Wet langdurige zorg Aan de orde is de behandeling van: het

Wet langdurige zorg
Aan de orde is de behandeling van:

het wetsvoorstel Regels inzake de verzekering van zorg aan mensen die
zijn aangewezen op langdurige zorg (Wet langdurige zorg) (33891).
De voorzitter:
Ik zie een aantal leden bij de interruptiemicrofoon verschijnen.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Voorzitter. Ik heb afgelopen weken een aantal keren gevraagd om inzicht te krijgen in
de premie-effecten. Ik heb dat nog steeds niet gekregen. Deze informatie is nodig om
dit debat goed te kunnen voeren. Ik doe alsnog het verzoek om die informatie te
krijgen.
Daarnaast heb ik vorige week spoedvragen gesteld over het bericht dat senator Van
Boxtel vindt dat de wet later ingevoerd zou kunnen worden. Daarover heb ik een
aantal vragen gesteld die ik graag vandaag beantwoord zou willen zien.
De voorzitter:
Ik verzamel de opmerkingen.
Mevrouw Leijten (SP):
Wij hebben afgelopen week geprobeerd om amendementen te maken. Omdat het
ontzettend druk is bij Bureau Wetgeving, de ondersteuning van de Kamer, is dat nog
niet gelukt. Dat ligt niet aan u, voorzitter. Dat wil ik hier ook niet suggereren. Dit zal
ertoe leiden dat er vandaag behoorlijk wat amendementen binnen zullen komen van
mijn hand. Ik sluit niet uit dat we nog een derde termijn nodig hebben om die goed te
kunnen bespreken. Via deze weg verzoek ik u als voorzitter om eens te bespreken
en te bekijken of er bij dit soort grote wetsvoorstellen, die op verzoek van het
ministerie snel besproken kunnen worden, meer ambtelijke bijstand kan zijn voor de
mensen die het harde werk doen en voor onze fracties, zodat wij in het
wetgevingsproces fatsoenlijk amendementen kunnen indienen.
Mevrouw Agema (PVV):
Daarbij sluit ik mij aan. Wij proberen sinds vorige week al amendementen voor elkaar
te krijgen. Ik ben iets minder te spreken over het verloop daarvan dan mevrouw
Leijten. Ik zal er hier niet over uitweiden, maar we zijn gewoon niet goed geholpen. Ik
denk dat een derde termijn er wel in zit.
De voorzitter:
Dat kan in de loop van het debat blijken. We gaan zo aan het debat beginnen, maar
het zal tijdens het debat moeten blijken of een derde termijn nodig is.
Mevrouw Leijten (SP):
Er wordt geweigerd om ons inzicht te geven in de premies, wat wel relevant is voor
het wetsvoorstel dat we bespreken. De staatssecretaris zegt iedere keer dat de
Kamer volgende week de informatie krijgt. De week erna zullen we stemmen. Ik denk
dat we dan het debat moeten afronden, onder andere om over de premies te
spreken.
De heer Van der Staaij (SGP):
Het verzoek om informatie door de Kamer plegen wij altijd te steunen. Ik stel wel vast
dat we over de premiegevolgen op 4 september een brief hebben gekregen waarin
de staatssecretaris schrijft dat de Wlz niet leidt tot aanpassing van de overhevelingen
en tot andere gevolgen voor premies en belastingtarieven dan hij reeds heeft
aangegeven. Daarnaast schrijft hij dat de overhevelingen ook in andere wetten zitten.
Kortom, we hebben informatie van het kabinet. De vraag is of je daar politiek
genoegen mee neemt. Volgens mij is dat heel goed in een debat verder naar voren
te brengen en komen we met het vragen om allerlei nieuwe brieven geen stap
verder.
De voorzitter:
Ik stel voor, te beginnen met het debat. De staatssecretaris denkt intussen na over
de informatie, maar die kan ook in de antwoorden komen. In ieder geval staat de
mogelijkheid open dat iemand zegt: ik wens een derde termijn. Dat zal blijken in het
debat.
Mevrouw Keijzer (CDA):
De staatssecretaris zit hier, dus ik denk dat het goed is dat hij in ieder geval ervoor
zorgt dat onze vragen over de uitspraken van de heer Van Boxtel dat de wet
uitgesteld kan worden, beantwoord worden gedurende de dag. Ik denk dat dit geen
enkel probleem is. Het is denk ik wel correct om hier vast te stellen dat we de
daadwerkelijke premies dan kennelijk niet zullen krijgen. Ik ga er zo direct nog wel
naar vragen, want misschien komt er in de mondelinge beantwoording duidelijkheid.
Maar deze informatie is nodig om de financiële houdbaarheid en degelijkheid van dit
wetsvoorstel te kunnen beoordelen.
De voorzitter:
Nu u het hier hebt gezegd, ligt het vast in de Handelingen. Ik ga ervan uit dat u er in
uw eigen inbreng op in kunt gaan. De staatssecretaris kan ook met zijn
ondersteuning nadenken over de vraag wat mogelijk is.
De algemene beraadslaging wordt geopend.
Mevrouw Leijten (SP):
Vandaag spreken we over de Wet langdurige zorg, of eerlijker: de "wet afbraak
langdurige zorg". De huidige Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten wordt
afgeschaft en vervangen door een wet die ervoor moet zorgen dat er nog slechts
200.000 mensen in plaats van 800.000 mensen gebruik kunnen maken van het recht
op langdurige zorg. Laat dat maar eens even op je inwerken: 600.000 mensen, die
geen recht meer daarop hebben. Dit liberale kabinet zegt dat dit nodig is om de
kwaliteit en de betrokkenheid van de samenleving te verbeteren en om de solidariteit
te bevorderen. Rijke mensen, de sterkste schouders van het VVD-smaldeel, zijn
immers niet bereid om wat extra te betalen voor de mensen die het wat minder
hebben. Hoe kun je de betrokkenheid van de samenleving vergroten als je
tegelijkertijd snoeihard bezuinigt? Je kunt solidariteit niet bevorderen en opbouwen
door solidariteit af te breken. 600.000 mensen verliezen het recht op AWBZ-zorg. Dat
is niet solidair. Dat is alsof je zegt: je krijgt minder loon, maar daarvoor moet je wel
meer boodschappen doen. Is het staatssecretaris Van Rijn er echt om te doen om de
geschiedenis in te gaan als sloper van de ouderenzorg en van de hulp aan mensen
die beperkingen hebben? Dit is een staatssecretaris van wie iemand in mijn fractie
laatste zei: dat is toch een bewindspersoon van de VVD?
Laat ik eerst even stilstaan bij de reden waarom wij in 1968 de Algemene Wet
Bijzondere Ziektekosten überhaupt hebben ingevoerd. Na de Tweede Wereldoorlog
stortte de Nederlandse politiek zich op de opbouw van de verzorgingsstaat. In een
sfeer van optimisme en met ervaringen van 30 jaar waarin massale werkloosheid en
armoede veel sociale ellende hadden gebracht, werd een solidair stelsel opgebouwd
op basis van collectiviteit. Aan bedeling moest een einde komen. Een fatsoenlijk
inkomen werd een recht, in plaats van afhankelijkheid, naastenliefde of religieuze
zorg. "Ouderdom" en "armoede" moesten niet langer elkaars synoniem zijn. In 1885,
dus nog ver daarvoor, werd de eerste oudedagsvoorziening voor werklieden
besproken in dit parlement, maar tot fundamentele veranderingen van de
ouderenzorg kwam het pas halverwege de twintigste eeuw, na de Tweede
Wereldoorlog. Er werden toen wetten aangenomen waarin collectieve voorzieningen
werden geregeld. In 1946 werd een noodwet ingevoerd, in 1956 werd die noodwet
vervangen door de Algemene ouderdomswet. In 1959 werd de Algemene Weduwenen Wezenwet ingevoerd. Het "bejaardenprobleem", zoals het toen werd genoemd,
was groot. Wie denkt dat vergrijzing een nieuw fenomeen is, komt bedrogen uit. Al
sinds de jaren twintig, na de ontdekking van penicilline, kunnen simpele infecties,
waaraan ouderen voorheen stierven, worden genezen en leven we dus langer. Het
aantal ouderen groeide snel doordat de gemiddelde levensverwachting steeg dankzij
een verbetering van sociale en medische omstandigheden. De reactie destijds was
echter heel anders dan nu. In plaats van het aantal ouderen als problematisch te
ervaren, waren de verhalen die in de pers verschenen over misstanden in de
ouderenzorg aanleiding om in te grijpen, om de zorg te verbeteren.
Aandacht voor ouderen als aparte groep is na de Tweede Wereldoorlog een nieuw
fenomeen. Ouderenzorg komt ook op als apart specialisme. Het besef dringt steeds
meer door dat het vraagstuk vraagt om een structurele aanpak van volkshuisvesting,
inkomen en sociale en medische zorg. In 1958 verschijnt het rapport
"Levensomstandigheden van bejaarden in kleinere en middelgrote gemeenten in
Nederland", met als doel om de levensomstandigheden der bejaarden in kaart te
brengen. Dit moest als uitgangspunt dienen bij het zoeken naar oplossingen voor de
vele problemen waarvoor men zich gesteld zag in de praktijk van de bejaardenzorg.
Een van de problemen die men signaleerde is dat burenhulp minder voorkwam dan
men in middelgrote en plattelandsgemeenten zou verwachten. De conclusie was dat
in die gevallen waarin voortzetting van zelfstandig wonen niet verantwoord moest
worden geacht, opname in een verzorgingshuis nodig was. Speciaal werd hierbij
gedacht aan bejaarden die zonder regelmatige hulp lichamelijk en geestelijk niet
meer in staat waren een eigen huishouding te voeren, zo staat er in de stukken. Dat
moest wel dicht bij hun oorspronkelijke woonplaats gebeuren, want ouderen wilden
niet gedwongen worden ver van hun woonplaats te wonen. Tot deze stap waren
vooral inwoners van kleine gemeenten moeilijk te bewegen.
Voor de situatie waarin de behuizing en de verzorging te wensen overlieten, maar er
op grond van de gezondheidstoestand geen reden was voor opname in een
verzorgingshuis, werd er een systeem van speciale gezinszorg voor bejaarden
voorgesteld. Daar moesten mensen speciaal voor opgeleid worden. Aangezien veel
bejaarden er bezwaar tegen hadden om hun zelfstandigheid te verliezen, werd
aanbevolen om complexen te stichten waarin goede verzorging gewaarborgd was,
en waarin de individualiteit van de bewoners niet verloren zou gaan.
In 1963 volgt de Wet op de bejaardenoorden, waardoor het mogelijk wordt een
bejaardentehuis te bouwen. In 1968 komt de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten
tot stand. Deze wet werd in 1966 ingediend door de toenmalige KVP-minister
Veldkamp van Sociale Zaken en Volksgezondheid, in eerste instantie onder de titel:
Algemene Wet Zware Geneeskundige Risico's. Het wetsvoorstel kwam onder
minister Roolvink door de Tweede Kamer en kreeg zijn uiteindelijke naam, namelijk
AWBZ.
Aangezien de AWBZ in zijn kern solidair en eenvoudig in financiering was — deze
wordt immers via de belastingen betaald — en de opvattingen van de overheid over
goede zorg verruimd werden, werden er in de loop der jaren steeds meer taken aan
de AWBZ toegevoegd. Tegen diegenen die zeggen dat er een wet is ingediend in
1968 waar nooit meer iets aan is veranderd en dat deze aan herziening toe is, zeg ik
dat dit echt platte onzin is. Het is niet waar. We hebben hier eindeloos over de AWBZ
gesproken.
In 1970 werden de medische kindertehuizen toegevoegd, gevolgd door andere
gezinsvervangende tehuizen, dagbehandelingen en verpleeginrichtingen. In de jaren
tachtig werd de thuiszorg, gezinsverzorging voor ouderen aan huis, toegevoegd aan
de AWBZ. Cruciaal daarbij was dat er zo veel verschillen waren tussen de zaken die
de gemeenten organiseerden, dat de regering vond dat het principe van
rechtsgelijkheid voor inwoners in het geding was.
In de jaren negentig, nog onder het Paarse kabinet zelfs, werd de volledige
langdurige zorg in instellingen en de zorg voor dak- en thuislozen onder de AWBZ
gebracht. Dat is dus heel kort geleden. Er werd een stelsel opgebouwd van collectief
gefinancierde zorg, waar men ongeacht zijn inkomen gelijke toegang toe had.
De voorzitter:
Mag ik u één momentje onderbreken? Mijn excuses, maar er moet een stoel
vervangen worden voor de heer Van Dijk. Wat mij betreft mag u doorgaan, maar u
mag ook een minuutje wachten. Dat laat ik even aan u.
Mevrouw Leijten (SP):
Laten we maar even wachten, dan kan de heer Van Dijk zich ook goed concentreren
op het belangrijke betoog dat ik voor vandaag heb voorbereid.
De voorzitter:
Dat lijkt me goed. Daarom onderbrak ik u ook even.
De vergadering wordt enkele ogenblikken geschorst.
Voorzitter: Arib
Mevrouw Leijten (SP):
Goed, dit is een mooi voorbeeld van het toegankelijk maken van onze samenleving.
Voorzitter. Ik vervolg mijn betoog. Er was een stelsel opgebouwd van collectief
gefinancierde zorg waar iedereen, ongeacht inkomen, in gelijke mate recht op had.
Dit vanuit de gedachte dat de zorg een taak is van de overheid die je niet moet
overlaten aan particuliere initiatieven of kerkelijke gunsten. Een gedachte die
voortkwam uit het besef dat de samenleving een gemeenschappelijke
verantwoordelijkheid draagt voor eenieder en dat iedereen recht heeft op toegang tot
goede zorg. De gedachte vatte breed post; het was niet alleen de sociaaldemocratie
die de drijvende kracht was achter de invoering van de AWBZ maar ook christelijke
stromingen hadden hierin een belangrijk aandeel. De gedachte bleef lang bestaan,
getuige de steeds verdere uitbouw van de AWBZ. Dit beleid heeft voor zowel de
ouderenzorg als de zorg voor mensen met een beperking en mensen met een
psychische aandoening veel veranderd. Het werd mogelijk om thuis te blijven wonen
dankzij goede thuiszorg en dagbesteding.
Naast de inhoudelijke groei van de AWBZ is in de afgelopen decennia ook flink
gesleuteld aan de manieren waarop de zorg gefinancierd en gewaardeerd wordt. In
de jaren tachtig werd er geroepen om professionalisering en dat had tot gevolg dat er
een enorme schaalvergroting plaatsvond. "Groter" was het toverwoord. Er ging een
fusiegolf door de thuiszorg. De gezinszorg en de thuiszorg werden één.
In de jaren negentig werd besloten dat er prestaties moesten kunnen worden
vergeleken, die dan moesten worden vastgelegd via het zogenaamde
productenboek. Iedere handeling werd beschreven als een prestatie en daarbij werd
aangetekend wie die handeling mocht uitvoeren, hoeveel tijd daarvoor stond en
welke prijs dat product zou hebben. Uiteindelijk werd ervan uitgegaan dat je
verschillende instellingen op productprijs zou kunnen vergelijken en op die manier
zou de prijs lager worden en zou er geen overbodige zorg worden verleend. Het
productenboek was oorspronkelijk bedoeld voor concurrentie met particuliere
bureaus die vrij toegang kregen tot de markt. Toch draaide Paars I deze introductie
van de vrije markt in de thuiszorg binnen een paar maanden terug. De jacht naar
rendabele klanten, zoals dat toen heette, leidde tot uitsluiting en tweedeling voor juist
degenen die publiek aangewezen zijn op zorg en die niet zelf kunnen regelen.
In 2003 startte het project Modernisering van de AWBZ waarbij de uniformiteit van de
cliënt centraal stond, evenals de zelfstandigheid en het vertrouwen in de instellingen
en efficiënte zorgverlening. Dat klinkt mooi, maar wat het vereenvoudigen van
indicaties had moeten betekenen werd een bureaucratisch gedrocht. Er werden
aparte indicaties bedacht voor de geestelijke gezondheidszorg, ouderenzorg en
gehandicaptenzorg. Er werd ook wel geharmoniseerd. Er kwamen allerlei
verschillende functies, klassen en grondslagen en dat leidde tot een enorme
bureaucratische last voor degenen die de zorg moesten uitvoeren maar ook voor
degenen die toegang hadden tot zorg. Waar heb je recht op? Om nog maar niet te
spreken over de onduidelijkheid waarmee wij konden controleren hoe het geld
besteed werd. Bleef er niet te veel in instellingen hangen? Werd er niet te veel
uitgegeven aan de verkeerde dingen? Van hogerhand werd inmiddels bepaald
hoeveel tijd een handeling mocht kosten. De minutenzorg, de minutenregistratie, de
stopwatchzorg, we hebben er allemaal tabak van en toch lost deze wet het niet op.
Zelfstandigheid en het vertrouwen in instellingen, wat ook onderdeel was van die
modernisering van de AWBZ, betekende dat de overheid zich terugtrok. De toelating
om zorg te verlenen, die heel streng was, werd in 2005 aanzienlijk vereenvoudigd,
waardoor je vooral aan organisatorische eisen moest voldoen. Als je geen raad van
bestuur hebt, mag je niet toetreden tot de AWBZ. Maar het gaat toch om kwaliteit van
medewerkers? Het bestuursmodel werd dat van een raad van bestuur en een raad
van toezicht. "Wij gaan er niet meer over", was het signaal in de Kamer van de
toenmalige staatssecretarissen. Er werd geregeld dat zorginstellingen die
georganiseerd zijn zonder winstoogmerk, wel dochterbedrijven mogen hebben en via
deze zorgverlening een onderaannemerschap mogen laten uitvoeren. Hiermee zie je
dat de introductie van de bv's onder de stichtingen een feit wordt en dat is een heel
handige constructie waarbij je wel degelijk winst kunt laten wegsluizen in
dochterondernemingen. De constructie om winst te maken en uit te keren is geboren
in 2005. In 2007 werd de Wet maatschappelijke ondersteuning, ook wel de Wet
maatschappelijke ontwrichting genoemd, ingevoerd. Daarmee werd een belangrijk
onderdeel van de AWBZ, namelijk de huishoudelijke verzorging, een gemeentelijke
taak. Gemeenten zouden het allemaal beter kunnen doen en veel meer maatwerk
kunnen leveren, zo was de gedachte. Het financiële risico kwam ook bij de
gemeenten te liggen, maar die kaart hield de regering nog tegen de borst. Dit
argument is eigenlijk alleen gebruikt tijdens de behandeling van dit wetsvoorstel in de
Eerste Kamer. Gemeenten kregen de vrijheid en het recht om de huishoudelijke
verzorging uit te voeren en die verdween. De staatssecretaris geeft daar nu
overigens de laatste klap op, want hij grijpt niet in bij gemeenten die zeggen dat ze
het per 2015 helemaal niet meer doen.
