Beheer van medisch afval
advertisement
_ÉÜÉÉê=î~å=ãÉÇáëÅÜ=~Ñî~ä Ü~åÇäÉáÇáåÖ Documentbeschrijving 1. Titel publicatie Beheer van medisch afval - handleiding 2. Verantwoordelijke uitgever 3. Aantal blz. Henny De Baets, OVAM, Stationsstraat 110, 2800 Mechelen 4. Wettelijk depot nummer D/2007/5024/84 6. Publicatiereeks Rapporten 121 5. Aantal tabellen en figuren 8 tabellen, 1 figuur 7. Datum publicatie Januari 2008 8. Trefwoorden medisch afval, handleiding, afvalstoffen, beheer 9. Samenvatting Deze handleiding bevat praktische informatie over preventie en beheer van medisch afval in zowel de verzorgingssector als bij de huishoudens. Afvalstoffenfiches en de afvalstoffenlijst in de handleiding geven de meest relevante informatie over tal van afvalstoffen. 10. Begeleidingsgroep en/of auteur Werkgroep Handleiding medisch afval 11. Contactperso(o)n(en) Nico Vanaken, [email protected], 015 284 327 12. Andere titels over dit onderwerp Gegevens uit dit document mag u overnemen mits duidelijke bronvermelding. De meeste OVAM-publicaties kan u raadplegen en/of downloaden op de OVAM-website: http://www.ovam.be Inhoud 1 Algemene inleiding ..........................................................................................4 2 Wettelijk kader ..................................................................................................5 2.1 Federale wetgeving.....................................................................................5 2.1.1 Ziekenhuiswetgeving ...........................................................................5 2.1.2 Aanbevelingen Hoge Gezondheidsraad (HGR) ..................................5 2.1.3 Afvalstoffenwetgeving ..........................................................................6 2.1.4 Psychotrope stoffen en verdovende middelen ....................................8 2.1.5 Vervoer van gevaarlijke stoffen (ADR) ................................................8 2.2 Regelgeving Vlaams Gewest ....................................................................11 2.2.1 Decreet van 16 januari 2004 op de begraafplaatsen en lijkbezorging .. ...........................................................................................................11 2.2.2 Decreet van de Vlaamse Regering van 01 juli 1981 betreffende voorkoming en beheer van afvalstoffen (Afvalstoffendecreet) ...........11 2.2.3 Vlaams reglement inzake afvalvoorkoming en -beheer van 17 december 1997, gewijzigd op 5 december 2003 (VLAREA) ..............12 2.2.4 Besluit Dierlijk Afval ...........................................................................12 2.2.5 Milieuvergunningsdecreet en VLAREM I en II...................................13 3 4 Administratieve verplichtingen.....................................................................14 3.1 Inleiding .....................................................................................................14 3.2 Lijst van medische afvalstoffen .................................................................14 3.3 Afvalstoffenregister ...................................................................................14 3.4 Ontvangstbewijs........................................................................................15 3.5 Psychotrope stoffen en verdovende middelen..........................................15 3.6 Meldingsplicht afvalstoffen ........................................................................16 3.7 Overbrengen van afvalstoffen buiten het Vlaamse gewest. .....................16 Preventie van medisch afval .........................................................................18 4.1 PRESTI 5-project ‘milieuzorg in de verzorgingssector’.............................18 4.1.1 PRESTI 5-Ecocare.............................................................................18 5 6 4.2 Eco-efficiëntie............................................................................................19 4.3 Kringloopcentra .........................................................................................19 Indeling van een afvalstof .............................................................................20 5.1 Hoofd- en subcategorieën van afvalstoffen ..............................................20 5.2 Gevaarlijke afvalstoffen.............................................................................20 5.3 Bijzondere afvalstoffen..............................................................................20 Belangrijke bepalingen inzake het beheer van afvalstoffen ......................23 6.1 Selectieve inzameling en scheidingsplicht................................................23 6.1.1 Verplichte selectieve inzameling........................................................23 6.1.2 Scheidingsplicht .................................................................................24 6.2 Verbodsbepalingen ...................................................................................24 6.2.1 Medisch afval .....................................................................................24 6.2.2 Voedselafvalverbrijzelaars .................................................................24 6.2.3 Overige bedrijfsafvalstoffen ...............................................................25 6.2.4 Verdunningsverbod............................................................................26 Beheer van medisch afval - Handleiding 1 6.2.5 7 Verboden verwerkingsmethodes .......................................................26 6.3 Aanvaardingsplichten................................................................................27 6.4 Secundaire grondstoffen ...........................................................................28 Beheer van medisch afval .............................................................................29 7.1 Algemeen ..................................................................................................29 7.2 Opleiding personeel ..................................................................................29 7.3 Interne inzameling en opslag ....................................................................29 7.4 Indeling van medische activiteiten: instelling voor geneeskunde of geneeskundige praktijk. ...........................................................................30 7.5 Regels inzameling, opslag en verwerking.................................................33 7.5.1 Verpakking van medisch afval (art. 5.5.3.3. – 5.5.3.7.) .....................33 7.5.2 Inzameling en opslag in instellingen voor geneeskunde ...................34 7.5.3 Inzameling en opslag bij geneeskundige praktijken ..........................34 7.5.4 Opslag buiten de medische instellingen ............................................35 7.5.5 Ophaling van medisch afval...............................................................35 7.6 Specifieke regelingen................................................................................35 7.6.1 RMA met grote afmetingen................................................................35 7.6.2 Etensresten van patiënten .................................................................35 7.6.3 Keukenafval en aanmaakoverschotten van maaltijden .....................36 7.6.4 Radioactief gecontamineerde afvalstoffen ........................................36 7.6.5 Anatomische resten op formol ...........................................................38 7.6.6 Kadavers van gezelschapsdieren......................................................38 7.6.7 Ophaling van medisch afval met eigen middelen op verschillende campi...................................................................................................40 7.6.8 Medische implantaten ........................................................................41 7.6.9 Medische AEEA .................................................................................41 7.6.10 Vloeibare resten van analysetoestellen .............................................42 7.6.11 Foetussen ..........................................................................................42 7.6.12 Ophaling van vast NRMA bij geneeskundige praktijken....................42 7.6.13 Mogelijkheden tot ophaling van het RMA bij geneeskundige praktijken ..........................................................................................43 7.6.14 Aanvaarding van medisch afval van derden door een instelling voor geneeskunde ....................................................................................44 7.6.15 Proefdierkadavers..............................................................................44 7.6.16 Veeteelt - geneeskundige verzorging ................................................45 8 Medisch afval bij huishoudens en thuiszorg...............................................46 8.1 Omschrijving sector...................................................................................46 8.2 Beheer van medisch afval bij thuiszorg ....................................................46 8.2.1 Verantwoordelijkheden ......................................................................46 8.2.2 Frequent voorkomende afvalstoffen ..................................................47 8.2.3 Radioactief gecontamineerde afvalstoffen ........................................50 8.2.4 Afval van cytostatica ..........................................................................50 8.2.5 Afval van peritoneale dialyse .............................................................50 9 Afgifte en vervoer van afvalstoffen ..............................................................52 9.1 Verantwoordelijkheden van de betrokken partijen....................................52 9.1.1 Algemeen...........................................................................................52 9.1.2 Producent...........................................................................................52 9.1.3 Opdrachtgever ...................................................................................52 Beheer van medisch afval - Handleiding 2 9.1.4 9.1.5 9.1.6 Overbrenger.......................................................................................53 Vervoerder .........................................................................................53 Verwerker...........................................................................................53 9.2 Inzameling door gemeente of intergemeentelijk samenwerkingsverband54 9.3 Identificatieformulier afvalstoffen ..............................................................55 9.4 ADR-reglementering .................................................................................55 9.4.1 De klasse 6.2: besmettelijke of infectueuze stoffen...........................56 9.4.2 Het UN-nummer en de officiële vervoersnaam van de gevaarlijke goederen............................................................................................56 9.4.3 Medisch afval .....................................................................................57 9.4.4 Bijzondere vrijstellingen .....................................................................57 10 Verwerking van afvalstoffen ......................................................................58 10.1 Algemeen ..................................................................................................58 10.2 Medisch afval ............................................................................................58 11 Afvalstoffenlijst ...........................................................................................59 12 Afvalstoffenfiches.......................................................................................68 13 Lijst van afvalstoffen die als RMA worden beschouwd..........................99 13.1 14 VLAREA – bijlage 5.5.3.............................................................................99 Overbrengers en verwerkers van medische afvalstoffen.....................100 14.1 Overbrengers ..........................................................................................100 14.2 Verwerkers ..............................................................................................100 15 Bijlagen ......................................................................................................101 15.1 Identificatieformulieren - niet gevaarlijke afvalstoffen - gevaarlijke afvalstoffen .............................................................................................102 15.2 Schema behandeling vast radioactief gecontamineerd afval met korte halfwaardetijd .........................................................................................105 15.3 Medisch afval in de ADR-reglementering ...............................................106 15.4 Model van een afvalstoffenregister .........................................................115 16 Nuttige adressen.......................................................................................117 17 Referenties ................................................................................................119 18 Afkortingen................................................................................................120 19 Lijst van tabellen en figuren ....................................................................121 Beheer van medisch afval - Handleiding 3 1 Algemene inleiding Deze handleiding werd opgesteld om de verzorgingssector een handig naslagwerk aan te bieden. De verzorgingssector bestaat uit tal van subsectoren die elk hun specifieke problematiek hebben inzake het beheer van medisch afval. De grootste producenten van medisch afval zijn de ziekenhuizen. Vooral de stroom risicohoudend medisch afval (RMA) is hier een belangrijk item, niet in het minst omwille van de kostprijs voor de ophaling en verwerking ervan. Van de totale hoeveelheid medisch afval is slechts 10-15 % als RMA te beschouwen, maar deze kleine hoeveelheid is wel verantwoordelijk voor 90 % van de verwerkingskosten. Een ander belangrijk onderdeel van de verzorgingssector zijn de rusthuizen en de extramurale gezondheidszorg. Aangezien deze laatste vaak buitenshuis hun activiteiten uitoefenen en ook sterk geografisch verspreid zijn, vraagt hun afvalbeheer een aangepaste aanpak. Deze sector zal in deze handleiding veel interessante informatie vinden over de wettelijke mogelijkheden voor een efficiënt afvalbeheer. De evolutie in de verzorgingssector heeft ook geleid tot een toename van de verzorging van patiënten buiten de muren van het ziekenhuis. Dat heeft geleid tot een verschuiving van de productie van medisch afval naar de particuliere patiënt, wat ook een aangepast afvalbeheer vereist. Daarom werd ook aan dit aspect de nodige aandacht gegeven in de handleiding. De handleiding bevat ook verwijzingen naar verschillende preventiemaatregelen. Dit is niet vanzelfsprekend de voor medische sector, wegens de vereisten inzake hygiëne. Er werden echter ook verwijzingen naar algemene preventiewebsites opgenomen in de handleiding, zodat men ook de niet-medische activiteiten van de sector (keuken, technische dienst, administratie) kan onder de loep nemen. Met het interactief maken van de handleiding werd gepoogd de handleiding gebruiksvriendelijker te maken en tegelijkertijd de OVAM een communicatiekanaal aan te bieden dat toelaat makkelijk updates te maken. De handleiding concentreert zich vooral op de praktische aspecten van het afvalbeheer binnen de verzorgingssector. Uiteenzettingen over wetgeving worden tot een minimum beperkt, of werden in de bijlagen opgenomen. De hoofdstukken werden ingedeeld in functie van de levensloop van een afvalstof: achtereenvolgens worden preventie, productie (zowel bij instellingen voor geneeskunde, praktijken als huishoudens), ophaling en verwerking besproken. De handleiding bevat ook een groot aantal afvalstoffenfiches. Deze geven een overzicht van de belangrijkste aandachtspunten en verwijzen naar verdere gedetailleerde informatie die andere websites beschikbaar hebben. Een overzichtelijke afvalstoffenlijst maakt een snelle identificatie van een afvalstof mogelijk en geeft ook aan welke de verwerkingsopties zijn zodat het interne afvalbeheer kostenefficiënt kan worden gemaakt. Beheer van medisch afval - Handleiding 4 2 Wettelijk kader 2.1 Federale wetgeving 2.1.1 Ziekenhuiswetgeving 2.1.1.1 KB van 23 oktober 1964 tot bepaling van de normen die door de ziekenhuizen en hun diensten moeten worden nageleefd (B.S. 07.11.1964, meermaals gewijzigd) Dit koninklijk besluit bevat normen over de algemene inrichting van ziekenhuizen. Wat betreft medisch afval wijst het besluit (bijlage I punt III) een aantal taken toe aan het Comité voor Ziekenhuishygiëne: - het uitwerken van richtlijnen over het verzamelen en verwijderen van medisch afval; - het toezicht op het verzamelen en verwijderen van medisch afval. Deze taken werden ook toegewezen aan het Comité via het K.B. van 7 november 1988 betreffende de ziekenhuishygiëne (B.S. 24.11.1988) 2.1.1.2 Andere wetgeving Naast het K.B. van 23 oktober 1964 zijn er nog enkele andere federale wetten van toepassing op ziekenhuizen. Deze bevatten ook bepalingen over het Comité voor Ziekenhuishygiëne: - de wet op de ziekenhuizen van 23 december 1963 (B.S. 07.11.1964); het K.B. van 7 augustus 1987 houdende coördinatie op de wet op de ziekenhuizen (B.S. 07.10.1987), zoals later gewijzigd. Alle ziekenhuizen moeten beschikken over een Comité voor Ziekenhuishygiëne. De basis van dit Comité wordt gevormd door de geneesheer- en de verpleegkundige-ziekenhuishygiënist. De opdracht van dit Comité is het bevorderen van de ziekenhuishygiëne. Eén van de taken waarmee het Comité voor Ziekenhuishygiëne wordt belast, is het uitwerken van richtlijnen voor en het toezicht op het verzamelen en verwijderen van ziekenhuisafval. De milieuwetgeving, zoals Vlarem of VLAREA, ontslaat het Comité voor Ziekenhuishygiëne niet van zijn verantwoordelijkheden. Het hygiënisch toezicht op het verzamelen en verwijderen van ziekenhuisafval blijft de verantwoordelijkheid van het Comité, de technische aspecten worden opgevolgd door de milieucoördinator. 2.1.2 Aanbevelingen Hoge Gezondheidsraad (HGR) In maart 2005 heeft de HGR zijn aanbevelingen inzake het beheer van medisch verzorgingsafval herzien. Het document bevat een omschrijving en beoordeling van de risico’s van verschillende soorten medische afvalstoffen en geeft per soort van afvalstoffen of risico’s een code van goede praktijk weer. Het volledige rapport kan worden bekeken via deze website. Beheer van medisch afval - Handleiding 5 2.1.3 Afvalstoffenwetgeving 2.1.3.1 Radioactieve afvalstoffen - ARBIS Het beheer van radioactief afval is een federale bevoegdheid. Het Afvalstoffendecreet is niet van toepassing op radioactief afval. Het K.B. van 20 juli 2001 (B.S. 30.08.2001) houdende algemeen reglement op de bescherming van de bevolking, van de werknemers en het leefmilieu tegen het gevaar van de ioniserende stralingen (ARBIS) bevat tal van bepalingen rond radioactief afval. Radioactieve afvalstoffen worden gedefinieerd als alle radioactieve stoffen, afkomstig van een vergunde handeling of van een beroepsactiviteit die geheel of gedeeltelijk als een niet vrijgestelde handeling wordt beschouwd met toepassing van artikel 9.3, en waarvoor binnen de inrichting geen verder gebruik is voorzien. Radioactieve afvalstoffen kunnen op de volgende wijzen worden verwijderd: de rechtstreekse lozing van radioactieve afvalstoffen in het milieu (verbranding inbegrepen) en de verspreiding die daarvan het gevolg is, dit zonder de bedoeling het weer terug te nemen, of de opslag van radioactieve afvalstoffen in een bergingsinstallatie, stortplaatsen inbegrepen, zonder de bedoeling het weer terug te nemen. Het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) is bevoegd voor het opstellen van regelgeving, verlenen van vergunningen en uitvoeren van controles. Naast het ARBIS bestaan nog een aantal aanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad over radioactief gecontamineerd afval: - aanbevelingen met betrekking tot radioactief gecontamineerd afval geproduceerd door ziekenhuizen en biomedische research, HGR van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, maart 2002 (HGR 7666); - Rapport Kwaliteitszorg en stralingsbescherming in de nucleaire geneeskunde, HGR van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, december 2003 (HGR 7221); - aanbevelingen inzake het beheer van medisch verzorgingsafval, HGR van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, maart 2005 (HGR 5109); - advies betreffende waste management, werkgroep radioprotectie BGNG; - advies betreffende de ziekenhuishygiëne en geneeskundig risicoafval, Nationale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen (afdeling programmatie en erkenningen) van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, 10 december 1992. Voor wat betreft het vervoer van radioactieve stoffen moeten de bepalingen van het Koninklijk besluit van 20 juli 2001 houdende algemeen reglement op de bescherming van de bevolking, van de werknemers en het leefmilieu tegen het gevaar van de ioniserende stralingen eveneens nageleefd worden. Dit K.B. bepaalt Beheer van medisch afval - Handleiding 6 dat er een voorafgaandelijke vergunning noodzakelijk is voor het vervoer van radioactieve stoffen met een activiteit boven de vrijstellingslimieten. 2.1.3.2 Radioactief gecontamineerd afval - Kortlevend medisch afval Kortlevend medisch afval zijn b.v. luiers, lakens, maandverbanden, enz… gebruikt door patiënten die radioactieve stoffen toegediend hebben gekregen voor het stellen van een diagnose of voor een behandeling. De radionucliden die hierbij gebruikt worden, zijn kortlevende radionucliden (bijvoorbeeld Jodium-131 of Technetium-99m) en hun radioactieve eigenschappen verzwakken na een relatief korte tijd. Dit medisch afval vertoont ook vaak een biologisch of chemisch gevaar, onafhankelijk van zijn radioactiviteit. Het wordt teruggevonden hetzij in het ziekenhuisafval zelf, hetzij in het huishoudelijk afval (in dat laatste geval is het afkomstig van ambulante patiënten die huiswaarts zijn gekeerd nadat ze een onderzoek of een klinische behandeling hebben ondergaan). Wanneer dergelijk afval vrijkomt bij een behandeling, moet het ziekenhuis dit afval, in functie van de aard van de radioactieve stof: - afvoeren naar het NIRAS voor verwerking, of - tijdelijk opslaan voor verval. Na een bewaringsperiode gelijk aan 10 maal de halveringstijd, kunnen deze afvalstoffen worden afgevoerd als niet-radioactief afval. Na deze periode moet de activiteit van het afval worden gecontroleerd door de dienst Stralingsbescherming of een erkend stralingsdeskundige. Op termijn zullen alle eindverwerkers van medisch afval (stortplaatsen, verbrandingsinstallaties) over een meetpoort beschikken voor de detectie van radioactief gecontamineerd afval. Bij detectie van radioactiviteit zal de lading afval worden onderzocht. Het FANC heeft richtlijnen uitgeschreven die vastleggen welke procedure er in dit geval moet worden gevolgd. Meer informatie over deze richtlijnen vindt u terug op www.fanc.fgov.be. 2.1.3.3 Wet op het giftige afval (wet 22 juli 1974, B.S. 01 maart 1975) Het Afvalstoffendecreet heeft deze wet grotendeels opgeheven. De bepalingen van artikel 7 van deze wet blijven echter van toepassing. In dit artikel wordt bepaald dat elke producent van giftig (gevaarlijk) afval verantwoordelijk blijft voor de verwijdering van dit afval overeenkomstig de geldende wettelijke bepalingen. Het regelt bovendien de aansprakelijkheid van de producent voor elke schade die door het afval veroorzaakt wordt van bij de ophaling op de plaats van ontstaan tot en met de definitieve verwijdering ervan. Deze aansprakelijkheid blijft van toepassing zelfs indien de opdracht voor de verwijdering van het afval door de producent aan derden werd toevertrouwd. Enkele voorbeelden van giftig afval zijn organische oplosmiddelen, pesticiden en stoffen die in contact met water of een zuur giftige gassen kunnen ontwikkelen. Beheer van medisch afval - Handleiding 7 2.1.4 Psychotrope stoffen en verdovende middelen (wet 24 februari 1921, B.S. 06.03.1921) (KB 22 januari1998 (psychotrope stoffen)) (KB 31 december 1930 (verdovende middelen)) De wetgeving inzake psychotrope stoffen en verdovende middelen is erop gericht om de handel, de distributie en het gebruik van deze stoffen te reglementeren. Voor het bezit en opslaan van deze producten is een vergunningsplicht in de wetgeving ingeschreven. Ook in de afvalfase moeten bepaalde formaliteiten worden gerespecteerd. Voor psychotrope stoffen en verdovende middelen moet een gedetailleerde registratie worden bijgehouden. Producten die als afval worden afgevoerd moeten worden uitgeschreven uit het register, waarbij de nodige bewijsstukken moeten worden afgeleverd. Het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) is bevoegd voor de uitvoering van en de controle op deze wetgeving. 