Klimaatverandering en de ijsbeer Factsheet

Factsheet Klimaatverandering
en de ijsbeer
Klimaatverandering is een directe bedreiging voor dieren die in het
Arctisch gebied leven, waaronder de ijsbeer.
Het leefgebied
van de ijsbeer
© WWF / Fritz Pölking
IJsberen leven in het Arctisch gebied op pakijs, langs of dichtbij kusten
en op eilanden. Ze delen dit leefgebied met inheemse volken en allerlei
dieren, zoals zeehonden, poolvossen, narwals, de beluga walvis en
miljoenen migrerende vogels. Aangenomen wordt dat er wereldwijd
ongeveer 22.000 ijsberen leven, waarvan ongeveer 60% in Canada.
Sporen zijn waargenomen tot bij de Noordpool, maar wetenschappers
denken dat er maar weinig beren zo ver reizen.
© WWF / www.JSGrove.com
De noordelijke Arctische Oceaan bevat maar weinig voedsel voor de
ijsbeer. Ze verblijven het grootste deel van hun tijd op of nabij de rand van
het pakijs, want daar lopen ze de grootste kans voedsel te vinden. Als de
zuidelijke rand van de Arctische ijskap in de zomer smelt, volgen sommige
beren het wijkende ijs naar het noorden om in de buurt van zeehonden
en andere prooidieren te blijven. Andere beren verblijven ’s zomers op het
land, levend van het lichaamsvet dat ze hebben opgeslagen door de jacht
in de lente en winter. Als het ijs in de herfst terugkeert, verlaten de beren
het land om verder te leven op het zee-ijs.
Klimaatverandering bedreigt
het leefgebied
De toegenomen hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer zorgt ervoor
dat de temperatuur op aarde stijgt. Een gevolg daarvan is dat zee-ijs in
het Arctisch gebied elk jaar eerder smelt en later terugkeert. IJsberen
hebben zo minder tijd om te jagen. Doordat hun leefgebied op het ijs
1
steeds kleiner wordt, worden ze ernstig in hun voortbestaan bedreigd. Zet
de opwarming van de aarde in het huidige tempo door, dan voorspellen
experts dat er in het jaar 2080 geen zomer zee-ijs meer zal zijn. In de
afgelopen 25 jaar is het Arctische zee-ijs in de winter ongeveer 1,5% per
decennium afgenomen. In de afgelopen twee jaar is het zelfs 10 tot 15
keer sneller gesmolten. In het zuidelijke deel van het leefgebied van de
ijsbeer, bijvoorbeeld in de omgeving van de Hudsonbaai en Jamesbaai in
Canada, smelt het zee-ijs eerder in de lente en vormt het zich later in de
herfst. In dit gebied breekt het zee-ijs drie weken eerder op dan 30 jaar
geleden.
Gevolgen voor de ijsbeer De populatie neemt af
De tijd die de beren op het ijs hebben om energie op te slaan voor de
zomer en herfst wanneer het voedsel schaars is, wordt dus steeds
korter. De perioden zonder voedsel worden langer, waardoor de
algehele lichaamsconditie van de ijsberen verslechtert. Dit is met name
ernstig voor zwangere beren of beren met jongen en voor de jongen
zelf. Wetenschappers hebben voedselgebrek of vetgebrek bij zogende
moeders als voornaamste doodsoorzaak geconstateerd van ijsbeerjongen
in de Hudsonbaai. Voor elke week dat het ijs in de lente in de Hudsonbaai
eerder opbreekt, komen de beren ruwweg 10 kilo lichter en in slechtere
conditie aan land. Zwangere vrouwtjes zijn met 230 kilo 65 kilo lichter in
de herfst dan 25 jaar geleden en hebben minder jongen. Wetenschappers
geven aan dat vrouwtjes bij ongeveer 190 kilo geen jongen meer kunnen
grootbrengen. Stijgende temperaturen in het zuidelijke Arctisch gebied
betekent dus minder zee-ijs, wat leidt tot minder gezonde ijsberen.
