Steeds meer ouderen, steeds meer kankerpatiënten

PULSE MEDIA GROUP
|
3
KWALITEIT IN DE ZORG
VAN DE REDACTIE
Steeds meer ouderen, steeds meer kankerpatiënten
Kanker is over het algemeen een ziekte van de ouder wordende mens.
I
n ons land krijgen elk jaar ruim
100.000 mensen te horen dat zij
kanker hebben. Zeventig procent
van deze groep is ouder dan zestig
jaar; ruim dertig procent ouder
dan vijfenzeventig jaar. Door
de vergrijzing van de bevolking
verwacht het Rijksinstituut voor
Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
tot 2040 een forse stijging van het
aantal nieuwe kankerpatiënten.
Maar zijn we daar wel klaar voor?
Auteur: Annelies Roon
Kanker is een verzamelnaam voor
meer dan honderd verschillende
ziekten met één gemeenschappelijk
kenmerk: een ongeremde deling van
lichaamscellen, waardoor een gezwel
of tumor ontstaat. Er zijn goedaardige
en kwaadaardige tumoren; alleen bij
kwaadaardige is er sprake van kanker.
Met het ouder worden neemt het
vermogen om fouten in de celdeling
te herstellen af. Daarom komt de
ziekte vooral bij oudere mensen
voor. Nederland heeft te maken met
een ‘dubbele vergrijzing’. Enerzijds
geldt dat we steeds ouder worden: de
levensverwachting wordt voortdurend
naar boven bijgesteld. Tegelijkertijd
lopen de eerste babyboomers nu
tegen de 65, waardoor een relatief
grote bevolkingsgroep in korte tijd
65-plusser wordt.
Stijgende zorgkosten
Volgens Het Nationaal Kompas
Volksgezondheid bedroegen de totale
zorgkosten voor kanker in 2011
ongeveer 4,8 miljard euro. Procentueel
vormden de zorgkosten voor kanker
5,3% van de totale kosten voor de
gezondheidszorg
in
Nederland.
Wanneer het aantal kankergevallen
sterk stijgt, is het aannemelijk dat dit
percentage navenant mee zal groeien.
Hoe het aantal nieuwe kankergevallen
en de sterfte ten gevolge van kanker
zich daadwerkelijk zal ontwikkelen,
laat zich natuurlijk niet exact
voorspellen.
Ontwikkelingen
in
de opsporing en behandeling van
kanker zullen hier een belangrijke
invloed op uitoefenen. Maar hoe de
ontwikkelingen ook zullen uitpakken,
langzamerhand groeit het besef dat
juist de hoeveelheid kennis over
kanker bij ouderen ontoereikend is.
Specifieke problematiek
De stichting GeriOnNe, ( Geriatrische
Oncologie Nederland) vraagt aandacht
voor de specifieke problematiek van
oudere kankerpatiënten. In 2004
richtte een groep professionals uit
de oncologische en de geriatrische
zorg deze stichting op met als doel
de zorg voor oudere patiënten met
kanker te verbeteren. “Aandacht
voor de specifieke problematiek
van oudere patiënten met kanker
wordt steeds belangrijker”, aldus de
stichting op haar website. “Mensen
gaan, naarmate ze ouder worden,
van persoon tot persoon steeds meer
verschillen vertonen”, schrijft de
stichting. “Die verschillen hebben
ook invloed op het omgaan met en de
behandeling van een ziekte als kanker.
Maar wat is oud? Leeftijd alleen is
niet voldoende om de behandeling
uit te stippelen; de fysiologische
veranderingen als gevolg van het
ouder worden, verschillen namelijk
sterk per individu. Bij de behandeling
van kanker is het van belang rekening
te houden met deze verschillen.
Daarnaast neemt bij het ouder worden
de veerkracht van lichaam en geest af
en maken ouderen vaak een andere
afweging van de voor- en nadelen van
een behandeling dan jongeren.” Meer
maatwerk voor ouderen dus.