2.1.5 Vervoer van gevaarlijke stoffen (ADR) Het vervoer van radioactieve stoffen wordt besproken in 2.2.3.1. Het vervoer van RMA is onderworpen aan de ADR-reglementering, in tegenstelling tot het vervoer van vast NRMA. 2.1.5.1 Het ADR (Europees verdrag betreffende het internationaal vervoer van gevaarlijke goederen over de weg) (verdrag ondertekend 30 september 1957) (goedkeuring bij wet van 10 augustus 1960) Het ADR regelt het internationaal vervoer van gevaarlijke goederen: in alle landen die dit verdrag geratificeerd hebben is het van toepassing op het grensoverschrijdend vervoer dat plaatsheeft tussen ten minste twee van deze landen. Heden is het ADR van toepassing in 42 landen. Op zich heeft het ADR dus geen betrekking op het binnenlands vervoer. Toch is het onrechtstreeks, via een Europese richtlijn, ook van toepassing gemaakt op de binnenlandse transporten op het grondgebied van de Lidstaten van de Europese Unie. Het ADR-verdrag wordt om de twee jaar gewijzigd. De huidige versie is in werking getreden op 1 januari 2007, met een overgangsperiode van 6 maanden, ofwel 30 juni 2007. Tijdens de overgangsperiode zijn zowel de oude als de nieuwe versie van kracht om ondernemingen de tijd te geven zich aan te passen aan de nieuwe voorschriften Beheer van medisch afval - Handleiding 8 2.1.5.2 De Belgische reglementeringen Ook in België werd het ADR vrijwel ongewijzigd ingevoerd voor het binnenlands vervoer van de meeste gevaarlijke stoffen (K.B. van 9 maart 2003, B.S. van 7 april 2003). Voor het nationaal vervoer van bepaalde producten, waaronder de ontplofbare stoffen en voorwerpen en de radioactieve stoffen, blijven echter aparte reglementeringen bestaan. 2.1.5.3 Veiligheidsadviseur (K.B. 02 juli 2006, B.S. 22 augustus 2006) Het KB van 5 juli 2006 is eveneens van toepassing op de ziekenhuissector. De vrijstelling van art. 3 §2 5°betreffende de verpli chting tot het aanstellen van een veiligheidsadviseur voor het vervoer van gevaarlijke stoffen kan, voor transport van medisch verwante stoffen, alleen maar ingeroepen worden voor het vervoer van diagnostische monsters van UN3373 (gelijkgesteld aan biologische stof, categorie B volgens ADR2007). Alle andere transport- en aanverwante activiteiten inzake het vervoer van gevaarlijke stoffen, in het bijzonder van de klasse 6.2, vallen wel onder de verplichting tot het aanstellen van een veiligheidsadviseur. Tot de aanverwante transportactiviteiten behoren de laad-, vul- en verpakkingswerkzaamheden. Zo moet het plaatsen van besmette naalden in een naaldcontainer worden beschouwd als een verpakkingsactiviteit in het kader van het ADR en geldt de regelgeving inzake het aanstellen van een veiligheidsadviseur. De functie van veiligheidsadviseur mag door de bedrijfsleider, door een werknemer van de onderneming of door een persoon die niet tot de onderneming behoort, worden uitgeoefend op voorwaarde dat de betrokkene zijn taken als adviseur daadwerkelijk kan vervullen (zie art. 5 KB 5 juli 2006). Als men een beroep doet op een externe veiligheidsadviseur moet een contract voor huur van diensten met die persoon worden afgesloten. De taken van de veiligheidsadviseur zijn opgesomd in het KB van 5 juli 2006. 2.1.5.4 De nationale verkeersreglementen Deze bevatten eveneens bepalingen die speciaal betrekking hebben op het vervoer van gevaarlijke stoffen. Voor België zijn dit de volgende: - verplichte reisweg: alle voertuigen die gevaarlijke goederen vervoeren en voorzien moeten zijn van oranje schilden, moeten, behalve in geval van noodzaak, de autosnelwegen volgen; - verboden doorgang: de verkeerstekens C24 a, b en c verbieden de doorgang aan voertuigen die bepaalde transporten van gevaarlijke goederen verrichten; Beheer van medisch afval - Handleiding 9 - snelheidsbeperkingen voor de transporten van ontplofbare goederen; - de reglementen betreffende het vervoer van afvalstoffen. Afvalstoffen zijn onderworpen aan het ADR indien zij opgenomen zijn in één van de klassen van het ADR. In dat geval moeten dus het voertuig, de verpakking en de bestuurder voldoen aan alle vereisten van het ADR. Deze afvalstoffen zijn bovendien onderworpen aan de regionale wetgeving met betrekking tot het vervoer van afval. 2.1.5.5 Indeling van de gevaarlijke goederen De gevaarlijke goederen worden in verschillende klassen ingedeeld naargelang van de soort van gevaar. Vele stoffen vertonen echter een combinatie van gevaarlijke eigenschappen. Ze kunnen bijvoorbeeld zowel brandbaar als giftig zijn, of giftig en bijtend. In zulke gevallen wordt de stof in die klasse ingedeeld die het grootste gevaar tijdens het vervoer vertegenwoordigt. De indeling van een gevaarlijke stof of voorwerp gebeurt op basis van de criteria die in het ADR vastgelegd werden. De classificatie van een product is de taak en de verantwoordelijkheid van de afzender (eventueel met de hulp van de fabrikant). De gevaarsklassen zijn de volgende: Klasse 1 Klasse 2 Klasse 3 Klasse 4.1 Klasse 4.2 Klasse 5.1 Klasse 5.2 Klasse 6.1 Klasse 6.2 Klasse 7 Klasse 8 Klasse 9 2.1.5.6 Ontplofbare stoffen en voorwerpen Gassen Brandbare vloeistoffen Brandbare vaste stoffen, zelfontledende stoffen en vaste ontplofbare stoffen in niet explosieve toestand Voor zelfontbranding vatbare stoffen Oxiderende stoffen Organische peroxiden Giftige stoffen Besmettelijke stoffen Radioactieve stoffen Bijtende stoffen Diverse gevaarlijke stoffen en voorwerpen Verpakkings- en vervoersvoorschriften Deze worden onder 9.4. en bijlage 15.3. verder uitgewerkt. Beheer van medisch afval - Handleiding 10 2.2 Regelgeving Vlaams Gewest 2.2.1 Decreet van 16 januari 2004 op de begraafplaatsen en lijkbezorging (B.S. 02 oktober 2004) Dit decreet en zijn uitvoeringsbesluiten regelen de oprichting en het beheer van begraafplaatsen en crematoria. Hierbij werden ook enkele bepalingen inzake lijkverzorging vastgesteld. 2.2.2 Decreet van de Vlaamse Regering van 01 juli 1981 betreffende voorkoming en beheer van afvalstoffen (Afvalstoffendecreet) (B.S. 25 juli 1981) Het Afvalstoffendecreet is het basisdecreet voor de afvalstoffenwetgeving in het Vlaamse gewest. In het decreet worden onder meer de volgende aspecten besproken: - definitie van een afvalstof; - indeling van afvalstoffen in hoofdcategorieën en bijkomende categorieën; - doelstellingen van het afvalstoffenbeleid; - taken en bevoegdheden van de OVAM; - aanvaardingsplichten en secundaire grondstoffen; - regels rond ophaling, vervoer en verwerking van afvalstoffen; - in- en uitvoer van afvalstoffen; - milieuheffingen. Het Afvalstoffendecreet is niet van toepassing op: - gasvormige effluenten die in de atmosfeer worden uitgestoten; - dierlijke mest (mestdecreet); - afvalwater; - radioactieve afvalstoffen. Beheer van medisch afval - Handleiding 11 2.2.3 Vlaams reglement inzake afvalvoorkoming en -beheer van 17 december 1997, gewijzigd op 5 december 2003 (VLAREA) (B.S. 30 april 2004) Het VLAREA werd een eerste maal goedgekeurd in 1997 en bevatte toen al de wetgeving inzake het beheer van medisch afval. Het VLAREA is het belangrijkste uitvoeringsbesluit van het Afvalstoffendecreet, naast het Besluit Dierlijk Afval. Het VLAREA werkt de principes en doelstellingen van het Afvalstoffendecreet uit.. In hoofdstuk 5.5.3. van het VLAREA werden de specifieke bepalingen rond medisch afval uitgewerkt. Dit hoofdstuk vindt u terug in het VLAREA (www.emis.vito.be/navigator). 2.2.4 Besluit Dierlijk Afval (B.S. 09 februari 2007) Op 15 december 2006 werd het Besluit betreffende de ophaling en verwerking van dierlijk afval goedgekeurd. Dit besluit is een herziening van het BVR van 24 mei 1995, wat noodzakelijk bleek door de Verordening (EG) Nr. 1774/2002 van 3 oktober 2002 tot vaststelling van gezondheidsvoorschriften inzake niet voor menselijke consumptie bestemde dierlijke bijproducten en de Overeenkomst van 28 oktober 2005 tussen de federale staat en de gewesten inzake niet voor menselijke consumptie bestemde dierlijke bijproducten. Sinds het verschijnen van deze verordening zijn termen als LRM (laagrisicomateriaal) en HRM (hoog-risicomateriaal) immers vervangen door categorie 1-, 2- en 3-materiaal. Één van de grote veranderingen in het Besluit Dierlijk Afval is de erkenning van ophalers van categorie 3-materiaal. Tot op heden waren ophalers van categorie 3-materiaal van rechtswege erkend voor hun activiteit. Vanaf het verschijnen van het nieuwe besluit moeten ook zij erkend worden door de OVAM. Verder ligt de nadruk op traceerbaarheid die veilig beheer van dierlijk afval moet garanderen van producent tot eindverwerker. Een verordening is rechtstreeks van toepassing in elke lidstaat, en hoeft dus niet door de lidstaten omgezet te worden in eigen wetgeving. Het nieuwe besluit dierlijk afval is dan ook geen overname of samenvatting van deze Europese verordening, maar moet gezien worden als een aanvulling waarin enkele bijkomende voorwaarden opgelegd worden. Tot het dierlijk afval, een van de bijzondere afvalstoffen, behoren de volgende afvalstoffen: Dierlijke bijproducten, zoals gedefinieerd in de Verordening (EG) Nr. 1774/2002, voor zover ze voldoen aan de definitie van afval uit het Afvalstoffendecreet, met uitzondering van: - keukenafval: - etensresten; - voormalige voedingsmiddelen; Beheer van medisch afval - Handleiding 12 - rauwe melk; - eierschalen en bijproducten van gebarsten eieren; - honing; - schalen van schaaldieren; - schelpen van schelpdieren; - de inhoud van maagdarmkanaal, in zoverre deze gescheiden is van het maagdarmkanaal; - uitwerpselen, eicellen, embryo’s en sperma. Het ministerieel Besluit van 20 maart 2007 houdende nadere bepalingen inzake de inzameling en de ophaling van overleden gezelschapsdieren bij dierenartsenpraktijken en dierenklinieken, legt specifieke regels vast voor het beheer van overleden gezelschapsdieren in dierenartspraktijken en dierenklinieken. Gezelschapsdieren worden door Verordening (EG) Nr. 1774/2002 gedefinieerd als: "alle dieren van soorten die gewoonlijk door de mens worden gevoed en gehouden, doch niet gegeten, en die niet voor veeteelt worden gehouden". Meer informatie over de praktische gevolgen van deze wetgeving vindt u onder 7.6.6. 2.2.5 Milieuvergunningsdecreet en VLAREM I en II Het milieuvergunningsdecreet en zijn uitvoeringsbesluiten VLAREM I en II regelen de exploitatie van hinderlijke inrichtingen en activiteiten. Deze regelgeving bevat onder meer bepalingen inzake de uitbating van: - ziekenhuizen, rusthuizen en verzorgingstehuizen; - crematoria; - rouwkamers; - laboratoria; - genetisch gemodificeerde of pathogene organismen (GGO’s); - verbrandingsinstallaties voor medisch afval. De sectorale voorwaarden voor rouwkamers (hoofdstuk 5.35. VLAREM II) bevatten een aantal bepalingen over het beheer van afval afkomstig van lijkverzorging. Daarbij wordt verwezen naar de bepalingen van het VLAREA. Beheer van medisch afval - Handleiding 13 3 Administratieve verplichtingen 3.1 Inleiding Het VLAREA voorziet in bepaalde administratieve verplichtingen om te controleren of het beheer van afval volgens de wettelijke bepalingen verloopt, en om gegevens te verkrijgen inzake afvalstoffenproductie en -verwerking. 3.2 Lijst van medische afvalstoffen Het VLAREA bevat een lijst van afvalstoffen die als NRMA of RMA moeten worden ingedeeld. Deze lijst is echter niet limitatief. Daarom legt artikel 5.5.3.1. § 6 van het VLAREA aan elke producent van medisch afval op dat hij zelf de wettelijk vastgelegde lijsten aanvult met afvalstoffen die hij heeft geproduceerd en die niet voorkomen op de lijsten vermeld in het VLAREA. Wanneer u als producent een afvalstof heeft geproduceerd die niet op één van de twee lijsten van het VLAREA voorkomt, moet u die indelen als RMA of NRMA en daarvan ook een lijst bijhouden. 3.3 Afvalstoffenregister Als producent van bedrijfsafval moet u een afvalstoffenregister bijhouden. Dit register moet minstens de volgende gegevens bevatten: 1. de hoeveelheid afvalstoffen in liter of kilogram; 2. de aard en de samenstelling van de afvalstoffen met vermelding van de R- of D-code uit de opvraaglijst conform artikel 6.1.1, 1; 3. de verwerkings- of toepassingswijze van de afvalstoffen : storten, verbranden, recyclage, voorbehandeling voorafgaand aan storten, verbranden, recyclage, of aanwending als secundaire grondstof conform hoofdstuk IV; 4. indien van toepassing: naam, adres en identificatienummer van de overbrenger en vervoerder van de afvalstoffen; 5. naam, adres en identificatienummer van de ontvanger van de afvalstoffen, tenzij de afvalstoffen aangewend worden als secundaire grondstof maar onder voorbehoud van de toepassing van de bepalingen in 6°; 6. indien behandeld zuiveringsslib gebruikt wordt als meststof of bodemverbeterend middel: de behandelingswijze zoals bepaald in bijlage 4.2.1.C, de namen en adressen van de ontvangers van het behandelde zuiveringsslib en de plaatsen van gebruik. U kunt dit register samenstellen aan de hand van de identificatieformulieren van de ophalingen van de afvalstoffen, aangevuld met gegevens van de ophalingen waarvoor geen identificatieformulier verplicht is. Beheer van medisch afval - Handleiding 14 U kunt ook het register in een computerbestand bijhouden. Let wel: de gegevens in het computerbestand moeten altijd kunnen gestaafd worden door documenten van de ophalingen. Dit register moet u maandelijks aanvullen en ter beschikking houden van de toezichthoudende overheid. In bijlage 15.4. vindt u een model van een afvalstoffenregister terug. 3.4 Ontvangstbewijs Elke afgifte van bedrijfsafvalstoffen moet gebeuren tegen ontvangstbewijs volgens artikel 21 van het Afvalstoffendecreet. Omdat het identificatieformulier minstens dezelfde gegevens moet bevatten als het ontvangstbewijs, kan dit formulier als ontvangstbewijs worden beschouwd. 3.5 Psychotrope stoffen en verdovende middelen (Wet 24 februari 1921, B.S. 06.03.1921) (KB 22 januari1998 (psychotrope stoffen)) (KB 31 december 1930 (verdovende middelen)) Voor deze stoffen moet een soort boekhouding worden bijgehouden. Dit impliceert dat deze stoffen moeten worden ‘uitgeschreven’ uit die boekhouding wanneer zij als afvalstoffen worden afgevoerd. Daarbij moeten bepaalde formaliteiten worden vervuld. 1) Ziekenhuizen: Verdovende middelen of psychotropen die vervallen in de apotheek en aangekocht werden door middel van bestelbons, moeten overgenomen worden door de erkende overbrenger door middel van een bestelbon of een bewijs (document met de handtekening van de inspecteur FAGG). Voor de andere verdovende middelen of psychotropen die werden gedekt door een voorschrift, is het niet nodig een officiële bestelbon te gebruiken. Voor afval van voor het publiek toegankelijke apotheken wordt dezelfde procedure gehanteerd. 2) Rusthuizen: Deze producten zijn afgeleverd met een voorschrift en moeten dus niet meer door een speciale bon of document, getekend door de inspecteur van het FAGG, gedekt worden. 3) Afval in kleine artsenpraktijken: Deze producten zijn ook gedekt door een bestelbon, getekend door de arts en moeten dus niet gedekt worden door een speciale bon of handtekening van de Inspecteur. Beheer van medisch afval - Handleiding 15 Vervoer van deze afvalstoffen mag slechts gebeuren als de firma een vergunning van het FAGG heeft of als de transporteur werkt voor rekening van een vergunninghouder. Voor de opslag van afval van verdovende middelen en psychotrope stoffen is een vergunning nodig. 3.6 Meldingsplicht afvalstoffen Tot 2004 gold de automatische jaarlijkse meldingsplicht voor alle producenten van bedrijfsafvalstoffen. Nu selecteert de OVAM jaarlijks bepaalde producenten van bedrijfsafvalstoffen. Deze bedrijven worden gepubliceerd op de OVAM-website en worden aangeschreven met het verzoek de afvalstoffen te melden die ze in het voorgaande jaar hebben geproduceerd. Deze melding gebeurt dan via het integrale milieujaarverslag (IMJV). Ook bedrijven die een inrichting exploiteren of een activiteit uitoefenen die volgens de indelingslijst van Vlarem I aangeduid is met een ‘R’, moeten jaarlijks melden aan de OVAM. Over het algemeen vallen instellingen voor geneeskunde of geneeskundige praktijken niet onder de ‘R’-ingedeelde activiteiten. Enkel bedrijfsafvalstoffen die qua aard en samenstelling vergelijkbaar zijn met huishoudelijke afvalstoffen, moeten niet worden gemeld. Indien u het afvalstoffenregister correct hebt bijgehouden, is het opzoeken van de gegevens voor de afvalstoffenmelding een eenvoudige zaak. 3.7 Overbrengen van afvalstoffen buiten het Vlaamse gewest. Indien er afvalstoffen van uw inrichting naar verwerkers buiten het Vlaamse gewest worden afgevoerd, gelden in sommige gevallen bijkomende administratieve verplichtingen. Afvoer naar Waals Gewest of Brussels Hoofdstedelijk gewest Indien uw afvalstoffen naar een ander gewest worden overgebracht, moeten de overbrenger en vervoerder rekening houden met de wettelijke bepalingen inzake afvalstoffen van die andere gewesten. Voor afvoer naar andere gewesten is geen specifieke toelating nodig van het Vlaamse gewest, met uitzondering van huishoudelijke afvalstoffen bestemd voor verwijdering (storten). Een overbrenger die afvalstoffen naar een ander gewest overbrengt voor storten of verbranden, moet bij de OVAM wel aangifte doen van de overgebrachte hoeveelheden. Dit is verplicht om de milieuheffing te berekenen die hij verschuldigd is aan het Vlaamse gewest. Beheer van medisch afval - Handleiding 16 Afvoer naar bestemmingen buiten België Voor de grensoverschrijdende overbrenging van afvalstoffen buiten België geldt de Europese Verordening 1013/2006 van 14 juni 2006 betreffende de overbrenging van afvalstoffen. Deze vervangt de Verordening 259/93 vanaf 12 juli 2007. Deze Verordening deelt afvalstoffen in twee lijsten in: een groene en oranje lijst. De te volgen procedure hangt af van de lijst waarin de afvalstof zich bevindt én van de verwerkingswijze (verwijdering of nuttige toepassing): - groene lijst voor nuttige toepassing: geen voorafgaande toestemming vereist. De overbrenging kan met een gewoon identificatieformulier plaatsvinden, maar vereist ook het bestaan van een contract tussen de opdrachtgever en de bestemmeling; - oranje lijst voor nuttige toepassing: een voorafgaande toestemming van de landen van in- en uitvoer is vereist. Als het doorvoerland binnen 30 dagen na ontvangstbevestiging van de aanvraag door het land van bestemming geen beslissing heeft getroffen, heeft het een stilzwijgende goedkeuring gegeven; - groene en oranje lijst voor verwijdering: een voorafgaande toestemming van de landen van in-, uit- en doorvoer is vereist. Hier geldt het principe van de stilzwijgende toestemming niet. De voorafgaande toestemmingen worden aangevraagd door het indienen van een kennisgeving aan de betrokken landen. Voor overbrenging naar landen die geen lid zijn van de EU gelden andere bepalingen. In de praktijk zal uw overbrenger meestal geen rechtstreekse overbrenging naar een ander land uitvoeren, maar zal hij uw afval conditioneren en dan vanuit de conditioneringsinstallatie een kennisgeving indienen. De overbrenging van dierlijke bijproducten (b.v. kadavers, dierlijke vetten) gebeurt niet via de Verordening 1013/2006 maar via de Verordening 1774/2002 , meer bepaald volgens het TRACES-systeem. Meer informatie kunt u op de website van de OVAM terugvinden in de handleiding in- en uitvoer van afvalstoffen. Beheer van medisch afval - Handleiding 17 4 Preventie van medisch afval De preventie van medisch afval werd reeds in 1997 onderzocht door de OVAM in het PRESTI-project ‘milieuzorg in de verzorgingssector’. De in 2003 afgewerkte BBT-studie ‘ziekenhuizen en andere verzorgingsinstellingen’ van VITO bevat eveneens tal van preventiemaatregelen voor medisch afval. Ook voor de normale bedrijfsafvalstoffen verzamelde de OVAM tal van preventiemaatregelen en centraliseerde die op een website. In de afvalstromenfiches vindt u per afvalstroom een aantal preventiemaatregelen 4.1 PRESTI 5-project ‘milieuzorg in de verzorgingssector’ In dit project van 2004 worden rusthuizen gestimuleerd om actief aan de slag te gaan met preventieve milieuzorg en probeert men ze te overtuigen om de voordelen van preventieve milieuzorg (milieuvoordeel, financieel voordeel, enz.) beter te benutten. Tevens wordt getracht via een systeem voor monitoring diverse concrete verbetermaatregelen in te voeren die zowel kostenbesparing als milieuvoordeel opleveren en bijdragen aan de innovatie van het rusthuis. Het project verliep zowel in groep, de zogenaamde Milieucirkels, als onder de vorm van individuele begeleidingen. Individuele begeleiding van de demonstratiegroep (leden van de Milieucirkel) was noodzakelijk om goed gebruik te maken van de preventiegids en zo de voordelen van preventieve milieuzorg in de praktijk te realiseren. Via gezamenlijke sessies werd de ervaringsuitwisseling tussen de leden van de Milieucirkel gestimuleerd. Het verspreiden van deze ervaringen over de hele sector gebeurde door opname van praktijkgetuigenissen en cases in de preventiegids. Een belangrijke klemtoon werd ook gelegd op het verderzetten van de aandacht voor preventieve milieuzorg (na het project) en het visualiseren van de genomen maatregelen en de resultaten ervan, ook naar de bewoners. Meer informatie vindt u terug op www.femarbel-ferubel.be (aspect milieu). 4.1.1 PRESTI 5-Ecocare In 2004-2005 werd door Ecolife vzw onder de naam "EcoCare" een proefproject in de zorgsector uitgevoerd. Concreet werden twee modellen uitgetest bij vijf zorginstellingen: de Milieugedragsscan en het EcoTeam op het Werk. Het project toonde aan dat het mogelijk is om de milieubelasting te verminderen door middel van kleine gedragsveranderingen en draagvlakverbreding én dat er belangstelling was voor een vervolgproject. Ook onder het PRESTI 5-project kregen de leden van de Milieucirkel een voorstelling van ecocare. Met het huidige ecocare programma streeft Ecolife naar zowel een verruiming (bredere implementatie van de modellen) als een verdieping (groter aanbod). Beheer van medisch afval - Handleiding 18 Ecocare ontwikkelt ook werkfiches. Deze werkfiches zijn bedoeld als praktische hulp rond de verschillende milieuthema's. De meeste fiches bestaan uit een inleiding, een aantal aankoop- en/of gebruikstips en cijfermateriaal en zijn een selectie uit de veelheid aan informatie die beschikbaar is. De fiches dienen als ondersteunend materiaal voor de bijeenkomsten van het EcoTeam. Meer informatie vindt u terug op www.ecocare.be. 4.2 Eco-efficiëntie Het principe van eco-efficiëntie bestaat erin dat door vermindering van het gebruik van grond- en hulpstoffen bij een productieproces, de ondernemer zowel zijn kosten verlaagt als de milieubelasting van zijn product. Een win-win situatie voor de onderneming en het milieu. In dit kader werd er een nieuw subsidie-instrument ontwikkeld: de ecoefficiëntiescan. Deze gratis scan wordt door externe adviseurs uitgevoerd bij kmo's en scant het hele bedrijf over de eco-efficiëntiedomeinen, waaronder afval. Ook ziekenhuizen, rusthuizen e.d. kunnen deelnemen. Meer info op www.ecoefficientie.be. 4.3 Kringloopcentra De OVAM stimuleert ook het openstellen van kringloopcentra voor bedrijven. Afgedankte goederen kunnen door de bedrijven dan worden afgeleverd op de kringloopcentra. Als een medische instelling afgedankte goederen wil afleveren bij een kringloopcentrum, moet eerst het Comité voor Ziekenhuishygiëne zijn goedkeuring verlenen. Beheer van medisch afval - Handleiding 19 5 Indeling van een afvalstof 5.1 Hoofd- en subcategorieën van afvalstoffen Het Afvalstoffendecreet deelt afvalstoffen in in hoofd- en subcategorieën. De hoofdcategorieën zijn: 1) huishoudelijke afvalstoffen: afvalstoffen die worden geproduceerd bij de normale werking van een particulier huishouden; 2) bedrijfsafvalstoffen: afvalstoffen die ontstaan bij een industriële, ambachtelijke of wetenschappelijke activiteit. De subcategorieën zijn: 1) gevaarlijke afvalstoffen; 2) bijzondere afvalstoffen: afvalstoffen die door hun aard, samenstelling, herkomst of verwerking een bijzondere regeling nodig hebben. Medisch afval is een bedrijfsafvalstof waarvoor een specifieke wetgeving werd uitgeschreven, zodat het als een bijzondere bedrijfsafvalstof wordt beschouwd. Het stroomschema op bladzijde 22 helpt u bij het indelen van afvalstoffen. Het VLAREA vermeldt ook nog het begrip ‘met huishoudelijk afval vergelijkbare bedrijfsafvalstoffen’. Dit zijn bedrijfsafvalstoffen van vergelijkbare aard, samenstelling en hoeveelheid als huishoudelijke afvalstoffen en die ontstaan ten gevolge van activiteiten die van dezelfde aard zijn als activiteiten van de normale werking van een particuliere huishouding. 5.2 Gevaarlijke afvalstoffen Bepaalde afvalstoffen hebben gevaarseigenschappen waardoor ze op een aangepaste wijze moeten worden verpakt, ingezameld en verwerkt. De EURAL-lijst in bijlage aan het VLAREA duidt de gevaarlijke afvalstoffen aan met een sterretje (*). Daarnaast omschrijft het VLAREA ook nog een aantal gevaarseigenschappen en concentratiegrenzen. Indien een niet gevaarlijke afvalstof één of meer van deze gevaarseigenschappen boven de vastgelegde concentratiegrenzen bezit, wordt deze ook beschouwd als gevaarlijk afval. Gevaarlijke afvalstoffen moeten gescheiden worden gehouden van andere gevaarlijke afvalstoffen die chemisch onverenigbaar zijn, en van alle niet gevaarlijke afvalstoffen. 