Zorggeld hoefde niet naar zorg. We zagen hoe er werd bespaard op lonen, indicaties
en uren voor ondersteuning in huis. Er vond een uitholling plaats van het werk.
Huishoudelijk verzorgenden, die eerst nog gehoord hadden dat ze een professie
hadden, dat ze voor mensen moesten zorgen en dat ze moesten kijken hoe het met
mensen ging, zijn nu alleen nog maar schoonmakers. Dat is een eervol beroep, maar
ook een beroep waarvan we heel makkelijk zeggen: ach, u betaalt uw poetshulp toch
ook zelf; dat kunnen de ouderen ook wel doen. En zo is een heel belangrijke tak die
in 1980 nog onder de AWBZ is gekomen, dus weggesaneerd en afgeschaft.
De huishoudelijke verzorging ging over naar de gemeenten, inclusief het financiële
risico, om zo een belangrijke financiële groeier in de AWBZ weg te snijden. De
redenering was dat er geen financieel risico meer was voor de rijksoverheid als je die
zou wegsnijden. Daarmee werd vergeten dat mensen die zorg nodig hebben, deze
wellicht niet krijgen of op andere wijze moeten betalen. Als je die zorg van de
overheidsbegroting wegsnijdt, betekent dat nog niet dat er geen behoefte aan is.
In 2007 werden zorgzwaartepakketten ingevoerd in de AWBZ, waarmee de
financiering werd veranderd. Een zorgbehoevende werd een pakket. In dat pakket
moest ook worden afgesproken hoeveel uren zorg je kreeg. Hallo bureaucratie!
Iedereen werd ingedeeld in een pakket en het leidde niet tot passende zorg. De
staatssecretaris zegt dat hij met dit wetsvoorstel dit stelsel afschaft, maar ik zou toch
graag een analyse willen zien waarom het niet werkte. In 2007 werd het echt
verkocht als de panacee. De debatten hierover staan mij nog scherp voor de geest.
Het zou de zorg verbeteren, er zou keuzevrijheid komen, het zou beter worden en er
zou een beter inzicht zijn in de wijze waarop het geld werd besteed. Maar nu zegt
iedereen dat het toch niet zo'n goed idee was. Mag ik even weten wat de analyse
daarachter was en waarom deze wet dan een oplossing zou zijn? Ik kom er nog op
dat dit niet het geval zal zijn.
Jarenlang is beweerd dat er geen marktwerking bestaat in de Algemene Wet
Bijzondere Ziektekosten, maar dat is feitelijk onjuist. Door de productie zo te
vergelijken en op prijs in te stellen, wordt er wel degelijk meer en meer economisch
gestuurd of bestuurd in de zorg. Toen ook nog eens de contracteerplicht werd
afgeschaft door het vorige kabinet, waardoor zorginstellingen er niet zeker van zijn of
zij het volgende jaar nog wel zorg mogen verlenen, was het helemaal bal. De
zorginstellingen van dit land heten inmiddels ook niet meer zorginstellingen, maar
zorgondernemingen. Dat zegt al genoeg. Zorg is productiewerk geworden. In de
Kamer was er alleen maar een groeiend wantrouwen tegenover zorgverleners. Die
gaan echter juist ten onder aan de bureaucratische gekte. Eigen vermogens rijzen de
pan uit en zorginstellingen beconcurreren elkaar en nemen elkaar over in plaats van
met elkaar samen te werken. Dure adviesbureaus, reclamecampagnes, congressen,
strategische fusies, nieuwe namen, visitekaartjes met fancy logo's: wat hebben wij
wel niet gezien de afgelopen jaren? Ik vraag de staatssecretaris wat dit gekost heeft.
Tot halverwege de jaren negentig werd de premie voor de AWBZ geïnd via de
belasting en een-op-een in het Algemeen Fonds Bijzondere Ziektekosten gestort.
Vanuit dit fonds werd de premie verdeeld. Jaarlijks werd geraamd hoeveel premie er
geïnd moest worden voor een kostendekkende premie in de zorg. Dat leidde tot
wisselende premies in die jaren. In die tijd stond de financiering van de AWBZ niet op
de rijksoverheidsbegroting. Dat was natuurlijk best jammer, want het ging om een
groot bedrag. Als dat grote bedrag wel op de rijksbegroting zou worden gezet, zou
onze staatsschuld relatief verminderen. De staatsschuld zou dan namelijk even groot
blijven, maar wel een lager percentage van het grote geheel bedragen. Omdat dat
belangrijk was voor de toetreding tot de euro, besloot Paars I dat de AWBZ-premie
onderdeel van de rijksbegroting werd, waardoor wij konden deelnemen aan de euro.
Paars I deed ook nog iets anders. In 2001 werd er een nieuw belastingstelsel
ingevoerd. Daarmee werd besloten dat de AWBZ-premie onder het regime van de
heffingskortingen kwam te vallen. De premie die werknemers over de eerste en
tweede belastingschijf betalen, wordt niet meer exclusief gebruikt voor de bekostiging
van de AWBZ. Er wordt een deel afgeroomd. Dit wordt gebruikt voor andere
doeleinden. Die doeleinden kunnen best relevant zijn — daar wil ik niets over zeggen
— maar door het beslag van de heffingskortingen op de geïnde premie is een
kunstmatig tekort gecreëerd. Opvallend genoeg is een maatschappelijk debat
hierover uitgebleven. En het blijft nog steeds uit.
Toch berekende de SER dat er over 2008 meer dan genoeg premie was
binnengekomen, namelijk 29,2 miljard, terwijl er maar 17,7 miljard naar het Algemeen
Fonds Bijzondere Ziektekosten was gegaan. In 2008 is dus meer dan 11 miljard
gebruikt voor belastingverlaging voor burgers en bedrijven. Sinds de invoering van
de nieuwe belastingwet gebeurt dat jaarlijks — nu dus ook — voor een bedrag van 6
miljard tot 12 miljard. Het doel was niet om te komen tot een kostendekkende premie
voor zorguitgaven, het doel was reparatie van inkomenseffecten via
belastingteruggave. Dit zag de SER ook in 2008. De SER zei: laten we de AWBZ dan
maar helemaal fiscaliseren en het uit de belastingen doen. Het is namelijk een
uitgesproken politieke keuze hoeveel geld er uit de AWBZ-pot wordt gehaald en
hoeveel er dus overblijft voor de zorg. Dat is alleen nooit gedaan en niet opgevolgd.
De staatssecretaris en vele politieke partijen wekken de suggestie, dag in, dag uit,
dat er te weinig geld is voor de AWBZ. Dat is een leugen. Dat is de premieleugen. Er
is wel geld, er is alleen besloten om dat aan iets anders te besteden. Er is sinds de
invoering van de nieuwe Belastingwet een bedrag van 70 miljard niet aan de AWBZ
besteed, terwijl de premie daar wel voor was geïnd.
Dan is toch de vraag: waarom kiest de regering nu voor deze wet? We hebben de
geschiedenis gezien. Wordt met de Wet langdurige zorg eigenlijk nog aangesloten
op de visie van de AWBZ en worden met de Wlz problemen die we met de AWBZ
hebben gezien, aangepakt? Ik hoor graag een analyse hiervan en een reactie op de
alternatieven die de SP heeft aangedragen.
Wij zien de ontmanteling van de AWBZ als een volgende stap in het proces van meer
markt en minder overheid. Van een volksverzekering wordt het een verzekerd recht,
uitgevoerd door concurrerende zorgverzekeraars met winstoogmerk. Net zoals dat
gebeurde bij de introductie van de Zorgverzekeringswet en het continue proces van
het verder verkleinen van het verzekerde pakket, gebeurt dat met het argument dat
de zorg te duur wordt. Dat mantra wordt voortdurend herhaald, herhaald, herhaald.
Ongeacht het waarheidsgehalte van die bewering is het een succesvolle drager
gebleken om de maatschappij voor te bereiden op het afbreken en het verder
vermarkten van de zorg.
Deze staatssecretaris is niet anders. Hij heeft het altijd gezegd en altijd gedaan, ook
in vorige functies. Hij bedient zich van managementtaal en hij vermijdt zorgvuldig
terminologie waaruit kan worden opgemaakt dat de ontmanteling van de AWBZ
ideologisch gemotiveerd is. Maar deze staatssecretaris, die er alles aan doet om het
te ontideologiseren, heeft het wel over ondoelmatige groepen in de Wlz. Kinderen die
dagbesteding nodig hebben en thuis wonen, die in een instelling zouden wonen als
ze niet thuis konden wonen, zouden wel in de Wet langdurige zorg komen, al ware
dat enigszins ondoelmatig.
Als ik dit hoor en lees, vraag ik me echt af wat dit nu betekent, wat dit zegt over deze
staatssecretaris. Hij doet het voorkomen alsof de zorg dichter bij mensen wordt
geregeld als we al zijn sloopwetten aannemen. En hij doet het voorkomen alsof het
noodzakelijk is. Ik heb al laten zien dat het niet noodzakelijk is. Dat kun je ook
oplossen met de premie. En komt de zorg dan dichter bij mensen? Dat is de grote
vraag. Mensen blijven langer thuis, met minder thuiszorg. De zorg komt zeker dichter
bij mensen. Mensen zullen niet meer durven, ze zullen het niet meer snappen, ze
worden ontmoedigd. En de problemen blijven achter de voordeur. Zo hoeven die niet
opgelost te worden.
Weet u, het was een eigen keuze van al die mensen die graag naar een
zorginstelling gingen, maar die niet beter wisten dan dat ze zich hadden opgegeven
en op een wachtlijst stonden. Zij werden "wenswachtenden". Dat is deze
staatssecretaris! En het fanatisme waarmee hij verzorgingshuizen sluit, de
dwangmatige sluiting van de verzorgingshuizen, laat zien dat hij een heel andere
agenda heeft. Hij heeft een heel ideologische agenda: minder aanbod, minder
toegang, minder kosten voor het collectief.
De voormalige voorzitter van PGGM heeft het in meerdere opiniestukken over een
spaarplan voor ouderen gehad. Ze moeten sparen voor hun toekomstige zorg. Vindt
de staatssecretaris dat nog steeds?
De staatssecretaris zegt dat de eerste reden voor deze wet is dat de kwaliteit van
zorg en ondersteuning verbeterd wordt. Ik werd erg getriggerd door de volgende
uitspraak in de wet. "Solidariteit is een fundament in ons zorgsysteem. Als daaraan
getornd wordt, trekken de meest kwetsbaren aan het kortste eind. Dat is niet de
samenleving die de regering voor ogen heeft."
Ik vraag de staatssecretaris vandaag, hoe hij ervoor gaat zorgen dat er geen mensen
aan het korte eind trekken. Door de overheveling van zorgtaken zien we dat mensen
geen aanspraken meer kunnen maken op noodzakelijke voorzieningen. De zorg in
instellingen wordt geregeld via een pakket. Verzorgingshuizen sluiten en er wordt
fors bezuinigd op de thuiszorg. Het zijn grote woorden van deze staatssecretaris, die
daarmee eigenlijk veel mensen het recht op zorg ontzegt. Hoe gaat hij regelen dat de
meest kwetsbaren niet aan het kortste eind trekken? Dat wil ik graag van hem weten.
Gisteren lazen wij een onderzoek, waarin staat dat 25% van de ouderen die thuis
wonen, geen netwerk heeft, geen netwerk dat hen ondersteunt, dat hen kan helpen
met de ingewikkelde digitale samenleving die wij aan het worden zijn. Ondertussen
voert de staatssecretaris een nog ingewikkelder zorgstelsel in. Wie laat deze ouderen
niet aan het kortste eind trekken? Het is ontmoedigingszorg en het wordt bedelzorg
als je geen netwerk hebt.
Dit kabinet, gesteund door D66, ChristenUnie en de SGP, wil de komende jaren veel
verzorgingshuizen sluiten. Ouderen met een relatief lichte zorgvraag mogen niet
meer in een instelling wonen. Het overgrote deel van de bewoners van
verzorgingshuizen is 80 jaar en ouder. Zij voelen zich zeer onzeker en opgejaagd
door deze plannen. De angst blijkt terecht, want verschillende 80-plussers worden
gedwongen verhuisd naar andere gemeenten, andere dorpen. Sommige ouderen
moeten al voor de tweede of zelfs derde keer verhuizen. Als argument voor deze
gedwongen verhuizingen stelt de staatssecretaris dat mensen langer thuis willen
blijven wonen. Hiervan gaat de suggestie uit dat mensen voor hun plezier naar een
verzorgingshuis gaan. Die realiteit is niet waar. De realiteit is dat mensen het thuis
niet trekken, het niet redden, geen netwerk hebben. Het beleid zou ervoor moeten
zorgen dat mensen langer thuis kunnen blijven wonen en naar een verzorg- of
verpleeghuis kunnen gaan als dat niet kan. Dat zou het beleid moeten zijn. Dan moet
je de verzorgingshuizen niet sluiten. Wij roepen de staatssecretaris op om niet verder
te gaan met het afbouwen van verzorgingshuizen en beschermde woonplekken voor
mensen met een beperking en mensen met psychische problemen. Wij als
maatschappij hebben aan de oudere mensen een ereschuld, omdat zij onze
maatschappij hebben opgebouwd, haar hebben gedragen en ervoor hebben gezorgd
dat wij allen in deze Kamer konden studeren, konden deelnemen aan de
samenleving. Zij hebben ervoor gezorgd dat de samenleving is zoals zij is. Je mag je
mensen op hun oude dag niet in de steek laten.
In 2007 werden de zorgzwaartepakketten ingevoerd. Toen al waarschuwde ik ervoor
dat de bekostigingsmethode tot bureaucratie en uitholling van de moraal zou leiden.
Geen zorg op maat! Ik had erg gehoopt dat deze staatssecretaris met deze methode
zou stoppen, maar naast dat hij naar zorgprofielen van mensen wil gaan en niet naar
zorgpakketten, laat hij de financiering wel via zorgzwaartepakketten lopen. Ik stel dus
vast dat de wet niet af is en dat we de wet niet kunnen invoeren. De staatssecretaris
wil naar een betere financiering van de zorg, maar hij weet nog niet hoe. Daarom
kunnen we deze wet niet aannemen. Ik denk dat we af moeten van de
persoonsgebonden financiering. Het is een farce. Het is echt een fabel dat er door
een bedrag aan mensen te hangen keuzevrijheid ontstaat. Ik stel voor om de zorg op
basis van groepsgrootte te financieren, bewonerszwaarte in die groep en
noodzakelijke personeelsbezetting. Hierop ga ik amendementen indienen. Al
vertrekken er in het onderwijs een paar kinderen uit een klas, de leraar gaat niet weg.
Evenmin wordt hij te duur. Wij weten namelijk dat die leraar nodig is voor de groep. In
de zorg gebeurt dit wel. Als er uit een kleinschalige woonvoorziening toevallig een
paar bewoners vertrekken of overlijden, wordt het personeel ineens te duur, omdat er
geen financiering meer is. Daarmee kun je de zorg niet goed financieren. Je kunt dan
geen warme zorg organiseren. Wat doen werkgevers? Zij willen flexibele mensen in
dienst. Als er namelijk mensen overlijden of vertrekken, hoeven andere mensen
minder te werken. Je hebt dus flexibele mensen nodig. Nu ben ik heel erg voor
flexibele mensen. Die werken al in de zorg. Zij zijn superflexibel, want zij werken 's
ochtends, 's middags, 's avonds, 's nachts, in het weekend en tijdens onze
feestdagen. Ze zijn er altijd en zijn dus superflexibel. Ze moeten alleen niet flexibel
via de arbeidsvoorwaarden worden, niet via min/max-contracten, waardoor mensen
niet weten of ze zorg krijgen of alleen 's ochtends een paar uur en 's avonds een
paar uur, in de piekmomenten. Piekmomenten? Ja, dan moet iedereen even snel
gewassen worden, uit bed gehaald worden en moet aan iedereen snel eten gegeven
worden. Dan is de piek weer weg. Dit is toch niet de zorg die wij willen? Als je
menselijke zorg op maat wilt bieden waarin de behoefte van mensen die de zorg
nodig hebben, centraal staat, dan heb je personeel nodig. Je hebt dan personeel
nodig dat de mensen kent. Je hebt bovendien voldoende personeel nodig, zodat je
niet hoeft te grijpen naar dwangmaatregelen of andere zaken. Ik kom nog terug op
verdovende middelen in de ouderenzorg. Ik stel voor dat wij de instellingen niet via
het bed of via de persoon gaan financieringen, maar via de groep. Daar zitten de
kapitaalslasten ook gewoon in, want als we de kosten voor de gebouwen wegduwen,
zien we dat het vastgoedspeeltjes worden van de bestuurders. Bestuurders moeten
zich echter bezighouden met de samenstelling en de kwaliteit van de zorg. Daarom
moeten we het vastgoed terugbrengen in de financiering.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ik heb een vraag aan de SP om te zien of ik het plan goed begrijp. Heeft mevrouw
Leijten het ook over het afschaffen van het persoonsgebonden budget thuis, of gaat
haar plan alleen maar over instellingszorg?