Verslechterde lichaamsconditie kan leiden tot lagere reproductie en kan
op de lange termijn leiden tot lokaal uitsterven. De ijsbeerpopulatie in
de westelijke Hudsonbaai is al met 24% gedaald van 1200 naar 935 in
© WWF-Canon / Michel Terretaz
2
slechts 17 jaar (tot 2004). Dit is het eerste gebied waar onderzoekers een
directe link tussen het verlies van zee-ijs en een afnemende populatie van
ijsberen hebben geconstateerd. Als klimaatverandering zo doorgaat, kan
deze situatie zich uitbreiden naar andere delen van het Arctisch gebied.
Verdrinking
IJsberen zijn goede zwemmers, maar als ze gedwongen worden om
langere afstanden af te leggen tussen zee-ijs en land, zijn ze kwetsbaarder
voor stormen, onderkoeling en uitputting. In september 2004 werden vier
volwassen ijsberen gezien die in zee dreven na een storm bij Noordelijk
Alaska, waar het zee-ijs ver van de kust was. In de zomer van 2006
werden opnieuw verdronken ijsberen gemeld. Op dit moment is er
nog geen wetenschappelijke, lange termijnstudie beschikbaar die het
verdrinken van ijsberen koppelt aan klimaatverandering. Toch verwachten
wetenschappers meer verdrinkingsincidenten door de slechtere conditie
van het zee-ijs.
© WWF-Canon / Terry Domico
Kannibalisme
IJsberen vechten en doden elkaar soms en jagen incidenteel op andere
ijsberen voor voedsel. Begin 2006 rapporteerden enkele vooraanstaande
ijsbeer-wetenschappers meerdere gevallen van kannibalisme nabij
de noordelijke kust van Alaska, in een periode van slecht ijs. De
wetenschappers gaven aan dat de reden hiervoor een gebrek aan
jachtmogelijkheden was.
© WWF-Canon / François Pierrel
Conflicten met de mens
Als ijsberen gedurende een langere periode honger hebben, zullen ze
dichter bij menselijke nederzettingen komen om daar voedsel te zoeken.
Ze vormen daarmee een grotere bedreiging voor de mens en riskeren
doodgeschoten te worden. Zowel in Canada als Rusland zijn er de
afgelopen jaren rond steden steeds meer ‘probleemberen’ gemeld.
3
Status bescherming
Beschermingsmaatregelen noodzakelijk
In april 2006 classificeerde de IUCN de ijsbeer als ‘kwetsbare’ diersoort
op de Rode Lijst van bedreigde soorten. Wetenschappers verwachten
rond 2050 een verlies van 30% in de mondiale ijsbeerpopulatie door de
impact van een warmer klimaat op het leefgebied van de ijsbeer. Doordat
de ijsbeer totaal afhankelijk is van zee-ijs, is het niet duidelijk of de soort
zal overleven als de huidige ontwikkelingen in temperatuur en zee-ijs zich
voortzetten. Als de ijsbeer wil kunnen overleven, dan moet de impact van
de opwarming van de aarde in het Arctisch gebied worden verminderd.
Aanvullend zijn op de korte termijn natuurbeschermingsmaatregelen
nodig, waar het Wereld Natuur Fonds aan bijdraagt.
Steun van Wereld Natuur Fonds
Het Internationale Arctisch Programma van het Wereld Natuur Fonds
(WNF) steunt belangrijk onderzoek naar ijsberen in de Hudsonbaai,
Svalbard en Chukotka. Het WNF wil het gedrag van de ijsbeer en het
effect van klimaatverandering op de beren beter begrijpen. Deze kennis
kan ons helpen de ijsberen in het Arctisch gebied te beschermen,
bijvoorbeeld door het creëren van beschermde gebieden. In Chukotka
zet het WNF ijsbeerpatrouilles in om de beren in de gaten te houden,
om het risico op gevaarlijke confrontaties tussen mens en beer te
verminderen. Minstens zo belangrijk is de samenwerking tussen het WNF
en wetenschappers om de ernstige situatie waar de ijsbeer zich in bevindt
onder de aandacht van de media en het publiek te brengen.
September 2006
4