5.3 Bijzondere afvalstoffen Voor een aantal afvalstoffen werden specifieke regels uitgewerkt. Dit kan gaan over ophaal-, vervoers-, verpakkings- of verwerkingsregels, maar ook over aanvaardingsplichten. Beheer van medisch afval - Handleiding 20 Onderstaande tabel geeft weer welke de bijzondere afvalstoffen zijn. Lijst van bijzondere afvalstoffen Frequent voorkomend in medische sector: Overige bijzondere afvalstoffen - Afval van de scheepvaart Afvalfotochemicaliën - Zwerfvuil - Papier- en kartonafvalstoffen - Afgewerkte olie - Afgedankte elektrische en elektronische apparatuur - Afvalstoffen van de titaandioxydeindustrie - Afvalbatterijen en afvalloodstartbatterijen - Bouw- en sloopafval - Landbouwafvalstoffen - KGA van huishoudelijke en bedrijfsmatige oorsprong - Mijnbouwafvalstoffen - Voertuigwrakken - Rubberbanden - Baggerspecie en ruimingsspecie - Medisch afval - Luiers - - Dierlijke en plantaardige afvalvetten en -oliën - Lampen - Afgedankte apparatuur en recipiënten die ozonafbrekende stoffen of gefluoreerde broeikasgassen bevatten - Slib afkomstig van de drinkwaterproductie, de reiniging van riolen, septische putten en vetvangers en van rioolwaterzuiveringsinstallaties Gebruikte PCB's Bepaalde afvalstoffen die ontstaan bij onderhoud, herstellen of slopen van motorvoertuigen, motorvaartuigen en motorvliegtuigen en hun aangehorigheden - Oude en vervallen geneesmiddelen van huishoudelijke oorsprong - Afvalbanden - Afvallandbouwfolies - Houtafval - Vloerbedekkingsafval - PVC-afvalstoffen Tabel A: Bijzondere afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 21 Afval Radioactief afval? JA Zie bijlage 15.3. NEE Medisch afval? JA JA Risicohoudend of vloeibaar/pasteus? RMA of vloeibaar en pasteus NRMA Verplichte verbranding NEE Niet risicohoudend medisch afval NEE Niet gevaarlijk afval? JA - Selectieve inzamelplicht aanvaardingsplicht - recycleerbaar JA Te recycleren (niet) gevaarlijk afval NEE Gevaarlijk afval - Selectieve inzamelplicht aanvaardingsplicht - recycleerbaar Te verwijderen (niet) gevaarlijk afval JA NEE Figuur 1: Beslissingsschema afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 22 6 Belangrijke bepalingen inzake het beheer van afvalstoffen 6.1 Selectieve inzameling en scheidingsplicht Het Afvalstoffendecreet en het VLAREA bevatten een aantal bepalingen over de selectieve inzameling en de scheiding van afvalstoffen. 6.1.1 Verplichte selectieve inzameling Artikel 5.2.2.1. van het VLAREA bepaalt welke bedrijfsafvalstoffen gescheiden moeten worden ingezameld: KGA van vergelijkbare bedrijfsmatige oorsprong Glasafval Papier- en kartonafval Afval van plantaardige en dierlijke oliën en vetten Groenafval Textielafval Afgedankte elektrische en elektronische apparatuur Afvalbanden Metaalafval Houtafval Steenachtige fracties van bouw- en sloopafval Afgewerkte olie Gevaarlijke afvalstoffen Asbestcementhoudende afvalstoffen Afgedankte apparatuur en recipiënten die ozonafbrekende stoffen of gefluoreerde broeikasgassen bevatten Tabel B : Afvalstoffen die verplicht selectief worden ingezameld Metaal- en houtafval mogen eventueel nog gemengd met andere afvalstoffen worden aangeboden op voorwaarde dat ze naderhand worden uitgesorteerd. Vaak zijn deze afvalstromen bij een individuele producent wel aanwezig, maar in zulke kleine hoeveelheden dat een aparte inzameling financieel en praktisch niet haalbaar is. Hiervoor worden enkele oplossingen aangeboden door de wetgeving: 1. Droge niet gevaarlijke afvalfracties kunnen gemengd worden ingezameld om naderhand gesorteerd te worden. De afvalfracties mogen het sorteerproces echter niet hinderen. Glasafval is bijvoorbeeld een stoorstof in het sorteerproces (veiligheid, vervuiling andere fracties). Voorbeelden van droge afvalfracties die gemengd kunnen worden ingezameld: - papier en karton; - brikverpakking; - kunststoffolies; - houtafval; - metaalafval; Beheer van medisch afval - Handleiding 23 2. Openstellen van gemeentelijke containerparken voor kleine bedrijven: Een aantal Vlaamse gemeenten stelt zijn containerpark open voor kleine bedrijven, die dan mits betaling de kleine fracties afvalstoffen kunnen achterlaten op het containerpark. ’Kleine bedrijven in de medische sector zijn bijvoorbeeld artsenpraktijken, kleine laboratoria, zelfstandige verpleegkundigen. Meer informatie hierover kunt u terugvinden bij de milieuambtenaar van uw gemeente/stad of het lokale intergemeentelijk samenwerkingsverband. 6.1.2 Scheidingsplicht Volgens het Afvalstoffendecreet moeten gevaarlijke afvalstoffen gescheiden worden ingezameld van niet gevaarlijke afvalstoffen. Bovendien moeten gevaarlijke afvalstoffen ook onderling van elkaar gescheiden worden. In de praktijk komt dit erop neer dat chemisch onverenigbare afvalstoffen apart worden ingezameld, maar ook dat afvalstoffen die een aparte verwerkingswijze ondergaan ook apart moeten worden ingezameld. De ophalers van gevaarlijk afval kunnen u adviseren over de scheiding van gevaarlijke afvalfracties. 6.2 Verbodsbepalingen 6.2.1 Medisch afval Het VLAREA legt een stortverbod op voor alle medisch afval afkomstig van instellingen voor geneeskunde. Daarnaast werd ook een verbrandingsplicht ingevoerd voor alle RMA en alle vloeibare en pasteuze NRMA. Vast NRMA van geneeskundige praktijken mag samen met het de restfractie van gewoon huisvuil worden verwijderd. Daarom gelden voor deze fractie van medisch afval de verbodsbepalingen van 6.2.2. 6.2.2 Voedselafvalverbrijzelaars Voedselafvalverbrijzelaars hebben als doel etensresten en aanmaakoverschotten van maaltijden te verbrijzelen, waarna ze kunnen worden verwijderd via het afvalwater. Deze manier van verwerking is verboden volgens de algemene bepalingen van VLAREM II inzake beheersing van oppervlaktewaterverontreiniging (hoofdstuk 4.2.). Bovendien is de verwijdering van vaste afvalstoffen via het afvalwater niet ingedeeld in de vergunningsplichtige handelingen en activiteiten van de Beheer van medisch afval - Handleiding 24 indelingslijst van VLAREM I. Dit impliceert dat deze verwerking niet kan worden vergund omdat elke verwijdering van afvalstoffen moet gebeuren met een milieuvergunning (art. 14 van het Afvalstoffendecreet). De enige toegelaten behandeling van keukenafval is dat de vloeibare fractie via de riolering wordt verwijderd (soep, saus, leksappen). 6.2.3 Overige bedrijfsafvalstoffen Hier gelden stort- en verbrandingsverboden voor de volgende afvalstoffen: STORTVERBOD Ongesorteerde huishoudelijke en bedrijfsafvalstoffen Afvalstoffen die met het oog op nuttige toepassing afzonderlijk werden ingezameld Afvalstoffen die in aanmerking komen voor nuttige toepassing onder meer door hun aard, hoeveelheid en homogeniteit De brandbare restfractie van het sorteren van huishoudelijke afvalstoffen of ermee vergelijkbare bedrijfsafvalstoffen Oude en vervallen geneesmiddelen Afvalbanden Tabel C: Afvalstoffen waarvoor een stortverbod geldt. Opmerking: Men spreekt van ‘ongesorteerd’ wanneer het afval nog fracties bevat die verplicht selectief moeten worden ingezameld. VERBRANDINGSVERBOD Selectief ingezamelde stromen die in aanmerking komen voor materiaalrecyclage; In afwijking van deze bepaling geldt het verbod niet voor de verbranding van volgende afvalstoffen, mits een calorische inhoud > 11.500 kJ/kg, voor de opwekking van hernieuwbare energie: 1. plantaardig afval van land- en bosbouw; 2. plantaardig afval van de voedingsmiddelenindustrie; 3. vezelachtig plantaardig afval afkomstig van het sorteren, ziften en wassen bij de rauwe pulp en de papierproductie; 4. houtafval; 5. kurkafval. Ongesorteerde bedrijfsafvalstoffen Ongesorteerde huishoudelijke afvalstoffen Tabel D: Afvalstoffen waarvoor een verbrandingsverbod geldt. Beheer van medisch afval - Handleiding 25 6.2.4 Verdunningsverbod Het is verboden om een afvalstof te mengen met een of meer andere stoffen zodat door de lagere concentratie van een of meer in de afvalstof aanwezige stoffen, 1. voor de verdunde afvalstof een verwijderingsmethode in aanmerking te laten komen die voor de niet-verdunde afvalstof niet is toegelaten; 2. een afvalstof die moet worden verwijderd, alsnog nuttig te kunnen toepassen, b.v. het mengen van PCB-houdende olie met andere vloeistoffen die gerecycleerd worden; 3. een afvalstof die niet in aanmerking komt om te worden aangewend als of omgevormd tot een secundaire grondstof, alsnog te kunnen aanwenden als en/of om te vormen tot een secundaire grondstof. 6.2.5 Verboden verwerkingsmethodes Het VLAREA verbiedt - het uitrijden voor biodegradatie, van vloeibaar of slibachtig afval in de bodem; - de injectie van afvalstoffen in de ondergrond of ondergrondse ruimtes; - de verbranding van afvalstoffen op zee. Voor sommige afvalstoffen is het verboden deze te verwerken zonder voorafgaande behandeling die gericht is op volledige of gedeeltelijke recyclage van de afvalstof: - niet-herbruikbare elektrische en elektronische apparatuur; - afvalbanden; - afvalbatterijen en loodstartbatterijen; - afgedankte apparatuur en recipiënten die ozonafbrekende stoffen of gefluoreerde broeikasgassen bevatten, of resten hiervan. PCB’s mogen niet worden gescheiden van andere stoffen met het oog op hergebruik. Beheer van medisch afval - Handleiding 26 6.3 Aanvaardingsplichten Voor een aantal afvalstoffen geldt een aanvaardingsplicht. Dit houdt in dat: - eindverkopers verplicht zijn de afvalstoffen onderworpen aan de aanvaardingsplicht te aanvaarden; - tussenhandelaars verplicht zijn de door de eindverkopers aangeboden afvalstoffen te aanvaarden; - de producenten en invoerders verplicht zijn de door de eindverkopers of tussenhandelaars in ontvangst genomen afvalstoffen te aanvaarden en in te staan voor de nuttige toepassing of verwijdering ervan. In de praktijk organiseren deze actoren zich in beheersorganismes en sluiten ze overeenkomsten met private overbrengers, die de afvalstoffen komen ophalen bij de producenten, eindverkopers of andere inzamelpunten. Vaak zal uw privé-ophaler u de nodige richtlijnen kunnen geven over de praktische gevolgen van de aanvaardingsplicht.. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de afvalstoffen waarvoor een aanvaardingsplicht geldt en welk beheersorganisme zich in de praktijk bezighoudt met de inzameling ervan. Op de websites vindt u meer informatie over de praktische kant van elke aanvaardingsplicht. Afvalstof Medische hulpmiddelen, laboratoriumapparatuur, sporttoestellen, thermostaten, test- en meetapparatuur Beheersorganisme (website) Melarec www.recupel.be Zie ook afvalstroomfiche Drukwerkafvalstoffen Interventiefonds Oud Papier Afvalbatterijen (inclusief no-break batterijen) BEBAT www.bebat.be Afvalloods-startbatterijen RECYBAT (geen website) Oude en vervallen geneesmiddelen van huishoudelijke oorsprong Begeleidingscommissie oude en vervallen geneesmiddelen Afgedankte voertuigen FEBELAUTO www.febelauto.be Beheer van medisch afval - Handleiding 27 Afvalbanden RECYTYRE www.recytyre.be Afgedankte elektrische en elektronische apparatuur RECUPEL www.recupel.be Afgewerkte olie VALORLUB www.valorlub.be Dierlijke en plantaardige afvalvetten en oliën VALORFRIT www.valorfrit.be Afvalfotochemicaliën FOTINI (geen website) Verlichtingsapparatuur en gasontladingslampen LIGHTREC (www.recupel.be) Lampen Nog niet opgericht Tabel 5: afvalstoffen waarvoor een aanvaardingsplicht geldt 6.4 Secundaire grondstoffen Het VLAREA geeft de mogelijkheid afvalstoffen aan te duiden als secundaire grondstof. Bijlage 4.1. van het VLAREA bevat een lijst van afvalstoffen die in aanmerking komen als secundaire grondstof. Voorwaarde hierbij is wel dat ze moeten voldoen aan de voorwaarden inzake hun samenstelling en hun gebruikswijze. Afvalstoffen kunnen als secundaire grondstof gebruikt worden in de volgende toepassingen: - als meststof of bodemverbeteraar; - in of als bouwstof; - als bodem. Beheer van medisch afval - Handleiding 28 7 Beheer van medisch afval 7.1 Algemeen Alle activiteiten die door werknemers worden uitgevoerd in het kader van het beheer van medisch afval vallen onder de regelgeving inzake het welzijn op het werk. Dit houdt onder meer in dat: - voor alle activiteiten een (taak)risicoanalyse moet worden opgesteld; - werkinstructies moeten worden opgesteld, verspreid en voldoende toegelicht, zodat er voldoende garantie is op correcte toepassing ervan; - de geschikte arbeidsmiddelen, collectieve en persoonlijke beschermingsmiddelen, e.d. ter beschikking worden gesteld; - aangepaste etiketten en waarschuwingsvermeldingen zijn aangebracht. 7.2 Opleiding personeel Wanneer gestart wordt met een inzamelsysteem voor afvalstoffen binnen de instelling, is de permanente vorming van het personeel van cruciaal belang voor het welslagen van de inzameling. Nieuwe personeelsleden moeten zo snel mogelijk op de hoogte worden gebracht van de inzamelregels en bij wijzigingen van inzamelregels moeten deze intern worden gecommuniceerd. Naast de opleiding kunnen praktische fiches en posters op de werkplaatsen een handig geheugensteuntje bieden. 7.3 Interne inzameling en opslag Bij het organiseren van de interne inzameling en opslag moet met verschillende aspecten rekening worden gehouden: - hoeveelheid en aard van de afvalstoffen die dagelijks op een bepaalde locatie vrijkomen; - de beschikbare opslagruimte op die locatie; - inzamelfrequentie; - bij opslag van gevaarlijke stoffen moet steeds rekening worden gehouden met het feit dat met elkaar gevaarlijk reagerende stoffen steeds op gepaste wijze van elkaar moeten worden gescheiden. Door het optimaliseren van de interne inzameling en opslag kunt u de kosten van de afvalverwerking sterk reduceren. Een aantal maatregelen die een gunstige invloed hebben op de financiële kost van de afvalverwerking zijn: Beheer van medisch afval - Handleiding 29 - bij vrijkomen van verschillende afvalstoffen op één locatie, ook verschillende recipiënten voor elke selectief in te zamelen afvalstof plaatsen; - de recipiëntgrootte afstemmen op het aanbod van afval; - de vulgraad van de recipiënten verhogen, rekening houdend met de interne richtlijnen over de maximale gewichten per recipiënt; - de inzamelfrequentie van het afval optimaliseren zodat de afdelingen niet met volle recipiënten geconfronteerd worden; - een regelmatige controle van de samenstelling van de ingezamelde afvalstromen en het geven van feedback naar de afdelingen. De opslagruimten moeten aangepast zijn aan de te verwachten hoeveelheid RMA en NRMA. In overleg met de erkende overbrenger kan een ophaalfrequentie worden afgesproken zodat de beschikbare opslagcapaciteit op de instelling niet wordt overbelast. Het Comité voor Ziekenhuishygiëne kan specifieke richtlijnen uitvaardigen inzake de interne inzameling en opslag (zie ook 2.2.1.1.) 7.4 Indeling van medische activiteiten: instelling voor geneeskunde of geneeskundige praktijk. In het algemeen kunnen we stellen dat alle medische inrichtingen waar medisch afval met specifieke risico’s in relevante hoeveelheden wordt geproduceerd, als instellingen voor geneeskunde worden beschouwd. De producenten van kleine hoeveelheden RMA en NRMA zijn ingedeeld onder geneeskundige praktijken. In deze categorie vindt u dan ook de kleinere medische praktijken en rusthuizen terug. Vaak worden in de wetteksten inzake gezondheidszorg de inrichtingen op een andere manier benoemd. Een afstemming van de verschillende omschrijvingen van de activiteiten en inrichtingen met de indelingen van kracht voor medisch afval is vaak niet eenvoudig. Onderstaande tabel geeft een niet limitatief overzicht van de instellingen die onder de categorie ‘instellingen voor geneeskunde’ vallen. INSTELLINGEN VOOR GENEESKUNDE Openbare en private ziekenhuizen met uitzondering van de psychiatrische ziekenhuizen: - algemene of academische ziekenhuizen; - gespecialiseerde of categorale ziekenhuizen; - universitaire ziekenhuizen. Poliklinieken en dagziekenhuizen Beheer van medisch afval - Handleiding 30 Psychiatrische ziekenhuizen en psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT) die gelegen zijn op de campus van een ziekenhuis en behoren tot dezelfde inrichtende macht Vaste of mobiele instellingen en eenheden of inrichtingen die geneeskundige behandelingen verstrekken aan ambulante of bedlegerige patiënten Rusthuizen en verzorgingstehuizen die gelegen zijn op de campus van een ziekenhuis en behoren tot dezelfde inrichtende macht en niet onder de erkenning van een rusthuis vallen Laboratoria en onderzoeksinrichtingen die, intern of extern aan een instelling verbonden, voor die instellingen en voor geneeskundige praktijken onderzoekingen verrichten Laboratoria van de farmaceutische nijverheid Mobiele of vaste bloedtransfusiecentra Mortuaria waar lijkverzorging wordt uitgevoerd Instellingen voor forensische geneeskunde Tabel F : Instellingen voor geneeskunde – niet limitatieve lijst Onderstaande tabel geeft een niet limitatief overzicht van de beroepen en instellingen die als geneeskundigen praktijk worden ingedeeld. GENEESKUNDIGE PRAKTIJKEN Elke praktijk of groepspraktijk van een arts, tandarts, dierenarts of van een andere zelfstandige beoefenaar van een geneeskundig beroep, waar geneeskundige of diergeneeskundige behandelingen worden verstrekt of die de basis vormt voor de niet-georganiseerde thuisverzorging. Voorbeelden: - medisch-pedagogische centra; - Centra voor Leerlingenbegeleiding; - praktijken voor kinesitherapie; - consultatiebureaus; - groepspraktijken. Organisaties voor thuisverzorging: - Kind en Gezin; - Wit-Geel Kruis; - organisaties van zelfstandige verpleegkundigen; Beheer van medisch afval - Handleiding 31 - diensten voor gezinszorg; - geïntegreerde diensten voor thuisverzorging. Dierenklinieken Instellingen voor verzorging: - rusthuizen en verzorgingstehuizen die niet op de campus van een ziekenhuis zijn gelegen en over een erkenning als RVT beschikken; - rusthuizen, al dan niet met RVT-woongelegenheid; - dagverzorgingscentra - serviceflats; - centra voor kortverblijf; - gebouwencomplexen die een combinatie van de vijf voorgaande verzorgingsvormen bevatten. Psychiatrische verzorgingstehuizen die niet op een campus van een ziekenhuis zijn gelegen en niet behoren tot dezelfde inrichtende macht Psychiatrische ziekenhuizen die niet op een campus van een ziekenhuis zijn gelegen en niet behoren tot dezelfde inrichtende macht. Instellingen of organisaties die aan preventieve gezondheidszorg doen: - centra voor kinderzorg (b.v. consultatiebureaus Kind en Gezin); Revalidatiecentra Tabel G: Geneeskundige praktijken – niet limitatieve lijst Beheer van medisch afval - Handleiding 32 7.5 Regels inzameling, opslag en verwerking De regels voor inzameling, opslag, overbrenging en verwerking worden uitvoerig beschreven in subafdeling 5.5.3. van het VLAREA. Bij het uitwerken van deze regels werd een onderscheid gemaakt tussen regels voor instellingen voor geneeskunde en geneeskundige praktijken. Hoofdstuk 7.5. bevat enkel de hoofdlijnen van de wetgeving en is dus niet volledig wat betreft bepalingen en voorschriften. De detailvoorschriften vindt u terug in subafdeling 5.5.3. (www.emis.vito.be/navigator). In 7.6. worden bepaalde aspecten en interpretaties van het beheer binnen de medische instellingen verder uitgewerkt. 7.5.1 Verpakking van medisch afval (art. 5.5.3.3. – 5.5.3.7.) De verpakkingsregels voor medisch afval voor zowel instellingen voor geneeskunde als geneeskundige praktijken zijn sterk vergelijkbaar. In subafdeling 5.5.3. van het VLAREA vindt u alle technische eisen over de verpakkingen die hieronder worden besproken. 7.5.1.1 RMA, vloeibaar en pasteus NRMA De volgende verpakkingen zijn toegelaten: 7.5.1.2 - een kunststof vat van max. 60 L : alle RMA en vloeibaar en pasteus NRMA; - een kartonnen doos met kunststof binnenzak van max. 50 L : alle vast RMA, uitgezonderd scherpe voorwerpen. Vast NRMA Voor instellingen voor geneeskunde geldt dat vast NRMA moet worden verpakt in een blauwe kunststof zak. De inhoudsmaat is niet vastgelegd, maar moet wel worden gelimiteerd om de hanteerbaarheid van de gevulde zakken niet te bemoeilijken. Geneeskundige praktijken mogen hun vast NRMA in een gewone huisvuilzak verpakken. Beheer van medisch afval - Handleiding 33 7.5.1.3 Scherpe voorwerpen Scherpe voorwerpen moeten worden verpakt in: 7.5.1.4 - een kunststof vat van max. 60 L of - een kunststof recipiënt van max. 10 L (naaldcontainer) dat op zijn beurt moet worden geplaatst in een kunststof vat van 60 L of een kartonnen doos van max. 50 L. Herbruikbare verpakkingen voor medisch afval De meeste verpakkingen voor medisch afval zijn niet herbruikbaar. Maar er bestaat via artikel 5.5.3.8. van het VLAREA een mogelijkheid om verpakkingen meerdere malen te gebruiken. Daarvoor moet echter een aanvraag worden ingediend bij de minister bevoegd voor leefmilieu. De OVAM en het Agentschap Zorg en Gezondheid geven advies hierover. 7.5.2 Inzameling en opslag in instellingen voor geneeskunde (art. 5.5.3.10. – 5.5.3.12) Elke dag moeten de volle en definitief gesloten verpakkingen voor medisch afval worden opgehaald bij de afdelingen, waarna ze tijdelijk worden opgeslagen op een centrale inzamelplaats. Deze kan zich in het ziekenhuisgebouw zelf bevinden, of kan ook een container of garagebox zijn buiten het gebouw. Deze opslagplaats moet wel aan bepaalde voorschriften voldoen die u in artikel 5.5.3.11. van het VLAREA kunt terugvinden. Deze opslagplaats moet regelmatig gereinigd en ontsmet worden. Elke instelling moet ook aan haar personeel richtlijnen uitvaardigen over de opslag van medisch afval. Interne transportmiddelen moeten regelmatig gereinigd en ontsmet worden. 7.5.3 Inzameling en opslag bij geneeskundige praktijken (art. 5.5.3.13. – 5.5.3.14.) De opslag van volle en definitief gesloten verpakkingen van RMA en vloeibaar en pasteus NRMA moet in de geneeskundige praktijk zelf of in een apart lokaal gebeuren, dat gescheiden is van elke woon- of leefruimte. Deze opslagplaats moet regelmatig gereinigd en ontsmet worden. Vast NRMA mag samen met de gewone bedrijfsafvalstoffen worden ingezameld en aangeboden aan de overbrenger. Beheer van medisch afval - Handleiding 34 7.5.4 Opslag buiten de medische instellingen (art. 5.5.3.17.) Het komt voor dat kleine partijen medisch afval worden opgeslagen tot er voldoende hoeveelheid is om de partij in één keer af te voeren naar de eindverwerker. Omdat medisch afval vaak biologisch besmet is, kan langdurige opslag leiden tot een verhoogd risico op bacteriële besmetting van de omgeving. Daarom werden de volgende beperkingen ingevoegd: 7.5.5 - alle medisch afval, met uitzondering van naalden en scherpe voorwerpen, moet binnen de 72 u na ophaling bij de producent worden afgevoerd naar de verbrandingsinstallatie. - Naalden en scherpen voorwerpen moeten binnen de 14 dagen na ophaling worden afgevoerd naar de verbrandingsinstallatie. Ophaling van medisch afval (art. 5.5.3.15. – 5.5.3.16) De ophaling van medisch afval moet gebeuren door een erkende overbrenger van medisch afval. Deze wordt door de OVAM erkend. Voor de verwerking van medisch afval wordt verwezen naar hoofdstuk 10. 7.6 Specifieke regelingen 7.6.1 RMA met grote afmetingen De standaard verpakkingen voor RMA van 50 L (doos) of 60 L (vat) zijn soms niet groot genoeg om sommige stukken te verpakken. Het VLAREA laat dan toe dat verpakkingen met grotere afmetingen worden gebruikt. Voorbeelden voor grotere verpakking zijn 200 L –vaten of verpakking in plasticfolie. De verpakking moet echter nog steeds worden voorzien van het logo voor RMA en de identificatiegegevens van de producent. Een typisch voorbeeld hiervan zijn filterelementen van LAF-kasten of grote anatomische onderdelen. Mechanische behandeling van deze afvalstoffen om ze kleiner te maken is uit den boze omdat deze bijkomende behandeling risico geeft voor verspreiding van besmetting. 7.6.2 Etensresten van patiënten Etensresten van patiënten worden als NRMA beschouwd en zouden dan strikt genomen in blauwe plastic zakken met opschrift moeten worden ingezameld. Beheer van medisch afval - Handleiding 35 Dergelijk afval wordt echter ook selectief ingezameld met het oog op vergisting. In dat geval is het toegelaten om verpakkingen te gebruiken die geschikt zijn voor de afvoer naar de vergistingsinstallatie (vaten, containers). Deze etensresten mogen niet worden afgevoerd voor gebruik als dierenvoeding. 7.6.3 Keukenafval en aanmaakoverschotten van maaltijden Deze afvalstoffen worden beschouwd als gewoon bedrijfsafval en moeten dus niet voldoen aan de verpakkings- en vervoersvoorschriften voor medisch afval. Ondanks hun hoge zuiverheid mogen ze niet worden afgevoerd voor dierenvoeding, maar kunnen wel worden afgevoerd voor vergisting of compostering. 