Mevrouw Leijten (SP):
Ik zou er erg voor zijn om ook in de thuiszorg een algehele financiering te realiseren
die minder op de persoon gericht is. In dat geval kun je namelijk stellen dat je met
een team werkt dat kijkt naar de behoeften. Een medewerkster van zo'n team hoeft
dus niet te zeggen dat ze nog maar vijftien minuten heeft voor een cliënt, omdat het
anders haar eigen tijd wordt. Het kan een keer nodig is om iets extra's te doen,
bijvoorbeeld als er een ongelukje is gebeurd of als iemand 's nachts ziek is
geworden. Het kan zijn dat iemand onder de douche moet terwijl dat niet is
ingepland. Ik zou er voorstander van zijn om dat minder persoonlijk te maken. De
vrije keuze die mensen nu hebben via hun pgb, zou ik meer willen koppelen aan de
vrije keuze die ze hebben over wie de zorg verleent en wanneer de zorg komt. Dat
hoef je niet via een zak geld te doen. Daar ben ik van overtuigd.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ik hoor in het pleidooi van de SP een verwijt aan de staatssecretaris dat plannen niet
goed doordacht zijn en dat er een analyse zou moeten zijn. Er is veel onrust in
Nederland. Ik vind het nogal wat dat de SP zegt dat ze niet weet of het
persoonsgebonden budget wel moet blijven bestaan. Dat is nogal een uitspraak.
Misschien kan mevrouw Leijten die nog wat nuanceren?
Mevrouw Leijten (SP):
Ik ben heel erg voor eigen regie, maar ik betwijfel of dat via de eigen rekening moet
gaan. Het kabinet stelt voor dat het pgb via de rekening van de Sociale
Verzekeringsbank loopt. Het gaat dus helemaal niet meer om mensen die zelf geld
krijgen, het gaat erom dat ze de regie kunnen voeren over wie er komt en wanneer.
Daarvoor heb je geen pgb nodig. Het pgb is een instrument gebleken dat veel
mensen op een andere manier inzetten dan waar het oorspronkelijk voor bedoeld
was. Daar staat mevrouw Bergkamp ook achter: zij vindt ook dat het prima is om het
door een soort trekkingsrecht te doen. Je verstrekt de opdracht via de Sociale
Verzekeringsbank en die zorgt ervoor dat er betaald wordt. Dat zou een manier zijn
waarop je het kunt organiseren. Ik ben er echter van overtuigd dat de behoefte aan
het persoonsgebonden budget allengs vermindert als wij ervoor zorgen dat er
voldoende mensen zijn die zorg op maat kunnen bieden. Uit onderzoek weten wij dat
er, zeker in de ouderenzorg, een grote meerderheid is die zich gedwongen voelt om
een pgb te nemen omdat de organisatie van de zorg in natura tekortschiet. Mensen
die veel hulpverleners over de vloer krijgen en die een complexe gezinssituatie
hebben met kinderen die zware zorg nodig hebben, moeten een soort pgb blijven
houden. Dat heeft de SP altijd gezegd. Zij zijn uitermate goed in staat om de regie te
voeren over hun zorgleven en moeten dat blijven doen. In andere situaties moet het
pgb echter geen dwangmiddel of afschuifmechanisme worden. Dit is overigens geen
nieuw standpunt, maar dat hebben we al jaren.
De voorzitter:
Het is ook geen nieuw standpunt dat de interrupties en de antwoorden kort moeten
zijn.
Mevrouw Leijten (SP):
We bespreken hier een belangrijke wet. Dit zijn de eerste interrupties. Het lijkt mij dat
de mensen gewoon de gelegenheid moeten krijgen om een vraag te stellen en daar
antwoord op te krijgen.
De voorzitter:
Daar ga ik over. Het is gebruikelijk om de antwoorden kort te houden. Dat staat in het
Reglement van Orde. Het geldt niet alleen voor u, mevrouw Leijten, maar voor
iedereen die straks het woord voert.
De heer Van 't Wout (VVD):
In de aanloop naar de behandeling van dit wetsvoorstel hebben we hoorzittingen
gehouden. Veel organisaties hebben ook via andere wegen van zich laten horen. Als
je nu één rode draad kunt ontdekken in wat patiëntenorganisaties,
ouderenorganisaties en zorgaanbieders willen, is dat juist om niet meer zo uit te gaan
van instellingsfinanciering maar veel meer van wat de cliënt wil. Zorg ervoor dat het
geld gaat naar dat wat de cliënt wil. Ik snap niet dat de SP compleet tegen de
wensen van al die ouderenorganisaties en patiëntenorganisaties ingaat en de
instelling centraal stelt in plaats van de wens van de cliënt.
Mevrouw Leijten (SP):
Ik wil wel even zeggen dat ik niet de instelling centraal wil stellen, maar de locatie.
Dat is namelijk mijn volgende voorstel. Ik ga dan verder met mijn spreektekst,
voorzitter. Ik weet niet of de heer Van 't Wout dat goedkeurt.
De voorzitter:
Als u daarop terugkomt, is het goed om dit punt mee te nemen.
Mevrouw Leijten (SP):
Mijn tweede voorstel zou namelijk zijn om te financieren op basis van groepsgrootte
en personeelsbezetting. Daardoor kun je zorg op maat leveren bij wat mensen willen,
omdat er voldoende personeel is: geen zorgplan op papier, maar personeel in de
werkelijkheid.
Het volgende punt is om locaties te financieren en niet instellingen. Er zijn ontzettend
grote instellingen met 28 of 30 locaties. Daar blijft heel veel geld in de instelling
hangen. Doe dat niet meer, maar financier de locaties. Op die locaties vindt tussen
de mensen die er wonen en de mensen die er werken het gesprek plaats over hoe zij
het samen gaan doen. Je hebt dan volgens mij wat je wilt. De persoon die zorg nodig
heeft staat dan niet tegenover het personeel, maar men bepaalt met elkaar hoe men
het gaat doen. Hier zijn experimenten mee gedaan en die gingen uitermate goed.
De heer Van 't Wout (VVD):
Ik krijg toch niet helemaal antwoord op mijn vraag. Mevrouw Leijten leest alleen het
SP-programma voor. Ik blijf me erover verbazen. Dat mevrouw Leijten met de VVD
van mening verschilt, kan geen grote verrassing zijn, maar wel dat zij zo gemakkelijk
al die oproepen van patiëntenorganisaties en ouderenorganisaties in de wind slaat
en hier echt de kant van de instelling en het aanbod kiest in plaats van de vraag
centraal te stellen.
Mevrouw Leijten (SP):
Ik kies echt niet de kant van de instelling. Iedereen hier weet dat ik bij de instellingen
in ieder geval het liefst de grote ballonnen van de bestuurders en het management
zou weghalen, omdat daar al het geld blijft hangen. Iedereen weet dat ik daar
absoluut niet voor pleit en dat wij kleinschaligheid altijd hebben willen bevorderen.
Dat doe je echter niet door instellingen te financieren. Dat doe je door locaties te
financieren.
Ik heb nooit geloofd in de persoonsgebonden financiering, omdat je de mensen die je
de opdracht geeft om zogenaamd te kiezen ook opzadelt met heel veel last. De
meeste mensen in de ouderen- en gehandicaptenzorg willen gewoon goede zorg.
Die mensen die zeggen dat dit niet mogelijk is, omdat zij vastzitten in een instelling,
zeggen niet: ik wil het geld zelf. Nee, zij willen meer mensen die hen verzorgen. Zij
willen vaste medewerkers die hen verzorgen en ze willen zelf kunnen besluiten
wanneer zij opstaan of naar bed gaan. Dat gaat alleen met groepsfinanciering en niet
met persoonsgebonden financiering.
De heer Klaver (GroenLinks):
Ik heb met interesse en soms met bewondering geluisterd naar mevrouw Leijten. Zij
gaf bijna een college over de geschiedenis van de AWBZ. Dat is fijn voor deze
eenvoudige financieel woordvoerder die vandaag zijn collega op dit dossier mag
vervangen. Ik heb echter een vraag. Ik weet dat wie betaalt, bepaalt. Volgens mij zijn
mevrouw Leijten en ik het erover eens dat de kwaliteit in de zorg bepaald zou
moeten worden door de ontvanger van die zorg, door de patiënt zelf. Als de
instellingen gefinancierd blijven op de wijze waarop dat nu gebeurt, zodat daar het
geld ligt, hoe wil mevrouw Leijten dan garanderen dat de patiënt zelf de regie heeft
en zelf in charge is over de kwaliteit van zorg die hij krijgt?
Mevrouw Leijten (SP):
Daarom stel ik voor om locatiefinanciering in te voeren. Ik zie namelijk dat er grote
instellingen zijn die niet luisteren naar de noden van hun bewoners en hun
personeel. Zij vervangen bijvoorbeeld belangrijke personeelsleden door vrijwilligers.
Personeelsleden zeggen daarover dat dat niet goed is voor de kwaliteit van de zorg.
Als je zegt: jij betaalt, dus jij bepaalt, dan wordt het volgens mij niet beter. Het is
namelijk nog steeds de overheid die bepaalt hoe veel geld je krijgt. Het is immers niet
zo dat wij zeggen: nou mijnheer Klaver, kiest u maar. Nee, we zeggen: u mag kiezen
met dit bedrag.
Het gaat hier over kwetsbare mensen, die afhankelijk zijn van anderen die keuzes
voor hen maken. Daarom moet je ervoor zorgen dat die kwetsbare mensen verzorgd
worden door goed personeel. Mijn ervaring is dat die medewerkers er zijn. Zij gaan
juist met lood in hun schoenen naar hun werk. Ze liggen 's nachts wakker omdat er
onderbezetting is en omdat ze zien dat mensen die zindelijk het verzorgingshuis
binnenkomen incontinent worden. Dat komt niet doordat ze niet meer naar het toilet
kunnen, maar omdat er te weinig personeel is om ze naar het toilet te brengen. Als je
die twee groepen zou laten bepalen hoe het geld wordt besteed in de instellingen,
dan is er geld zat. Daar ben ik van overtuigd. Dat bereik je niet met managers,
prestatiebekostigingen en dat soort zaken. Het gaat hierbij niet om het feit dat de
persoonsgebonden financiering veranderd is. Dit was precies de argumentatie die
werd gebruikt om de zorgzwaartepakketten in te voeren. Men wilde alles beter
maken, maar het is allemaal een farce geweest.
De heer Klaver (GroenLinks):
Een aantal discussies komen hier bij elkaar. Het gaat om het totale plaatje van de
financiering van de zorg. Ik was op veel voorbereid, maar ik had vandaag niet
verwacht dat de SP het pgb zoals we dat kennen, zou loslaten en zou zeggen: dat is
niet de weg die we moeten opgaan; dat is niet de keuzevrijheid die we mensen
moeten geven. Ik vind het een treurige constatering dat het pgb door de SP wordt
losgelaten.
Als mevrouw Leijten de baas zou zijn in een verzorgingstehuis of daar zou werken en
het geld zou moeten verdelen, dan heb ik er alle vertrouwen in dat het goed komt,
zeker als ik haar met zo veel passie hoor spreken. Ik heb er vertrouwen in dat het
geld dan naar de mensen op de werkvloer gaat en dat er voldoende capaciteit is.
Maar het feit is dat wij dat vanuit de Kamer helemaal niet controleren in ieder
individueel verzorgingstehuis. Ik moet er ook niet aan denken.
Mevrouw Leijten (SP):
Dat zou de NZa moeten doen.
De voorzitter:
Nee, de heer Klaver heeft het woord.
De heer Klaver (GroenLinks):
Als je op individueel niveau wilt laten controleren, ook door de NZa, hoe dat geld
precies wordt besteed en naar hoeveel mensen het gaat, dan is dat een bijna
heilloze weg. Dan tuig je een bureaucratie op …
De voorzitter:
Wat is uw vraag?
De heer Klaver (GroenLinks):
Als je mensen zelf het geld geeft en zelf laat bepalen waar het heen moet, bepalen
zij toch ook wat de kwaliteit is? Als zij behoefte hebben aan heel veel personeel, dan
zal dat er toch vanzelf komen? Dat is toch de beste garantie met de minste
bureaucratie om de kwaliteit te waarborgen die mensen zelf willen hebben?
Mevrouw Leijten (SP):
Mensen die kwetsbaar zijn, pakken niet hun pgb-rugzakje en zeggen niet: tabee, ik
ga naar de volgende. Ik zei net in antwoord op de vraag van mevrouw Bergkamp dat
er een groep is die meerdere hulpverleners of zorgverleners thuis krijgt. Er zijn
bijvoorbeeld mensen die in een rolstoel zitten maar die wel naar het werk moeten, die
geholpen moeten worden bij de ademhaling of die ondersteuning nodig hebben
omdat er kinderen zijn. Het is complex. Die mensen kunnen heel goed de regie
voeren. Het is geen enkel probleem als die mensen dat kunnen doen via de
constructie van de Sociale Verzekeringsbank. Ik heb daar overigens zo meteen nog
wel opmerkingen over. Er wordt echter gesuggereerd dat mensen die in een
instelling wonen, een rugzakje met geld hebben en daarmee met hun voeten kunnen
stemmen. Dat was bij de invoering van de zorgzwaartepakketten ook een "halleluja"
van het hele zorgveld, maar nu schrijft iedereen het af. Weet de heer Klaver waarom
dat zo is? Omdat er per persoon geregistreerd moet worden wat voor zorg er is. Dat
moet per persoon gecontroleerd worden. Dat leidt tot een bureaucratie waar je gek
van wordt.
Ik stel voor om uit te gaan van goede normen. Er is een bepaalde groepsgrootte. Ik
vind het niet normaal dat mensen in een bewonersgroep op een afdeling zitten van
meer dan twintig mensen. Je zou zeggen: ga naar een groepsgrootte van zes, zeven
à acht personen. Daar moet altijd een vakkundige, goed opgeleide verzorgende of
verpleegkundige staan, die wordt ondersteund door mensen die begeleiden in de
dagelijkse gang van het huishouden. Als je daarvan uitgaat in de financiering, kun je
het volgens mij heel goed aan die mensen overlaten om goede zorg te verlenen. Dan
hoef je dat niet per persoon te gaan scoren. Dit is een andere manier van denken;
dat klopt. De patiëntenbeweging en de ouderenbeweging zitten helemaal op het
spoor van "geef ons geld, dan kunnen we het wel uitmaken". Er is echter gebleken
dat het niet werkt. Sterker nog, het leidt tot uitholling van de zorg.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Ik heb een vraag over de financiering van de zorg. Ik hoorde mevrouw Leijten net
vertellen dat de AWBZ-premie op zich voldoende is om de kosten te dekken. Dat is
waar, maar wat gebeurt er? Er wordt korting gegeven op belastingen. Dat wordt
daaruit betaald; dat is ook waar. Maar mijn vraag is wel: waar gaat de SP dat uit
dekken? Je kunt de algemene heffingskorting, die belastingkorting, niet zomaar
schrappen, want dan staat de collega van mevrouw Leijten die zich met Sociale
Zaken bezighoudt, hier op een ander moment heel boos te zijn.
Mevrouw Leijten (SP):
Je zou om te beginnen kunnen zeggen: dat wat we voor de AWBZ heffen, gaat naar
de AWBZ. Dan blijft er dus een heel groot bedrag over dat niet voor de AWBZ wordt
geheven. Dat kan naar heffingskortingen gaan. Nu moet de Staat lenen voor de
AWBZ, terwijl hij aan de andere kant heel veel geld voor de AWBZ binnenkrijgt. De
kosten blijven hetzelfde, ook als de inkomsten hetzelfde blijven. Je maakt het echter
wel helderder. De politiek, de staatssecretaris en andere partijen, kan zich niet meer
verschuilen met de stelling dat de AWBZ te duur is. Nee, het is een keuze hoeveel je
eraan uitgeeft. Dat is een politieke keuze en de discussie daarover voeren wij hier.
Het is geen schimmenspel, al is daar nu al jaren sprake van. Aan de ene kant betaalt
men €300 per maand, maar dat is veel te veel. Anderzijds blijkt dat mensen dat
bedrag wel betalen, terwijl al dat geld er niet naartoe gaat. Mensen zijn heel erg
bereid om te betalen voor andere mensen die zorg nodig hebben maar het geld moet
wel goed worden besteed. Dan moet je niet liegen over de premie.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Dat is geen antwoord op mijn vraag. Op het moment dat de algemene
heffingskortingen, die kortingen op de belastingen, niet meer mogen worden betaald
uit de AWBZ, als de premie voor de AWBZ dus naar beneden wordt gebracht — die
wordt dan kostendekkend gemaakt — blijft de vraag: Waar ga je rijksbegroting breed,
dus niet alleen wat wij hier doen met de zorg, maar rijksbegroting breed, die
kortingen uit betalen? Of schaft de SP die af? Graag antwoord op die vraag. Als de
SP vindt dat die kortingen niet moeten worden afgeschaft, ben ik benieuwd waaruit
ze worden gedekt.
Mevrouw Leijten (SP):
Het is heel simpel. Wat er nu binnenkomt, blijft hetzelfde. Wat er nu wordt
uitgegeven, blijft ook hetzelfde. In die systematiek wordt er echter niet meer
afgeroomd van de AWBZ-premie. Die premie gaat er een-op-een naartoe. Daardoor
wordt de belasting misschien verlaagd, gelet op de premie, maar die kan ook
hetzelfde blijven. Dat geld kan vervolgens naar de heffingskortingen gaan. Dan kan
de politiek uitleggen dat mensen belasting betalen voor belastingverlaging. Dat is
een heel rare constructie. Nu wordt die echter toegepast met het argument dat de
AWBZ te duur is. Ik ga ons voorstel zo meteen aanbieden aan de staatssecretaris.
Dan wordt dat onderdeel van het debat. Ons voorstel is doorgerekend door het CPB.
In ons voorstel wijzigt dat niet. Het blijft gewoon. Ik wil het best uitleggen maar er
wordt niet meer gelogen over te weinig premie.
De voorzitter:
Gaat u verder met uw betoog.
