Als je niet kunt zien, dan bekijk je het maar…

Als je niet kunt zien, dan bekijk je het
maar…
Waarover gaat het artikel?
• Experimenteel onderzoek naar de effecten
van ernst, persoonlijke verantwoordelijkheid
en openheid op stigmatisering van mensen
met een visuele beperking.
Inhoud
•
•
•
•
Inleiding
Stigmatisering
Modellen van stigmatisering
Een model van stigmatisering bij mensen die
blind of slechtziend zijn
• Methode
• Discussie
• Literatuur
Inleiding
•
In Nederland ongeveer 360.000 mensen met een
ernstige visuele beperking, 16.000 van hen zijn blind en
de overigen zijn slechtziend.
Bij een kwart van hen is de beperking al aanwezig bij de
geboorte.
Bij de 65 +-ers heeft er 3/10 van de ouderen een
zware visuele beperking.
•
Uit onderzoek blijkt dat mensen met een ernstige
visuele beperking naast de praktische en emotionele
problemen die zij door hun beperking ervaren ook
regelmatig te maken krijgen met stigmatiserende
reacties.
Inleiding
• Deze stigmatiserende reacties kunnen ernstige gevolgen
hebben op het inter-persoonlijk vlak, het zelfbeeld van
het individu en hun levenskwaliteit.
• In deze studie is onderzocht welke factoren de
stigmatisering beïnvloeden.
– Men heeft geprobeerd een beter inzicht te krijgen in de
cognitieve, emotionele en gedragsmatige reacties van ziende
mensen bij contact met blinde en slechtziende mensen.
– Zo kan men een aanknopingspunt bieden voor de
trainingsprogramma’s van hulpverleners en
ondersteuningrsprogramma’s voor mensen met een visuele
beperking.
Stigmatisering
• Stigma = afwijkend en ongewenst kenmerk van een
persoon of groep dat negatieve reacties bij anderen
oproept.
• Ziekten en beperkingen kunnen vaak als stigma
worden gezien.
• Vaak wordt de beperking als centraal punt van de
persoon gezien, waardoor men niet meer naar de
andere aspecten van de persoon kijkt.
Modellen van stigmatisering
• Eerst:
Wiener beschrijft het proces van stigmatisering van zieken en
gehandicapten in termen van causale relaties tussen cognities
en specifieke emotionele reacties.
- Zijn model van stigmatisering bepaalt de veronderstelde
oorzaak van het stigma en de gevoelsreacties ten
opzichte van het individu met een stigma.
- Hij onderscheidt wee emotionele reacties op individuen
met een stigma: medelijden en boosheid.
Deze reactie worden veroorzaakt door de mate waarin
men de persoon met het stigma verantwoordelijk acht
voor zijn situatie.
Modellen van stigmatisering
• Later:
Theorie van Wiener als te beperkt aanzien omdat
men het volledig proces van stigmatisering niet
helemaal kan verklaren.
• Bishop toont aan dat toont aan dat waarnemers
ziekten en handicaps ook beoordelen op grond
van ernst en besmettelijkheid en dat deze
samenhangen met angst en met sociale afwijzing
Modellen van stigmatisering
• Dijker en Koomen breiden nog meer uit,
de cognitieve dimensies ernst,
besmettelijkheid, normovertreding en de
emoties angst en leedvermaak worden
toegevoegd.
Een model voor stigmatisering van
mensen die blind of slechtziend zijn.
(Model van Dijker en Koomen)
Methode
• Proefpersonen en desing:
- 176 mbo-studenten (87 mannen en 89 vrouwen)*
werden willekeurig toegewezen aan een
denkbeeldige blinde of slechtziende collega
- Na het lezen van een vignet over hun toekomstige
collega, kregen ze een vragenlijst die ze anoniem
konden invullen.
*MBO-Studenten zijn studenten uit het Middelbaar beroepsonderwijs in Nederland
Vragenlijst
• Er werd gestart met 3 manipulatiechecks. *
• Daarna werden de variabelen angst,
medelijden en boosheid gemeten.
• Als laatste werd stigmatisering en sociale
steun gemeten.
*Manipulatiecheck: Met een manipulatie check wordt getest of er in een
experiment gemanipuleerd is.
Resultaten
• Manipulatiechecks:
- ANOVA uitgevoerd *
- Klachten blinde testpersoon als ernstiger gezien dan
klachten slechtziende testpersoon.
• Emoties:
- Openheid van de blinde of slechtziende testpersoon had
effect op het medelijden van de ziende testpersoon.
• Stigmatisering en sociale steun:
De openheid van de persoon met de beperking en de ernst
ervan hadden een invloed op de sociale steun van de ziende
testpersonen.
* ANOVA = variantie analyse
Discussie
• Er kan besloten worden dat ernst, persoonlijke
verantwoordelijkheid en openheid effect
hebben op de mate van angst, medelijden en
boosheid bij waarnemers van blinde of
slechtziende mensen en op de mate waarin zij
deze mensen sociale steun geven en
stigmatiseren
Kanttekeningen
• Men kon de blinde of slechtziende niet zien, er kon dus geen
rekening gehouden worden met het uitzicht van de beperking
en of dit al dan niet een effect op het denken van de ziende
testpersonen zou hebben, er werd ook niet gevraagd of ze al
persoonlijke ervaring hebben gehad met een blinde of
slechtziende persoon.
• Er wordt beoordeeld op de mate van afhankelijkheid
• Het beoordelen van openheid kan voor oneerlijke
antwoorden zorgen, openheid kan worden beschouwd als een
bewust gehanteerde interactiestrategie van de gehandicapte
persoon om invloed uit te oefenen op de gevoelens en het
gedrag van waarnemers.
Bronnen
• Link:
http://www.vakbibliotheek.nl/frontend/redir.asp?pr
oduct=1873%2D1791&page=1873%2D1791/09014f3
c801f676b%2Ehtml&highlight=kunt+zien&phrase=
Geraadpleegd op 22/11/2010
• Bron:
Bos, A., Fiesler, W. en Lechner, L. (2008) Als je niet
kunt zien dan bekijk je het maar, Psychologie en
gezondheid, 36 (1), p.23-31