7.6.4 Radioactief gecontamineerde afvalstoffen (art. 33 – 37 ARBIS) In de medische sector worden frequent radionucliden gebruikt bij onderzoeken en behandelingen. De radionucliden die hierbij gebruikt worden, zijn kortlevende radionucliden (bijvoorbeeld Jodium-131 of Technetium-99m) en hun radioactieve eigenschappen verzwakken na een relatief korte tijd. Dit medisch afval vertoont ook vaak een biologisch of chemisch risico, onafhankelijk van zijn radioactiviteit. Het wordt teruggevonden hetzij in het ziekenhuisafval zelf, hetzij in het huishoudelijk afval (in dat laatste geval is het afkomstig van ambulante patiënten die huiswaarts zijn gekeerd nadat ze een onderzoek of een klinische behandeling hebben ondergaan). Er kan soms ook Jodium-131 worden teruggevonden in het slib van waterzuiveringstations. Men kan radioactief gecontamineerd afval declasseren door vrijgave. Deze vrijgave gebeurt door de dienst Fysische Controle. In inrichtingen waar radioactieve stoffen met een halveringstijd van minder dan zes maanden worden aangewend, mag de afvoer naar een verbrandingsinstallatie alleen plaatsvinden na volledig verval. In elk geval is een opslag vereist gedurende een periode die ten minste gelijk is aan tien maal de halveringstijd. De opslagtijd wordt verlengd met de vereiste tijd om een volledig verval te waarborgen. Beheer van medisch afval - Handleiding 36 Soort radioactief gecontamineerd afval Kortlevende isotopen Verpakking excreta Geen bijzondere maatregelen (T ½ < 12 u) Verpakking en opslag vast afval In doos, vat of kunststof zak Opslag tot bijna volledig verval (10 x T ½), daarna bij het vast NRMA Halflanglevende isotopen met verval < 6 maanden Diagnostische dosis: geen bijzondere maatregelen (T ½ tussen 12 u en 14 dagen) Therapeutische dosis: diepvriestoilet en bewaren tot bijna volledig verval ( 20 – 30 x T ½) Langlevende isotopen met verval > 6 maanden Bewaren in kunststof zakken met radioactief kenteken Opslag tot bijna volledig verval (10 x T ½), daarna bij het vast NRMA Verzamelen in daartoe bestemde opslaglocatie in afwachting van afvoer naar NIRAS (T ½ > 14 dagen) Tabel H : Vrijgave radioactieve afvalstoffen binnen de instelling Na vrijgave wordt het afval, afhankelijk van zijn eigenschappen, als RMA of NRMA beheerd. Het stroomschema in bijlage 15.2. geeft schematisch het beheer van radioactief gecontamineerd afval weer. De producent van radioactief gecontamineerde afvalstoffen moet de nodige voorzorg aan de dag leggen in verband met de vrijgave van het afval. Alle verbrandingsinstallaties beschikken binnen afzienbare termijn over detectiesystemen voor radioactiviteit. Het FANC en NIRAS hebben met de belangrijkste industriële sectoren een overeenkomst afgesloten rond het beheer en de financiering van de ontdekte radioactieve bronnen. Meer informatie vindt u terug op www.fanc.fgov.be. Bepaalde pathologieën of ziektesymptomen worden behandeld met radionucliden. Meestal verblijft de patiënt tijdens de behandeling een korte tijd in het ziekenhuis, waarna hij thuis verder kan genezen. Tijdens het thuisverblijf bevat het lichaam van de patiënt vaak nog radioactieve stoffen. Daarom is de preventie van besmetting van andere personen van groot belang. De ziekenhuisgroep Oost-Limburg heeft in mei 2007 samen met het FANC en NUTEC een aantal brochures uitgewerkt over een aantal behandelingen met radionucliden. Via onderstaande link kunt u deze brochures raadplegen. http://www.zol.be/Internet/algemeen/algemeen.asp?id=1171 Beheer van medisch afval - Handleiding 37 7.6.5 Anatomische resten op formol Deze afvalstof is een mengsel van medisch afval en chemisch afval. Omwille van ethische redenen moet deze stroom worden beschouwd als RMA en moet dan ook op deze wijze worden verpakt en verwerkt. 7.6.6 Kadavers van gezelschapsdieren Meldingsplicht Het ministerieel besluit van 20 maart 2007 houdende nadere bepalingen inzake de verzameling en de ophaling van overleden gezelschapsdieren bij dierenartsenpraktijken en dierenklinieken vermeldt dat de meldingsplicht, zoals deze onder meer bestaat voor kadavers van landbouwdieren, niet van toepassing is voor overleden gezelschapsdieren. Vervoer Het vervoer van dode gezelschapsdieren door de eigenaar naar een vergunde en erkende inzamelplaats voor dierlijk afval, de behandelende dierenarts of een dierencrematorium is toegestaan. Het vervoer van dode gezelschapsdieren van de particulier naar de dierenartsenpraktijk, mag eveneens uitgevoerd worden door de behandelende dierenarts. Tijdelijke opslag van overleden gezelschapsdieren bij dierenartsen In afwachting van de ophaling moet de dierenarts overleden gezelschapsdieren zo opslaan dat de risico's voor de besmetting van mens en dier, en voor de vervuiling van het leefmilieu beperkt worden. Het ministerieel besluit van 20 maart 2007 legt nadere bepalingen op: Overleden gezelschapsdieren moeten in afwachting van de ophaling door een erkend ophaler worden verzameld in lekvrije, afsluitbare zakken of recipiënten waarop het opschrift "categorie 1-materiaal - uitsluitend geschikt voor verwijdering" aanwezig moet zijn. In functie van bewaring, worden aan de tijdelijke opslag volgende voorwaarden verbonden: • Ophaling binnen 2 werkdagen na productie van het overleden gezelschapsdier, indien de overleden gezelschapsdieren worden bewaard bij een omgevingstemperatuur hoger dan 5 C °. • Minimum één ophaling per twee weken, indien de overleden gezelschapsdieren worden bewaard in een actief gekoelde afgesloten ruimte of een recipiënt waarin de temperatuur maximaal 5 °C bedraagt. Deze ruimte of dit recipiënt moet voorzien zijn van het opschrift "categorie 1-materiaal uitsluitend geschikt voor verwijdering". • Ophaling op vraag van de dierenarts, indien de overleden gezelschapsdieren worden bewaard in een actief gekoelde afgesloten ruimte of een recipiënt waarin de temperatuur maximaal -10 C ° bedraagt. Dez e ruimte of dit recipiënt Beheer van medisch afval - Handleiding 38 moet voorzien zijn van het opschrift "categorie 1-materiaal - uitsluitend geschikt voor verwijdering". De koelcel of diepvriezer moet na elke lediging gereinigd en ontsmet worden. Inzamelplaats voor dode gezelschapsdieren van derden (andere dan eigen klanten) Indien de dierenarts wil fungeren als inzamelplaats voor overleden gezelschapsdieren waar tevens dode gezelschapsdieren van derden (niet-klanten) aanvaard zullen worden, moet voor deze opslagactiviteit aan dezelfde voorwaarden zijn voldaan als voor een gemeentelijk containerpark. Deze voorwaarden zijn: 1. Beschikken over een milieuvergunning voor rubriek 2.1.1. van VLAREM I. 2. Erkend zijn als intermediair bedrijf volgens de Verordening (EG) Nr. 1774/2002 van 3 oktober 2002 tot vaststelling van gezondheidsvoorschriften inzake niet voor menselijke consumptie bestemde dierlijke bijproducten. 3. De opslag gebeurt in een gesloten ruimte die gekoeld wordt tot een maximum temperatuur van 10 C °. 4. Aanvoer mag enkel gebeuren onder toezicht van een verantwoordelijke. 5. Hygiënische aanvoer moet worden gegarandeerd. Het overleden gezelschapsdier moet in een lekvrije verpakking, eventueel verkrijgbaar bij de inzamelplaats, aangebracht worden. 6. Overleden gezelschapsdieren worden beschouwd als "categorie 1-materiaal bestemd voor verwijdering". Als garantie voor de adequate verwerking van het opgehaalde afval wordt best een schriftelijke overeenkomst met de erkende ophaler gevraagd. 7. Het aanleggen van een register, waarin alle stromen staan genoteerd, is verplicht. Volgende gegevens zijn noodzakelijk: datum van leveren, herkomst van het dierlijk afval, diersoort, hoeveelheid, bestemming, naam van het erkend bedrijf dat het dierlijk afval naar de verwerker vervoert en datum van ophaling. 8. Enkel dode gezelschapsdieren mogen worden aangevoerd. Hieronder verstaat men: dieren die de mens in of rond het huis houdt en verzorgt om zichzelf te plezieren. Tot deze categorie behoren onder meer: honden, katten, knaagdieren, kooi- en volièrevogels, duiven en vissen. Ook konijnen, kippen, kalkoenen, kwartels, eenden, ganzen, parelhoenders en fazanten behoren tot de gezelschapsdieren indien er geen commerciële opbrengst aan verbonden is. Meer informatie omtrent de bestemmingsmogelijkheden voor dode * gezelschapsdieren is ook te vinden in een recent verschenen OVAM-brochure die gratis te verkrijgen is bij de OVAM. * Brochure ‘Je gezelschapsdier overleden.. . Wat nu?’ (http://www.ovam.be/jahia/Jahia/cache/offonce/pid/176?actionReq=actionPubDetail&fileItem=211 ) Beheer van medisch afval - Handleiding 39 9. Dode dieren die behoren tot het runder-, varkens-, schapen-, geiten- of hertenras of die thuishoren bij de eenhoevigen mogen NIET worden aangevoerd. Deze landbouwdieren worden na melding aan Rendac N.V. gratis opgehaald bij particulieren. Opgelet: slachtafval van thuisslachtingen van schapen, geiten, varkens en herten mag wel op het containerpark aanvaard worden. Traceerbaarheid Omdat de traceerbaarheid van dierlijk afval steeds gewaarborgd moet worden, moet voor elk vervoer van overleden gezelschapsdieren door een erkend ophaler, een handelsdocument (vervoersdocument) in drievoud opgemaakt worden. Dit handelsdocument moet volgende gegevens bevatten: 1. naam en adres van de dierenarts waar de overleden gezelschapsdieren worden opgehaald; 2. de aard (diersoort) van het dier en de hoeveelheid; 3. het opschrift: "categorie 1-materiaal - uitsluitend geschikt voor verwijdering"; 4. de identificatie van de ophaler; 5. naam en adres van de bestemming (crematorium, verbrandingsoven, verwerker). Een eerste exemplaar van dit handelsdocument (vervoersdocument) is bestemd voor de dierenarts, het tweede is bestemd voor de ophaler en moet het transport vergezellen, het derde is bestemd voor de exploitant van de eindbestemming (crematorium, de verbrandingsoven of de verwerker). Het handelsdocument moet tijdens het vervoer van overleden gezelschapsdieren naar de eindbestemming aanwezig zijn bij de vracht. De dierenarts moet zijn exemplaar van het handelsdocument en de facturen 3 jaar ter inzage van de toezichthoudende overheid houden. 7.6.7 Ophaling van medisch afval met eigen middelen op verschillende campi. Sommige instellingen (behorend tot één rechtspersoon) beschikken over verschillende exploitatiezetels verspreid over een kleine regio. Daar komen vaak kleinere partijen afvalstoffen vrij die relatief duur zijn qua ophaling (extra stopplaatsen moeten bijkomend worden vergoed). Het is toegelaten dat de instelling voor geneeskunde zelf voor het intern vervoer zorgt en dit afval centraliseert op één van de campi, mits de volgende voorwaarden worden nageleefd: - het vervoermiddel moet voldoen aan de constructievoorschriften van artikel 5.5.3.16 van het VLAREA; - de instelling voor geneeskunde moet beschikken over een verzekering voor dekking van milieuschade die voldoet aan de voorwaarden vermeld in artikel 5.1.1.3. van het VLAREA; Beheer van medisch afval - Handleiding 40 - de algemene vervoersvoorwaarden vermeld in artikel 5.1.1.2. §2 moeten worden nageleefd; - een identificatieformulier vergezelt het vervoer van de afvalstoffen; - de centrale inzamelplaats moet over een milieuvergunning beschikken voor de opslag van afvalstoffen afkomstig van derden. De instelling heeft dus geen erkenning als overbrenger nodig, noch een registratie als vervoerder van afvalstoffen. Het ADR blijft evenwel van toepassing voor deze transporten, waar weliswaar vrijstellingsgrenzen van toepassing zijn. Meer informatie hierover vindt u in de ADR-reglementering. 7.6.8 Medische implantaten Medische implantaten zijn o.a. pacemakers, pijnpompen, defibrillatoren, kunstharten… Deze worden beschouwd als RMA. Zij vallen niet onder het toepassingsgebied van de aanvaardingsplicht voor medische hulpmiddelen en moeten dus verplicht verbrand worden. Batterijen van deze implantaten zijn vergelijkbaar met normale batterijen en kunnen uit het implantaat worden gehaald en samen met gewone batterijen worden ingezameld. 7.6.9 Medische AEEA De organisatie van de ophaling van medische AEEA wordt geregeld door MeLaRec (deel van Recupel). Dit beheersorganisme heeft een aantal praktische regels uitgeschreven voor de inzameling van medische AEEA. Mits het respecteren van een aantal voorwaarden stelt Recupel voor de ophaling van uw medische toestellen en laboapparatuur een gratis ophaaldienst ter beschikking. U moet zich eerst bij Recupel laten registreren als inzamelpunt. Dit kan via de website van Recupel (http://www.recupel.be). Gecontamineerde/geïnfecteerde producten of toestellen worden niet opgehaald door Recupel. Als een product of een toestel gecontamineerd/geïnfecteerd is, is het inzamelpunt/ontdoener verantwoordelijk voor de biologische decontaminatie/desinfectering van de op te halen toestel en/of de vernietiging van stalen, reagentia, analyseresten of andere gecontamineerde elementen. Dit kan gebeuren door een volledige decontaminatieprocedure, en/of door de ontmanteling van elk element of toebehoren dat in contact kan zijn geweest met stalen, reagentia, analyseresten of alle andere gecontamineerde elementen, en/of de vernietiging door het inzamelpunt/de ontdoener zelf of door een derde. Indien het inzamelpunt/de ontdoener een privé-praktijk (met BTW-nummer) of een klein laboratorium (met RIZIV-nummer) is, bedraagt het minimumgewicht per ophaling 10 kg medische apparaten en dit maximum 2 maal per jaar. Radioactief gecontamineerde toestellen worden niet opgehaald door MeLaRec. Beheer van medisch afval - Handleiding 41 7.6.10 Vloeibare resten van analysetoestellen Menselijke en dierlijke lichaamsvochten (bloed, speeksel, urine, feces, maagvocht) worden met analysetoestellen onderzocht voor diagnostische doelen of onderzoek. Bij deze toestellen komen enkele vloeibare afvalstromen vrij. - geanalyseerde stalen; - verdunde stalen van lichaamsvochten; - spoelwaters van de reiniging van de analysetoestellen. Geanalyseerde en verdunde stalen van urine en feces mogen via de riolering worden verwijderd. Spoelwaters van analysetoestellen worden niet beschouwd als afvalstoffen en mogen via de riolering worden verwijderd. Alle overige vloeibare afvalstoffen van analysetoestellen worden beschouwd als vloeibaar RMA of NRMA en moeten via het RMA-inzamelcircuit worden ingezameld. 7.6.11 Foetussen De verwijdering van foetussen hangt af van de ouderdom. Foetussen met een leeftijd van minder dan 12 weken hebben geen recht op een anonieme begraafplaats en worden dus als RMA beschouwd, na eventueel verder onderzoek van de foetus door het ziekenhuislaboratorium. Foetussen met een leeftijd van minder dan 12 weken kunnen op de foetusweide van een begraafplaats worden begraven, op voorwaarde dat de medische instelling een geboortecertificaat heeft verleend. Mogelijk gelden er specifieke bepalingen in de gemeente waar u zich bevindt. Het stoffelijk overschot van een levenloos geboren kind kan worden begraven of de asurn ervan begraven of bijgezet in een columbarium. De as kan eveneens op het daartoe bestemd perceel van iedere begraafplaats of op de aan het grondgebied van België grenzende territoriale zee uitgestrooid worden. Het eigenlijke perceel op de begraafplaats zelf hoeft niet anoniem te zijn. Integendeel, iedere begraafplaats moet over een inventaris beschikken wie waar is (of geweest is). Wat niet kan tussen 12 en 26 weken is inschrijven in de burgerlijke stand (federale bevoegdheid). Een "officiële" naamgeving blijft nog altijd een wens. 7.6.12 Ophaling van vast NRMA bij geneeskundige praktijken Geneeskundige praktijken mogen het vast NRMA samen met het gewone bedrijfsmatige restafval laten ophalen. Hierbij moet u wel opletten dat de restafvalzak niet te lang buiten staat. Opgedroogde of geabsorbeerde lichaamsvochten in het afval kunnen immers ongedierte aantrekken. Beheer van medisch afval - Handleiding 42 7.6.13 Mogelijkheden tot ophaling van het RMA bij geneeskundige praktijken Individuele ophaling De erkende overbrenger kan op de exploitatiezetel de door u geproduceerde afvalstoffen ophalen. Vaak gaat het hier om een ophaalronde waarbij de overbrenger verschillende klanten aandoet. In dat geval is er geen identificatieformulier aanwezig, maar moet u wel steeds een ontvangstbewijs vragen wanneer u uw afvalstoffen afgeeft. Centrale inzameling Het VLAREA omschrijft een geneeskundige praktijk onder meer als: - elke praktijk of groepspraktijk…die de basis vormt voor de niet-georganiseerde thuisverzorging; - alle organisaties voor thuisverzorging. Het gaat hier vaak om samenwerkingsverbanden tussen verschillende verpleegkundigen of lokale afdelingen van een erkende instelling voor personenverzorging. Wanneer geneeskundige behandelingen in een georganiseerd verband worden verricht, is het toegelaten om de afvalstoffen van de aangesloten zorgverstrekkers in te zamelen op een centrale inzamelplaats. Deze inzamelplaats moet zich wel bij één van de aangesloten zorgverstrekkers bevinden. De toezichthoudende overheid moet echter tot op het niveau van de individuele producent toezicht kunnen houden. Daarom wordt bij een centrale inzameling geëist dat de volgende procedure wordt gevolgd: - bij elke aanlevering wordt de naam van de zorgverstrekker genoteerd in een register, samen met de datum van aanlevering, aard van het afval en de hoeveelheid (aantal liters is toegelaten); - de zorgverstrekker ontvangt een ontvangstbewijs van zijn/haar aanlevering, waarin het aantal aangeleverde naaldcontainers wordt vermeld; - bij ophaling van de gecentraliseerde partij medisch afval door een erkende overbrenger, moeten alle zorgverstrekkers die afval hebben aangeleverd, een kopie krijgen van het ophaalattest en in een latere fase het verwerkingsattest van de erkende overbrenger. Op deze wijze beschikt de individuele zorgverstrekker over de nodige bewijzen om het afvalstoffenregister aan te vullen en (indien gevraagd) om de meldingsplicht voor afvalstoffen uit te kunnen voeren. Inzameling via medische speciaalzaken of analyselaboratoria Aangezien deze ondernemingen niet behoren tot een organisatie voor thuisverzorging of een groepspraktijk, kunnen zij geen medisch afval inzamelen en opslaan zonder daarvoor over de nodige milieuvergunning of erkenning te beschikken. Beheer van medisch afval - Handleiding 43 Afgifte aan ophaalwagen Dit systeem is in hoge mate vergelijkbaar met een wijkinzameling voor KGA. De erkende overbrenger spreekt met een groep artsen/verpleegkundigen een tijdstip en plaats af waarop zij hun afvalstoffen kunnen afgeven aan de overbrenger. Aan het ophaalvoertuig geeft u de afvalstoffen af, waarna u de volgende documenten van de overbrenger moet ontvangen: - een ontvangstbewijs dat uw naam, naam van de overbrenger, datum aflevering en aard, samenstelling en hoeveelheid van de afvalstoffen vermeldt; - na de ophaling en verwerking van uw afval ontvangt u een ophaal- en verwerkingsattest op u naam. Containerparken Sommige gemeenten stellen hun containerpark open voor kleine bedrijven, die dan tegen betaling hun selectief aangevoerde afvalstoffen kunnen afleveren op het containerpark. Contacteer uw gemeentelijke milieudienst om de mogelijkheden voor aanvoer van uw afvalstoffen te kennen. 7.6.14 Aanvaarding van medisch afval van derden door een instelling voor geneeskunde Naast de huis-aan-huisophaling, de kringophaling en de ‘chemocar-methode’ zou het oprichten van een centraal inzamelpunt voor medisch afval bij een ziekenhuis ook een oplossing kunnen bieden voor een vlotte inzameling en verwijdering van medisch afval van kleine producenten. Hieraan zijn echter een aantal verplichtingen verbonden. Als u afvalstoffen van derden wil aanvaarden op slaan, moet u over een milieuvergunning voor de opslag van afvalstoffen beschikken (rubriek 2.1.2. van de indelingslijst van VLAREM I). Ook zal het aangeleverde afval nauwkeurig moeten worden geregistreerd in een afvalstoffenregister en moet elke aanlevering van extern afval gebeuren onder toezicht van een verantwoordelijke. 7.6.15 Proefdierkadavers Anatomische delen van dieren worden beschouwd als risicohoudend medisch afval en moeten dus via het medisch afval worden verwijderd. Proefdieren afkomstig van medisch onderzoek worden ook beschouwd als risicohoudend medisch afval. Beheer van medisch afval - Handleiding 44 7.6.16 Veeteelt - geneeskundige verzorging Op landbouwbedrijven worden vaak ook medische handelingen verricht door de dierenarts of in sommige gevallen door de landbouwer. Deze afvalstoffen zijn medisch afval en moeten dus ook op de voorgeschreven manier worden beheerd. Als een landbouwer onder een bedrijfsbegeleidingscontract geneesmiddelen of injecties toedient beschikt hij vaak niet over de gepaste middelen om de vrijgekomen afvalstoffen (vaccinflesjes, injectienaalden, geneesmiddelrestanten) efficiënt te beheren. Dierenartsen komen op regelmatige basis langs op deze bedrijven. De dierenarts beschikt over de juiste contacten met erkende overbrengers en kan de landbouwers hierbij raad geven. Om dit afval legaal te verwerken kan de landbouwer gebruik maken van de inzamelmogelijkheden vermeld in 7.6.13 (uitgezonderd de inzameling onder statuut van ‘groepspraktijken). De aanwezigheid van een overleden landbouwdier moet door de eigenaar binnen 24 uur na het overlijden gemeld worden aan een ophaler van kadavers van landbouwdieren. Momenteel is in Vlaanderen enkel de firma Rendac N.V. uit Denderleeuw erkend voor de ophaling van kadavers van landbouwdieren. De klantendienst van Rendac N.V. is bereikbaar via het telefoonnummer 053 640 211. De ophaling van kadavers van landbouwdieren bij particulieren en kleine veehouderijen is momenteel gratis, maar wordt vanaf 2008 ook betalend. Gemeenten en grote/middelgrote veehouderijen zonder abonnement betalen Rendac N.V. een prestatievergoeding per ophaling. Beheer van medisch afval - Handleiding 45 8 Medisch afval bij huishoudens en thuiszorg 8.1 Omschrijving sector De thuiszorg door verwanten of gespecialiseerd verplegend personeel neemt nog steeds toe. Een belangrijk aspect daarbij is het beheer van de afvalstoffen die vrijkomen bij de behandeling van patiënten. Hierbij moeten de wettelijke bepalingen inzake afvalbeheer worden gerespecteerd, wat in de praktijk niet altijd uitvoerbaar blijkt te zijn. De oplossing voor deze problematiek moet dan ook vaak pragmatisch worden benaderd zodat met een alternatief beheer toch dezelfde garanties inzake persoonsbescherming en bescherming van het leefmilieu worden gehaald. Thuiszorg kan worden uitgevoerd door: - medisch personeel: artsen, verplegers; - niet geschoolde personen: familie, vrienden, de patiënt zelf. In dit kader moet ook aandacht worden besteed aan patiënten die een ambulante behandeling hebben gekregen in een medische instelling en die onmiddellijk terug naar huis keren. Hier kan het voorvallen dat deze patiënten in de nazorgfase afvalstoffen voortbrengen waar specifieke risico’s aan verbonden zijn. Daarbij moeten de patiënt en zijn omgeving correct worden ingelicht over de voorzorgs- en veiligheidsmaatregelen die moeten worden toegepast. 8.2 Beheer van medisch afval bij thuiszorg 8.2.1 Verantwoordelijkheden Het Afvalstoffendecreet omschrijft een producent onder meer als elke natuurlijke persoon of rechtspersoon wiens activiteit afvalstoffen heeft voortgebracht. Door deze definitie is thuisverzorgend personeel producent van afval en niet de patiënt. Het is immers de activiteit die de verzorger uitvoert die afval voortbrengt. Dit impliceert dat verplegend personeel bij thuisverzorging verantwoordelijk is voor de verwerking van het vrijgekomen afval. Daarom is het verplicht om ten minste het RMA en vloeibaar NRMA dat bij de thuisverzorging vrijkomt, mee te nemen. Het vaste NRMA mag bij de patiënt achtergelaten worden en door hem met het huishoudelijk restafval worden meegegeven. Wanneer patiënten zelf een verzorging uitvoeren, wordt dit beschouwd als hun afval en zijn zij verantwoordelijk voor de juiste verwerking ervan. De patiënt moet dan gebruik maken van de bestaande verwerkingskanalen voor huishoudelijke afvalstoffen en KGA. Voor injectienaalden moet een naaldcontainer worden aangekocht. Deze kan worden verkregen via de apotheek, de medische speciaalzaak of de Vlaamse Diabetesvereniging. De gevulde naaldcontainer moet dan worden aangeboden bij de KGA-inzameling. De gemeenten zijn verplicht om injectienaalden te aanvaarden voor zover ze in een veilige verpakking worden aangeboden. Beheer van medisch afval - Handleiding 46 Oude en vervallen geneesmiddelen van huishoudelijke oorsprong moeten door een apotheker worden aanvaard in het kader van de aanvaardingsplicht voor oude en vervallen geneesmiddelen. De geneesmiddelen moeten wel ontdaan zijn van hun buitenverpakking en bijsluiter omdat deze recycleerbaar zijn. 8.2.2 Frequent voorkomende afvalstoffen Een uitgebreid gamma aan pathologieën wordt tegenwoordig bij de patiënt thuis behandeld. De afvalstoffen die hierbij vrijkomen kunnen vaak met een beperkt aantal maatregelen op een veilige en milieuverantwoorde manier worden verwerkt. Volgende tabel geeft een overzicht van de meest frequent voorkomende behandelingen, de daarbij vrijkomende afvalstoffen bij thuisverzorging, en de wijze waarop ze moeten worden verpakt en verwijderd. Beheer van medisch afval - Handleiding 47 Activiteit Afvalstof Verpakkingswijze Ophaling Inspuiting geneesmiddelen door patiënt zelf Naalden Naaldcontainer KGA-inzameling Ontsmettingsmateriaal, spuit zonder naald Huisvuilzak patiënt Huisvuilophaling Toediening cytostatica Naalden, flacon, spuiten Naaldcontainer Meenemen door verpleegkundige Niet steriele wegwerphandschoenen, gezichtsmasker, wegwerpschort en ander wegwerpmateriaal Dubbele plastic zak huisvuilophaling Injectienaald, flacon Naaldcontainer Meenemen door verpleegkundige Ontsmettingsdoekje, spuit zonder naald Huisvuilzak patiënt Huisvuilophaling Naaldcontainer Meenemen door verpleegkundige Holle naald Naaldcontainer Meenemen door verpleegkundige Ontsmettingsmateriaal, blisters Huisvuilzak patiënt Huisvuilophaling Aanprikken van port a cath, heparineslot, chemopomp, pijnpomp Naald Naaldcontainer Meenemen door verpleegkundige Ontsmettingsmateriaal, blisters Huisvuilzak patiënt Huisvuilophaling Verzorging van een patiënt met besmettelijke ziekte (niet overdraagbaar via afvalstoffen) Wegwerpmateriaal (schort, handschoenen, masker, beschermbril, hoogfiltratiemasker), blisters Huisvuilzak patiënt Huisvuilophaling Wondzorg (algemeen) Wondverzorgingsset kompressen blisters Huisvuilzak patiënt Huisvuilophaling Blaassondage en blaasspoeling Spuit, sonde Huisvuilzak patiënt Huisvuilophaling Toediening insuline Intramusculaire inspuiting Injectienaald, flacon Bloedafname Tabel I: Frequent voorkomende behandelingen bij thuiszorg en afvalbeheer Beheer van medisch afval - Handleiding 49 Zoals blijkt uit tabel J zijn er een aantal bestaande kanalen die een oplossing bieden voor de meeste afvalstoffen. Toch moeten enkele afvalstromen bijzondere aandacht krijgen. 