Mevrouw Leijten (SP):
Wij willen de financiering regelen via groepsgrootte. Vergelijk het maar met het
onderwijs. Ook willen wij de financiering via de locaties laten lopen en niet via grote
instellingen waar duistere krachten veel geld opsouperen. Het lijkt mij ook heel goed
dat er een overheadsnorm in de financiering wordt opgenomen. Een zorginstelling
mag geen grotere overhead hebben dan bijvoorbeeld 6% voor personeelsbeleid.
Misschien kan het nog minder maar ik denk ongeveer 6%.
Ik wil het vandaag ook hebben over de thuiszorg. In het rapport van de Nederlandse
Zorgautoriteit uit 2012 over hoe het gaat met de zorgkantoren, de concessiehouders,
voorspellen deze concessiehouders een toename van zware indicaties in de
thuiszorg. Ook wordt aangegeven dat er een toename wordt verwacht van het aantal
crisisopnamen en van de vraag naar onplanbare zorg in de nacht. De
concessiehouders constateren dat dit een groot risico is voor mensen met een
indicatie die niet meer in het verzorgingshuis terecht mogen komen omdat er sprake
is van ongeschikte huisvesting en tekortkomingen in de informele ondersteuning
thuis. Ik wil graag de reactie van de staatssecretaris op deze voorspelde gevolgen
van zijn beleid door de zorgkantoren. Het inperken van de zorg in de instellingen leidt
tot een zwaarder beroep op de zorg thuis. De staatssecretaris heeft vaak gezegd dat
mensen graag thuis willen blijven wonen. Ik zie dat ook want het is een
maatschappelijke trend. Dat is echter wat anders dan mensen verbieden om, als de
grens is bereikt aan het op een menswaardige manier verzorgen, naar een
zorginstelling te gaan.
Er is een tekort van 84.000 woningen voor ouderen om verzorgd te kunnen wonen.
De thuiszorg is niet altijd voldoende, zeker niet als je 24-uurs toezicht nodig hebt.
Een sociaal netwerk, familie, is niet altijd in de buurt. Buren zijn vaak al ingezet of
overbelast, familie ook. De kans dat ouderen vereenzamen, verwaarloosd worden en
vervuilen, is groot. Dat los je niet op door ze een pgb te geven. Meer dan 10.000
mensen wachten op een plek in een zorginstelling. Met deze wet komen er nog eens
een hoop mensen bij die moeten kiezen tussen thuis blijven wonen of in een
zorginstelling opgenomen worden. Het is zo krom: aan de ene kant
verzorgingshuizen die gesloten worden en aan de andere kant mensen die wachten
op een plekje. Gaat de staatssecretaris dit regelen? Gaat hij de mensen een plekje
geven, door de verzorgingshuizen niet te sluiten?
In het najaar van 2013 vroegen wij aan huisartsen wat zij merkten van het beleid dat
mensen met een lichte zorgvraag langer thuis moeten blijven wonen. 72% van de
ondervraagde huisartsen gaf aan dat zij zagen dat de thuiszorg niet voldoende is.
Verwaarlozing, vereenzaming en vroegtijdige dood is het gevolg, zo zeiden de
huisartsen tegen ons. De staatssecretaris heeft nog nooit gereageerd op dat
onderzoek, en dat zou ik toch graag willen. Het risico op "onderzorg" is hartstikke
groot.
Wij hebben bij Nieuwsuur het verhaal van de heer Van Beek kunnen horen. Hij
overleed thuis, terwijl hij wachtte op een plek in het verzorgingshuis. Naar aanleiding
van deze uitzending zijn wij een enquête gestart: hoe gaat het moet onze ouderen?
Wij kregen daarop meer dan 5.000 meldingen in een week. "Het verhaal dat de
mevrouw in de uitzending van Nieuwsuur over haar vader vertelde, kom ik wekelijks
tegen." Dit is een reactie van een zorgverlener. "Het gaat om mensen die eigenlijk
niet meer thuis kunnen blijven komen, maar niet in aanmerking komen voor plaatsing
in een verzorgingshuis. Met name het laatste is een groot probleem. Ik werk in een
plattelandsgemeente. Daar is vaak slechts keus uit één of twee verzorgingshuizen.
De mensen willen daar natuurlijk graag naartoe. Bij inschrijving worden zij dan
aangemerkt als wenswachtende en wonen zij noodgedwongen thuis. Ik kwam enkele
weken geleden nog bij een mevrouw thuis die voor het toiletbezoek afhankelijk was
van de thuiszorg, omdat zij het zelf niet goed meer kon doen. Ik hoef dan
waarschijnlijk niet uit te leggen dat wij met thuiszorg in 90% van de gevallen te laat
zullen zijn als wij komen voor het toilet."
Een familielid laat weten: "Mijn vader is sinds een jaar dementerend en woont alleen.
Er is geen familie in de buurt. Hij heeft regelmatig zorg en hulp nodig. Hij krijgt echter
geen indicatie voor een verzorgingshuis, omdat het nog niet erg genoeg is. Hij doet
regelmatig domme dingen, onder andere met zijn medicijnen, waardoor hij laatst in
het ziekenhuis werd opgenomen. Ook heeft hij in de winter zonder jas op straat
rondgelopen en kon hij zijn huis niet meer in, omdat hij zijn sleutels was vergeten.
Laatst heeft hij een fles laxeermiddel bij de apotheek gekocht, omdat hij last van
verstopping had of dacht te hebben. Hij heeft vervolgens die hele fles
leeggedronken. U kunt zich voorstellen dat dit leidde tot zware diarree. De hele
kamer en de slaapkamer zaten onder. Hij kan ook niet meer met geld omgaan. Al zijn
spaargeld is hij kwijt. Wij weten niet hoe dat komt; hij kan het zich niet herinneren. Hij
heeft ook schulden gemaakt. Sinds driekwart jaar ga ik iedere zaterdag naar hem
toe, om hem met van alles te helpen en gezelschap te houden. Ik regel zijn financiën
en ik beheer zijn bankrekening. vaker kan ik echter niet komen, want ik moet ook
werken. Het is een zware belasting voor mij; ik heb ook nog een gezin."
Dit zijn twee voorbeelden waarbij ik denk: hoort de staatssecretaris dit wel? Hij is er
heel zorgvuldig in geweest om zijn imago van een luisterende staatssecretaris op te
houden. Hij praat met allerlei mensen die hij tegenkomt op congressen en tijdens
reisjes, en die hij heel goed kent uit zijn oude functies. Maar luistert hij ook naar dit
soort zaken? Hoe reageert hij op deze zorgverlener en deze dochter van die vader?
Wat heeft hij hun te bieden?
Ik zou willen voorstellen om de thuiszorg onder te brengen in de langdurige zorg.
Daar komt een amendement over. Ik vind de knip tussen instellingen en zorg thuis
niet logisch. Wij willen er met zijn allen voor zorgen dat de ondersteuning van
mensen die dat nodig hebben, zo dichtbij mogelijk gebeurt. Het liefst thuis, maar als
het nodig is in een verzorgingshuis of in een instelling. Door nu een knip te maken,
wordt het afschuifzorg en doorschuifzorg. Het is natuurlijk heel interessant voor
zorgverzekeraars om zo laag mogelijk de zorg in te zetten die nodig is. Behoeft
iemand zware zorg? Niet meer mijn verantwoordelijkheid, dus huppakee, naar de
rijksfinanciering. Het is ook heel gemakkelijk voor gemeenten om het niet te doen.
Als je een hulpvraag niet goed kunt stellen, bijvoorbeeld omdat je al verder heen
bent, wacht de gemeente nog even. Op een gegeven ogenblik is iemand "zwaar"
genoeg om bij de Wet langdurige zorg te komen. Los van de maatschappelijke
verwaarlozing die je daarmee institutionaliseert, waarmee je het ingewikkeld maakt
voor mensen die zorg nodig hebben, is het volgens mij ook nog eens een heel dure
operatie. Breng de thuiszorg onder in de Wet langdurige zorg, is daarom het voorstel
van de SP.
Hetzelfde geldt voor de begeleiding. Die heeft ertoe geleid dat heel veel mensen
thuis kunnen blijven wonen. Het is namelijk enerzijds zorgen dat mensen overdag
dagbesteding hebben en thuis slapen en anderzijds ondersteuning voor degenen die
thuis mantelzorger zijn. Dat wordt nu bedelzorg via de gemeente: de ene gemeente
zal het wel bieden en de ander niet en het zal al of niet op maat zijn. Als de
mantelzorger omvalt omdat hij geen zorg meer kan verlenen, wat gebeurt er dan met
degene die zorg nodig heeft? Inderdaad, die moet opgenomen worden. Dat willen we
niet en het is duurder. Waarom zou je hierin dan een knip maken? Als de
staatssecretaris echt een Wet langdurige zorg wil, dan hoort dagbesteding daarin.
Langdurige zorg vindt niet alleen in de instelling plaats, maar juist thuis. Van de
ouderen komt maar 14% in een instelling terecht. De staatssecretaris wil dat nog
minder doen door de dwangmatige sluiting van de verzorgingshuizen. Waarom zou je
dan voor die langdurige zorg niet gewoon zeggen: daar valt de thuiszorg ook onder?
Geen verschillende regimes, geen verschillende organisaties die betalen, het maakt
het ingewikkeld en het leidt tot afschuifgedrag.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ik begrijp uw verhaal weer niet helemaal. In de Wet langdurige zorg is het mogelijk
een volledig pakket thuis te krijgen, of een modulair pakket. Voor de groep die gaat
vallen onder de Wet langdurige zorg, dus de meest kwetsbaren, de mensen die 24
uur zorg in de nabijheid nodig hebben, geeft u aan dat u eigenlijk wilt dat alle taken,
zoals de huishoudelijke hulp die nu naar de gemeente is gegaan, ook onder de Wlz
moeten vallen, terwijl dat wat naar de zorgverzekeraars is gegaan, zoals verpleging
en verzorging, terugmoet naar AWBZ/Wlz. Ik snap daarom niet wat waarheen gaat
en waarom.
Mevrouw Leijten (SP):
De huishoudelijke verzorging is al sinds 2007 naar de gemeenten gegaan. Dat zou ik
graag terugzien in de AWBZ, maar dat stel ik niet voor. Wat ik hier voorstel, is om de
zorgverzekeraars geen taak te geven bij persoonlijke verzorging en verpleging thuis
en onder te brengen in de Wet langdurige zorg en om de begeleiding geen taak van
de gemeenten te laten worden.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Dus voor iedereen, is uw pleidooi. U wilt de definitie van de Wlz veranderen en
uitbreiden.
Mevrouw Leijten (SP):
Nee, het is een Wet langdurige zorg. Dat is niet alleen 24-uurszorg. Dat is een idiote
knip die wordt gemaakt, een knip van bureaucraten. Ondersteuning thuis kan ertoe
leiden dat je geen 24-uurszorg nodig hebt. Wij willen allemaal dat mensen als het
kan in de eigen omgeving worden verzorgd. Dan moet je daarvoor geen drie regimes
in het leven roepen, waardoor het ingewikkeld wordt, wat leidt tot ontmoediging. Veel
mensen zullen het niet weten, ze kunnen het nog maar net begrijpen. Mantelzorgers
zit het tot hier en dan is het ook nog eens erg ingewikkeld om toegang te krijgen. Dat
is ontmoedigingsbeleid. Daar wil ik van af.
De voorzitter:
Gaat u verder.
Mevrouw Leijten (SP):
Ik wil nog een apart punt maken over de kwaliteit van de zorg in instellingen. In 2011
zegt de bestuursvoorzitter van een grote zorginstelling in Amsterdam dat de zorg in
zijn verpleeghuizen onder de maat is. De inspectierapporten van twee huizen liegen
er niet om. Bevindingen van patiënten via KiesBeter en ZorgkaartNederland zijn
alarmerend. Dat kun je gewoon lezen. Het gaat om twee huizen in Amsterdam. Het
personeel komt in actie. Het wil meer collega's en het wil goede zorg verlenen. Het
gaat hier om het Sarphatihuis, de Wittenberg, De Poort en om Amsta in Amsterdam.
Ondanks een aanwijzing van de staatssecretaris kan niet worden gezegd dat het drie
jaar later op orde is. De inspectie is er nog steeds niet in geslaagd, bij deze grote
zorginstelling af te dwingen dat de ondergrenzen van de zorg worden gerespecteerd.
Let wel: de ondergrenzen van de zorg. Dan heb je als inspectie gefaald. Je bent
passief, je doet nauwelijks aan opsporing en je bent te beperkt, want je kijkt alleen
maar naar gezondheidsrisico's en niet naar de kwaliteit van leven. Je bent te
afstandelijk omdat je enkel op papier controleert en niet luistert naar het personeel,
naar bewoners en naar familie die aan de noodrem trekt. Hoe gaat de
staatssecretaris dit oplossen? Hoe wordt dit opgelost in deze wet? Er wordt te
lankmoedig omgegaan met de mensen die in een beschermde, kwalitatieve
omgeving zouden moeten wonen. De inspectie geeft dan zes maanden om te
verbeteren. Dat vind ik idioot, want je koopt niet in zes maanden een nieuw
personeelsbestand ofzo. Dat is allemaal bestuurstaal. Over instellingen waar het niet
goed gaat, waar personeel, bewoners en familie aan de bel trekken, al drie jaar lang,
en waarover de staatssecretaris in het Parool heel stoer heeft gezegd dat het binnen
een halfjaar moet verbeteren, moeten we nu constateren dat er niemand meer naar
omkijkt. De inspectie constateert dat het nog steeds belabberd is. Personeel, als het
er nog is, gaat met lood in de schoenen ernaartoe. Wat doet de staatssecretaris
hieraan? Hij is zo druk met het afbreken van de zorg dat hij over het hoofd ziet dat de
kwaliteit op sommige plekken echt door de bodem zakt.
Kwaliteit in de zorg begint met personeel, voldoende personeel, dat de kans krijgt om
het werk te doen. Ik zie en hoor er niks over. Het gaat alleen over wat degene die
zorg nodig heeft in een zorgplan moet gaan bespreken. Zo'n zorgplan is mooi en
prima, maar het is een papieren werkelijkheid als er geen personeel is om dat
zorgplan uit te voeren. Ik zie het niet terug. Iedereen weet dat in zorginstellingen
waar ouderen verblijven, gedrogeerd wordt met kalmerende middelen,
psychofarmaca. Vorig jaar heb ik het erover gehad. De staatssecretaris zou snel met
een onderzoek komen. Dat onderzoek was al twee jaar daarvoor toegezegd. We
weten immers dat door onderbezetting op de werkvloer en het werken met
ingewikkelde, ouder wordende mensen die soms agressief kunnen zijn en die veel
zorg vragen, mensen niet op medische gronden gedrogeerd worden, maar om ze
rustig te houden. Drogeren leidt tot gezondheidsschade. Je verliest je regie en je zin
in het leven. Het leidt tot incontinentie en een eerdere dood. Waarom heeft de
staatssecretaris dit onderzoek nog steeds niet aan de Kamer gestuurd?
De staatssecretaris verkoopt deze wet onder het adagium dat de betrokkenheid van
de samenleving wordt vergroot. Dagelijks spreek ik met ontzettend veel mensen die
dag in, dag uit zorgen als mantelzorger, als medewerker. Ik spreek met medewerkers
die het plezier in hun werk verliezen, met mantelzorgers die het water aan de lippen
staat. Mensen zijn bang om aan de bel te trekken, want stel je voor dat je geliefde de
zorg verliest. Ze zijn bang om aan de bel te trekken, want stel je voor dat jij een van
die 25.000 mensen bent die hun baan verliezen in de zorg. O nee, zij hebben hun
baan al verloren. 25.000 is de schade van vandaag.
Wij krijgen steeds vaker meldingen dat professionele zorgverleners worden
vervangen door stagiaires, vrijwilligers of mensen met een bijstandsuitkering. Ik
vraag de staatssecretaris om daar iets aan te doen, niet alleen als het gaat over de
lichaamsgebonden zorg, maar ook over de voedingsassistentes en de mensen die
de dagbesteding doen. Zij zijn cruciaal voor een goed leefklimaat voor mensen die
24 uurstoezicht nodig hebben. Of is dat allemaal maar vrijwilligerswerk? Moeten de
mensen die daarvoor opgeleid zijn, die dat werk met hart en ziel hebben gedaan en
die hun baan verliezen, twee maanden later dat werk gaan doen voor behoud van
uitkering? Deze voorbeelden zuig ik niet uit mijn duim. Helaas. Ik zou het niet eens
kunnen bedenken als het geen werkelijkheid was.
Kan de staatssecretaris toelichten waarom het vervangen van professionele krachten
door vrijwilligers goed is voor de kwaliteit? Ik ben niet tegen vrijwilligers; ze zijn
hartstikke welkom. Als de vrijwilligers in de zorg één dag zouden staken, dan zou de
zorg stilliggen. Maar ik vind het wel heel erg als personeelsleden, die al jarenlang
hun best doen, dag in, dag uit, weekenden, nachten, feestdagen, en die het werk
doen, aan de kant worden gezet en zien dat hun belangrijke werk wordt gedaan door
vrijwilligers. Kan de staatssecretaris dit uitleggen? In het voorliggende wetsvoorstel
lees ik dat de regering van mening is dat er een groter beroep wordt gedaan op de
formele zorg dan nodig is. Kan de staatssecretaris mij laten weten wie er nu in de
AWBZ zorg krijgt die deze niet nodig heeft? Als ik spreek met huisartsen,
wijkverpleegkundigen of met de mensen die mensen opnemen in verzorgingshuizen
en verpleeghuizen, is steevast de boodschap dat er sprake is geweest van
onderzorg, te weinig zorg, te laat gevraagd en te weinig ingezet. Mensen zijn door
hun hoeven gezakt. Waarop baseert het kabinet zijn mening dat mensen te veel zorg
krijgen? Of vindt het dat sommige zorg gewoon niet collectief gefinancierd moet
worden? Ook goed, maar zeg dat dan gewoon eerlijk. Wees dan de ideoloog die
zegt: dit is geen collectieve taak.