Comorbiditeit
Een ander facet dat een belangrijke,
en tot dusverre vaak onderbelichte
rol speelt, is comorbiditeit: het
tegelijkertijd voorkomen van twee of
meer ziekten. Bijna zeventig procent
van alle Nederlandse kankerpatiënten
tussen de 65 en 80 jaar heeft
volgens de stichting een ernstige,
levensbekortende
comorbiditeit
op het moment van diagnose. Bij
80-plussers kan dit percentage zelfs
oplopen tot 80. Comorbiditeit kan
van invloed zijn op de keuze van de
behandeling van kanker, benadrukt
GeriOnNe.
Landelijke
richtlijnen
voor behandeling van kanker zijn
grotendeels gebaseerd op onderzoek
bij patiënten tussen 30 en 55 jaar,
zonder comorbiditeit en andere
beperkingen, terwijl onderzoek onder
oudere kankerpatiënten schaars is.
Volgens de stichting is hier sprake
van een kennisachterstand die
in de praktijk zowel tot over- als
onderbehandeling leidt.
Ook pleit Schuijtemaker voor meer
samenwerking, zowel tussen medisch
specialisten, als tussen de eerste en
tweede lijn: “Huisartsen kennen hun
patiënten vaak al langer en kunnen
goed meedenken en helpen bij het
maken van een behandelkeuze.
Het is echter voor een huisarts
onmogelijk om bijvoorbeeld steeds
een multidisciplinair overleg in het
ziekenhuis bij te wonen. Ik denk
dat
de
casemanager
oncologie
die in het ziekenhuis de patiënt
begeleidt, ook bij de patiënt thuis
zou moeten kunnen komen. Hij of
zij zou de huisarts moeten kunnen
informeren. De scheiding tussen
eerste en tweede lijn is (mede door de
financieringsstructuur) nu vaak nog
kunstmatig.”
Kwaliteit van leven
Overigens is het volgens Schuijtemaker
de vraag met welke doelstellingen
ouderen met kanker het meest
gediend zijn. “Levensverlenging is voor
sommige mensen van ondergeschikt
belang wanneer die extra tijd in een
verpleeghuis
doorgebracht
moet
worden. Het kan voor een patiënt
een reden zijn om geen behandeling
te willen wanneer hij dan niet meer
in de tuin kan werken. Zowel in de
dagelijkse praktijk als in de huidige
onderzoeken wordt met dat aspect
nog te weinig rekening gehouden.”
2014-10-AKAN-9QDKDP
Het absolute aantal kankerpatiënten
zal de komende jaren aanzienlijk
toenemen. In 2040 zullen volgens
prognoses van het Centraal Bureau
voor Statistiek (CBS) vier miljoen
Nederlanders 65 jaar of ouder zijn;
een kwart van de bevolking. Van deze
groep zullen in 2020 naar schatting
rond de 123.000 mensen de diagnose
kanker krijgen, tegenover ca. 87.000
in 2007. Het aandeel van 75-plussers in
de bevolking stijgt van zeven procent
in 2010 naar 14 procent in 2040, het
moment waarop de vergrijzing haar
hoogtepunt bereikt. In 2020 zullen
volgens de prognoses 37.000 mensen
in deze leeftijdscategorie te maken
krijgen met de diagnose kanker.
In 2007 waren dat er ruim 26.000.
Het aantal 65-plussers waarbij ooit
de diagnose kanker is gesteld, ligt
volgend jaar naar verwachting op
423.000: bijna een verdubbeling sinds
2000. (Bron: www.gerionne.nl).
Geriatrische benadering
Geriater Johan Schuijtemaker is
aangesloten bij de special interest
group geriatrische oncologie van
de Nederlandse Vereniging van
Klinisch Geriaters (NVKG). Hij is ervan
overtuigd dat geriaters een rol kunnen
spelen bij het in kaart brengen van
de oudere kwetsbare patiënt met
kanker en hiermee de behandeling
kunnen
helpen
individualiseren.
“Vaak wordt gedacht dat bemoeienis
van een geriater leidt tot minder of
zelfs het afzien van oncologische zorg,
maar uit onderzoek blijkt dat het kan
betekenen dat juist wél gekozen wordt
voor een anti-tumor behandeling,
alleen steeds in combinatie met de
andere problemen die voor de patiënt
een rol spelen.”
*1ste lijns behandeling in combinatie met FOLFIRI bij mCRC in RAS-wild type. Mediane OS 33.1 maanden1
Productinformatie zie elders in deze uitgave