8.2.3 Radioactief gecontamineerde afvalstoffen Bepaalde pathologieën of ziektesymptomen worden behandeld met radionucliden. Meestal verblijft de patiënt tijdens de behandeling een korte tijd in het ziekenhuis, waarna hij thuis verder kan genezen. Tijdens het thuisverblijf bevat het lichaam van de patiënt vaak nog radioactieve stoffen. Daarom is de preventie van besmetting van andere personen van groot belang. De ziekenhuisgroep Oost-Limburg heeft in mei 2007 samen met het FANC en NUTEC een aantal brochures uitgewerkt over een aantal behandelingen met radionucliden. Via onderstaande link kan u deze brochures raadplegen. http://www.zol.be/Internet/algemeen/algemeen.asp?id=1171 De hoge gezondheidsraad heeft voor patiënten die behandeld werden met radioisotopen een aanbeveling geschreven. 8.2.4 Afval van cytostatica Chemotherapie door cytostaticabehandeling gebeurt vaak bij de patiënt thuis. Cytostatica kunnen door middel van zalven, pillen of infuustherapie worden toegediend. Bij een chemokuur kunnen verschillende afvalstoffen ontstaan tijdens en na het toedienen, die bijzondere aandacht vereisen: - de materialen gebruikt voor toediening (handschoenen, schorten, infuusleidingen, lege zalftubes, infuuszakken); - afval van de patiënt na de toediening: incontinentiemateriaal, wondverzorgingsmateriaal, met lichaamsvocht bevuild linnen. Tot 7 dagen na de toediening kunnen deze afvalstoffen besmet zijn met cytostaticaresten. Dit afval wordt beschouwd als RMA en bevat een hoge toxiciteit waardoor er beschermende maatregelen moeten worden getroffen voor de afvalstoffen. Bestaande maatregelen adviseren de verpakking van deze afvalstoffen in een dubbele plastic zak, waarna deze in de huisvuilzak wordt gedeponeerd. Gesloten pompsystemen en infuusleidingen moeten door de patiënt echter in een dubbele gesloten plastic zak worden teruggebracht naar het ziekenhuis, waar het afval juist wordt gesorteerd. 8.2.5 Afval van peritoneale dialyse Bij peritoneale dialyse wordt het bloed gezuiverd van afvalstoffen en overtollig vocht door gebruik te maken van het buikvlies van de patiënt als een soort filter. Beheer van medisch afval - Handleiding 50 Een steriele voorverwarmde spoelvloeistof (dialysaat) wordt in de buikholte ingebracht. Deze spoelvloeistoffen zijn verpakt in kunststofzakken van 2 of 2,5 liter. Tijdens de contactfase (ongeveer 4 à 5 uur) in de buik van de patiënt gebeurt een uitwisseling van afvalstoffen (en eventueel vocht) vanuit de bloedbaan naar het dialysaat. Na deze contacttijd wordt de spoelvloeistof vervangen door vers dialysaat. Gemiddeld 4 maal per dag wordt de spoelvloeistof vervangen. Dit gebeurt op vrij gekozen tijdstippen rond de maaltijden en voor het slapengaan. Een wisseling (uiten inloop) duurt ongeveer 25 minuten. Deze medische behandeling produceert een groot volume afvalstoffen (ca. 400 liter/maand). Het UZ Leuven heeft een uitgebreide brochure verspreid over het afvalbeheer bij peritoneale dialyse. Deze kan u hier bekijken. Beheer van medisch afval - Handleiding 51 9 Afgifte en vervoer van afvalstoffen 9.1 Verantwoordelijkheden van de betrokken partijen 9.1.1 Algemeen Het Afvalstoffendecreet stelt in artikel 13 dat iedereen die afvalstoffen beheert, verplicht is alle maatregelen te nemen die redelijkerwijs van hem kunnen worden gevraagd om gevaar voor de gezondheid van de mens of voor het leefmilieu, meer bepaald risico voor water, lucht, bodem, fauna en flora, geluids- of stankhinder, schade aan natuur- en landschapsschoon te voorkomen of zoveel mogelijk te beperken. Iedere actor moet dus als een ‘goede huisvader’ omgaan met afvalstoffen die hij in zijn beheer heeft. 9.1.2 Producent De producent heeft als voortbrenger van afvalstoffen verschillende verantwoordelijkheden: - het selectief inzamelen van bepaalde afvalstoffen; - het gescheiden houden van gevaarlijke en niet gevaarlijke afvalstoffen en gevaarlijke afvalstoffen die wegens hun aard niet gemengd mogen worden; - correct identificeren van gevaarlijke afvalstoffen, ook op het identificatieformulier; - zorgen dat de afvalstoffen verpakt zijn volgens de geldende wettelijke verplichtingen (VLAREA, ADR…); - het afgeven van zijn afvalstoffen aan een erkende overbrenger of een vergunde verwerker van afvalstoffen of ze toepassen als secundaire grondstof. Bij de afgifte aan een erkende overbrenger is de producent in principe in orde met de wettelijke bepalingen. Er wordt echter geadviseerd om ook steeds de eindbestemming van het afgegeven afval na te vragen wanneer dit niet duidelijk is. Zo kan de producent eventueel vermijden dat zijn afvalstoffen terechtkomen in een illegale situatie. Een bijzondere aandacht gaat naar giftige afvalstoffen. Hier heeft de producent een objectieve aansprakelijkheid, wat impliceert dat hij tot en met de eindverwerking aansprakelijk kan worden gesteld voor schade die door de afvalstof werd veroorzaakt. Giftige afvalstoffen zijn bijvoorbeeld bestrijdingsmiddelen, solventen, PCB-houdende afvalstoffen. 9.1.3 Opdrachtgever De opdrachtgever is diegene die opdracht geeft voor een vervoer van afvalstoffen van punt A naar punt B (bestemming). Dit kan dus de producent zijn, de erkende Beheer van medisch afval - Handleiding 52 overbrenger of ingeval van huishoudelijke afvalstoffen, de gemeentelijke overheid. In de praktijk is het vaak de erkende overbrenger die als opdrachtgever fungeert. Wanneer het over gevaarlijke afvalstoffen (b.v. RMA) of KGA gaat, moet de opdrachtgever over een verzekeringscontract beschikken dat de schade dekt die voortvloeit uit risico’s verbonden aan de overbrenging van het afval. Dus zelfs de instelling voor geneeskunde kan verplicht worden over een verzekeringscontract te beschikken. De opdrachtgever zorgt ook voor het identificatieformulier voor het transport (zie 10.2) en is verantwoordelijk voor het naleven van de transportvoorwaarden (zie artikel 5.1.1.2. § 2 van het VLAREA). 9.1.4 Overbrenger De overbrenger (b.v. afvalbedrijf, afvalmakelaar): 9.1.5 - moet beschikken over een geschikte erkenning; - zorgt voor de ontvangst van afvalstoffen tegen ontvangstbewijs; - zorgt voor de afgifte van afvalstoffen aan een vergunde verwerker; - is als houder van de afvalstoffen verantwoordelijk voor de naleving van de transportvoorwaarden (afval, ADR, dierlijk afval); - houdt gevaarlijke en niet gevaarlijke afvalstoffen gescheiden, evenals gevaarlijke afvalstoffen die wegens hun aard niet gemengd mogen worden. Vervoerder De vervoerder (transportfirma) zorgt dat: 9.1.6 - hij in opdracht rijdt van een erkende overbrenger; - hij geregistreerd is als vervoerder van afvalstoffen; - de vervoersmiddelen technisch in orde zijn en gekeurd werden, en tevens inen uitwendig gereinigd werden indien nodig; - gevaarlijke en niet gevaarlijke afvalstoffen gescheiden gehouden worden, evenals gevaarlijke afvalstoffen die wegens hun aard niet gemengd mogen worden. Verwerker De verwerker - geeft een ontvangstbewijs af aan de vervoerder van het afval; Beheer van medisch afval - Handleiding 53 9.2 - beschikt over een geldige milieuvergunning voor de verwerking van afvalstoffen; - houdt gevaarlijke en niet gevaarlijke afvalstoffen gescheiden, evenals gevaarlijke afvalstoffen die wegens hun aard niet gemengd mogen worden. Inzameling door gemeente of intergemeentelijk samenwerkingsverband De gemeenten zijn bevoegd voor de inzameling van huishoudelijke afvalstoffen. Ook bedrijfsafval dat qua aard, samenstelling en hoeveelheid vergelijkbaar is met huishoudelijk afval, mag door de gemeente worden opgehaald. De gemeente is dus niet verplicht om andere afvalstoffen in te zamelen. Sommige gemeentediensten nemen de zorg voor dit afval op zich, maar niet automatisch. Neem voor alle zekerheid even contact op met de milieudienst van uw gemeente of intergemeentelijk samenwerkingsverband. Tegen betaling van de werkelijke kostprijs kunnen de gemeenten die afvalstoffen ophalen of mag u ze naar het gemeentelijke containerpark brengen. Vergelijkbare bedrijfsafvalstoffen zijn dus niet eigen aan uw bedrijfsactiviteit. Een voorbeeld: de verfrestanten van een schoonmaakbedrijf dat zijn vestiging in een nieuw kleurtje heeft gezet, zijn vergelijkbare bedrijfsafvalstoffen. Verfresten van een schildersbedrijf vallen niet onder de nieuwe categorie. Het VLAREA laat toe dat vast NRMA van geneeskundige praktijken samen met het bedrijfsafval dat qua aard en samenstelling vergelijkbaar is met huishoudelijk afval wordt opgehaald. De hoeveelheid afvalstoffen speelt echter ook een rol (zie hierboven). In de praktijk betekent dit dat kleine partijen vast NRMA door de gemeente mogen worden opgehaald. De gemeente heeft echter het recht om hiervoor een vergoeding aan te rekenen. Ook gemeenten mogen het KGA van bedrijven dat vergelijkbaar is met het KGA van huishoudelijke oorsprong inzamelen, maar ze zijn daartoe niet verplicht. Voorwaarde is dat ze de nodige vergunningen hebben en de inzameling tegen de werkelijke kostprijs organiseren. Enkele voorbeelden van afvalstoffen die door de gemeente mogen worden opgehaald: - schoonmaakproducten die vrijkomen bij het poetsen van het artsenkabinet; - lege tonercartridges van printers en kopieerapparaten; - lege batterijen van elektrische toestellen die ook in een normaal huishouden worden gebruikt; - kapotte TL-lampen. De hoeveelheden moeten natuurlijk vergelijkbaar zijn met diegene die vrijkomen bij de normale werking van een huishouden. Wanneer gemeenten grotere hoeveelheden bedrijfsafval ophalen, moeten zij aan dezelfde voorwaarden voldoen als de private overbrengers van afvalstoffen. Beheer van medisch afval - Handleiding 54 9.3 Identificatieformulier afvalstoffen Wanneer afvalstoffen bij uw instelling of praktijk worden opgehaald, moet bij het transport een identificatieformulier aanwezig zijn. Een identificatieformulier is echter niet vereist bij het vervoer van: • huishoudelijke afvalstoffen en met huishoudelijk afval vergelijkbare bedrijfsafvalstoffen; • niet gevaarlijk afval dat in één ophaalronde wordt opgehaald. Daarmee wordt onder meer een ophaling van afval met een perswagen bedoeld, vergelijkbaar met de huis-aan-huisophaling van huishoudelijk afval. Ook moet geen identificatieformulier worden gebruikt in de gevallen vermeld in artikel 5.1.1.1. van het VLAREA. Meestal zal de overbrenger zelf zorgen voor een identificatieformulier. Als u zelf opdrachtgever voor het vervoer bent, moet u zelf zorgen voor een identificatieformulier. Er bestaan aparte identificatieformulieren voor niet gevaarlijk afval en gevaarlijk afval. In bijlage 15.1. vindt u een voorbeeld van beide identificatieformulieren. Deze formulieren zijn ook downloadbaar via de OVAM-website. Opgelet: wanneer u gevaarlijk afval (en dus ook RMA) laat ophalen, moet u zelf het identificatieformulier ondertekenen. De hoeveelheid afvalstoffen mag worden ingevuld bij de bestemmeling. U moet echter steeds de hoeveelheid opvragen, enerzijds om uw factuur te controleren, anderzijds om uw afvalstoffenregister te vervolledigen. U moet bij elke ophaling een kopie van het tot zover ingevulde identificatieformulier ontvangen. Enkel de opdrachtgever van het transport en de verwerker van de afvalstof ontvangen een volledig ingevuld identificatieformulier. Het kan dus voorkomen dat u de opdrachtgever voor het vervoer bent, zodat u dus ook een volledig ingevuld identificatieformulier moet ontvangen. 9.4 ADR-reglementering De ADR-reglementering voor het vervoer van gevaarlijke stoffen geldt ook voor het vervoer van afvalstoffen. Inzake medisch afval is het vervoer van RMA onderworpen aan het ADR. Vast NRMA is in regel niet onderworpen aan de bepalingen van het ADR. Evenwel is het mogelijk dat NRMA door zijn karakteristieken wel in een andere klasse dan klasse 6.2. van het ADR wordt ingedeeld. Het VLAREA bepaalt dat de opdrachtgever verantwoordelijk is voor het naleven van de ADR-reglementering. Voor België is de FOD Mobiliteit en Vervoer de bevoegde instelling voor de controle op de naleving van de ADR-reglementering. Op hun website Beheer van medisch afval - Handleiding 55 (www.mobilit.fgov.be) werd een vademecum geplaatst dat een aantal veelgestelde vragen beantwoordt. 9.4.1 De klasse 6.2: besmettelijke of infectueuze stoffen De klasse 6.2 omvat de infectueuze (besmettelijke) stoffen. Het ADR definieert ”infectueuze stoffen” als de stoffen waarvan bekend is of waarvan redelijkerwijze kan aangenomen worden dat ze ziektekiemen bevatten. Ziektekiemen worden gedefinieerd als micro-organismen (zoals onder meer bacteriën, virussen, rickettsia, parasieten en schimmels) en andere agens zoals prionen, die ziektes kunnen veroorzaken bij mens en dier. De stoffen van de klasse 6.2 zijn als volgt onderverdeeld: I1 I2 I3 I4 Infectueuze stoffen, gevaarlijk voor mensen Infectueuze stoffen, alleen gevaarlijk voor dieren Klinisch afval Biologische stoffen De infectueuze stoffen worden ingedeeld bij de volgende UN-nummers: UN 2814 UN 2900 UN 3291 UN 3373 Infectueuze stof, gevaarlijk voor mensen Infectueuze stof, alleen gevaarlijk dieren Ziekenhuisafval, ongespecificeerd, n.e.g. (Bio)medisch afval, n.e.g. Gereglementeerd medisch afval, n.e.g. Klinische monsters Biologische stof, categorie B De classificatie van besmettelijke stoffen gebeurt op basis van de voorschriften van paragraaf 2.2.62 van het ADR. 9.4.2 Het UN-nummer en de officiële vervoersnaam van de gevaarlijke goederen Alle gevaarlijke goederen worden geïdentificeerd door het UN-nummer, bestaande uit vier cijfers, en een officiële, internationaal erkende benaming, de “officiële vervoersnaam”. Voorbeeld: UN 1888, chloroform Enkel de meest voorkomende stoffen hebben een eigen individueel UN-nummer en officiële vervoersnaam. De andere stoffen worden aan een collectieve rubriek toegekend. De officiële vervoersnamen van deze collectieve rubrieken eindigen op de letters “n.e.g.”: “niet elders genoemd”. Voorbeeld: UN 3291, ziekenhuisafval, ongespecificeerd, n.e.g Beheer van medisch afval - Handleiding 56 9.4.3 Medisch afval Medisch afval wordt, al naar gelang de aanwezige infectueuze stoffen, bij de UNnummers 2814, 2900 of 3291 ingedeeld. Medisch afval waarvoor men redenen heeft om aan te nemen dat de kans gering is dat ze infectueuze stoffen bevatten, worden bij UN-nummer 3291 ingedeeld. In de praktijk komt dit overeen met het niet-risicohoudend medisch afval. Gedecontamineerd medisch afval of ziekenhuisafval dat eerder infectueuze stoffen bevat heeft is niet onderworpen aan de voorschriften van het ADR, tenzij wordt voldaan aan de andere criteria voor de indeling bij een andere klasse (bv.. klasse 6.1 toxische stoffen). 9.4.4 Bijzondere vrijstellingen Vrijstelling met betrekking tot UN 3291: Gesteriliseerd afval van ziekenhuizen of van biologisch onderzoek, dat infectueuze stoffen heeft bevat, is niet onderworpen aan de voorschriften van klasse 6.2. Vrijstelling met betrekking tot UN 3373: De stoffen die verpakt en de colli die gekenmerkt zijn in overeenstemming met de verpakkingsinstructie P650 van het ADR zijn aan geen enkel ander voorschrift van het ADR onderworpen. Meer informatie over de definities, classificatie, verpakking en transport binnen het ADR vindt u in bijlage 15.3. Beheer van medisch afval - Handleiding 57 10 Verwerking van afvalstoffen 10.1 Algemeen Verwerking van afvalstoffen gebeurt in daartoe vergunde verwerkingsinrichtingen. Mogelijk kunnen de afvalstoffen als secundaire grondstof worden toegepast, zodat ze niet moeten worden afgevoerd naar een vergunde inrichting, maar rechtstreeks kunnen worden toegepast als bodem, grondverbeteraar of bouwstof. 10.2 Medisch afval De verwerking van medisch afval werd specifiek geregeld in het VLAREA. Er geldt een stortverbod voor alle vast NRMA dat afkomstig is van instellingen voor geneeskunde. Dit houdt in dat er geen verbrandingsplicht bestaat voor dit afval en dat de mogelijkheden voor recyclage open blijven. Vast NRMA mag dus ook worden gerecycleerd. Voor RMA en vloeibaar en pasteus NRMA geldt er een verbrandingsplicht. Alle vast NRMA valt onder de geldende stort- en verbrandingsverboden, die stellen dat er geen ongesorteerde bedrijfsafvalstoffen mogen worden gestort (indien brandbaar) en/of verbrand. Dit houdt in dat alle recycleerbare afvalstoffen uit het vast NRMA moeten worden verwijderd vooraleer het voor verbranding of storten wordt aangeboden. De verwerking van andere afvalstoffen hangt in de eerste plaats af van de geldende stort- en verbrandingsverboden en verwerkingsverplichtingen (zie 6.2.). Indien er geen verbrandingsplicht is, kan gezocht worden naar de recycleerbaarheid van de afvalstoffen. Hier spelen verschillende factoren een rol: - wettelijke recyclageplicht; - mogelijkheid tot selectief inzamelen van de afvalstof (hoeveelheid); - zuiverheid van de afvalstof; - bestaan van een recyclagemarkt. Beheer van medisch afval - Handleiding 58 11 Afvalstoffenlijst Beheer van medisch afval - Handleiding 59 AFVAL RISICOHOUDEND MEDISCH NIET RISICOHOUDEND MEDISCH radioactief besmet afval o 1 microbieel besmet afval 4 5 6 BEDRIJFSAFVAL 3 GEVAARLIJK 2 BIJZONDER 1 RADIOACTIEF BESMET AFVAL AFVALCATEGORIE TWEEDE PRIORITEIT o accu + + + + + + aceton + administratief afval afvalolie alcohol aluminium schaaltjes,... (voeding) + amalgaam zie fiche RMA zie fiche RMA + + o apparaten (medisch) asbest base + batterij zie fiche AEEA en medische AEEA zie fiche AEEA en medische AEEA o + + bekers (wegwerp) o zie fiche scherpe voorwerpen o bleekwater + blik (drank & voeding) o bloed (geabsorbeerd) bloedstalen bloedzakken (vervallen) zie fiche RMA o zie fiche NRMA o o zie fiche RMA zie fiche RMA o bloedzakken (leeg) bloedzakken (met rest) zie fiche NRMA o bloedderivaat (geabsorbeerd) bloedderivaat (vloeibaar, pasteus) zie fiche NRMA o o zie fiche RMA zie fiche RMA + bloemen + bouw- en sloopafval zie fiche bouw- en sloopafval + brandblusapparaat o carbonpapier catheter met naald catheter zonder naald o zie fiche scherpe voorwerpen en fiche RMA o zie fiche NRMA o CD/DVD celldoek chemicaliën (oude) chemicaliën (resten) chemisch afval chloroform zie fiche afvalstoffen met hechtgebonden asbest + + bestek (wegwerp) bloed (vloeibaar, pasteus) zie fiche amalgaamafval o o apparaten (huishoudelijk) bistourimesje zie fiche afgewerkte olie o + aluminium (folie) anatomisch afval OPMERKING HOOGSTE PRIORITEIT o aardewerk amputatie delen + : recycleerbaar o : niet recycleerbaar o vertrouwelijke info? zie fiche NRMA o o + + Beheer van medisch afval - Handleiding 60 AFVAL RISICOHOUDEND MEDISCH NIET RISICOHOUDEND MEDISCH radioactief besmet afval o 2 microbieel besmet afval 4 5 6 BEDRIJFSAFVAL 3 GEVAARLIJK 2 BIJZONDER 1 RADIOACTIEF BESMET AFVAL AFVALCATEGORIE TWEEDE PRIORITEIT + o compres (bevuild) + o o zie fiche RMA zie fiche RMA + dagbladen o detergent (recipiënt met rest) + detergent (recipiënt, leeg) o dialyseset vloeistof! o dierkreng (of delen) zie fiche dierenkadavers o o + diskette doordruk papier dossiermap o + + + + + drankfles (glas) drankfles (kunststof) drankkarton etensresten (keuken, personeel) + o + o + + farde fax papier (thermisch) filmen filters (koffie) o zie fiche hepafilters o + filtreermateriaal (labo) fixeervloeistof zie fiche foetussen o + + foto ontwikkelaar zie fiche fotochemicaliën zie fiche fotochemicaliën + + zie fiche plantaardige en dierlijke oliën en vetten zie fiche plantaardige en dierlijke oliën en vetten + + fruitafval GFT (groenten, fruit en tuinafval) gechloreerde oplosmiddelen zie fiche fotochemicaliën zie fiche medisch glasafval klein volume foto fixeer frituurvet o o o formaldehyde frituurolie zie fiche glasafval zie fiche etensresten patiënten etiketten foetus Zie fiche NRMA + ether flacon vertrouwelijke info? vloeistof! drankbrik etensresten (patienten) vertrouwelijke info? zie fiche RMA o drainageset (zonder bloed) filters (ventilatie) Zie fiche NRMA o digitale thermometer drainageset (met bloed) vertrouwelijke info? zie fiche NRMA computerpapier cytostaticabehandelingsafval OPMERKING HOOGSTE PRIORITEIT o classeur cytostatica + : recycleerbaar o : niet recycleerbaar + Beheer van medisch afval - Handleiding 61 AFVAL RISICOHOUDEND MEDISCH NIET RISICOHOUDEND MEDISCH radioactief besmet afval o 3 4 5 6 BEDRIJFSAFVAL 3 GEVAARLIJK 2 BIJZONDER 1 RADIOACTIEF BESMET AFVAL AFVALCATEGORIE geneesmiddel (rest) geneesmiddel (vervallen) TWEEDE PRIORITEIT zie fiche geneesmiddelenafval zie fiche geneesmiddelenafval + geneesmiddel (verpakking) + gips (bouw) o gips (medisch) zie fiche NRMA + glas (huishoudelijk) + glas, medisch (groot volume) glas (met bloed) zie fiche medisch glasafval klein volume zie fiche RMA + glas (zuiver) o glazen breekampullen zie fiche scherpe voorwerpen glazen fles (intact en ledig) gloeilampen grasmaaisel groentenafval + + zie fiche groenafval zie fiche hepafilters + + hout (bouw) huishoudelijke apparatuur zie fiche AEEA en medische AEEA + incontinentiemateriaal zie fiche luier- en incontinentieafval o infuus (leiding met naald) zie fiche RMA o o o o + o infuus (leiding zonder naald) infuus (leiding) infuus (recipiënt met leiding) infuus (recipiënt met rest) infuus glas (recipiënt, leeg) infuus plastiek (recipiënt, leeg) zie fiche keukenafval en aanmaakoverschotten zie fiche NRMA o hepafilters zie fiche NRMA zie fiche NRMA zie fiche NRMA zie fiche NRMA zie fiche medisch glasafval groot volume zie fiche NRMA + inktcassette (printer, copie) o invoernaalden van catheters zie fiche scherpe voorwerpen o ionenwisselaar o zie fiche radioactief gecontamineerd afval o zie fiche NRMA + + + + + karton (samengesteld) karton (zuiver) kettingpapier keukenafval kisten (verpakking) kleurstof koffiefilter zie fiche glasafval o handschoenen (wegwerp) knoopcel + o o glutaaraldehyde karton (bevuild) zie fiche glasafval zie fiche medisch glasafval groot volume o o glas, medisch (volume < 250 ml) isotoop OPMERKING HOOGSTE PRIORITEIT o o o microbieel besmet afval + : recycleerbaar o : niet recycleerbaar + zie fiche papier en karton zie fiche papier en karton vertrouwelijke info? zie fiche keukenafval en aanmaakoverschotten o + + Beheer van medisch afval - Handleiding 62 AFVAL RISICOHOUDEND MEDISCH NIET RISICOHOUDEND MEDISCH radioactief besmet afval o 4 microbieel besmet afval 4 5 6 BEDRIJFSAFVAL 3 GEVAARLIJK 2 BIJZONDER 1 RADIOACTIEF BESMET AFVAL AFVALCATEGORIE TWEEDE PRIORITEIT + o o o o kunstnier kunststof (gips) kunststof (hars) kunststof (met bloed) o + + + o zie fiche RMA + laboglas (zuiver) o o o zie fiche RMA zie fiche RMA zie fiche NRMA o lijm (rest) + linnen (wegwerp) zie fiche NRMA + listingpapier (computer) + loodaccu maagvocht zie fiche luier- en incontinentieafval vloeistof! + maaltijdrest (patiënt) zie fiche etensresten patiënten + + maatbeker (glas, zuiver) maatbeker (kunststof, zuiver) o o zie fiche RMA zie fiche RMA + magazines o matras (antidecubitus) matras (bevuild) matras (zuiver) methanol meubilair zie fiche NRMA zie fiche NRMA zie fiche NRMA zie fiche NRMA o zie fiche RMA + medisch glas (groot volume) medische apparatuur zie fiche RMA o o o o maskers (wegwerp) medisch glas (met bloed) Zie fiche NRMA + maaltijdrest (algemeen) medisch glas (volume < 250 ml) vertrouwelijke info? + + o luier mandrin zie fiche glasafval zie fiche RMA o lichaamsvocht (geen bloed en derivaten) macro anatomisch afval Zie fiche NRMA + kwikthermometer maatbeker (met bloed) vloeistof! + kwiklamp lichaamsvocht met bloed Zie fiche RMA zie fiche RMA bloeddrukmeter (zonder kwik) ledematen vloeistof! zie fiche NRMA kwikbloeddrukmeter (met kwik) labostaal zie fiche papier en karton zie fiche