Ik zei het al, duizenden mensen worden ontslagen in de zorg. We weten dat er nu al
tekorten zijn in de mensen die het werk doen. Wat gaat de staatssecretaris doen om
dit te stoppen? Een veelgehoord argument voor de bezuinigingen is dat er niet
voldoende geld is en dat mensen niet bereid zijn om meer te betalen voor zorg. De
premie die nu geïnd wordt, is te hoog en gaat niet naar zorg, hoewel die suggestie
wel wordt gewekt. We betalen veel meer aan zorg dan er daadwerkelijk aan zorg
wordt besteed. Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau, maar ook uit
andere onderzoeken, blijkt dat het niet waar is dat mensen niet bereid zijn meer te
betalen voor zorg. Mensen zijn uitstekend bereid om te betalen voor mensen die zorg
nodig hebben, ook als ze zelf gezond zijn. De suggestie dat mensen dat niet zouden
zijn, komt van mensen die de collectief georganiseerde zorg niet nodig hebben. Zij
zijn rijk genoeg om het zelf te kunnen regelen. Daarom breken ze datgene af wat
mensen die het niet zelf kunnen regelen en die er niet zelf voor kunnen sparen, nodig
hebben.
We zouden een AWBZ moeten ontwikkelen die een sterk buurtgericht karakter heeft.
Ik ben ervoor dat de gemeenten de regie krijgen over bijvoorbeeld de inzet van de
thuiszorg, maar niet het financiële risico. Daarmee kun je het recht op zorg
behouden. Dit gaat dan niet per gemeente verschillen, maar je kunt wel het verlenen
van zorg op maat zo veel mogelijk versterken. Denk aan buurtteams, in
samenwerking met huisartsen, de gemeentelijke dienst en de
eerstelijnsgezondheidszorg. Het gaat om zorg per buurt, niet per persoon. We willen
geen tien verschillende organisaties meer, met allemaal hun eigen overhead en
indicatie. De gemeente doet onderzoek naar de te verwachten zorgbehoefte in een
buurt, wijk of woongemeenschap en stemt daar de inzet van de zorg op af. Voor
degene die zorg nodig heeft, is er de maximale vrijheid om te zeggen door wie hij of
zij verzorgd wil worden. Dat is namelijk van belang. Zijn er niet te veel verschillende
mensen die mij verzorgen? Heb ik vertrouwde gezichten om mij heen? Kan ik daarop
mijn eigen regie voeren? Dat heeft met veel meer te maken dan alleen met geld.
Voor mensen die niet thuis kunnen blijven wonen, moet er een instelling zijn, dus niet
alleen voor degenen die een hoge zorgzwaarte hebben.
Voor de financiering van de zorg geldt niet de vraag of we de zorgkosten moeten
betalen maar de vraag hoe we de zorgkosten moeten betalen. Als je de ene zorg
moeilijker toegankelijk maakt, leidt dat onherroepelijk tot kosten elders of tot een
hogere rekening voor mensen zelf. Je kunt ook spreken van ondermaatse zorg, maar
als mensen dan opgenomen moeten worden in het ziekenhuis, wordt het weer
duurder.
Het is het eerlijkste als er sprake is inkomensafhankelijke zorgpremies of als het via
de belasting loopt. Ik heb deze zomer een plan gemaakt om te laten zien dat er wel
degelijk een alternatief is voor de financiering van de AWBZ. Ik bied dit graag via de
voorzitter aan de staatssecretaris aan en ik hoor hierop graag een integrale reactie.
Dat de kosten voor ouderenzorg de komende jaren zullen groeien, weten we. De
piek van de vergrijzing ligt nog voor ons. Het is bekend dat de mensen die
zorgkosten maken, deze maken in de laatste twee jaar van hun leven.
De voorzitter:
Ik ga ervan uit dat de rest van de leden ook een exemplaar krijgen? Mevrouw Keijzer,
hebt u een vraag hierover?
Mevrouw Keijzer (CDA):
Dat was ook mijn vraag. Van de zomer werd duidelijk dat de marginale belastingdruk
voor inkomens boven de €42.000 met 10% zou stijgen. Dus ik ben wel benieuwd of
daar een wijziging in is aangebracht.
De voorzitter:
Dan stel ik voor, mevrouw Leijten, dat u het stuk dat u zo-even hebt overhandigd, ook
aan de rest van de leden overhandigt.
Mevrouw Leijten (SP):
Dat van die 10% klopt niet, maar ik zou zeggen: lees het rapport.
De heer Van 't Wout (VVD):
We krijgen straks dus ook nog een exemplaar van dit plan. Uiteindelijk komt het er
gewoon op neer: er gaan meer collectieve middelen naar de zorg. Dat kan een
politieke keuze zijn. Vertelt de SP in haar rapport dan ook wat er verder de effecten
van zijn? Je kunt wat wij publiek uitgeven aan zorg niet isoleren van de verdere
economie. Wat doen haar plannen voor de economie en voor de werkgelegenheid op
de lange termijn? Ik denk namelijk dat de voorstellen van de SP dan toch in een heel
ander daglicht komen te staan.
Mevrouw Leijten (SP):
Ik ga niet uit van meer geld naar de zorg. Ik ga wel uit van hetzelfde bedrag dat we
dit jaar besteden aan zorg, waardoor dus de begrote bezuinigingen van dit kabinet
niet doorgaan. Dat leidt dus op korte termijn tot heel veel banen. Door de
bezuinigingen van deze VVD en dit kabinet verliezen 100.000 mensen of zelfs meer
hun baan in de thuiszorg en de instellingen en die banen blijven door ons plan
behouden. Voor de werkgelegenheid in de toekomst is de zorg een uitstekende
investering. Spreek met economen en die zullen zeggen: de banenmotor in de
toekomst komt van de zorg. Dus iedere euro die je bezuinigt op de zorg kost niet
alleen banen, wat heel vervelend is voor mensen die thuis komen te zitten en nog
vervelender voor mensen die zonder zorg komen te zitten, maar het is ook nog eens
hartstikke slecht voor de economie.
De heer Van 't Wout (VVD):
Het is net als altijd bij de verkiezingsprogramma's van de SP. Let vooral op de
woorden die mevrouw Leijten zo-even uitsprak: op de korte termijn. Inderdaad, dat is
het verschil. De VVD kijkt namelijk wel ook naar de economie en de zorg op de
langere termijn. Uit het verkiezingsprogramma van de SP blijken de
werkgelegenheidseffecten op de lange termijn dramatisch te zijn en ik vermoed dat
dit in dit rapport ook het geval zal zijn. Maar goed, we gaan het lezen.
Mevrouw Leijten (SP):
Nee hoor, de werkgelegenheidseffecten waren bij ons niet dramatisch. Er werd
vastgesteld dat mensen minder fulltime zouden werken en het werk meer zouden
delen. Ik denk dat we daarmee een prettiger samenleving zouden krijgen. Dan heb je
namelijk meer tijd over om voor je kinderen of je ouders te zorgen en om iets voor de
buren te doen. Dan stimuleer je de participatiesamenleving in plaats van mensen op
te jagen, ze 40 uur te laten werken voor een hongerloon en ze vervolgens ook nog
eens allerlei kosten voor zorg en de organisatie van zorg op hun eigen bordje te
schuiven. Dát is de samenleving van de VVD en niet de samenleving van de SP.
(Applaus vanaf de publieke tribune)
De voorzitter:
Ik richt mij nu tot de mensen op de publieke tribune. Ik begrijp heel goed dat dit debat
voor heel veel mensen veel betekent, en terecht, maar het is absoluut niet de
bedoeling om op welke wijze dan ook uw instemming of afkeuring te laten blijken.
Voor deze keer zeg ik "oké", maar het is niet voor herhaling vatbaar.
Mevrouw Leijten (SP):
Voorzitter. De maatregelen van deze regering om de economische crisis tegen te
gaan zijn dramatisch. Ze versterken de slechte positie als het gaat om het
werkloosheidscijfer. Er wordt van weggekeken. Van de SP wordt dan gevraagd om
een raming over 30 jaar te maken. Dat is niet alleen een gotspe. Wij kijken naar het
baanbehoud op dit moment en naar een structurele oplossing voor de financiering in
de toekomst. Dat dit niet het alternatief is van de VVD, mag, maar dan zeggen dat dit
niet kan, is echt flauwekul. Het kan wel! Het zijn gewoon andere keuzes voor onze
samenleving. Kosten die we in de toekomst moeten maken voor de groeiende
ouderenzorg zijn goed in te schatten. We kunnen ze gezamenlijk opbrengen. Als we
dat niet doen, is het risico op uitsluiting, verwaarlozing en erbarmelijke
omstandigheden levensgroot. Die schaamte voor die erbarmelijke omstandigheden
was reden om de zorg collectief te regelen na de Tweede Wereldoorlog. Daarom
moeten we de AWBZ niet afschaffen maar verbeteren. Geen winst maken, geen
vermogens oppotten, geen verspilling, veel meer professionele autonomie voor de
mensen die het werk doen, veel meer vertrouwen in de mensen die het werk doen —
dat is echt waar iedereen gek van wordt: controlegekte, bureaucratie en
ontmenselijking — en warme zorg voor mensen die deze nodig hebben.
Ik heb mijn rapport al aangeboden. Dat sinds het nieuwe belastingstelsel 70 miljard
aan AWBZ-premies is geïnd maar daar niet naartoe is gegaan en dat er een tekort is
gesuggereerd en er een politiek verhaal is gemaakt dat de zorg te duur is, is in ieder
geval duidelijk. Ik vraag de staatssecretaris om daarmee te stoppen.
Ik wil nu wat vragen stellen en opmerkingen maken over een aantal losstaande
onderwerpen, want het gaat over ontzettend veel zaken.
Ik heb al gesproken over de indicatiestelling en de inzet van professionals daarbij. De
staatssecretaris wil nog steeds het Centrum indicatiestelling zorg behouden. Het
krijgt de taak om mensen te voorzien van een indicatie voor zorg in een instelling. Ik
vind dat een beetje gek. Als de staatssecretaris van pakketjes af wil en naar zorg op
maat toe wil, dan zou het niet meer op die manier moeten plaatsvinden. Het CIZ
staat op afstand, heeft geen inzicht en zou dat niet moeten doen. Een face-tofacegesprek is niet de oplossing. De oplossing is dat de indicatie wordt gesteld door
de personen zelf in samenspraak met de zorgverleners. Als zij er niet uitkomen, moet
een onafhankelijke cliëntvertrouwenspersoon worden ingesteld die deze persoon
ondersteunt. Zo krijg je een indicatie op maat. Ik ben ervan overtuigd dat mensen die
zorg nodig hebben en mensen die zorg verlenen, niet zullen denken aan veel te veel
zorgverlening. Ik ben daar helemaal niet bang voor, want mensen zitten niet te
wachten op te veel zorg aan het lijf. Mensen willen de zorg die nodig is; klaar. Ik ben
dus niet bang voor een opdrijvend effect; ik zie eerder een opdrijvend effect ontstaan
als je dat op afstand doet. Daarom heb ik een amendement voorbereid om het CIZ te
laten vervallen en deze taak te geven aan professionals. Het zorgplan waar de
staatssecretaris in dit wetsvoorstel zoveel mee opheeft, wordt dan gewoon de
wettelijke basis. Er komt dus niet eerst een indicatiestelling en dan een
zorgplanbespreking die eigenlijk een uitleggesprek wordt in de trant van: u hebt deze
indicatie toegekend gekregen; zegt u maar wat u daarmee wilt. Nee, we moeten
uitgaan van hetgeen nodig is en dat wordt de indicatie. Er moet dus geen
uitleggesprek worden gevoerd, maar gewoon een zorgplangesprek over hetgeen ook
echt kan. Anders krijgen we een papieren werkelijkheid. En dan blijft mijn vraag
overeind of er voldoende personeel is als dat zorgplan is geschreven. Een
medewerker in de gehandicaptenzorg zei laatst: ik heb boekenvol geschreven over
hoe ik graag zou willen zorgen voor de bewoners in mijn instelling, maar ik heb er
geen tijd voor, want ik ben alleen maar bezig met bureaucratie; als de inspectie komt,
worden de boeken uit de kast gepakt, wordt geconstateerd dat het allemaal op orde
is en wordt het allemaal weer afgevinkt, terwijl de bewoners en het personeel vinden
dat het gewoon niet goed is. Zo mag staatssecretaris Van Rijn de zorg toch niet
zien?
We krijgen een nieuw pgb-stelsel waarin mensen niet meer zelf het geld
overgemaakt krijgen, maar dat via de Sociale Verzekeringsbank aan hun
zorgverleners laten betalen. Ik vind dat eigenlijk best een goede oplossing. Ik zou
graag zien dat er voor de mensen die werken via een pgb meer arbeidsrechten
komen, zodat zij niet onder het minimumloon betaald kunnen worden en zij gewoon
vakantie-uren krijgen.
Maar wat schetst mijn verbazing? De mensen die dat nu aan het regelen zijn en die
over het algemeen goed de regie kunnen voeren, mogen niet zeggen: ik heb Pietje of
Jantje in dienst voor 40 uur, kunt u dat regelen? Nee, zij moeten aan de Sociale
Verzekeringsbank laten weten wat er per minuut is gebeurd. Wij wilden af van de
minutenregistratie, van dit soort bureaucratische gekte. Nu krijgt iemand het recht om
zelf zorg in te kopen, maar dan moet hij wel alles precies aangeven: ik ben door
Jantje tien minuten en door Pietje vijftien minuten geholpen. Dat moet allemaal
geadministreerd worden. Op basis daarvan wordt dan het geld uitbetaald. Dit is het
paard achter de wagen spannen. Hier wordt niemand gelukkig van. Hiermee wordt
heel veel werk toebedeeld aan de Sociale Verzekeringsbank en hier wordt niemand
gelukkig van. Ten eerste denken wij nog steeds in minutenregistraties, wat wij niet
moeten doen. Ten tweede halen wij de regie en zelfstandigheid weg bij mensen die
die regie echt zelf kunnen voeren. Er zijn mensen die via een voorlopig pakket thuis,
een modulair pakket thuis of een pgb zelf de regie willen voeren en die dat doen via
de Sociale Verzekeringsbank, om allerlei redenen die wij hier volgens mij delen. Ik wil
niet dat zij tot een minutenregistratie worden gedwongen. Daarop wil ik van de
staatssecretaris graag een toezegging; anders gaan wij werken met moties of
amendementen.
Ik kom op de woningaanpassingen en mobiliteitshulpmiddelen. Bij de behandeling
van de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 heeft mijn collega Siderius het
voorstel gedaan om de woningaanpassingen in de Wet langdurige zorg te regelen.
Dat heeft de staatssecretaris toegezegd. Echter, tot grote verbazing van mijn fractie
worden in het voorliggende wetsvoorstel de woningaanpassingen en
mobiliteitshulpmiddelen voor de langdurige zorg pas in 2016 geregeld, terwijl de wet
in 2015 ingaat. Gemeenten moeten in het tussenliggende jaar maar
woningaanpassingen doen voor mensen die eigenlijk in een instelling willen wonen.
Ja, het is ingewikkeld gemaakt, maar er zijn mensen die naar een instelling zouden
kunnen, maar de zorg graag thuis willen organiseren via een voorlopig pakket thuis,
een modulair pakket thuis of een pgb. Begrijpt u het nog? Dat is dat
eigenregiesysteem. Deze mensen hebben soms een woningaanpassing of
mobiliteitshulpmiddelen nodig, zoals een hoog-laagbed en aanpassingen in de
badkamer. Dat zal straks betaald worden uit de Wet langdurige zorg, maar dat
gebeurt niet in de tussentijd. Ik zie het al gebeuren. Ik kom aan bij de gemeente en ik
zeg: ik heb dat nodig, want ik heb een modulair pakket thuis. De
gemeenteambtenaar denkt dan waarschijnlijk: waar heeft ze het over? Dan zeg ik: ik
heb 24-uurstoezicht nodig, ik mag dus in een instelling wonen, maar ik kies ervoor
om thuis te blijven, en dan moet de gemeente mijn woningaanpassing betalen. Ik zou
als gemeente zeggen: sorry hoor, maar ik begrijp het niet eens; en als ik het al
begrijp, hoezo krijg ik dit op mijn bordje! Weet u wel hoe hoog de bezuinigingen op
de gemeenten zijn? En dan krijgen ze dit ook nog op hun bordje geschoven. Ik vind
het niet kunnen! Staatssecretaris, regel gewoon dat dit per 2015 geregeld is. Als dat
niet mogelijk is, voer dan de wet in per 2016.
Ik heb nog een vraag over de wooninitiatieven. Ik heb mij er zeer over verbaasd dat
de wooninitiatieven mogelijk blijven, maar alleen als mensen dat financieren via een
persoonsgebonden budget. Wat een flauwekul! Er zijn namelijk ook wooninitiatieven
waarbij het al geregeld is via de zorg in natura. Daarbij is gezegd: wij gaan de woning
inrichten op groepsgrootte, we nemen het collectieve bedrag en we verdelen dat met
elkaar voor goede zorg en ondersteuning, voor goed personeel. We doen dat
voorstel voor financiering alleen niet via de persoonsgebonden budgetten. En dat
mag niet meer! Dat riekt eigenlijk een beetje naar een voorkeursbehandeling. We
weten dat er in dit land een grote aanbieder is die met onderaannemers werkt. Ik heb
overigens nog Kamervragen over de pgb-financiering voor wooninitiatieven
openstaan. Ik zou graag zien dat die beantwoord worden. Die grote aanbieder mag
wel blijven opereren zoals hij opereert, maar alle wooninitiatieven die het via zorg in
natura hebben geregeld, krijgen geen recht. Het gaat om mensen die nu in een mooi,
kleinschalig wooninitiatief wonen, in een buurt, met vast personeel. Zij hebben dat
zelf geregeld. Het wordt betaald via een zorginstelling. Dat mag straks niet meer. Die
mensen moeten naar de zorginstelling. Ik vind dat echt idioot. We zouden toch juist
toe moeten naar de constructie die de kleinschalige wooninitiatieven via zorg in
natura hebben? We moeten niet zeggen dat het alleen maar via een pgb kan worden
geregeld.
