag veranderen: de theorie
12.4.1 Determinanten van gedrag
12.5 Gedragsbeïnvloeding
12.5.1 Attitudes beïnvloeden
12.5.2 Subjectieve norm beïnvloeden
12.5.3 Waargenomen gedragscontrole beïnvloeden
12.6 Het proces van verandering
12.7 De communicatieboodschap
12.8 Aan de slag met pensioencommunicatie
12.8.1 Het communicatiebeleid
12.8.2 Uitgangssituatie
12.8.3 De visie van het pensioenfonds
12.8.4 Doelstellingen
10
259
259
260
261
263
265
267
268
271
273
275
276
281
281
282
283
284
285
286
298
303
303
304
305
306
306
311
312
316
316
318
319
322
323
323
323
324
13
Jaarverslaggeving door het excellente pensioenfonds: naar
een informatieve verantwoording en verantwoorde
informatievoorziening
13.1 Inleiding
13.2 Uitgangspunten externe verslaggeving
13.3 Verslaggeving door pensioenfondsen
13.4 Verslaggeving door pensioenfondsen:
huidige stand van zaken
13.5 Verslaggevingsrichtlijnen voor werkgevers
13.5.1 Dutch GAAP en IFRS
13.5.2 Collectief DC
13.6 Slot: naar een informatieve verantwoording en
verantwoorde informatie
Register
335
335
336
340
344
350
350
352
355
361
11