NRMA kunststof (zuiver) laboglas (met bloed) OPMERKING HOOGSTE PRIORITEIT o kranten kunsthart + : recycleerbaar o : niet recycleerbaar zie fiche NRMA o zie fiche RMA + zie fiche AEEA en medische AEEA + + kringloopcentrum Beheer van medisch afval - Handleiding 63 AFVAL RISICOHOUDEND MEDISCH NIET RISICOHOUDEND MEDISCH radioactief besmet afval o 5 microbieel besmet afval micro anatomisch afval 6 zie fiche RMA + o zie fiche NRMA zie fiche scherpe voorwerpen zie fiche scherpe voorwerpen o zie fiche NRMA o o zie fiche verdovende middelen o nierbekken zie fiche NRMA + + olie (afgewerkte) olie (voeding) + onderzoekbankrol (papier) zie fiche plantaardige en dierlijke oliën en vetten zie fiche NRMA zie fiche NRMA o ontkalker o zie fiche scherpe voorwerpen + ontsmettingsmiddel (leeg) o o + + ontsmettingsmiddel (rest, solvent) ontsmettingsmiddel (rest, waterig) ontvetter ontwikkelaar vloeistof vloeistof! vloeistof! zie fiche fotochemicaliën o o operatiekledij (wegwerp) operatielakens (wegwerp) zie fiche NRMA zie fiche NRMA + + oplosmiddel (gechloreerd) oplosmiddel (niet gechloreerd) o zie fiche RMA o overschoen (wegwerp) zie fiche NRMA o oximetercel + + PMD (plastiek, metaal, drankkarton) palet + papier en karton zie fiche papier en karton o o papier (doordruk) papier (etiketten) + papier (gekleurd) vertrouwelijke info? o papier (huishoudrol) + + papier (ketting) papier (listing) vertrouwelijke info? vertrouwelijke info? o papier (onderzoekbankrol) zie fiche NRMA o papier (servet) + papier (wit) vertrouwelijke info? o papier (zakdoek) pacemaker zie fiche afgewerkte olie o o onderlegger (wegwerp) orgaandelen zie fiche afgewerkte olie o o naaldverpakking ontluchtingsnaald OPMERKING TWEEDE PRIORITEIT + naaldhuls narcosemiddel (rest) + : recycleerbaar o : niet recycleerbaar HOOGSTE PRIORITEIT muts (wegwerp) naaldcontainer (gevuld) 5 o o motorolie naald 4 BEDRIJFSAFVAL 3 GEVAARLIJK 2 BIJZONDER 1 RADIOACTIEF BESMET AFVAL AFVALCATEGORIE o zie fiche implantaten en protheses Beheer van medisch afval - Handleiding 64 AFVAL RISICOHOUDEND MEDISCH NIET RISICOHOUDEND MEDISCH radioactief besmet afval o 6 4 5 6 BEDRIJFSAFVAL 3 GEVAARLIJK 2 BIJZONDER 1 RADIOACTIEF BESMET AFVAL AFVALCATEGORIE pathologisch afval TWEEDE PRIORITEIT zie fiche RMA o PCB, PCT, (askarel,…) o zie fiche RMA + + + + petrischaal (glas, zuiver) petrischaal (kunststof, zuiver) piepschuim (los, korrels, vlokken) piepschuim (voorgevormd) o pipet (bevuild) zie fiche RMA + + pipet (glas, zuiver) pipet (kunststof, zuiver) o placenta zie fiche RMA plantenafval plantsoenafval plastiek drinkbeters o poetsdoek porselein (huishoudelijk) + + + + o o porselein (labo, bevuild) zie fiche groenafval zie fiche groenafval afhankelijk van de geabsorbeerde stoffen zie fiche NRMA o + + porselein (labo, zuiver) proefbuis (glas, zuiver) proefbuis (kunststof, zuiver) o o proefbuis (met bloed) proefdierkrengen radioactief afval verbruikersverbod 01.01.2006! o petrischaal (bevuild) OPMERKING HOOGSTE PRIORITEIT o o microbieel besmet afval + : recycleerbaar o : niet recycleerbaar zie fiche RMA zie fiche RMA o zie fiche radioactief gecontamineerd afval reageerbuis (zie proefbuis) redon (met bloed) o zie fiche RMA o redon (zonder bloed) vloeistof! + ringmap + roerstaafje zie fiche NRMA + röntgenfilm, RX-film scherpe voorwerpen o o zie fiche RMA zie fiche scherpe voorwerpen o + schoonmaakproduct (recipiënt met rest) schoonmaakproduct (recipiënt, leeg) o schorten (wegwerp) sedimentatiebuisjes serum slib rioolputten slib septische putten slib vetvangers vertrouwelijke info? o rioolslib röntgencontrastmiddelen Zie fiche NRMA o restchemicaliën zie fiche NRMA o o zie fiche RMA zie fiche RMA o o o zie fiche septisch materiaal zie fiche afval van vetvangers Beheer van medisch afval - Handleiding 65 AFVAL RISICOHOUDEND MEDISCH NIET RISICOHOUDEND MEDISCH radioactief besmet afval o 7 microbieel besmet afval 4 5 6 BEDRIJFSAFVAL 3 GEVAARLIJK 2 BIJZONDER 1 RADIOACTIEF BESMET AFVAL AFVALCATEGORIE TWEEDE PRIORITEIT o + o smeerolie smeervet zie fiche afgewerkte olie o soepbenen + + solventen (gechloreerd) solventen (niet gechloreerd) o sondes zie fiche NRMA + spaarlampen + spijsolie (voeding) zie fiche plantaardige en dierlijke oliën en vetten o o + sproeistoffen spuitbus (manueel) spuitbus (onder druk) spuiten met vaste naald o o zie fiche RMA zie fiche scherpe voorwerpen o o spuiten zonder naald sputumbeker (kunststof, bevuild) zie fiche NRMA zie fiche NRMA + sputumbeker (kunststof, zuiver) stitch-cutter o zie fiche scherpe voorwerpen o stoma zakken (bevuild) zie fiche NRMA + tafelkleed (wegwerp) tand tand met tandvulling (amalgaam) tand met tandvulling (kunststof) o o o zie fiche RMA zie fiche RMA zie fiche RMA o tandprothese zie fiche NRMA + tandvulling (amalgaam) teststrips zie fiche NRMA zie fiche NRMA + textielafval + + + thermometer (digitaal) thermometer (kwik) thinners zie fiche AEEA en medische AEEA o zie fiche RMA + tijdschriften + + + TL lamp tolueen toner (printer, copie) + transformator (droog) o/+ transformatorolie PCB-gehalte! + + tubes (glas, zuiver) tubes (kunststof, zuiver) tubes (met bloed) zie fiche amalgaamafval o o tandvulling (kunststof) thoraxdrainageset OPMERKING HOOGSTE PRIORITEIT o slib zuiveringsinstallaties spuiten met restvloeistof + : recycleerbaar o : niet recycleerbaar o zie fiche RMA Beheer van medisch afval - Handleiding 66 AFVAL RISICOHOUDEND MEDISCH NIET RISICOHOUDEND MEDISCH radioactief besmet afval o 8 microbieel besmet afval 4 5 6 BEDRIJFSAFVAL 3 GEVAARLIJK 2 BIJZONDER 1 RADIOACTIEF BESMET AFVAL AFVALCATEGORIE TWEEDE PRIORITEIT + o o o urine (verpakt) urinezak (leeg) urinedebietmeter zie fiche NRMA zie fiche NRMA + o verband (bevuild) verdovingsmiddel (rest) verdovingsmiddel (vervallen) zie fiche NRMA o o o o zie fiche verdovende middelen zie fiche verdovende middelen zie fiche verdovende middelen zie fiche verdovende middelen + o o o o verdunner verf (rest) verf (vervallen) vernis (rest) vernis (vervallen) + verpakkingsafval o o verstuivingsmaskers + leiding verzorgingsmateriaal zie fiche NRMA zie fiche NRMA o vet (mechanisch) + vet (voeding) vleugelnaald zie fiche plantaardige en dierlijke oliën en vetten o zie fiche scherpe voorwerpen o vodden (bevuild) o + + o vodden (zuiver) wegwerpbekers werkhandschoenen o white spirit + winkelafval wonddrainageset (met bloed) wonddrainageset (zonder bloed) o zie fiche RMA o vloeistof! Zie fiche NRMA + + o xyleen zuur zuurstofcel zuurstofmasker zie fiche groenafval zie fiche NRMA vensterglas verdovende middelen (vervallen) OPMERKING HOOGSTE PRIORITEIT o tuinafval verdovende middelen (rest) + : recycleerbaar o : niet recycleerbaar o zie fiche NRMA Beheer van medisch afval - Handleiding 67 12 Afvalstoffenfiches In dit hoofdstuk vindt u een aantal afvalstoffenfiches terug. De fiches geven een handig overzicht van de vereisten en aandachtspunten bij het beheer van de verschillende afvalstoffen. Meer gedetailleerde informatie vindt u terug in de handleiding of op de websites die op de fiches zijn vermeld. Er werden fiches opgemaakt voor: - AEEA en medische AEEA; - afgewerkte olie; - afvalstoffen met hechtgebonden asbest; - afval van vetvangers; - amalgaamafval; - bouw- en sloopafval; - dierenkadavers; - etensresten patiënten; - foetussen; - fotochemicaliën; - geneesmiddelenafval (uitgezonderd cytostatica); - glasafval gelijkaardig aan huishoudelijk glasafval; - groenafval; - hepafilters; - implantaten en protheses; - keukenafval en aanmaakoverschotten; - luier- en incontinentieafval; - medisch glasafval groot volume; - medisch glasafval klein volume - metalen; - niet-risicohoudend medisch afval (NRMA); - papier en karton; - plantaardige en dierlijke oliën en vetten; - proefdieren; - radioactief gecontamineerd afval; - risicohoudend medisch afval (RMA); - scherpe voorwerpen; - septisch materiaal; - verdovende middelen en psychotrope stoffen. Beheer van medisch afval - Handleiding 68 AEEA EN MEDISCHE AEEA WAT? EURALCODE 20 01 23*, 20 01 35*, 20 01 36 Medische en laboratoriumapparatuur, test- WETTELIJKE Bijzondere afvalstof en meetapparatuur, huishoudelijke en STATUS/ Gevaarlijke afvalstof (indien CATEGORIE audio/video/ICT-apparaten gevaarlijke componenten) WAT NIET? Geïmplanteerde en geïnfecteerde producten. Radioactief besmette toestellen of toestellen met een radioactieve bron mag u pas afvoeren na verwijdering van de radioactieve bron. PREVENTIEMAATREGELEN Hergebruik: de ngo Hospital Sans Frontières aanvaardt tweedehandsonderzoeksapparatuur en verzendt die naar hulpbehoevende verzorgingscentra. GEVAARSEIGENSCHAPPEN VERPAKKING INTERN TRANSPORT VEILIGHEIDSMAATREGELEN Biologisch gecontamineerde toestellen moet u vóór afvoer decontamineren. AEEA kan gevaarlijke stoffen of onderdelen bevatten, maar hiervoor gelden geen bijkomende veiligheidsmaatregelen. Alleen bij demontage moet hier aandacht aan besteed worden. Bij afvoer van afgedankte toestellen voor hergebruik moet het Comité voor ziekenhuishygiëne vooraf haar goedkeuring verlenen. INTERNE OPSLAG Buiten opgeslagen AEEA moet u afdekken. Koel- en vriestoestellen droog, rechtopstaand en zodanig geplaatst dat het koelcircuit niet kan worden beschadigd. De opslag van AEEA moet altijd gebeuren conform artikel 5.5.5.1.bis van het VLAREA. OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor AEEA en vervoer naar een verwerkingsbedrijf met een specifieke vergunning voor de verwerking van dit afval. Recupel stelt een gratis ophaaldienst ter beschikking voor medische toestellen en laboratoriumapparatuur. Hiervoor moet u zich laten registreren als inzamelpunt op de website van Recupel. Toestellen met een radioactieve bron moet u afvoeren via NIRAS. AEEA zijn onderworpen aan de aanvaardingsplicht en moeten voldoen aan de voorwaarden van artikel 3.1.1.2.§3.2°van het VLAREA: het apparaat bevat geen afvalstoffen die er vreemd aan zijn, of verontreinigingen die een gezondheids- of veiligheidsrisico kunnen inhouden. Er mogen ook geen essentiële onderdelen ontbreken. VERWERKING Recyclage: ontmanteling, verbrijzeling en sortering van de toestellen in verschillende fracties, zoals glas, kunststoffen, non-ferrometalen en ferrometalen. Stort- en verbrandingsverbod NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: meer informatie + lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen www.hsf.be: (tweede leven voor medische apparatuur) www.niras.be: (afvoer van radioactief besmette toestellen) www.recupel.be: (praktische informatie over de ophaling van (medisch) AEEA) Beheer van medisch afval - Handleiding 69 AFGEWERKTE OLIE WAT? EURALCODE WETTELIJKE Afgewerkte motor-, transmissie- en smeerolie van onderhoud van voertuigen STATUS/ CATEGORIE en machines WAT NIET? pcb- of pct-houdende olie, remvloeistoffen, thinners, … Plantaardige en dierlijke oliën en vetten Resten van brandstoffen PREVENTIEMAATREGELEN GEVAARSEIGENSCHAPPEN Brandbaar P4 13 XX XX Bijzondere afvalstof Gevaarlijke afvalstof VEILIGHEIDSMAATREGELEN Zie bijbehorend veiligheidsinformatieblad van de producten Zie bijbehorend veiligheidsinformatieblad van de producten VERPAKKING Vaten van 200 l of in de oorspronkelijke recipiënten INTERN TRANSPORT INTERNE OPSLAG Overdekte opslag Plaatsing van recipiënten boven een opvangbak voor vloeistoffen OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor gevaarlijke afvalstoffen (afgewerkte olie). Als de ophaler is aangesloten bij Valorlub, hebt u recht op een financiële bijdrage en/of gratis ophaling vanaf een bepaald volume. Afgewerkte olie is onderworpen aan de aanvaardingsplicht Verplichte afzonderlijke inzameling van afgewerkte olie (art. 5.5.3.1. van het VLAREA). VERWERKING Regeneratie Herraffinage Verbranding (alleen door bedrijven met vergunning voor verbranding van gevaarlijke afvalstoffen) NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: meer informatie + lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen www.valorlub.be: beheersorganisme voor inzameling en verwerking van afgewerkte olie Beheer van medisch afval - Handleiding 70 AFVALSTOFFEN MET HECHTGEBONDEN ASBEST WAT? EURALCODE 16 01 11*, 17 06 05* WETTELIJKE Gebonden asbest: asbestcement in Bijzondere afvalstof STATUS/ dakbedekking (golfplaten, leien), Gevaarlijke afvalstof CATEGORIE imitatiemarmer, asbestvinylvloertegels, asbest ingebed in kunststoffen, asbesthoudende remschoenen WAT NIET? Niet-gebonden asbest zoals spuitasbest, asbest in brandwerende deuren en verwarmingsinstallaties, asbestisolatie rond leidingen, asbestkoord, … Deze afvalstoffen met vrij of los gebonden asbest moet u door een asbestverwijderaar met een erkenning van FOD Tewerkstelling laten verwijderen of demonteren. PREVENTIEMAATREGELEN Stofvorming bij elke manipulatie vermijden of maximaal beperken (zie ook bij veiligheidsmaatregelen), zodat het risico op inademing van asbestvezels beperkt blijft. GEVAARSEIGENSCHAPPEN Carcinogeen cat I VERPAKKING Afvoer in gesloten of met dekzeil afgedekte container of recipiënt is verplicht Afvoer in een stofdichte, gesloten kunststofverpakking (bigbag, platenzak) is aanbevolen INTERN TRANSPORT In afgesloten of afgedekt recipiënt VEILIGHEIDSMAATREGELEN Bij verwijdering van asbestcementhoudende afvalstoffen beperkt u het risico door het asbestcement te bevochtigen met water waaraan u eventueel een fixatiemiddel hebt toegevoegd. U beperkt ook het risico door: - gebruik van werktuigen met lage snelheid (handzaag, geen slijpschijf); - niet breken van platen; - dragen van wegwerpkledij die u uitdoet bij het verlaten van gesloten ruimtes; - dragen van een P3-ademhalingsbeschermingsmasker (aanbevolen bij werken in binnenruimtes). Sinds 1 januari 1995 is elke werkgever verplicht een asbestinventaris en eventueel een asbestbeheersplan op te stellen vooraleer tot asbestverwijdering over te gaan. INTERNE OPSLAG In afgesloten of afgedekt recipiënt OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor gevaarlijke afvalstoffen (asbestafval). Verplichte afzonderlijke inzameling van asbestcementhoudende afvalstoffen (art. 5.5.3.1. van VLAREA). VERWERKING Vergunde categorie III-stortplaats met afzonderlijk stortvak voor asbestcement. Vergunde categorie I-stortplaats mits voldaan wordt aan de acceptatiecriteria voor categorie Istortplaatsen Beheer van medisch afval - Handleiding 71 NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES 1. www.ovam.be: meer informatie + lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen 2. brochure “asbest in en om het huis”: http://lucht.milieuinfo.be 3. de erkende labs voor detectie van asbest in materialen: http://www.werk.belgie.be/erkenningenDefault.aspx?id=4236 4. lijst van handelsnamen van producten met of zonder asbest op de Nederlandse markt: http://www.asbestslachtoffers.nl/pages/asbestkaart/ASBEST/Handelsnaam.html 5. eenvoudig beoordelingsmodel voor asbest in gebouwen: http://www.asbestonline.nl/enter.php?gap=risico&id=91 6. Engelstalige informatiebladen met praktische tips bij het werk aan asbesthoudende materialen: http://www.hse.gov.uk/asbestos/essentials/index.htm 7. erkende ondernemingen die asbesthoudende materialen verwijderen: http://www.werk.belgie.be/erkenningenDefault.aspx?id=5026 8. het thema ‘asbest’ op FOD website: http://www.meta.fgov.be/detailA_Z.aspx?id=790 9. erkende labs voor luchtmetingen van asbest: http://www.werk.belgie.be/erkenningenDefault.aspx?id=4226 Beheer van medisch afval - Handleiding 72 AFVAL VAN VETVANGERS WAT? EURALCODE 19 08 09 WETTELIJKE Inhoud van vetvangers Bijzondere afvalstof Afkomstig van voorbehandeling van STATUS/ CATEGORIE afvalwater uit de keuken WAT NIET? Afval van olie/waterafscheider (minerale olie) of koolwaterstofafscheider PREVENTIEMAATREGELEN GEVAARSEIGENSCHAPPEN VEILIGHEIDSMAATREGELEN VERPAKKING INTERN TRANSPORT INTERNE OPSLAG OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor niet-gevaarlijke afvalstoffen (afval van vetvangers). VERWERKING Verbranding Fysisch-chemische behandeling NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 73 AMALGAAMAFVAL WAT? EURALCODE Aanmaakresten, amalgaamcapsules, slib WETTELIJKE STATUS/ van amalgaamafscheiders, oude afvoerleidingen met amalgaamhoudend slib CATEGORIE WAT NIET? Gevulde tanden met amalgaam (RMA) 18 01 10* (amalgaamafval) 19 08 13* (slib, leidingen) Gevaarlijke afvalstof PREVENTIEMAATREGELEN Amalgaamafscheiders kunnen via een wisselsysteem worden vernieuwd. Daarbij worden de afscheiders ontdaan van de kwikhoudende afvalstoffen. Deze worden gerecycleerd zodat de afscheider opnieuw kan worden gebruikt. GEVAARSEIGENSCHAPPEN Zie bijbehorend veiligheidsinformatieblad van de producten VEILIGHEIDSMAATREGELEN Zie bijbehorend veiligheidsinformatieblad van de producten VERPAKKING Luchtdichte verpakking INTERN TRANSPORT Zie bijbehorend veiligheidsinformatieblad van de producten INTERNE OPSLAG Zie bijbehorend veiligheidsinformatieblad van de producten OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor gevaarlijke afvalstoffen (amalgaamafval). VERWERKING Recyclage van amalgaam NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 74 BOUW- EN SLOOPAFVAL WAT? EURALCODE 17 XX XX WETTELIJKE Afvalstoffen, afkomstig van de bouw, Bijzondere afvalstof renovatie en sloop van gebouwen en STATUS/ CATEGORIE constructies, of van de aanleg en het opbreken van verhardingen WAT NIET? Metalen, AEEA, uitgegraven grond, asbesthoudend afval, resten en verpakkingen van verven, vernissen, houtveredelingsmiddelen, lijmen, kitten, afvalolie, gevaarlijk afval, … PREVENTIEMAATREGELEN Selectief sloopbestek: het zoveel mogelijk gescheiden slopen van afvalstoffen waarbij men voor de eindbestemming de afvalverwerkingshiërarchie respecteert. GEVAARSEIGENSCHAPPEN VEILIGHEIDSMAATREGELEN VERPAKKING Bigbags of container INTERN TRANSPORT INTERNE OPSLAG Container OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor niet-gevaarlijke afvalstoffen (bouw- en sloopafval), als de producent niet zelf afvoert. VERWERKING Zuiver steenpuin: afvoer naar een vergunde puinbreekinstallatie met COPRO- (of gelijkwaardige) keuring (alleen voor zuiver steenpuin) of een vergunde sorteerinstallatie. Verontreinigd steenpuin: afvoer naar fysicochemische reinigingsinstallatie of stort. Gemengd bouw- en sloopafval: sortering. Recyclage van steenpuin, houtafval, kunststoffen, metalen, papier en karton. Restfractie van sortering: verbranding of storten. Stort- en verbrandingsverbod op ongesorteerde bedrijfsafvalstoffen. Stort- en verbrandingsverbod op (selectief ingezamelde) afvalstromen die in aanmerking komen voor nuttige toepassing of materiaalrecyclage. NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: meer informatie + lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen www.vzwcoproasbl.be www.certipro.be (Quarea kwaliteitssysteem) Beheer van medisch afval - Handleiding 75 DIERENKADAVERS WAT? Dode gezelschapsdieren EURALCODE WETTELIJKE STATUS/ CATEGORIE 02 01 02 Bijzondere afvalstof Dierlijk afval cat. I-materiaal WAT NIET? Anatomische delen van dieren afkomstig van geneeskundige behandeling, proefdieren behoren tot het RMA en moet u via het medisch afval verwijderen PREVENTIEMAATREGELEN GEVAARSEIGENSCHAPPEN VERPAKKING Lekvrije, afsluitbare zakken of recipiënten met het opschrift ‘categorie 1-materiaal – uitsluitend geschikt voor verwijdering ‘ INTERN TRANSPORT VEILIGHEIDSMAATREGELEN In afwachting van de ophaling moet u de dierenkadavers zodanig bewaren dat de besmettingsrisico’s voor mens en dier, en de milieuvervuiling beperkt blijven. De koelcel of diepvriezer moet na elke lediging gereinigd of ontsmet worden. Op de koelcel of diepvriezer moet het opschrift ‘categorie 1-materiaal – uitsluitend geschikt voor verwijdering’ aanwezig zijn. INTERNE OPSLAG - ophaling binnen twee werkdagen bij bewaring bij een omgevingstemperatuur hoger dan 5 C °. - minimaal één ophaling per twee weken bij bewaring in een actief gekoelde afgesloten ruimte of in een recipiënt met een maximumtemperatuur van 5 C °. - ophaling op vraag van de dierenarts bij bewaring in een actief gekoelde afgesloten ruimte of een recipiënt met een maximumtemperatuur van –10 C °. OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor dierlijk afval categorie 1. Er is geen erkenning nodig wanneer de eigenaar van het dier het dode huisdier vervoert naar een erkend crematorium, de behandelende dierenarts of een erkend containerpark. Deze erkenning is evenmin nodig bij het vervoer van het dode huisdier door de behandelende dierenarts naar de eigen praktijk. VERWERKING Verbranding (vergunde verbrandingsinstallatie voor dierlijk afval, vergund en erkend dierencrematorium) Verwerking in een vergunde en erkende verwerkingsinstallatie voor categorie 1-materiaal. Particulieren mogen dode huisdieren die minder dan 10 kg wegen onder bepaalde voorwaarden (bijv. als het gemeentelijke politiereglement dit niet verbiedt) begraven in de eigen tuin. NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: meer informatie + lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 76 ETENSRESTEN PATIËNTEN WAT? Etensresten afkomstig van patiënten, cafetaria, personeelsrestaurant EURALCODE WETTELIJKE STATUS/ CATEGORIE 18 01 04 Bijzondere afvalstof NRMA WAT NIET? Verontreinigingen zoals verpakkingsmateriaal, bestek, bekers, glas,…, etensresten van het personeel, keukenafval en aanmaakoverschotten, bloemen, planten. Etensresten afkomstig van patiënten met een ziekte waarvan de besmettingswijze niet gekend is, behoren tot het RMA en moet u als dusdanig verpakken en verwerken. PREVENTIEMAATREGELEN Aanpassing van de maaltijdhoeveelheid volgens de aard van en het aantal patiënten. Ontwikkeling van vaste receptuur en een goede voedingsadministratie. GEVAARSEIGENSCHAPPEN VEILIGHEIDSMAATREGELEN VERPAKKING Verpakking in de blauwe zak is niet verplicht bij ophaling van de etensresten voor recyclage. In vaten of vloeistofdichte container. INTERN TRANSPORT INTERNE OPSLAG Koele ruimte OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor niet-gevaarlijke afvalstoffen (NRMA). VERWERKING Vergisting Verbranding Het storten van medisch afval, afkomstig van een instelling voor geneeskunde, en van RMA, afkomstig van een geneeskundige praktijk, is verboden. Verbod tot hergebruik als diervoeding NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: meer informatie + lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 77 FOETUSSEN WAT? Foetussen met een leeftijd van minder dan 12 weken, foetussen op sterk water EURALCODE WETTELIJKE STATUS/ CATEGORIE 18 01 03*, 18 02 02* Bijzondere afvalstof RMA WAT NIET? Foetussen met een leeftijd van 12 weken of meer PREVENTIEMAATREGELEN GEVAARSEIGENSCHAPPEN Infectieus VEILIGHEIDSMAATREGELEN Afsluiting van de recipiënten volgens de instructies van de leverancier. Regelmatige reiniging en ontsmetting van interne transportmiddelen en opslagruimtes. VERPAKKING (art. 5.5.3.3. en 5.5.3.4.) Gele vaten voor vloeibaar en pasteus (N)RMA. met opschrift RISICOHOUDEND MEDISCH AFVAL INTERN TRANSPORT De recipiënten rechtopstaand vervoeren INTERNE OPSLAG De recipiënten rechtopstaand stapelen. Voorschriften opslagruimte: Instellingen voor geneeskunde: artikel 5.5.3.11. Geneeskundige praktijken: artikel 5.5.3.13. OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor gevaarlijke afvalstoffen (RMA). VERWERKING Verbrandingsplicht Stortverbod Foetussen met een leeftijd van 12 weken of meer kunnen, op verzoek van de ouders, begraven of gecremeerd worden. NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 78 FOTOCHEMICALIËN WAT? EURALCODE Ontwikkelingsvloeistof Fixeermiddel WETTELIJKE STATUS/ CATEGORIE 09 01 01* (ontwikkelingsvloeistof) 09 01 04* (fixeervloeistof) Gevaarlijke afvalstof WAT NIET? Andere chemicaliën Fotografische film (apart houden voor recyclage) PREVENTIEMAATREGELEN - toepassing van DPS (Digital Processing) digitale medische beeldopnamen afvalbesparend, ruimtebesparend en laat een vlotte uitwisseling toe; - toepassing van de droge afdruktechniek zonder gebruik van chemicaliën of spoelwaters; - gebruik van toestel nat procédé met dubbele fixeertank waardoor minder gebruik van spoelwater, verbetering van de kwaliteit van het spoelwater en daling van het verbruik van fixeer en water met 35%; - aankoop van ontwikkelaar en filmfixeer in grote verpakkingen, hergebruik van lege bussen van ontwikkelaar en fixeer voor opslag van de uitgeputte chemicaliën. GEVAARSEIGENSCHAPPEN VEILIGHEIDSMAATREGELEN Zie bijbehorend veiligheidsinformatieblad Zie bijbehorend veiligheidsinformatieblad van de van de producten producten VERPAKKING Zie bijbehorend veiligheidsinformatieblad van de producten INTERN TRANSPORT Zie bijbehorend veiligheidsinformatieblad van de producten INTERNE OPSLAG Zie bijbehorend veiligheidsinformatieblad van de producten Ontwikkelaar, fixeervloeistof en vast fotografisch afval (films) moet u apart verzamelen voor verwerking. OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor gevaarlijke afvalstoffen (fotochemicaliën). VERWERKING Recuperatie van zilver uit fixeer Nuttige toepassing van ontzilverde fixeer en ontwikkelaar in rookgasreiniging van verbrandingsinstallaties NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 79 