Ik zie graag dat de staatssecretaris dit aanpast. Anders ga ik dat zelf via een
amendement doen. Ik hoop echter dat de staatssecretaris het wil doen, want zoals ik
aan het begin van het debat al zei: onze ondersteuning heeft het heel erg druk met
de aanpassingen die de Kamer op deze wet wenst. Als de staatssecretaris dit nu
gewoon kan regelen! Ik kan me niet voorstellen dat het zijn bedoeling is dat hij De
Drie Notenboomen faciliteert en alle andere wooninitiatieven die via zorg in natura
lopen, de pas afsnijdt. Dat is een voorkeursbehandeling, dat mag niet.
We hebben ook een discussie over het eerstelijnsverblijf. Wij kregen vorige week een
brief van iedereen die te maken heeft met het eerstelijnsverblijf. Dat zijn
zorgverzekeraars, eerstelijnsspecialisten, huisartsen en noem maar op. Zij zeggen:
de kortdurende zorg die mensen nodig hebben nadat ze in het ziekenhuis hebben
gelegen of thuis hebben gerevalideerd, valt nu nog onder de thuiszorg; die willen wij
wel in de toekomst organiseren, maar dat lukt niet per 2015. De minister heeft tegen
ons gezegd dat zij voor een oplossing zou zorgen, maar dat is niet gebeurd. Het
onderdeel gaat naar de Zorgverzekeringswet terwijl iedereen zegt: ho, dit gaat niet
goed. Mijn vraag is toch echt om dit beter te regelen. Wellicht is het logisch om het
naar de Zorgverzekeringswet te verschuiven, zoals dat met de revalidatiezorg ook
gedaan is, maar het moet wel goed gebeuren. Anders gaan mensen per 2015, zoals
dat hier in dit Haagse huis heet, tussen wal en schip vallen. Mensen die tussen wal
en schip vallen en niet kunnen zwemmen, verdrinken. Ik wil dus graag dat ervoor
wordt gezorgd dat er geen mensen tussen wal en schip vallen.
En dan nog iets. Ik heb een afschrift van een brief gekregen die onder huisartsen is
verspreid. Ik wil deze brief graag voorleggen aan de staatssecretaris. In de brief
staat: de laatste weken krijgen we veel telefoontjes van huisartsen over het
inschrijven van nieuwe patiënten die vanuit AWBZ-instellingen in de wijk of woonwijk
gaan wonen. Dat betreft meerdere patiëntengroepen, waaronder verstandelijk
beperkte en psychiatrische patiënten. Naast de stimulering van decentralisatie van
zorginstellingen door de overheid zien we ook dat verzorgingshuizen in de huidige
vorm worden afgebouwd en dat daardoor complexe zorg voor ouderen in de
thuissituatie nodig is. Het is actief beleid om patiënten met een zorgzwaarte onder de
5 niet meer op te nemen in een verzorgingshuis. Hierdoor komt er steeds meer op
het bordje van de huisarts te liggen. Daar is aparte deskundigheid voor nodig. Dat
geldt niet alleen voor de huisarts, maar ook voor de huisartsen op de
huisartsenposten die waarneemzorg verstrekken, dus in de avonden, de nachturen
en de weekenduren. Het advies is om patiënten met een zorgzwaarte van vijf en
hoger niet meer in te schrijven op de praktijk. Hiermee wordt een huisarts namelijk
belast en belast hij of zij ook de waarneemcollega's. De zorg is te complex voor de
huisarts. Wat is de reactie van de staatssecretaris hierop? Is het eigenlijk wel goed
geregeld?
Deze wet gaat over heel veel mensen die zorg nodig hebben. Nu hebben 800.000
mensen AWBZ-zorg nodig, maar dat worden er 200.000. Dan heb ik het over
ouderen, mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking, mensen met
psychiatrische problemen en kinderen. Er heerst heel veel angst onder al die
mensen. Zij vragen zich af of het per 2015 wel goed komt. Ik begrijp dat wel, want je
krijgt de gemeente, de zorgverzekeraar en een nieuwe wet waarvan nog niet eens
iedereen weet wie daaronder valt. Hoe gaan we ervoor zorgen dat dat duidelijk is?
Hoe zorgen we ervoor dat mensen op de goede plek terechtkomen? Gistermiddag
kregen wij de brief van de staatssecretaris waarin hij schrijft dat kinderen die eigenlijk
niet thuis kunnen blijven wonen, omdat de ouders de zorg niet aan kunnen, in een
instelling moeten wonen. Daardoor vallen zij onder deze wet. Als ze volwassen zijn,
vallen ze ook onder deze wet. Als kinderen thuis wonen en dagbesteding nodig
hebben, is het ingewikkeld. Dan moeten de ouders maar bij de Zorgverzekeringswet
en de gemeente aankloppen. De gemeente is verantwoordelijk voor jeugdzorg, de
Zorgverzekeringswet voor medische zaken. Is dat nu een bestendige oplossing? Ik
denk het niet. Laat deze groep toe tot de Wet langdurige zorg. Wat is het probleem?
Is dat niet doelmatig genoeg? Is het te duur? Wat is het probleem? Deze kinderen
hebben zorg nodig, staatssecretaris. Zij staan allemaal op uw stoep als u dit niet
regelt. Dan kun je in 2015 gaan lopen repareren of het nu goed doen. Mijn oproep is:
doe het nu goed.
De mensen die met ADL-assistentie in een Fokusproject wonen, vallen binnenkort
onder de Wet langdurige zorg, de Wmo en de Zorgverzekeringswet, terwijl zij nu in
een gesubsidieerde instelling wonen. Denkt de staatssecretaris dat de financiering
van de hulp op afroep in de toekomst harmonieus zal verlopen? Ik zie het niet. Ik zie
het werkelijk niet. Jagen we deze mensen of deze bestaande woonvorm, waarvan we
eigenlijk allemaal zeiden dat zij van toegevoegde waarde was en dat wij haar voor
iedereen wilden, niet gewoon de instelling in? Dit geldt ook voor de zeer
ingewikkelde zorgvraag van kinderen die thuis wonen. We hebben allemaal de
uitzending Een goede plek voor Dex gezien. Het ligt niet aan het geld, wordt er in de
uitzending gezegd. Volgens de staatssecretaris ligt het niet aan de regels. Er wordt
veel met het zorgkantoor gesproken, maar toch is er geen oplossing voor deze
kinderen die thuis moeten blijven wonen. Hun ouders staat het water aan de lippen.
Zij willen dat hun kind een goede plek krijgt, want zij kunnen het thuis vaak niet meer
opvangen. Zij hebben een combinatie van wonen, zorg en thuis nodig, op een
vertrouwde manier. Waarom is het niet mogelijk om dit in onze samenleving met
onze zorgstructuren gewoon te regelen? Wat is er in al die bureaucratische regels
mis? De ouders volgens wie hun kinderen een warme plek nodig hebben, zodat zij
ook af en toe tot rust kunnen komen, hebben een concept gemaakt. Er zijn mensen
die er willen wonen, maar het komt niet van de grond. Wat gaat er mis? Vanwaar de
onwil om dit niet te regelen? Waar zit die?
Dan kom ik op de mensen in de geestelijke gezondheidszorg. Als je nu bent
opgenomen in een kliniek of je krijgt geestelijke gezondheidszorg, wordt het eerste
jaar betaald door de zorgverzekeraar. Als je langer zorg nodig hebt, val je onder de
Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten. Dat is al een heel rare knip die tot veel
gedoe leidt. Vanaf nu gaat deze overgang pas na drie jaar gelden. Voor mensen die
drie jaar in een instelling wonen, zou er geen perspectief meer zijn op deelname aan
de samenleving en daarom is het logisch om ze in de Wlz te doen. Zolang ze onder
de Zorgverzekeringswet vallen, zou er herstelgerichte zorg worden toegepast.
Pardon? Herstelgerichte zorg betekent dat de zorg erop gericht is dat mensen weer
kunnen gaan deelnemen aan de samenleving. Die zorg moet toch altijd voorop staan
in de psychiatrie? Het maakt toch niet uit of de zorgverzekeraar betaalt of het Rijk?
Waarom wordt die knip op drie jaar gelegd? Is iemand na drie jaar afgeschreven?
Wat gaan we doen met iemand die na tweeëneenhalf jaar denkt dat hij het weer
aankan en zelfstandig gaat wonen? We zien nu al dat huisartsen het ingewikkeld
vinden om met dit soort patiënten om te gaan. Stel dat hij gaat wonen in een
reguliere wijk en aanpassingen of ondersteuning nodig heeft, maar dat de gemeente
niet thuis geeft. Hem wordt verteld dat ze het bij de gemeente anders hebben
georganiseerd en dat hij zich maar moet melden bij de gemeenteraad. Dat zegt de
staatssecretaris immers: patiënten moeten zich bij de gemeenteraad melden als de
gemeente niet thuis geeft. In dat geval wordt zo iemand natuurlijk weer geknakt,
moet hij misschien weer opgenomen worden en begint het hele circus weer opnieuw.
Hij moet weer drie jaar in de Zorgverzekeringswet en daarna in de Wet langdurige
zorg. Dit leidt tot afschuifgedrag en doorschuifzorg: gemeenten zijn niet
verantwoordelijk, de zorgverzekeraar wil zo laag mogelijke ziektelasten voor deze
mensen en de psychiatrie is toch al een heel ingewikkelde. Ik had vorige week
Verslavingszorg Nederland aan de telefoon, nadat deze een patiëntenstop had
afgekondigd omdat de financiering niet rondkomt. Kwetsbare gezinnen die
opgenomen moeten worden voor verslavingszorg voor een van de ouders kunnen op
dit moment niet de zorg krijgen die ze nodig hebben. Dat komt allemaal door het
inkoopbeleid van de zorgverzekeraar. Waar denkt de staatssecretaris dat al deze
mensen terechtkomen als dit niet goed gaat? Precies, in de Wet langdurige zorg.
Doorschuifzorg, afschuifzorg en maatschappelijke verwaarlozing.
Over het persoonsgebonden budget heb ik al ontzettend veel gezegd. Wij willen het
pgb niet om zeep helpen. Dat is echt een flauwekuldiscussie. Wij denken echter niet
dat dit de juiste oplossing is voor onze zorg. De zorg is een collectief proces. Je bent
een onderdeel van een groep en je bent afhankelijk van de rest. Zorg moet collectief
geregeld worden en dat los je niet op door mensen geld te geven en te zeggen: zoek
het maar uit. Toch wil ik er nog een paar woorden aan weiden. Mensen met een
persoonsgebonden budget hebben dit destijds gekregen op basis van functies en
klassen. Dat was al ingewikkeld genoeg, maar nu wordt dit rücksichtlos overboord
gegooid. Daarmee raken zij heel veel budget kwijt. Deze mensen hebben met pijn en
moeite de afgelopen jaren hun zorg en ondersteuning geregeld. Ik ken mensen met
een persoonsgebonden budget die zeggen dat ze bijna een secretaresse nodig
hebben om alle ondersteuning te regelen en te verantwoorden dat het allemaal goed
is en dat het geld goed gebruikt wordt. Deze mensen krijgen nu ineens veel minder
budget. Wat betekent dat, staatssecretaris? Betekent dat voor deze mensen een
enkeltje instelling? Dat was toch niet de bedoeling van dit wetsvoorstel? Waarom
gebeurt dit? Ik ben geen voorstander van allerlei verschillende regiems en
financieringsvormen, maar in feite laat het zien dat er zo veel bezuinigd is op de
zorgprofielen en de zorgzwaartepakketten dat het persoonsgebonden budget daarbij
achtergebleven is. Je zult zien dat veel mensen straks gedwongen opgenomen
moeten worden. Is dat gewenst? Zijn er plekken voor deze mensen? Kunnen ze wel
opgenomen worden? Ik zou echt willen dat hier een oplossing voor gezocht wordt. Ik
weet wel dat mensen met een persoonsgebonden budget een groep is die zijn mond
goed kan roeren. Ik weet dat ze zich vaak melden bij de staatssecretaris, maar hier
moet gewoon een oplossing voor komen. Als er voor de mensen met een pgb een
oplossing komt in de vorm van een budget, zou ik graag willen dat de
staatssecretaris ook eens goed kijkt naar de budgetten die bijvoorbeeld aan de
zorgzwaartepakketten hangen.
Ik ben tevreden dat de staatssecretaris in het wetsvoorstel letterlijk opneemt dat de
partner kan meeverhuizen naar de zorginstelling zodra zijn of haar geliefde moet
worden opgenomen. We hebben hier echter nog wel een probleem. Als de partner
ondersteuning nodig heeft die niet onder de Wet langdurige zorg valt, is hij
aangewezen op de gemeente. Wat gebeurt er als de gemeente de zorg heeft
ingekocht bij andere zorgaanbieders dan waar de partners een woonplek hebben
gevonden? Hallo bureaucratie! Kan de staatssecretaris regelen dat de gemeente de
inkoop van de Wlz volgt, zodat mensen niet met verschillende zorgaanbieders te
maken krijgen maar deze verhuizing gewoon bij dezelfde instelling kunnen
betrekken? Is de staatssecretaris bereid dat te doen?
Vorig jaar hebben wij bij de Wet zorg en dwang de cliëntvertrouwenspersoon
geïnstitutionaliseerd. Deze persoon moet voor mensen met een dwangmaatregel
kijken of die maatregel terecht is. Dit is analoog aan wat er gebeurt in de Jeugdwet
en de geestelijke gezondheidszorg. Tot mijn verbazing is dit niet geregeld in de Wet
langdurige zorg. Het is raar dat er een cliëntvertrouwenspersoon beschikbaar is als je
dwangzorg krijgt, maar niet als je die nog niet krijgt. Over de Wet langdurige zorg
hebben we namelijk vastgesteld dat we niet willen dat mensen gedwongen zorg
krijgen, opgesloten worden, vastgebonden worden of gedrogeerd worden. We
hebben gezegd dat, als dit toch nodig is, het zo kort mogelijk moet duren en altijd
gericht moet zijn op afbouw. De cliëntvertrouwenspersoon moet daar dan bij helpen.
Als hij in het traject pas aan bod komt als het te laat is, vind ik dat raar. Ik wil daarom
graag aan de staatssecretaris voorstellen dat we de cliëntvertrouwenspersoon ook in
deze wet opnemen. Ik dien daarover een amendement in, maar ik ga ervan uit dat de
staatssecretaris dit gewoon opneemt, ook om de verschillende wetten die gaan over
mensen die in een instelling wonen gelijk te laten lopen.
Dan nog een aantal vragen over de zorgplicht. Zorgkantoren hebben de zorgplicht en
zij moeten regelen dat mensen die zorg nodig hebben deze zorg ook krijgen. Zij
moeten ervoor zorgen dat mensen die op de wachtlijst staan ook weten dat zij op die
wachtlijst staan. We hebben het daar laatst over gehad. Begrijp ik het nou goed dat
in dit wetsvoorstel wordt gezegd dat niet de zorgkantoren de zorgplicht hebben, maar
de zorguitvoerders? Is dat wel wenselijk? Ik zou aan de staatssecretaris willen
voorstellen dat de zorgplicht echt bij de zorgkantoren blijft. Ik zou ook willen
afspreken dat het zorgkantoor altijd een publieke dienst blijft, waarop wij toezicht
kunnen houden en waarop we kunnen ingrijpen als dat nodig is, bijvoorbeeld als het
kantoor niet genoeg aan wachtlijstbemiddeling doet. Als we dat recht op zorg niet
goed beleggen, wordt het namelijk wel heel diffuus. In het debat over de
"wenswachtenden", dat vieze woord, hadden nou juist afgesproken dat we de
zorgplicht niet meer zouden wegschuiven naar de aanbieders. Ik wil graag dat de
staatssecretaris hier antwoord op geeft. Anders moeten we dit aanpassen in de wet.
Ik hoop dat de staatssecretaris dat zelf wil doen.
Het opschalen van de regio's waar de zorgkantoren over gaan, vind ik een slecht
idee. Het idee is dat de zorg dichtbij mensen wordt georganiseerd en dat het
gekende zorg is. Je moet 25 regio's dan niet opschalen naar 10. Dat is een
verkeerde weg. Ik vraag de staatssecretaris daarom de regio's van de zorgkantoren
die er nu zijn goed te analyseren: zijn ze groot genoeg of zijn ze te klein? Misschien
moeten ze kleiner worden. We moeten ze niet rücksichtslos opschalen naar 10. Dat
is onverstandig. Mensen raken uit beeld en de verantwoordelijkheid wordt minder
goed gedeeld.
Ik zou willen voorstellen dat er een contracteerplicht komt voor de zorgkantoren, voor
die aanbieders die er in de regio zijn. Op deze manier hoeven we geen concurrentie
tussen aanbieders te organiseren, want we willen dat er in de zorg wordt
samengewerkt.
Ik had het al over het pgb, het modulair pakket thuis en het voorlopig pakket thuis. Ik
zie door de bomen het bos niet meer. Ik word er eigenlijk knettergek van. Is dit nou
niet beter te regelen? Bestaat het probleem hier niet gewoon uit al die pakketten
waarvan niemand straks nog begrijpt waar ze voor zijn? Het is veel te ingewikkeld
voor mensen die zorg nodig hebben. Is de oorzaak hiervan niet gewoon dat je de
thuiszorg weghaalt bij de langdurige zorg? Als de thuiszorg terugkomt bij de
langdurige zorg zijn mpt en vpt toch niet meer nodig? Dan kunnen we daar gewoon
mee stoppen. Afkortingen waardoor mensen door de bomen het bos niet meer zien
maken het onnodig ingewikkeld en zorgen voor onnodige bureaucratisering. Ze
zullen leiden tot ontmoedigingsbeleid. Dat was toch niet de bedoeling?