GENEESMIDDELENAFVAL (UITGEZ. CYTOSTATICA) WAT? EURALCODE 18 01 09, 18 02 08 WETTELIJKE Oude en vervallen geneesmiddelen Bijzondere afvalstof afkomstig van geneeskundige of STATUS/ RMA CATEGORIE diergeneeskundige behandelingen WAT NIET? Afval van cytostatica, cytostaticabehandelingsafval en –verpakkingen RMA Oude en vervallen geneesmiddelen van huishoudelijke oorsprong Verdovende middelen en psychotrope stoffen PREVENTIEMAATREGELEN Voorraadbeheer geneesmiddelen: gebruik van first in - first outsysteem. GEVAARSEIGENSCHAPPEN Zie bijsluiter VERPAKKING (art. 5.5.3.3. en 5.5.3.4.) Gele vaten voor vloeibaar en pasteus (N)RMA Kartonnen dozen met kunststof binnenzak voor droog RMA met opschrift RISICOHOUDEND MEDISCH AFVAL INTERN TRANSPORT De recipiënten rechtopstaand vervoeren. VEILIGHEIDSMAATREGELEN Respectering van het maximaal toegelaten gewicht aan afval per verpakking, zodat stapeling van de verpakkingen mogelijk is en lekkages, scheuren, … worden voorkomen. Afsluiting van de recipiënten volgens de instructies van de leverancier. Regelmatige reiniging en ontsmetting van interne transportmiddelen en opslagruimtes. INTERNE OPSLAG De recipiënten rechtopstaand stapelen. Overdekte opslag van de kartonnen dozen zodat ze niet nat worden. Voorschriften opslagruimte: Instellingen voor geneeskunde: artikel 5.5.3.11. Geneeskundige praktijken: artikel 5.5.3.13. OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor gevaarlijke afvalstoffen (RMA) VERWERKING Verbrandingsplicht Stortverbod NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: meer informatie + lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 80 GLASAFVAL GELIJKAARDIG AAN HUISHOUDELIJK GLASAFVAL WAT? Huishoudglas, glazen flessen en bokalen, drinkglazen, glazen vazen, … EURALCODE WETTELIJKE STATUS/ CATEGORIE 20 01 02 Bedrijfsafvalstof WAT NIET? Vlak glas, gewapend en veiligheidsglas, loodhoudend glas, gelaagd of gelijmd glas, porselein, spiegelglas, glazen verpakkingen van schadelijke stoffen, medisch glas (infuusflessen < 250ml, spuiten, breekampullen, …), vuurvast glas (pyrex, laboglas), brillenglas, lampen PREVENTIEMAATREGELEN GEVAARSEIGENSCHAPPEN VEILIGHEIDSMAATREGELEN VERPAKKING INTERN TRANSPORT Afvalkarren INTERNE OPSLAG Kunststofbak Stevige kartonnen doos Glascontainer OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor niet-gevaarlijke afvalstoffen (glasafval). Verplichte afzonderlijke inzameling van glasafval (art. 5.5.3.1. van VLAREA) VERWERKING Recyclage Stort- en verbrandingsverbod op ongesorteerde bedrijfsafvalstoffen Stort- en verbrandingsverbod op (selectief ingezamelde) stromen die in aanmerking komen voor nuttige toepassing of materiaalrecyclage NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 81 GROENAFVAL WAT? EURALCODE 20 02 01 WETTELIJKE Plantsoen- en tuinafval Bedrijfsafvalstof Bladeren, gras, haagscheersel, onkruid, STATUS/ CATEGORIE (kamer)plant zonder aardkluit, snoeiafval, versnipperd snoeihout WAT NIET? Aarde, hygiënisch afval, keukenafval en etensresten (sauzen, schaaldierresten, vlees- en visresten, …) PREVENTIEMAATREGELEN - Mulchen: bedekking van de bodem met een laag organisch materiaal (grasmaaisel, versnipperd snoeihout, bladeren, compost, …) - De ecologische tuin: natuurvriendelijk en afvalarm. Een onderhoudsarme tuin zorgt voor minder groenafval: bijv. traag groeiende bomen en struiken, … GEVAARSEIGENSCHAPPEN VEILIGHEIDSMAATREGELEN VERPAKKING INTERN TRANSPORT INTERNE OPSLAG OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor niet-gevaarlijke afvalstoffen (groenafval). Verplichte afzonderlijke inzameling van groenafval (art. 5.5.3.1. van VLAREA). VERWERKING Compostering Mulching Stort- en verbrandingsverbod van ongesorteerde bedrijfsafvalstoffen Stort- en verbrandingsverbod van (selectief ingezamelde) afvalstromen die in aanmerking komen voor nuttige toepassing of materiaalrecyclage NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: meer informatie + lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen www.vlaco.be Beheer van medisch afval - Handleiding 82 HEPAFILTERS WAT? EURALCODE 15 02 02* WETTELIJKE Filters van LAF-kasten voor bescherming Gevaarlijke afvalstof STATUS/ van personen die met producten/biologica RMA werken (de lucht in de werkruimte wordt via CATEGORIE de LAF-kast over filters gezogen.) WAT NIET? LAF-kasten en bijbehorende filter voor productbescherming die de behandelde producten beschermen tegen besmetting (de buitenlucht wordt via een sterke filter in de kast geblazen om zo een overdruk aan steriele lucht te creëren) bedrijfsafval PREVENTIEMAATREGELEN GEVAARSEIGENSCHAPPEN Infectieus VEILIGHEIDSMAATREGELEN Persoonlijke beschermingsmaatregelen Geen mechanische behandeling voor verpakking of verwerking van de afvalstof (risico voor verspreiding van besmetting). VERPAKKING Voorbeeld van grotere verpakkingen: 200 liter-vaten, palletbox of verpakking in plasticfolie met opschrift RISICOHOUDEND MEDISCH AFVAL Bij verwijdering van de filters eerst een ontsmetting uitvoeren door opzuiging van formaldehyde door de filters (opgepast, dan nog is er geen garantie dat ze geen pathogene of giftige stoffen bevatten in geval van cytostaticabereiding). INTERN TRANSPORT INTERNE OPSLAG OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor gevaarlijke afvalstoffen (RMA). VERWERKING Verbrandingsplicht Stortverbod NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 83 IMPLANTATEN EN PROTHESES WAT? EURALCODE 18 01 03*, 18 02 02* WETTELIJKE Implantaten (pacemakers, pijnpompen, Bijzondere afvalstof STATUS/ defibrillatoren, kunstharten,…), prothesen, RMA CATEGORIE … WAT NIET? Batterijen: waar mogelijk verwijderen uit de implantaten en prothesen, en selectieve inzameling samen met de overige batterijen. PREVENTIEMAATREGELEN GEVAARSEIGENSCHAPPEN Infectieus VERPAKKING (art. 5.5.3.3. en 5.5.3.4.) Gele vaten voor vloeibaar en pasteus (N)RMA Kartonnen dozen met kunststof binnenzak voor droog RMA met opschrift RISICOHOUDEND MEDISCH AFVAL INTERN TRANSPORT Rechtopstaand vervoer van de recipiënten VEILIGHEIDSMAATREGELEN Respectering van het maximaal toegelaten gewicht aan afval per verpakking, zodat stapeling van de verpakkingen mogelijk is en lekkages, scheuren, … worden voorkomen. Afsluiting van de recipiënten volgens de instructies van de leverancier. Regelmatige reiniging en ontsmetting van interne transportmiddelen en opslagruimtes. INTERNE OPSLAG De recipiënten rechtopstaand stapelen. Overdekte opslag van de kartonnen dozen zodat ze niet nat worden. Voorschriften opslagruimte: Instellingen voor geneeskunde: artikel 5.5.3.11. OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor gevaarlijke afvalstoffen (RMA). VERWERKING Verbrandingsplicht Stortverbod NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 84 KEUKENAFVAL EN AANMAAKOVERSCHOTTEN WAT? Resten van fruit, groenten, vlees, vis, zuivel, brood, banket, sauzen, soep, … EURALCODE WETTELIJKE STATUS/ CATEGORIE 20 01 08 Bedrijfsafvalstof Dierlijke bijproducten WAT NIET? Verontreinigingen zoals verpakkingsmateriaal, bestek, bekers, glas, mosselschelpen, soepbeenderen, frituurvet en -olie, … PREVENTIEMAATREGELEN - Aankoop van vooraf gereinigde en geschilde grondstoffen; - Aanpassing van de maaltijdhoeveelheid volgens de aard van en het aantal patiënten. Ontwikkeling van vaste receptuur en een goede voedingsadministratie. GEVAARSEIGENSCHAPPEN VEILIGHEIDSMAATREGELEN VERPAKKING In vaten of vloeistofdichte container INTERN TRANSPORT INTERNE OPSLAG In koele ruimte OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor niet-gevaarlijke afvalstoffen (keukenafval). VERWERKING Compostering Vergisting in vergunde installaties voor verwerking van dierlijke bijproducten Verbranding Stort- en verbrandingsverbod van selectief ingezameld keukenafval dat geschikt is voor recyclage. Verbod om als dierenvoeding te gebruiken NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: meer informatie + lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 85 LUIER- EN INCONTINENTIEAFVAL WAT? EURALCODE Luiers, incontinentiemateriaal, onderleggers WETTELIJKE STATUS/ CATEGORIE WAT NIET? Maandverbanden (restfractie) 18 01 04 Bijzondere afvalstof NRMA PREVENTIEMAATREGELEN Gebruik van herbruikbare luiers en herbruikbaar incontinentiemateriaal GEVAARSEIGENSCHAPPEN VEILIGHEIDSMAATREGELEN VERPAKKING (art. 5.5.3.6. en 5.5.3.7.) Goed afsluitbare verpakking Instellingen voor geneeskunde: Blauwe zak voor NRMA Bij inzameling voor recyclage: zak NRMA niet verplicht Geneeskundige praktijken: Restafvalzak INTERN TRANSPORT INTERNE OPSLAG Container OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor niet-gevaarlijke afvalstoffen (NRMA). Selectieve inzameling van het luier- en incontinentieafval voor recyclage is mogelijk. VERWERKING - Recyclage - Mechanisch-biologische voorbehandeling - Vergisting van de organische fractie - Verbranding Stortverbod voor incontinentieafval afkomstig van instellingen voor geneeskunde NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: meer informatie + lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 86 MEDISCH GLASAFVAL GROOT VOLUME WAT? EURALCODE 18 01 04, 18 02 03 Medisch glas met inhoud > 250 ml, gebruikt WETTELIJKE Bijzondere afvalstof STATUS/ voor niet-gevaarlijke stoffen NRMA CATEGORIE WAT NIET? Medisch glasafval klein volume Medisch glasafval groot volume, gebruikt voor vaccins, verdovingsmiddelen, antibiotica of andere gevaarlijke stoffen Vuurvast glas (pyrex, laboglas) PREVENTIEMAATREGELEN GEVAARSEIGENSCHAPPEN VEILIGHEIDSMAATREGELEN VERPAKKING INTERN TRANSPORT Kunststofbak Stevige kartonnen doos Afvalkarren INTERNE OPSLAG Glascontainer OPHALING Afzonderlijke verplichte ophaling en inzameling van volgend NRMA dat door zijn aard of samenstelling vergelijkbaar is met huishoudelijke afvalstoffen: glasafval, papier en karton. Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor niet-gevaarlijke afvalstoffen (glasafval). VERWERKING Recyclage NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 87 MEDISCH GLASAFVAL KLEIN VOLUME WAT? EURALCODE 18 01 03*, 18 02 02* Medisch glas met inhoud = 250 ml, gebruikt WETTELIJKE Bijzondere afvalstof STATUS/ voor lichaamsvochten, culturen, RMA CATEGORIE kweekbodems of geneesmiddelen WAT NIET? Glasafval vergelijkbaar met huishoudelijk glasafval, medisch glasafval ≥ 250 ml PREVENTIEMAATREGELEN GEVAARSEIGENSCHAPPEN Infectieus VEILIGHEIDSMAATREGELEN Persoonlijke beschermingsmaatregelen Respectering van het maximaal toegelaten gewicht aan afval per verpakking, zodat stapeling van de verpakkingen mogelijk is en lekkages, scheuren, … worden voorkomen. VERPAKKING Gele vaten voor vloeibaar en pasteus (N)RMA. Kartonnen dozen met kunststof binnenzak voor droog RMA. met opschrift RISICOHOUDEND MEDISCH AFVAL INTERN TRANSPORT De recipiënten rechtopstaand vervoeren Afsluiting van de recipiënten volgens de instructies van de leverancier. Regelmatige reiniging en ontsmetting van interne transportmiddelen en opslagruimtes. INTERNE OPSLAG De recipiënten rechtopstaand stapelen. Overdekte opslag van de kartonnen dozen zodat ze niet nat worden. Voorschriften opslagruimte: Instellingen voor geneeskunde: artikel 5.5.3.11. Geneeskundige praktijken: artikel 5.5.3.13. OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor gevaarlijke afvalstoffen (RMA) VERWERKING Verbrandingsplicht Stortverbod NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 88 METALEN WAT? Alle metalen: ijzer, inox, koper, aluminium, blik, … EURALCODE WETTELIJKE STATUS/ CATEGORIE 20 01 40 Bedrijfsafvalstof WAT NIET? Biologisch besmet metaal (naalden, mesjes), AEEA, batterijen PREVENTIEMAATREGELEN GEVAARSEIGENSCHAPPEN VEILIGHEIDSMAATREGELEN VERPAKKING INTERN TRANSPORT INTERNE OPSLAG OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor niet-gevaarlijke afvalstoffen (metalen). VERWERKING Recyclage Stort- en verbrandingsverbod op ongesorteerde bedrijfsafvalstoffen Stort- en verbrandingsverbod op (selectief ingezamelde) afstromen die in aanmerking komen voor nuttige toepassing of materiaalrecyclage NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 89 NIET-RISICOHOUDEND MEDISCH AFVAL (NRMA) WAT? EURALCODE WETTELIJKE Afvalstoffen die geen bijzonder risico inhouden en die door hun aard STATUS/ CATEGORIE vergelijkbaar zijn met huishoudelijke afvalstoffen, maar door hun samenstelling of waardebeleving niet vergelijkbaar zijn met huishoudelijke afvalstoffen. zie handleiding hoofdstuk 13 WAT NIET? Afval uit de niet-medische omgeving Radioactief besmet afval, RMA, vloeibaar en pasteus NRMA 18 01 04, 18 02 03 Bijzondere afvalstof NRMA PREVENTIEMAATREGELEN Selectieve ophaling van de recycleerbare fracties vast NRMA (zoals glas, papier en karton, metaal, …). U bespaart hierdoor niet alleen op de kosten voor de verwerking van NRMA, maar deze stoffen kunnen ook een nuttige toepassing krijgen. GEVAARSEIGENSCHAPPEN VEILIGHEIDSMAATREGELEN Respectering van het maximaal toegelaten gewicht aan afval per verpakking, zodat stapeling van de verpakkingen mogelijk is en lekkages, scheuren, … worden voorkomen. VERPAKKING (art. 5.5.3.6. en 5.5.3.7.) Gele vaten voor vloeibaar en pasteus NRMA Afsluiting van de recipiënten volgens de instructies van de leverancier. Instellingen voor geneeskunde: Blauwe zak voor vast NRMA Geneeskundige praktijken: Restafvalzak voor vast NRMA INTERN TRANSPORT Regelmatige reiniging en ontsmetting van interne transportmiddelen en opslagruimtes. INTERNE OPSLAG Voorschriften opslagruimte: Instellingen voor geneeskunde: artikel 5.5.3.11. Geneeskundige praktijken: artikel 5.5.3.13. OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor niet-gevaarlijke afvalstoffen (vast NRMA). Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor gevaarlijke afvalstoffen (vloeibaar en pasteus NRMA). VERWERKING Verbranding Stortverbod voor vast NRMA van instellingen voor geneeskunde Recyclage van deelfracties vast NRMA NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 90 PAPIER EN KARTON WAT? EURALCODE 20 01 01 Tijdschriften en kranten, kopieer-, brief- en WETTELIJKE Bijzondere afvalstof STATUS/ faxpapier, reclamefolders, catalogi, CATEGORIE enveloppen, telefoonboeken, kartonnen dozen en verpakkingsmateriaal WAT NIET? Gebruikte papieren servetten, bevuild papier en karton, brikverpakking, waterafstotend papier, dragerpapier van etiketten, thermisch papier, carbonpapier, archieven die vertrouwelijke informatie bevatten Vertrouwelijke documenten eigen procedure volgen PREVENTIEMAATREGELEN - Gebruik van de sticker ‘Geen reclame’ op de brievenbus; - Toepassing van de preventietips op de affiches ‘Bezint eer je print’ en ‘Tijd voor een kopiepauze’. www.ovam.be - De affiches vindt u op ; Gebruik van het tweedehandscircuit voor boeken. GEVAARSEIGENSCHAPPEN VEILIGHEIDSMAATREGELEN VERPAKKING INTERN TRANSPORT INTERNE OPSLAG Kartonnen dozen ineenpersen zodat ze minder plaats innemen in de papiercontainer. (Vertrouwelijke) papieren documenten vangt u na versnippering op in een gerecupereerde kartonnen doos. De volle doos kan daarna in de papiercontainer. OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor niet-gevaarlijke afvalstoffen (papier en karton) Verplichte afzonderlijke inzameling van papier en karton (art. 5.5.3.1. van VLAREA) VERWERKING Recyclage: karton- en papierproductie Stort- en verbrandingsverbod op ongesorteerde bedrijfsafvalstoffen Stort- en verbrandingsverbod op (selectief ingezamelde) afvalstromen die in aanmerking komen voor nuttige toepassing of materiaalrecyclage NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: meer informatie + lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 91 PLANTAARDIGE EN DIERLIJKE OLIËN EN VETTEN WAT? Frituurvetten en frituuroliën EURALCODE WETTELIJKE STATUS/ CATEGORIE 20 01 25 Bijzondere afvalstof WAT NIET? Minerale oliën of vetten, motorolie, … Vet van vetvangers PREVENTIEMAATREGELEN Optimaal gebruik van frituurvet: - Regelmatig filteren van frituurvet (m.b.v. filterapparaat); °; - Temperatuurbewaking met beperking van de temperatuur van het vet tot 185 C - Voorkoming van vroegtijdige vervanging van het frituurvet door pH-meting met een meetstrookje. GEVAARSEIGENSCHAPPEN VEILIGHEIDSMAATREGELEN Geen warme frituurvetten en oliën in de kunststofrecipiënten gieten. VERPAKKING In oorspronkelijke verpakking of kunststof of metalen vaten INTERN TRANSPORT INTERNE OPSLAG OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor niet-gevaarlijke afvalstoffen (frituuroliën en –vetten). Aanvaardingsplicht voor plantaardige en dierlijke oliën en vetten, afkomstig van professioneel gebruik. Verplichte afzonderlijke inzameling van plantaardige en dierlijke oliën en vetten (art. 5.5.3.1. van VLAREA) VERWERKING Recyclage (oleochemie, biodiesel, …) Stort- en verbrandingsverbod voor plantaardige en dierlijke vetten en oliën. NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: meer informatie + lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen www.valorfrit.be: beheersorganisme voor gebruikte frituurvetten en -oliën Beheer van medisch afval - Handleiding 92 PROEFDIEREN WAT? Proefdieren en anatomische delen van proefdieren, afkomstig van medisch onderzoek WAT NIET? Beddingmateriaal NRMA EURALCODE WETTELIJKE STATUS/ CATEGORIE 18 02 02* Bijzondere afvalstof RMA PREVENTIEMAATREGELEN GEVAARSEIGENSCHAPPEN Infectieus VEILIGHEIDSMAATREGELEN Persoonlijke beschermingsmaatregelen Afsluiting van recipiënten volgens de instructies van de leverancier. VERPAKKING Gele vaten voor vloeibaar en pasteus (N)RMA met opschrift RISICOHOUDEND MEDISCH AFVAL INTERN TRANSPORT Rechtopstaand vervoer van de recipiënten Regelmatig reiniging en ontsmetting van interne transportmiddelen en opslagruimtes. INTERNE OPSLAG De recipiënten rechtopstaand stapelen Voorschriften opslagruimte: Instellingen voor geneeskunde: artikel 5.5.3.11. Geneeskundige praktijken: artikel 5.5.3.13. OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor gevaarlijke afvalstoffen (RMA). VERWERKING Verbrandingsplicht Stortverbod NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 93 RADIOACTIEF GECONTAMINEERD AFVAL WAT? EURALCODE Afvalstoffen die mogelijks radioactief gecontamineerd zijn door het gebruik van ioniserende stralingen voor diagnose en voor therapie. WAT NIET? WETTELIJKE STATUS/ CATEGORIE 18 01 03*, 18 01 04 18 02 02*, 18 02 03 Radioactieve afvalstof Na verval: RMA of NRMA PREVENTIEMAATREGELEN Beperken van de productie van radioactieve afvalstoffen door bijv. het vermijden van routinematig radiologisch onderzoek GEVAARSEIGENSCHAPPEN SOORT RADIOACTIEF GECONTAMINEERD AFVAL Kortlevende isotopen VEILIGHEIDSMAATREGELEN Alle maatregelen dienen getroffen te worden om ongecontroleerde verspreiding tegen te gaan VERPAKKING EXCRETA Geen bijzondere maatregelen (T ½ < 12u) VERPAKKING EN OPSLAG VAST AFVAL In doos, vat of kunststof zak. Opslag tot bijna volledig verval (10 x T ½), daarna bij het vast NRMA. Halflanglevende isotopen met verval < 6 maanden Diagnostische dosis: geen bijzondere maatregelen Bewaren in kunststof zakken met radioactief kenteken. (T ½ tussen 12u en 14 dagen) Therapeutische dosis: diepvriestoilet en bewaren tot bijna volledig verval (20 – 30 x T ½) Opslag tot bijna volledig verval (10 x T ½), daarna bij het vast NRMA Langlevende isotopen met verval > 6 maanden Verzamelen in daartoe bestemde opslaglocatie in afwachting van afvoer naar NIRAS (T ½ > 14 dagen) VERWERKING Kortlevende en halflanglevende isotopen: RMA of NRMA, afhankelijk van de eigenschappen. Langlevende isotopen: contacteer NIRAS. NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen NIRAS: www.niras.be FANC: www.fanc.fgov.be Beheer van medisch afval - Handleiding 94 RISICOHOUDEND MEDISCH AFVAL (RMA) WAT? EURALCODE 18 01 03*, 18.02.02* WETTELIJKE Afvalstoffen die een bijzonder risico Bijzondere afvalstof inhouden doordat ze een microbiologische STATUS/ RMA of virale besmetting, een vergiftiging of een CATEGORIE verwonding met zich mee kunnen brengen, of afvalstoffen die om ethische redenen een bijzondere behandeling vereisen zie Hoofdstuk 13 WAT NIET? Radioactief gecontamineerd afval, afzonderlijk ingezamelde afvalstromen die niet biologisch besmet zijn. PREVENTIEMAATREGELEN GEVAARSEIGENSCHAPPEN Infectieus VEILIGHEIDSMAATREGELEN Persoonlijke beschermingsmaatregelen Respectering van het maximaal toegelaten gewicht aan afval per verpakking, zodat stapeling van de verpakkingen mogelijk is en lekkages, scheuren, … worden voorkomen. VERPAKKING (art. 5.5.3.3. en 5.5.3.4.) Gele vaten voor vloeibaar en pasteus (N)RMA. Kartonnen dozen met kunststof binnenzak voor droog RMA. met opschrift RISICOHOUDEND MEDISCH AFVAL INTERN TRANSPORT Rechtopstaand vervoer van de recipiënten. Afsluiting van de recipiënten volgens de instructies van de leverancier. Regelmatige reiniging en ontsmetting van interne transportmiddelen en opslagruimtes. INTERNE OPSLAG De recipiënten rechtopstaand stapelen. Overdekte opslag van de kartonnen dozen, zodat ze niet nat worden. Voorschriften opslagruimte: Instellingen voor geneeskunde: artikel 5.5.3.11. Geneeskundige praktijken: artikel 5.5.3.13. OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning van gevaarlijke afvalstoffen (RMA) VERWERKING Verbrandingsplicht Stortverbod NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 95 SCHERPE VOORWERPEN WAT? Injectienaalden, (bistouri)mesjes, katheter met naald, glazen breekampullen, … EURALCODE WETTELIJKE STATUS/ CATEGORIE 18 01 01, 18 02 01 Bijzondere afvalstof RMA WAT NIET? Naaldhuls, naaldverpakking, spuiten zonder naald PREVENTIEMAATREGELEN GEVAARSEIGENSCHAPPEN Infectueus VEILIGHEIDSMAATREGELEN Naalden niet herkappen risico op prikongevallen Respectering van maximale vulhoogte (3/4) en afsluiting van de recipiënten volgens de instructies van de leverancier. VERPAKKING (artikel 5.5.3.3. en 5.5.3.4.) Regelmatige reiniging en ontsmetting van interne Naaldcontainer transportmiddelen en opslagruimtes. Volle naaldcontainers moeten in een doos of vat voor RMA geplaatst worden met opschrift RISICOHOUDEND MEDISCH AFVAL. INTERN TRANSPORT Rechtopstaand vervoer van de recipiënten. INTERNE OPSLAG De recipiënten rechtopstaand stapelen. Voorschriften opslagruimte: Instellingen voor geneeskunde: artikel 5.5.3.11. Geneeskundige praktijken: artikel 5.5.3.13. OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor gevaarlijke afvalstoffen (RMA) Injectie- en pennaalden gebruikt door particulieren horen bij het kga. U geeft ze af op het gemeentelijke containerpark. Deze naalden moeten in een naaldcontainer worden opgeslagen en aangeboden. VERWERKING Verbrandingsplicht Stortverbod NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 96 SEPTISCH MATERIAAL WAT? Inhoud van de septische putten Septisch materiaal (fecaal afvalwater van toiletten) WAT NIET? Andere EURALCODE WETTELIJKE STATUS/ CATEGORIE 20 03 04 Bijzondere afvalstof PREVENTIEMAATREGELEN GEVAARSEIGENSCHAPPEN VEILIGHEIDSMAATREGELEN VERPAKKING INTERN TRANSPORT INTERNE OPSLAG Regelmatige lediging van de putten OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor niet-gevaarlijke afvalstoffen (septisch materiaal). VERWERKING Verplichte afvoer van de inhoud naar een rioolwaterzuiveringsinstallatie van Aquafin. NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen Aquafin Dijkstraat 8 2630 AARTSELAAR Tel. 03 450 45 11 contactpersoon: Dhr. Koen De Becker Beheer van medisch afval - Handleiding 97 VERDOVENDE MIDDELEN EN PSYCHOTROPE STOFFEN WAT? Lege recipiënten, resten van, en vervallen verdovende middelen en psychotrope stoffen WAT NIET? EURALCODE WETTELIJKE STATUS/ CATEGORIE 18 01 08*, 18 02 07* Bijzondere afvalstof RMA PREVENTIEMAATREGELEN Voorraadbeheer geneesmiddelen: gebruik van first in - first outsysteem. GEVAARSEIGENSCHAPPEN Zie bijsluiter van de producten Infectieus VEILIGHEIDSMAATREGELEN Persoonlijke beschermingsmaatregelen Respectering van het maximaal toegelaten gewicht aan afval per verpakking, zodat stapeling van de verpakkingen mogelijk is en lekkages, scheuren, … worden voorkomen. VERPAKKING Gele vaten voor vloeibaar en pasteus (N)RMA Kartonnen dozen met kunststof binnenzak voor droog RMA met opschrift RISICOHOUDEND MEDISCH AFVAL INTERN TRANSPORT Rechtopstaand vervoer van de recipiënten Afsluiting van de recipiënten volgens de instructies van de leverancier. Regelmatige reiniging en ontsmetting van interne transportmiddelen en opslagruimtes. INTERNE OPSLAG De recipiënten rechtopstaand stapelen. Overdekte opslag van de kartonnen dozen, zodat ze niet nat worden. Voorschriften opslagruimte: Instellingen voor geneeskunde: artikel 5.5.3.11. Geneeskundige praktijken: artikel 5.5.3.13. OPHALING Ophaling door een overbrenger met een OVAM-erkenning voor gevaarlijke afvalstoffen (RMA) VERWERKING Verbrandingsplicht Stortverbod NUTTIGE ADRESSEN EN WEBSITES www.ovam.be: lijsten van overbrengers en verwerkers van afvalstoffen www.fagg-afmps.be: Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) Beheer van medisch afval - Handleiding 98 13 Lijst van afvalstoffen die als RMA worden beschouwd 13.1 VLAREA – bijlage 5.5.3. Tot risicohoudend medisch afval behoren: 1.1. Afval afkomstig van de geneeskundige behandeling van mensen en dieren besmet met een ziekte waarvan de wijze van overdracht niet gekend is, onder meer Lassa-, Ebola-, Marburgkoorts, genetisch gemodificeerde organismen…, of waarvan de overdracht via afval mogelijk is, onder meer anthrax. 1.2. Afval van laboratoria dat viraal en/of bacterieel besmet is en dat niet onder de verantwoordelijkheid van de houder werd geautoclaveerd. 1.3. Alle bloed en bloedderivaten. 1.4. Alle scherpe voorwerpen. 1.5. Cytostatica en alle afval van cytostaticabehandelingen. 1.6. Kunstnieren van patiënten besmet met één van de ziekten vermeld onder punt 1.1. 1.7. Anatomisch afval, pathologisch afval, orgaandelen of delen van ledematen die bij operatieve en obstetrische ingrepen vrijkomen, met uitzondering van de organische delen bestemd voor transplantatie of recuperatie. Beheer van medisch afval - Handleiding 99 14 Overbrengers en verwerkers van medische afvalstoffen 14.1 Overbrengers Op de website van de OVAM kunt u een lijst terugvinden van alle bedrijven die erkend zijn voor het overbrengen van risicohoudende medische afvalstoffen. Deze lijst wordt regelmatig bijgewerkt. Voor het overbrengen van niet-risicohoudende medische afvalstoffen is eveneens een erkenning vereist. Ook deze overbrengers kunt u terugvinden op de OVAMwebsite. 14.2 Verwerkers RMA en vloeibaar en pasteus NRMA moeten worden verbrand in een installatie vergund voor het verbranden van RMA. In de praktijk zijn dit ovens die tevens andere gevaarlijke afvalstoffen verbranden. Omwille van de specifieke eigenschappen van RMA gaat het om draaitrommelovens omdat deze probleemloos vloeibare afvalstoffen kunnen verwerken. Vlaanderen beschikt over twee vergunde installaties voor het verbranden van RMA: Indaver Medical Services N.V. te Leuven en Indaver N.V. te Antwerpen. Vast NRMA wordt in één van de tien huisvuilverbrandingsinstallaties in Vlaanderen verbrand. De contactgegevens van deze installaties vindt u terug op de website van de OVAM. Ook voor andere afvalstoffen kunt u op de OVAM-website verwerkingsadressen terugvinden. Meestal zullen echter de overbrengers levercontracten hebben met deze verwerkers, zodat het eerder zeldzaam is dat een ziekenhuis een rechtstreeks levercontract met een verwerker heeft. Beheer van medisch afval - Handleiding 100 15 Bijlagen Beheer van medisch afval - Handleiding 101 15.1 Identificatieformulieren - niet gevaarlijke afvalstoffen - gevaarlijke afvalstoffen Beheer van medisch afval - Handleiding 102 Beheer van medisch afval - Handleiding 103 Beheer van medisch afval - Handleiding 104 15.2 Schema behandeling vast radioactief gecontamineerd afval met korte halfwaardetijd Beheer van medisch afval - Handleiding 105 15.3 Medisch afval in de ADR-reglementering Definities 2.2.62.1.3 Voor de doeleinden van het ADR verstaat men onder: “Biologische producten”, producten afkomstig van levende organismen, die worden vervaardigd en in omloop gebracht overeenkomstig de voorschriften van de nationale bevoegde overheden; deze kunnen speciale toelatingsvoorwaarden opleggen en worden ofwel gebruikt ter voorkoming, behandeling of diagnose van ziekten bij mens of dier, ofwel voor daarmee verband houdende ontwikkelings-, experimentele of onderzoeksdoeleinden. Ze kunnen eind- of tussenproducten omvatten, zoals vaccins en diagnostische producten, maar zijn daar niet toe beperkt; “Culturen”, het resultaat van een proces via hetwelk ziektekiemen opzettelijk gekweekt worden. Deze definitie omvat niet de stalen die van menselijke of dierlijke patiënten afgenomen worden, zoals gedefinieerd in onderhavige paragraaf; “Genetisch gemodificeerde micro-organismen en organismen”, micro-organismen en organismen waarin het genetisch materiaal opzettelijk gewijzigd werd via een proces dat in de natuur niet voorkomt; “Medisch afval of ziekenhuisafval”, afvalstoffen afkomstig van de medische behandeling van dieren of mensen of van biologisch onderzoek; “Monsters die van patiënten afgenomen worden”, menselijk of dierlijk materiaal dat rechtstreeks van menselijke of dierlijke patiënten afgenomen wordt, met inbegrip van, maar niet beperkt tot, uitwerpselen, afscheidingen, bloed en zijn bestanddelen, lichaamsdelen, weefsel en uitstrijkjes van weefselvloeistof, die voor doeleinden zoals research, diagnose, enquête, behandeling of preventie worden vervoerd. Classificatie 2.2.62.1.4.1 Categorie A: Een infectueuze stof die wordt vervoerd in een vorm die een blijvende invaliditeit of een dodelijke of potentieel dodelijke ziekte bij anders gezonde mensen of dieren kan veroorzaken wanneer men er aan wordt blootgesteld. Voorbeelden van stoffen die aan deze criteria beantwoorden komen voor in de tabel in onderstaande paragraaf. OPMERKING : Een blootstelling vindt plaats wanneer een infectueuze stof vrijkomt uit de beschermende verpakking en in contact komt met een mens of dier. a) De infectueuze stoffen die aan deze criteria beantwoorden en die ziektes veroorzaken bij mensen, of zowel bij mensen als dieren, Beheer van medisch afval - Handleiding 106 worden ingedeeld bij UN-nummer 2814. Deze die enkel bij dieren ziektes veroorzaken worden ingedeeld bij UN-nummer 2900 ; b) De indeling bij de UN-nummers 2814 of 2900 is gebaseerd op de gekende medische antecedenten en symptomen bij de menselijke of dierlijke bron van oorsprong, op de plaatselijke endemische omstandigheden of op het oordeel van een specialist betreffende de individuele toestand van de menselijke of dierlijke bron van oorsprong. OPMERKINGEN : 1. De officiële vervoersnaam voor UN 2814 is “INFECTUEUZE STOF, GEVAARLIJK VOOR MENSEN”. De officiële vervoersnaam voor UN 2900 is “INFECTUEUZE STOF, alleen GEVAARLIJK VOOR DIEREN”. 2. De onderstaande tabel is niet volledig. De infectueuze stoffen – met inbegrip van de nieuwe of opduikende ziektekiemen – die er niet in voorkomen maar die voldoen aan dezelfde criteria moeten bij de categorie A ingedeeld worden. Bovendien moet een stof waarvan men niet kan vaststellen of ze al dan niet beantwoordt aan de criteria, opgenomen worden in categorie A. 3. De in cursieve letters vermelde micro-organismen in de onderstaande tabel zijn bacteriën, mycoplasmas, rickettsia of zwammen. VOORBEELDEN VAN INFECTUEUZE STOFFEN DIE ONDER OM HET EVEN WELKE VORM BIJ CATEGORIE A INGEDEELD ZIJN, BEHALVE WANNEER ANDERS IS AANGEGEVEN (2.2.62.1.4.1) UN-nummer en benaming Micro-organisme 2814 Bacillus anthracis (enkel culturen) Infectueuze Brucella abortus (enkel culturen) stof, gevaarlijk Brucella melitensis (enkel culturen) voor mensen Brucella suis (enkel culturen) Burkholderia mallei – Pseudomonas mallei – Droes (enkel culturen) Burkholderia pseudomallei – Pseudomonas pseudomallei (enkel culturen) Chlamydia psittaci (enkel culturen) Clostridium botulinum (enkel culturen) Coccidioides immitis (enkel culturen) Coxiella burnetii (enkel culturen) Beheer van medisch afval - Handleiding 107 Ebola-virus Escherichia coli, verotoxinogeen (enkel culturen) * Flexaal virus Francisella tularensis (enkel culturen) Guanarito-virus Hantaan-virus Hantavirussen die hemorragische koorts met niersyndroom veroorzaken Hendra-virus Hepatitis B-virus (enkel culturen) Herpes B-virus (enkel culturen) Junin-virus Menselijk imunniteitsverminderingsvirus (enkel culturen) Machupo-virus Marburg-virus Mycobacterium tuberculosis (enkel culturen) * Nipah-virus Pokkenvirus Rickettsia prowazekii (enkel culturen) Rickettsia rickettsii (enkel culturen) Sabia-virus Shigella dysenteriae type 1 (enkel culturen) * Sterk pathogeen virus van de vogelgriep (enkel culturen) Virus van de apenpokken Virus van de door teken veroorzaakte hersenvliesontsteking (enkel culturen) Virus van de gele koorts (enkel culturen) Virus van de hemorroïdale koorts van de Krim en Kongo Virus van de hemorroïdale koorts van Omsk Virus van de hondsdolheid (enkel culturen) Beheer van medisch afval - Handleiding 108 Virus van de Japanse hersenvliesontsteking (enkel culturen) Virus van de kinderverlamming (enkel culturen) Virus van de knokkelkoorts (enkel culturen) Virus van de Lassakoorts Virus van de Oosterse paardenhersenvliesontsteking (enkel culturen) Virus van de paardenhersenvliesontsteking van Venezuela (enkel culturen) Virus van de Riftvalleikoorts (enkel culturen) Virus van de Russische vernoestivale hersenvliesontsteking (enkel culturen) Virus van de westelijke Nijl (enkel culturen) Virus van de ziekte van het Kyasanurwoud 2900 Infectueuze stof, alleen gevaarlijk voor dieren Yersinia pestis (enkel culturen) Aviair Paramyxovirus type 1 – virus van de velogenische ziekte van Newcastle (enkel culturen) Mycoplasma mycoides – besmettelijke longontsteking van hoornvee (enkel culturen) Virus van de Afrikaanse varkenskoorts (enkel culturen) Virus van de blaasjesstomatitis (enkel culturen) Virus van de blaasjesziekte bij varkens (enkel culturen) Virus van de geitenpokken (enkel culturen) Virus van de klassieke varkenspest (enkel culturen) Virus van de nodulaire dermatose (enkel culturen) Virus van de pest bij kleine herkouwers (enkel culturen) Virus van de runderpest (enkel culturen) Virus van de schapenpokken (enkel culturen) Virus van mond- en klauwzeer (enkel culturen) * Wanneer de culturen voor diagnostische of klinische doeleinden bestemd zijn, mogen ze echter als infectueuze stoffen van categorie B worden geclassificeerd. Beheer van medisch afval - Handleiding 109 2.2.62.1.4.2 Categorie B : Een infectueuze stof die niet voldoet aan de criteria om in categorie A geclassificeerd te worden. De infectueuze stoffen van categorie B moeten bij UN 3373 ingedeeld worden. OPMERKING : De officiële vervoersnaam voor UN 3373 is “BIOLOGISCHE STOF, CATEGORIE B”. 2.2.62.1.11 Medisch afval of ziekenhuisafval 2.2.62.1.11.1 Medisch afval of ziekenhuisafval dat infectueuze stoffen van categorie A bevat wordt – al naargelang het geval – bij de UN-nummers 2814 of 2900 ingedeeld. Medisch afval of ziekenhuisafval dat infectueuze stoffen van categorie B bevat wordt bij UN-nummer 3291 ingedeeld. OPMERKING : Het medisch afval of ziekenhuisafval, dat ingedeeld is bij nummer 18 01 03 (Afval van de gezondheidszorg bij mens of dier en/of verwant onderzoek – afval van verloskundige zorg en de diagnose, behandeling of preventie van ziektes bij de mens – afval waarvan de inzameling en verwijdering zijn onderworpen aan speciale richtlijnen teneinde infectie te voorkomen) of 18 02 02 (Afval van de gezondheidszorg bij mens of dier en/of verwant onderzoek – afval van onderzoek en de diagnose, behandeling of preventie van ziektes bij dieren – afval waarvan de inzameling en verwijdering zijn onderworpen aan speciale richtlijnen teneinde infectie te voorkomen) volgens de lijst van afvalstoffen in bijlage bij de Beschikking van de * Europese Commissie 2000/532/EG , zoals gewijzigd, moet conform de bepalingen van onderhavige paragraaf geclassificeerd worden, op basis van de medische of diergeneeskundige diagnose betreffende de patiënt of het dier. 2.2.62.1.11.2 Medisch afval of ziekenhuisafval waarvoor men redenen heeft om aan te nemen dat de waarschijnlijkheid gering is dat ze infectueuze stoffen bevatten, worden bij UN-nummer 3291 ingedeeld. OPMERKINGEN: * 1. De officiële vervoersnaam voor UN 3291 is “ZIEKENHUISAFVAL, ONGESPECIFICEERD, N.E.G.” of “(BIO)MEDISCH AFVAL, N.E.G.” of “GEREGLEMENTEERD MEDISCH AFVAL, N.E.G.”. 2. Medisch afval of ziekenhuisafval, dat ingedeeld is bij nummer 18 01 04 (Afval van de gezondheidszorg bij mens of dier en/of Beschikking van de Commissie 2000/532/EG van 3 mei 2000 tot vervanging van Beschikking 94/3/EG houdende vaststelling van een lijst van afvalstoffen overeenkomstig artikel 1, onder a), van Richtlijn 75/442/EEG van de Raad betreffende afvalstoffen en Beschikking 94/904/EG van de Raad tot vaststelling van een lijst van gevaarlijke afvalstoffen overeenkomstig artikel 1, lid 4, van Richtlijn 91/689/EEG van de Raad betreffende gevaarlijke afvalstoffen (Publikatieblad van de Europese Gemeenschappen L 226 van 6 september 2000, bladzijde 3). Beheer van medisch afval - Handleiding 110 verwant onderzoek – afval van verloskundige zorg en de diagnose, behandeling of preventie van ziektes bij de mens – afval waarvan de inzameling en verwijdering niet zijn onderworpen aan speciale richtlijnen teneinde infectie te voorkomen) of 18 02 03 (Afval van de gezondheidszorg bij mens of dier en/of verwant onderzoek – afval van onderzoek en de diagnose, behandeling of preventie van ziektes bij dieren – afval waarvan de inzameling en verwijdering niet zijn onderworpen aan speciale richtlijnen teneinde infectie te voorkomen) volgens de lijst van afvalstoffen in bijlage bij de * Beschikking van de Europese Commissie 2000/532/EG , zoals gewijzigd, is ondanks de bovenvermelde classificatiecriteria niet onderworpen aan de bepalingen van het ADR. 2.2.62.1.11.3 Gedecontamineerd medisch afval dat eerder infectueuze stoffen heeft bevat is niet onderworpen aan de voorschriften van het ADR, tenzij wordt voldaan aan de criteria voor indeling bij een andere klasse. 2.2.62.1.11.4 Medisch afval of ziekenhuisafval van UN 3291 is ingedeeld bij verpakkingsgroep II. Verpakking Algemeen Aan de houders waarin men gevaarlijke goederen vervoert worden zeer strenge eisen gesteld qua constructie en keuring. Gevaarlijke stoffen en voorwerpen moeten verpakt worden in overeenstemming met de voorschriften van hoofdstuk 4.1 van het ADR. Verpakken van besmettelijke stoffen Besmettelijke stoffen moeten verpakt worden volgens de volgende verpakkingsinstructies: Un-nummer Benaming en beschrijving Verpakkingsinstructie UN 2814 Infectueuze stof, gevaarlijk voor mensen of Infectueuze stof, gevaarlijk voor mensen, in sterk gekoelde vloeibare stikstof P620 UN 2814 Infectueuze stof, gevaarlijk voor mensen (enkel karkassen van dieren) P099 P620 * Tankcode Beschikking van de Commissie 2000/532/EG van 3 mei 2000 tot vervanging van Beschikking 94/3/EG houdende vaststelling van een lijst van afvalstoffen overeenkomstig artikel 1, onder a), van Richtlijn 75/442/EEG van de Raad betreffende afvalstoffen en Beschikking 94/904/EG van de Raad tot vaststelling van een lijst van gevaarlijke afvalstoffen overeenkomstig artikel 1, lid 4, van Richtlijn 91/689/EEG van de Raad betreffende gevaarlijke afvalstoffen (Publikatieblad van de Europese Gemeenschappen L 226 van 6 september 2000, bladzijde 3). Beheer van medisch afval - Handleiding 111 UN 2900 Infectueuze stof, alleen gevaarlijk voor dieren of Infectueuze stof, alleen gevaarlijk voor dieren, in sterk gekoelde vloeibare stikstof P620 UN 2900 Infectueuze stof, alleen gevaarlijk voor dieren (enkel karkassen van dieren) P099 P620 UN 3291 Ziekenhuisafval, ongespecificeerd, n.e.g. of (bio)medisch afval, n.e.g. of gereglementeerd medisch afval, n.e.g. P621 IBC620 LP621 UN 3291 Ziekenhuisafval, ongespecificeerd, n.e.g. of (bio)medisch afval, n.e.g. of gereglementeerd medisch afval, n.e.g., in sterk gekoelde vloeibare stikstof P621 IBC620 LP621 UN 3373 Biologische stof, categorie B P650 S4AH L4BH L4BH De verpakkingsinstructies zijn terug te vinden in paragraaf 4.1.4.1 van het ADR. Indien er in kolom “tankcode” een code vermeld staat, is het vervoer in tank toegelaten. De betekenis van de tankcodes is terug te vinden in hoofdstuk 4.3 van het ADR. Signalisatie op colli 1) Etiketten Tijdens het transport moeten etiketten aangebracht worden op de colli die gevaarlijke stoffen bevatten. Deze etiketten kunnen onderverdeeld worden in twee groepen: de gevaarsetiketten en het behandelingsetiket. De gevaarsetiketten geven het gevaar weer dat aan de vervoerde stof verbonden is; hun model en afmetingen worden voorgeschreven door het ADR. Voorbeeld: Klasse 6.2, besmettelijke stoffen Op de onderste helft van het etiket mogen volgende opschriften voorkomen: “INFECTUEUZE (BESMETTELIJKE) STOFFEN” en “IN GEVAL VAN BESCHADIGING OF LEK ONMIDDELLIJK DE OVERHEDEN VAN VOLKSGEZONDHEID VERWITTIGEN” Het symbool (drie sikkels op een cirkel) en de opschriften zwart op witte achtergrond, cijfer “6” in de benedenhoek. Beheer van medisch afval - Handleiding 112 2) UN-nummer Elk collo moet duidelijk en blijvend voorzien zijn van de letters UN, gevolgd door het UN-nummer van de vervatte stof. De afzender is verantwoordelijk voor de plaatsing van de juiste etiketten en UNnummers op de collo. Oververpakking Bij het vervoer van verpakkingen die gevaarlijke goederen bevatten mogen oververpakkingen gebruikt worden. Dit zijn omsluitingen die gebruikt worden om één of meerdere verpakkingen te bevatten (of te bundelen) en om een eenheid te vormen die tijdens het vervoer gemakkelijker gemanipuleerd en gestouwd kan worden. Voorbeelden van oververpakkingen: - paletten waarop meerdere colli geplaatst worden die door middel van banden uit kunststof, krimp- of rekfolie vastgezet worden; - kartonnen dozen. Alle UN-nummers, etiketten en namen die op basis van het ADR moeten aanwezig zijn op de verpakkingen die zich in een oververpakking bevinden, moeten, wanneer ze niet van buitenaf zichtbaar zijn, ook op de oververpakking aangebracht worden. In dat geval moet ook het opschrift “oververpakking” op de oververpakking aangebracht worden in een officiële taal van het land van verzending, en daarenboven in het Frans(“suremballage”), het Engels (“overpack”) of het Duits (“umverpackung) indien die officiële taal geen van de drie genoemde is. Voorbereiding van de ladingzekering Het KB van 19 april legt de criteria vast waaraan over de weg getransporteerde goederen moeten voldoen om te verhinderen dat ze tijdens de normale transportbewegingen zoals remmen, bocht nemen… niet zou schuiven. Het KB van 19 april verwijst naar de Europese code van goede praktijk inzake ladingzekering(http://ec.europa.eu/transport/roadsafety/vehicles/best_practice_gui delines_en.htm). Deze code van goede praktijk is slechts vanaf 10 september 2009 officieel afdwingbaar, maar het spreekt voor zichzelf dat de publicatie ervan in het Belgische Staatsblad de toepassing ervan in de sector van vervoer van gevaarlijke afvalstoffen reeds onafwendbaar maakt. Indien individuele verpakkingen gebundeld worden op bv. een palet moet deze bundeling eveneens aan volgende voorwaarde voldoen, teneinde een stabiele ladingseenheid te bekomen: Beheer van medisch afval - Handleiding 113 - de goederen moeten zodanig vaststaan op de palet dat ze bij kanteling van de palet in een hoek van 26°niet van plaats versch uiven. Hierover bestaan Europese code van goede praktijk Algemene voorschriften met betrekking tot de transporteenheden 1) Documenten Naast de door andere reglementen vereiste documenten moeten in de transporteenheid ook de volgende documenten aanwezig zijn: - het ADR-vervoerdocument (zie ADR § 5.4.1); - de schriftelijke richtlijnen (gevarenkaarten) die betrekking hebben op de vervoerde gevaarlijke stoffen (zie ADR § 5.4.3); - een identiteitsbewijs met foto voor alle bemanningsleden (zie ADR § 1.10.1.4); - het ADR-opleidingsgetuigschrift van de bestuurder (zie ADR § 8.2.1); - voor tankvervoer: het ADR-keuringsdocument (zie ADR § 9.1.3). 2) Signalisatie van het voertuig: - Voor collivervoer moet het voertuig zijn voorzien van blanco oranje schilden. Tankvoertuigen en voertuigen voor losgestort vervoer moeten oranje schilden dragen waarin het gevaaridentificatienummer en het UN-nummer zijn aangebracht. - Tevens worden grote etiketten aangebracht aan de 2 zijkanten en de achterkant van het voertuig. (opgepast : is niet geldig voor alle gevallen: bv. op een container, tankcontainer of mobiele tank moeten 4 grote etiketten staan) De vorm, de symbolen en de opschriften van de grote etiketten zijn identiek aan deze van de gevaarsetiketten voor colli. Enkel de afmetingen zijn verschillend (min. 25 x 25 cm²) 3) Technische uitrusting van het voertuig Verder moet het voertuig worden uitgerust met een wielkeg voor elk onderdeel van de vervoerseenheid. Tevens moeten minimaal 2 waarschuwingssignalen, alsook een zaklamp aan boord zijn. In tegenstelling tot het vervoer van gevaarlijke stoffen van andere klassen dan klasse 6.2 is er voor het vervoer van gevaarlijke stoffen van de klasse 6.2 geen bijkomend blusapparaat voor de lading vereist. Beheer van medisch afval - Handleiding 114 15.4 Model van een afvalstoffenregister Beheer van medisch afval - Handleiding 115 Datum afvoer Afvalstof EURALcode (1) Hoeveelheid (kg of m³) Overbrenger (2) Vervoerder (2) Verwerker (2) Verwerkingswijze (3) Nr. identificatieformulier (1) De EURAL-codes zijn terug te vinden in bijlage 1.2.1.B van het VLAREA (2) naam, adres en identificatienummer. Overbrenger en vervoerder kunnen dezelfde firma zijn. (3) storten, verbranden, recyclage, secundaire grondstof of een voorbehandeling voorafgaand aan deze verwerkingswijzen (sorteren, overslag, opslag…) Beheer van medisch afval - Handleiding 116 16 Nuttige adressen Agentschap Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Ellipsgebouw Koning Albert II-laan 35 bus 30 1030 BRUSSEL Tel: 02 553 31 24 Fax: 02 553 31 40 [email protected] www.vlaanderen.be/welzijnengezond heid www.mobilit.fgov.be [email protected] BEBAT v.z.w. Woluwe Garden B Woluwedal 28 b7 1932 St-Stevens-Woluwe Tel: 02 721 24 50 Fax: 02 721 07 20 [email protected] www.bebat.be FERUBEL Vlaanderen v.z.w. Vrijheidslaan 80 1080 Brussel Tel: 02 414 05 25 Fax: 02 414 01 35 [email protected] COBEREC Komediantenstraat, 16/22 bus 7 1000 Brussel Tel: 02 223 08 01 Fax: 02 219 00 22 [email protected] www.coberec.be Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Graaf de Ferrarisgebouw Koning Albert II-laan 20, bus 8 1000 Brussel Tel: 02 553 80 11 Fax: 02 553 80 05 [email protected] www.mina.be Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) Ravensteinstraat 36 1000 Brussel Tel : 02 289 21 11 Fax : 02 289 21 12 [email protected] www.fanc.fgov.be FOD Mobiliteit & Vervoer Directie Intermodaliteit - Vervoer van gevaarlijke goederen Vooruitgangstraat 56 1210 Brussel Tel : 02 277 39 04 Fax: 02 277 40 50 FEBEM Paviljoenstraat 9 1030 BRUSSEL Tel: 02 757 91 70 Fax: 02 757 91 12 [email protected] www.febem.be FOST PLUS Martinus V straat 40 1200 Brussel Tel: 02 775 03 50 Fax: 02 771 16 96 [email protected] www.fostplus.be Interregionale verpakkingscommissie Kunstlaan 10 – 11 1210 Brussel Tel : 02 209 03 60 Fax: 02 209 03 98 [email protected] www.ivcie.be NIRAS Kunstlaan 14 1210 Brussel Tel. 02 212 10 11 Fax 02 218 51 65 www.niras.be OVAM Stationsstraat 110 2800 MECHELEN Tel.: 015 284.284 Fax: 015 203 275 [email protected] www.ovam.be RECUPEL vzw A. Reyerslaan 80 1030 BRUSSEL Tel: 02 706 86 20 Fax: 02 706 86 13 [email protected] www.recupel.be Beheer van medisch afval - Handleiding 117 VAL - I - PAC v.z.w. Koningin Astridlaan 59 bus 11 1780 Wemmel Tel: 02 456 83 10 Fax: 02 456 83 20 [email protected] www.valipac.be VITO Boeretang 200 2400 MOL Tel: 014 33 55 11 Fax: 014 33 55 99 [email protected] www.vito.be Verbond der Verzorgingsinstellingen Guimardstraat 1 040 Brussel Tel: 02 511 80 08 Fax: 02 513 52 69 [email protected] Vereniging van Openbare Verzorgingsinstellingen vzw (VOV) Gildenstraat 9-11 1000 Brussel Tel: 02 286 85 50 Fax: 02 230 66 94 www.vov-info.be Beheer van medisch afval - Handleiding 118 17 Referenties Hoge Gezondheidsraad. Aanbevelingen inzake het beheer van medisch verzorgingsafval. Brussel, 2005, nr. 5109 Patiëntenbrochure ‘Afval van peritoneaal dialyse’, UZ Gasthuisberg, 2001 Best Beschikbare Technieken voor ziekenhuizen en andere verzorgingsinstellingen. VITO, 2003 Beheer van medisch afval - Handleiding 119 18 Afkortingen ADR: Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route. AEEA: Afgedankte Elektrische en Elektronische Apparatuur ARBIS: Algemeen Reglement inzake de Bescherming tegen Ioniserende Straling BBT: Best Beschikbare Technieken FAGG: Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten FANC: Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle LAF: Laminar Air Flow NRMA: Niet Risicohoudend Medisch Afval NuTeC: Nucleair Technologisch Centrum (onderzoeksinstelling verbonden aan de Xios Hogeschool Limburg). PCB: Polychloreerde bifenylen PRESTI: Preventie stimuleren RMA: Risicohoudend Medisch Afval RVT: Rust- en VerzorgingsTehuis VITO: Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek. Beheer van medisch afval - Handleiding 120 19 Lijst van tabellen en figuren Tabel A: Bijzondere afvalstoffen..............................................................................21 Tabel B : Afvalstoffen die verplicht selectief worden ingezameld ...........................23 Tabel C: Afvalstoffen waarvoor een stortverbod geldt. ...........................................25 Tabel D: Afvalstoffen waarvoor een verbrandingsverbod geldt. .............................25 Tabel E : Instellingen voor geneeskunde –niet limitatieve lijst ................................31 Tabel F: Geneeskundige praktijken – niet limitatieve lijst .......................................32 Tabel G : Vrijgave radioactieve afvalstoffen binnen de instelling............................37 Tabel H: Frequent voorkomende behandelingen bij thuiszorg en afvalbeheer.......49 Figuur 1: Beslissingsschema afvalstoffen ...............................................................22 Beheer van medisch afval - Handleiding 121