Er worden veel gegevens verzameld van mensen die zorg nodig hebben. Dat is
nodig voor professionals, omdat die uitwisseling nou eenmaal moet leiden tot betere
zorg. Door deze wet krijgen heel veel mensen inzicht in gegevens, ook in medische
gegevens, waarbij het medisch beroepsgeheim van artsen en hulpverleners op de
tocht staat. Ik vraag de staatssecretaris om dat op te lossen. Ik heb een amendement
gezien. Dat vind ik een goed amendement, maar daarmee wordt het probleem nog
niet helemaal opgelost. Als we het Centrum indicatiestelling zorg afschaffen, dan
hoeft dat niet meer met medische gegevens te slepen. Dan hoeft een medicus daar
ook geen medische gegevens meer naartoe te sturen. Dat scheelt al een hoop. Als
we vervolgens zouden instellen dat de gegevens van mensen alleen worden
uitgewisseld als zij toestemming hebben gegeven, dan hebben we volgens mij ook
een goed punt te pakken. Dat is precies wat we in het elektronisch patiëntendossier
… O nee, zo mag het niet meer heten.
In de elektronische uitwisseling van patiëntengegevens is geregeld dat het altijd moet
gebeuren met toestemming. Waarom doen we dat niet ook hierbij? Ik zou zeggen:
doe dat. Als professionals informatie uitwisselen, dan mag dat. Dat hoort namelijk bij
je professie. Je hebt immers een medisch beroepsgeheim. Maar als
gemeenteambtenaren, CIZ-medewerkers en allerlei anderen informatie over mensen
in handen krijgen, dan is dat onwenselijk. Dat moeten we niet doen. Graag wil ik op
dit punt een reactie.
Ik heb het al veel gehad over bureaucratie, over minutenregistratie, protocollen,
keurmerken, lijstjes, overhead. We worden er niet beter van. We worden er slechter
van. We hebben geen zicht op de kwaliteit. Ik heb het voorbeeld gegeven van Amsta
en de huizen waar nog steeds veel onrust en veel verdriet is. Het wordt er niet beter
van, van al dat geregistreer. We weten dat medewerkers denken: waarom doe ik dit
nog? Als ze al opschrijven dat er een mooi zorgplan is voor iemand, kunnen ze dat
niet eens uitvoeren. Dit wetsvoorstel zal niets doen aan de bureaucratie. Het zal
alleen maar leiden tot bureaucratie.
Als deze wet er toch moet komen, laten we dan één ding regelen: een verbod op
keurmerken. Ik heb deze zomer gezien dat de VVD dat ook wel een goed idee vindt.
We moeten gewoon niet meer aan keurmerken doen, want keurmerken zeggen niets.
Keurmerken worden afgegeven door heel slimme bureautjes, die daar veel geld aan
verdienen. Een keurmerk kost ook geld voor een zorginstelling, maar het zegt niets
over de kwaliteit. Laten we niet meer aan keurmerken doen. Laten we een streng
toelatingsbeleid realiseren voor zorginstellingen en zorgverleners. Dat wordt dan
gecontroleerd door een goed optredende inspectie. Laten we goed luisteren naar de
signalen van personeel en van bewoners. Als we dat doen, hebben we geen
keurmerken meer nodig. Is de staatssecretaris bereid dit te doen?
De voorzitter:
Mevrouw Leijten, hoeveel tijd denkt u nog nodig te hebben?
Mevrouw Leijten (SP):
Nog twaalf minuten.
De voorzitter:
Ik wilde even nagaan of u aan het afronden bent of niet, ook omdat andere collega's
dat graag willen weten. Gaat u verder, mevrouw Leijten.
Mevrouw Leijten (SP):
Voorzitter, ik heb gewoon tijd opgegeven.
De voorzitter:
Het wordt keurig bijgehouden.
Mevrouw Leijten (SP):
Ja precies.
Voorzitter. Waarom veranderde de staatssecretaris de AWBZ in de langdurige zorg?
Dat is de grote vraag. Doet hij dat om het beter te maken? Nee. Dat had hij allang
kunnen doen. Hij zit er al twee jaar. Hij had allang maatregelen kunnen nemen om de
kwaliteit te verbeteren. Wordt het veranderd om het toegankelijker te maken? Nee.
Voor 600.000 mensen is er geen toegang meer. De pakketten waar mensen recht op
hebben zijn zo ingewikkeld dat ze zullen verdwalen in de toegang. Waar is de
staatssecretaris dan mee bezig? Waarom zou hij dit doen? Gisteren werd het mij een
beetje duidelijk. Toen zei geachte afgevaardigde de heer Van Dijk van de Partij van
de Arbeid: we moeten ons maar wat meer op de gehandicaptenzorg gaan richten; we
moeten daar maar wat meer aandacht voor hebben. Is dit het plan: duw de
ouderenzorg maar de collectieve sector uit?
Op een bijeenkomst tijdens een zorginnovatiereis in München maakte de toenmalige
voorzitter van PGGM duidelijk dat de ouderenzorg onhoudbaar werd gevonden. Er
moet een spaarplan komen. De AWBZ moet niet meer voor de ouderenzorg zijn. Is
dat wat hier gebeurt? Het past wel bij gemeenten bezuinigingen laten uitvoeren, de
toegang tot thuiszorg ingewikkeld maken, mensen niet meer naar het
verzorgingshuis laten gaan. Het is toch een behoorlijke opsomming waar ik van
schrik. Is dat wat hier wordt bedoeld?
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Mevrouw Leijten citeert mij niet helemaal goed. Ik heb niet gezegd dat we meer
aandacht moeten hebben voor de gehandicaptenzorg en minder voor de
ouderenzorg. Ik heb aangegeven dat ouderenzorg iets anders is dan
gehandicaptenzorg, zeker als je het hebt over vernieuwing en ontwikkeling, meer
persoonsgericht en kleinschaliger, minder gedoe. Ik zou het wel prettig vinden als
mevrouw Leijten zou aangeven dat zij mij inderdaad verkeerd heeft geciteerd, dat het
om een apart ontwikkeltraject gaat en niet dat het een belangrijker is dan het ander.
Mevrouw Leijten (SP):
Het lijkt mij heel goed als je zorg op maat mogelijk maakt. Dat dit wat anders is voor
mensen die iets ouder zijn en een zorgbehoefte hebben, vergeleken met mensen die
hun leven lang met een beperking moeten leven, zie ik ook. Maar ik zie niet in
waarom er voor de een een ander traject moet zijn dan voor de ander. Volgens mij is
het heel simpel. Geef mensen de macht om het te doen. Die macht geef je niet alleen
door een zak geld te geven. Je geeft ze macht door ze daadwerkelijk ook de
beschikking te geven over andere zaken. Ik doel op vragen als: Wat kan ik doen?
Kan ik kiezen voor mijn eigen zorgverlening? En: Heb ik voldoende geld om deel te
nemen aan de samenleving? Dat is een andere discussie maar dat regelt dit kabinet
ook niet. De tegemoetkoming voor zorgkosten is afgeschaft. Het inkomen van
Wajongers is onderuitgehaald. Ik vind het dus wel een beetje obligaat om dit te
zeggen.
De voorzitter:
Mijnheer Van Dijk, u hebt straks uw eigen termijn.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Uit de reactie van mevrouw Leijten begrijp ik dat ook zij vindt dat gehandicaptenzorg
iets anders is dan ouderenzorg, dat dit aparte ontwikkeltrajecten betreft, en dat haar
eerdere opmerking eigenlijk niet gepast was.
Mevrouw Leijten (SP):
Ik vroeg me af waar deze wet voor nodig is. De heer Van Dijk zei dat we meer
aandacht moeten hebben voor de gehandicaptenzorg. Ik begreep dat. Ik vind een
collectieve wet voor verschillende groepen helemaal niet zo gek.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Dat is een andere vraag.
Mevrouw Leijten (SP):
Als je het overlaat aan professionals, mensen die zorg nodig hebben en hun
verwanten, ontstaat er zorg op maat. Ik ben niet bang dat dit niet gebeurt. Als er
sprake is van misbruik, moet dat worden opgespoord. Daar is geen terugtredende
overheid voor nodig. Daar is een optredende overheid voor nodig. Ik snap niet dat er
een apart ontwikkeltraject moet komen. Ik denk dat de noden van mensen die zorg
nodig hebben gelijk zijn; een schoon huis, een schoon lijf, goede voeding, goede
ondersteuning, mensen die je kent en deelname aan de samenleving. Dat je dit op
een andere manier moet organiseren voor mensen die wat ouder zijn of voor mensen
die gehandicapt zijn, is waar maar daar heb je geen ander traject voor nodig.
Ik vind dit de wet van de gemiste kansen. In deze wet wordt niets gedaan aan de
slechte omstandigheden voor zorgprofessionals. Het leidt tot ontslagen van
zorgverleners in plaats van dat er meer werk komt. Er wordt niets gedaan aan de
gedwongen sluiting van verzorgingshuizen. Er wordt ook niets gedaan aan die ivoren
torens waarin bestuurders enkel bedrijfsvoering prediken en geen oog hebben voor
bewoners en personeel. Er wordt niets gedaan aan vermogens. Er wordt niets
gedaan aan het oppotten van geld, buitensporige topsalarissen en allerlei overhead.
Er wordt niets gedaan aan de verspilling. Sterker nog, er wordt een bureaucratisch
monster gecreëerd. Ik vind het jammer dat wij dit vandaag moeten bespreken want er
is veel te doen in de zorg. Er wordt dagelijks veel gedaan. De suggestie dat mensen
in de toekomst beter af zouden zijn met deze wet, terwijl er hard wordt bezuinigd en
de toegang tot de zorg wordt ontzegd, is onjuist. Hetzelfde geldt voor de suggestie
dat mensen nu geen passende zorg zouden krijgen. Dat doet te kort aan het werk
van al die mensen die werken in de zorg, die dag in dag uit bezig zijn te roeien met
de riemen die ze hebben en die in schaarste zorg verlenen.
De vergadering wordt enkele ogenblikken geschorst.
Mevrouw Agema (PVV):
Voorzitter. We schakelen even door naar de dag na de eerstvolgende verkiezingen.
Laten die niet pas in 2017 zijn. Er is een dikke kans dat de Partij van de Arbeid dan
gedecimeerd is tot de 12 zetels die zij nu in de peilingen heeft. 26 PvdA-Kamerleden
staan dus op straat. Onder hen de woordvoerder langdurige zorg, Otwin van Dijk. De
deur van zijn kantoor valt zachtjes achter hem in het slot, als hij zich voor de laatste
keer richting de uitgang van het Kamergebouw begeeft. In gedachten komen de
maatregelen waar hij verantwoordelijk voor was, nog eens voorbij. 605.000 zieken en
gehandicapten de AWBZ uitgewerkt. 120.000 zorgverleners hun baan kwijt.
Honderden verzorgingshuizen gesloopt en daardoor 120.000 hoogbejaarden die
nergens meer naartoe kunnen. Het budget voor de huishoudelijke hulp gehalveerd.
Het budget voor de dagbesteding bijna helemaal weggevaagd. De
inkomensregelingen gehalveerd. De gevolgen? Vervuiling, vereenzaming en
verpietering zijn de nieuwe standaarden voor hoogbejaarden in ons land geworden.
Ouderenmishandeling, uitbuiting en beroving zijn sky high. Het aantal
dementerenden 's nachts op straat en het aantal ongelukken met gas en brand zijn
verdubbeld.
Fraude, verspilling, gigaoverhead, bureaucratie, regels, megasalarissen en
vertrekpremies tieren daarentegen nog welig in de zorg. Daar deed Otwin niets aan.
Een beetje voor de bühne; een leuk stukje op NU.nl. Concreet deed hij helemaal
niets. Daar trok hij niet de miljarden weg. Nee, hij pakte de alleroudsten. Die vreesde
hij niet. Die verwachtte hij niet met massademonstraties op het Malieveld. De
verzorgingsstaat reduceerde de Partij van de Arbeid tot een nachtwakersstaat, een
staat waar de overheid zich zo weinig mogelijk bemoeit met en bekommert om zijn
burgers.
Even verderop realiseert Otwin zich dat het enige briljantje dat hij had kunnen
regelen voor de mensen die zo ernstig ziek zijn dat zij in een instelling wonen, niet
regelde, namelijk hun verblijfsrechten. Die verblijfsrechten regelen dat bewoners
dagelijks onder de douche kunnen als zij dat willen, in plaats van dat in een
verzorgingshuis wordt gezegd: bij ons wordt alleen op zondag gedoucht. Die
verblijfsrechten regelen dat bewoners op tijd naar de wc worden geholpen en niet
gedwongen een luier of inco om krijgen, terwijl zij niet eens incontinent zijn. Die
verblijfsrechten regelen dat bewoners naar buiten mogen als zij dat willen, in plaats
van dat bewoners sinds hun opname nooit meer buiten zijn geweest, terwijl zij wel
wilden.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Voorzitter ...
Mevrouw Agema (PVV):
Ik wil mijn blokje eerst even afmaken, voorzitter. Vroeger is niet ...
De voorzitter:
Mevrouw Agema, het woord is aan de heer Van Dijk.
Mevrouw Agema (PVV):
Ik ben nog niet klaar met de heer Van Dijk, dus het lijkt mij handig ...
De voorzitter:
Nee, mevrouw Agema, de heer Van Dijk heeft een interruptie.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Ik ben er natuurlijk heel trots op dat ik zo'n groot deel van het betoog van de PVV
mag uitmaken. Eerder al was er een blog op ThePostOnline. Daar ben ik op zichzelf
genomen wel mee geëerd. Maar de aanleiding is misschien iets minder vrolijk. Ik
moet eerlijk zeggen dat ik daarvan ook wel geschrokken was. Mevrouw Agema doet
net of de Partij van de Arbeid, de VVD of D66 mensen hun douchebeurt zou willen
afnemen. Dat komt waarschijnlijk nog wel in haar blokje aan de orde. Ik moet eerlijk
zeggen: dat werp ik verre van mij.
Mevrouw Agema (PVV):
U neemt het recht op de douchebeurt af.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Maar wat ik niet wil, is dat wij in de wet een standaard checklistje opnemen. Dat heb
ik niet eens bedacht; het komt uit de patiëntenbeweging zelf. Ik noem de NPCF en
het Centraal Senioren Overleg en dan ben ik er vast nog wel een paar vergeten. Ik
zou u in dit debat hun quote willen voorleggen. Zij hebben het volgende aan de
Kamer geschreven. "In het huidige wetsvoorstel wordt vastgelegd welke
onderwerpen worden besproken in het zorgplan. Wij vinden het verstandiger om dat
te regelen in lagere regelgeving, omdat het dan ook gemakkelijker aan te passen is.
Bovendien geldt ook hier dat de regie bij de verzekerde zou moeten liggen ..."
Mevrouw Agema (PVV):
Punt.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Ik ben bijna klaar. "Hierdoor kunnen per sector de onderwerpen worden bepaald die
passend zijn en kan per sector worden aangesloten bij de domeinen die worden
onderscheiden bij kwaliteitskaders. Flexibiliteit en aanpassing van de onderwerpen
zijn dan mogelijk, in het kwaliteitskader of de ontwikkelingen in de samenleving." Wat
is de reactie van mevrouw Agema op dit verzoek van de patiëntenbeweging?
Mevrouw Agema (PVV):
Mijnheer Van Dijk is boos omdat ik de waarheid vertel. De waarheid is dat hij
volkomen overbodig de verblijfsrechten van bewoners uit de wet wil schrappen. Over
deze rechten schrijft de staatssecretaris in zijn kwaliteitsbrief dat ze zijn belangrijkste
speerpunt vormen. Die rechten zijn zijn eerste en belangrijkste speerpunt in de
beginselenwet. Mensen moeten verblijfsrechten krijgen. Zulke rechten hebben
gevangenen al jaren. Misschien heeft de heer Van Dijk gisteren mijn collega Lilian
Helder hier tijdens het mondelinge vragenuur horen spreken over het feit dat jonge
criminelen allerlei douceurtjes krijgen omdat gevangenisbewaarders bang zijn dat die
criminelen boos worden als ze een recreatie-uurtje te weinig krijgen. Recreatie is
vaak iets waarvan een bewoner van een verpleeghuis alleen maar kan dromen. Ik
sta hier voor de patiënten. Ik sta hier niet voor de verenigingen. Ik sta hier niet voor
de bestuurders van verenigingen. Ik sta hier voor bewoners van instellingen, die het
recht zouden moeten hebben om dagelijks te worden gedoucht. Zij zouden het recht
moeten hebben om naar buiten te kunnen gaan. Zij zouden het recht moeten hebben
op een smakelijke maaltijd. Maar mijnheer Van Dijk neemt het initiatief, ik herhaal:
het initiatief, om dat uit de wet te halen.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Wat een ongelooflijke onzin. Ik moet eerlijk zeggen dat ik dit ook wel schandalig vind.
De Partij van de Arbeid, de patiëntenbeweging en eigenlijk iedereen willen dat de
regie bij patiënten komt te liggen. Patiënten moeten zelf kunnen bepalen wat zij
onder goede zorg verstaan. Dat moeten we niet opnemen in checklistjes, waardoor je
naar de rechter moet om het af te dwingen. Er moet een goed zorgplan zijn waarin
staat wat de patiënt wil en wat hij of zij eigenlijk gewoon met zijn leven wil. Daar
passen de grote woorden van mevrouw Agema helemaal niet bij. Zij is bezig met het
voeren van een schijndebat.
Mevrouw Agema (PVV):
Sinds ik hier in de Tweede Kamer werk, probeer ik al om het voor elkaar te krijgen
dat mensen deze verblijfsrechten krijgen. Vorig jaar, toen de wet klaar was voor
behandeling in de Tweede Kamer, werd die spontaan ingetrokken. Zowel de heer
Van Dijk als de staatssecretaris beweerde dat de wet veilig was gesteld in de nieuwe
Wlz die naar de Kamer zou komen. De Partij van de Arbeid zei daar blij mee te zijn.
Dat schreef die fractie in de schriftelijke inbreng naar aanleiding van het intrekken
van dat wetsvoorstel.
De voorzitter:
De heer Klaver wil een vraag stellen.
Mevrouw Agema (PVV):
Ik ben nog niet klaar, voorzitter.
De voorzitter:
Sorry, gaat u verder.
Mevrouw Agema (PVV):
Het is een schandalige toestand hier met die Partij van de Arbeid. Wie neemt nu
actief het initiatief om verblijfsrechten te schrappen? Die verblijfsrechten vormen de
basis. Er zijn mensen in verzorgingshuizen die heel graag naar buiten willen, maar
dat nooit meer mogen omdat men in zo'n verzorgingshuis daarvoor geen mensen
meer vrijmaakt. Er zijn mensen die bewust incontinent worden gemaakt omdat er te
weinig personeel op de werkvloer is. Met het vastleggen van die rechten wordt
geregeld dat de zorgmedewerker het recht krijgt om voor dat soort basale
verblijfsrechten te kunnen zorgen en de patiënt er recht op krijgt dat ervoor wordt
gezorgd. Die verblijfsrechten ga je dus niet uit de wet slopen. Dat doe je al helemaal
niet als de staatssecretaris zegt dat ze zijn belangrijkste speerpunt vormen om iets te
doen aan de kwaliteit. We weten dat die kwaliteit slecht is. Daarover zullen we
binnenkort een debat voeren.
De heer Klaver (GroenLinks):
Wanneer heeft mevrouw Agema voor het laatst haar verkiezingsprogramma, en de
doorrekening van dat verkiezingsprogramma door het CPB gelezen?
Mevrouw Agema (PVV):
Nou, het is een uitstekend verkiezingsprogramma. De PVV haalde daarmee de beste
resultaten als het gaat om economische groei, groei van de koopkracht en groei van
het aantal banen. De heer Klaver had die goede resultaten niet, nee.
De heer Klaver (GroenLinks):
Volgens mij is het antwoord op de vraag wanneer mevrouw Agema het
verkiezingsprogramma en de doorrekening ervan heeft gelezen, dat ze die eigenlijk
nog nooit heeft gelezen. Ik citeer pagina 115 van Keuzes in Kaart. Daar staat het
volgende. "De langdurige zorg in de AWBZ wordt ingericht volgens het principe van
buurtzorg c.q. regelarme zorg." Dat wil zeggen dat het recht op zorg vervalt. Het
wordt weer een voorziening. Mevrouw Agema valt hier de PvdA keihard aan. Ik heb
er geen enkel bezwaar tegen als de PvdA wordt aangevallen, maar dan moet dat wel
met de juiste argumenten gebeuren. De PvdA wordt nu keihard aangevallen op het
feit dat die fractie van de zorg geen recht meer wil maken, maar een voorziening. De
PVV doet echter precies hetzelfde in haar verkiezingsprogramma en in de
doorrekening. Ik zou zeggen: lees dat verkiezingsprogramma en die doorrekening
voor de verandering eens een keer. Laat mevrouw Agema dát doen, in plaats van
hier zo opportunistisch het woord te voeren en de integriteit van een collega aan te
vallen.
Mevrouw Agema (PVV):
Ik waardeer het zeer dat de heer Klaver invalt voor mevrouw Voortman. Als hij echter
wat langer had meegedraaid in de commissie voor VWS, had hij misschien geweten
dat het CPB later is teruggekomen op die passage. Dat is de waarheid. Het CPB is
teruggekomen op die passage, want het regelarm werken kan prima binnen de
huidige AWBZ en binnen het recht op zorg. Het CPB is hierop teruggekomen. Het
spijt mij, mijnheer Klaver. U staat hier vol bravoure te interrumperen …
De voorzitter:
U mag dit even rechtzetten, mijnheer Klaver, maar daarna geef ik het woord aan
mevrouw Agema.
De heer Klaver (GroenLinks):
Het is fijn dat mevrouw Agema zegt dat ik hier met veel bravoure sta. Als zij zegt dat
het CPB hierop terug is gekomen, mag zij het mij laten zien zoals ik heb gedaan,
door te zeggen op welke pagina staat dat de PVV het mis heeft.
Mevrouw Agema (PVV):
Voorzitter. Ik was nog niet klaar met de heer Otwin van Dijk. Vroeger is niet heilig,
maar daar kom ik zo op. De verblijfsrechten die gevangenen middels de Penitentiaire
beginselenwet wel decennialang al hebben en waar jonge criminelen allemaal
douceurtjes voor verdienen, zoals een beltegoedje of een bezoekje aan McDonalds,
als zij bijvoorbeeld een keertje te weinig recreatie hebben gehad, laat dat nou net iets
zijn waar de gemiddelde verpleeghuisbewoner alleen maar van kan dromen. Maar zij
hebben daar dus geen recht op. Je zou toch zeggen dat we die rechten eens moeten
gaan regelen voor verpleeghuisbewoners of mensen die in een
gehandicapteninstelling wonen en dat we ze afpakken van het gajes dat er de boel
mee traineert. Temeer ook, omdat die basale rechten volgens staatssecretaris Van
Rijn zijn eerste en belangrijkste speerpunt vormen voor het belangrijkste doel van zijn
kabinet. De Wlz heeft namelijk drie doelen: ten eerste kwaliteit, ten tweede het meer
betrekken van de burgers bij de zorg en ten derde de financiële houdbaarheid. In de
kwaliteitsbrief bij speerpunt 1 staan de rechten in de beginselenwet genoemd. Het is
waanzin dat de woordvoerder van zijn partij in de Tweede Kamer nota bene degene
is die deze rechten uit de wet sloopt!
Maar hier komt de crux. Terwijl Otwin van Dijk invoering van deze verblijfsrechten
zomaar cadeau kreeg en deze op zijn naam kon zetten met het aannemen van de
wet die we vandaag bespreken, deed hij dat niet. Ergo, hij sloopte ze bewust uit de
wet, op eigen initiatief, met een amendement. Maar waarom deed hij dat? Was dat
omdat de PVV ooit het initiatief had genomen tot die rechten? Is het strippen van alle
beleid van PVV-invloeden belangrijker dan het recht te mogen douchen voor de
allerbreekbaarsten in ons land? En toen kwam vanochtend de aap uit de mouw. We
zagen dat net ook. Otwin is gezwicht voor de lobby van zorgaanbieders of NPCF. Hij
kiest voor de lobby van "hier wordt alleen op zondag gedoucht" in plaats van
"wanneer wilt u douchen, mijnheer?". Hij kiest voor de dikke salarissen van
bestuurders die geen zin hebben om voldoende personeel in te zetten zodat mensen
gewoon naar het toilet geholpen worden in plaats van dat ze een luier of inco om
krijgen en nog niet eens incontinent zijn. Dat is Otwin van Dijk. Dat is wat hij deed:
zwichten voor bestuurders, en niet staan voor bewoners en de verzorgers.
Otwin buigt zijn hoofd als hij berooid en met lege handen de laatste keer het
Kamergebouw verlaat. Voor de ouderen en gehandicapten in het land betekende hij
niets dan ellende. Hij was de man die de bijl in de langdurige zorg zette. Hij was de
man die verzorgingshuizen sloot en de huishoudelijke hulp halveerde. Hij was het die
de boel ontmantelde en als klapper op de vuurpijl bewoners van instellingen ook nog
eens verblijfsrechten bewust ontnam. We gaan nu nog een keer proberen om hem
op andere gedachten te brengen zodat hij te zijner tijd met opgeheven hoofd dit
gebouw kan verlaten. Want alsjeblieft, Otwin, doe het niet. Trek dat verschrikkelijke
amendement in en regel de rechten voor bewoners!
De voorzitter:
Was u klaar?
Mevrouw Agema (PVV):
Daar hebben we de volgende rechtensloper bij de interruptiemicrofoon.
De voorzitter:
Was u klaar met het kopje "Otwin van Dijk"?
Mevrouw Agema (PVV):
Ja!
De voorzitter:
Dan is het woord aan mevrouw Bergkamp voor een interruptie.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ik weet dat er op dit moment heel veel mensen in Nederland kijken naar dit debat en
dat heel veel mensen onzeker zijn over de veranderingen in de zorg. Het voelt dan
ook als mijn taak als volksvertegenwoordiger om, als er zulke onzin de ether in wordt
gestrooid, nog een keer de bevestiging te geven van wat GroenLinks al aangaf. Het
verwijt dat mevrouw Agema maakt over de rechten in de zorg en de douchebeurten,
is klinkklare onzin. Het voorstel is om het niet in de wet, maar in lagere wetgeving te
regelen zodat maatwerk mogelijk is en zodat het zorgplan, dat overigens ook een
amendement is van de heer Van Dijk, juist dat recht versterkt. Voor alle mensen die
nu kijken: wat de PVV hier doet, is klinkklare onzin verkopen. Mensen worden bang
gemaakt. Ik vind het als volksvertegenwoordiger belangrijk dat we het rechtzetten als
er echt onzin wordt verkondigd.
Mevrouw Agema (PVV):
Mevrouw Bergkamp kan er ook niet tegen dat ik hier de waarheid spreek. Zij heeft
het initiatief genomen om de rechten uit de wet te halen. Het is haar initiatief! En dan
zou ik onzin verkondigen? Er is geen amendement? Er ligt geen amendement
waarmee u de rechten uit de wet haalt? Dat ligt er niet? "Mevrouw Agema verkondigt
onzin?" U hebt het niet gedaan?
Mevrouw Bergkamp (D66):
De toon wordt steeds spannender, maar de waarheid blijft hetzelfde. De intentie van
het amendement is om mensen meer maatwerk te geven, om ervoor te zorgen dat ze
zelf meer regie kunnen nemen, als dat mogelijk is, en om ervoor te zorgen dat er
onderscheid gemaakt kan worden tussen de ouderenzorg en de gehandicaptenzorg.
De bedoelingen zijn anders. Als je echter een heel ander wereldbeeld hebt, zoals de
PVV, snap ik dat je alles git- en gitzwart ziet. Ik vind wel belangrijk om datgene wat
mevrouw Agema zegt, te nuanceren en aan te geven dat de heer Van Dijk en
volgens mij wij allemaal willen dat mensen op tijd naar het toilet kunnen, dat ze
gedoucht kunnen worden, dat ze een kopje koffie krijgen. Natuurlijk! Dat resultaat
willen wij allemaal. Wij willen echter dat dit in het zorgplan geregeld wordt, dat er
afspraken over gemaakt worden, zoals je over veel meer dingen afspraken moet
maken, bijvoorbeeld dat je niet alleen één keer per dag kan douchen, maar
misschien wel twee keer. Dit is oud denken; dit is gitzwart denken. Ik neem daar echt
afstand van.
Mevrouw Agema (PVV):
Ik zie dat de heer Van Dijk nog even voor haar klapt. Als mevrouw Bergkamp de
waarheid niet van mij wil horen, dan had ze dat amendement misschien niet moeten
indienen. Zelfs de indicatiestelling wordt in het wetsvoorstel helemaal vastgetimmerd,
om even een ander onderwerp te noemen. Dit gebeurt zodat er niet op korte termijn
iets aan veranderd kan worden. De verblijfsrechten worden uit de wet gehaald.
Volgens mevrouw Bergkamp komen die terug in een AMvB. Daarmee wordt geregeld
dat er niets meer in de wet staat. Dan is er helemaal niets waar mensen nog
aanspraak op kunnen maken. In lagere regelgeving komt er dan misschien een
AMvB'tje. Die is veranderbaar, in de ministerraad of via een ministeriële regeling. Die
komt nooit in de ministerraad. Het gaat om te vage regeltjes die waarschijnlijk niet
eens nageleefd hoeven te worden. Als het echter in de wet staat, zul je, als je er iets
aan wilt veranderen, een wetswijziging door de Tweede en de Eerste Kamer moeten
zien te krijgen. Daarom is het belangrijk dat die rechten in de wet staan. Daarom
staat zelfs de indicatiestelling, waar zo ongelofelijk veel kritiek op te uiten is, in de
wet.
Ik heb nog één puntje voor D66. Ik zag mevrouw Bergkamp gisterochtend iets
zeggen over zelfbeschikkingsrecht. Ze zei hoe belangrijk ze dat vond en dat ze
daarom nog een amendement indiende. Is het niet de staatssecretaris die bevestigde
dat deze rechten, de verblijfsrechten, het basale zelfbeschikkingsrecht vormen?
Vervolgens haalt D66 ze uit de wet. Het is allemaal zeer wonderlijk.
Vroeger is niet heilig, ook niet voor de PVV, maar het was wel gebruikelijk dat
ouderen, lang voordat ze serieus hulpbehoevend werden, zich inschreven voor een
bejaardenwoning. Daar gingen ze wonen als ze wat slechter ter been of een beetje
hulpbehoevend werden. Zolang het nog ging, ging men daar naar de soos of de
kaartclub en at men mee in het restaurant. Daar kwamen ook andere mensen uit de
wijk. Ik weet niet waarom de heer Van Dijk daar weer om zit te lachen, maar zo was
het vroeger.
Als je wat ging mankeren, was de woning daar allang op berekend en was er
professionele hulp in de buurt, meestal naast of in het gebouw. Als het helemaal niet
meer ging, bijvoorbeeld vanwege gevorderde dementie of een opeenstapeling van
aandoeningen, kon je verhuizen naar het aan het bejaardenoord gelieerde
verpleeghuis. Dat was een mooi geleidelijke overgang. Wat hadden we het in
Nederland toch mooi voor elkaar.
De afgelopen tien jaar veranderde er veel, vooral met de invoering van de
zorgzwaartebekostiging vijf jaar geleden. Er ontstond een run op zwaardere gevallen,
want die leverden meer geld op. Er ontstond een run op die mensen die de
samenstelling in de verzorgingshuizen een totaal ander karakter gaven. Het eerder
genoemde systeem verdween daardoor in een rap tempo. De huidige bewoners van
verzorgingshuizen zijn gemiddeld veel zwaarder beperkt en er is een serieuze
zorgvraag. Wandelde vroeger een oudere nog het verzorgingshuis binnen, de
afgelopen jaren werden ze meestal geduwd in een rolstoel. Er is dus al veel
veranderd ten opzichte van vroeger.
Wat wil deze regering nu met haar participatiemaatschappij? Onze ouderen moeten
in hun eigen huis blijven wonen en de verzorgingshuizen moeten dicht. En dan?
Ouderen worden stokoud en gaan wat mankeren. Ogen en oren gaan achteruit en de
partner komt te overlijden. Het geheugen wordt ook steeds minder. Op enig moment
gaat het eigenlijk niet meer. Een oogje dat de boel in het zeil houdt, is dan gewenst.
Maar dat kan niet meer. Ze blijven in hun eigen huis wonen, verstoken van wat
aanspraak en mensen om hen heen. Maar dat is wat we met z'n allen willen. Toch?
Nou, dat is wat de Partij van de Arbeid wil. Als een hoogbejaarde mazzel heeft, zijn
er nog kinderen die op bezoek komen, maar ze blijven niet zonder zorgen. Ze doen
de administratie en de was en ze helpen met schoonmaken. Ze gaan mee naar de
dokter of naar het ziekenhuis, maar thuisgekomen lopen ze te piekeren of pa of ma
niet toch naar buiten gaat en misschien onder de bus komt. Zorgen om pa, zorgen
om ma. Draait pa de deur nog wel op slot? Zal ma het gas wel hebben uitgedaan?
Hoeveel beschimmelde etenswaren zullen er nu weer in pa's koelkast liggen?
Tijdens heldere momenten vinden pa en ma het zielig voor de kinderen. Ze hebben
toch ook hun eigen leven, hun werk en hun gezin? Op slechte dagen is dit besef er
niet en worden de kinderen misschien wel uitgescholden omdat ze zich overal mee
bemoeien of dingen weggooien die eigenlijk bewaard moesten blijven.
Maar het kan ook erger: heb je geen mazzel en heb je geen kinderen — een kwart
van de ouderen — en heb je niemand meer, dan moet de gemeente voor je zorgen
en moet je hopen dat de wijkverpleegkundige langskomt. Afhankelijk van welke
gemeente, kan dan thuiszorg, begeleiding, verzorging of verpleging geregeld worden
of aanpassing aan het huis. Of niet. Dan kijkt er niemand in de koelkast, doet
niemand de administratie en gaat er niemand mee naar de dokter of naar het
ziekenhuis.
Als na een tijdlang aanmodderen met het op de been houden van pa en ma er dan
ook nog een gebroken heup, een hersenbloeding of iets anders acuut medisch bij
komt kijken, dan is daar voor de kinderen niet meer tegen op te zorgen. Dus moet er
alsnog op stel en sprong een plek in een verpleeghuis komen. Dat moet snel, want
pa moet zo snel mogelijk het ziekenhuis weer uit vanwege de kosten. Er is geen tijd
om rustig te zoeken naar een verpleeghuis in de buurt waar het prettig is en de zorg
goed is. Nee, ze moeten het doen met een instelling waar plek is. Daar eenmaal toch
gesetteld, wonen er alleen nog maar mensen die heel erg ziek en hulpbehoevend
zijn. Voor verpleegkundigen is het verpleeghuis daardoor heel zwaar geworden als
het gaat om werken. Het is heel zwaar om met zo'n populatie iedereen aangekleed,
gewassen en gevoed te krijgen. Voor gezellige uitstapjes of wandelingen zijn de
bewoners te ernstig ziek. Daar is geen tijd voor en ook geen geld. Veel bewoners zijn
ook te ver heen om nog dankbaarheid of affectie te tonen aan hun verzorgenden.
Werken in dat wat nog over is van de verzorgingsstaat was al bewonderenswaardig
maar wordt straks heel erg zwaar. Heb je geen kinderen of een andersoortig netwerk
en breek je je heup of krijg je een hersenbloeding, dan is de kans groot dat je na een
paar weken pas gevonden wordt, levenloos.
Omdat het sluiten van de verzorgingshuizen te veel klinkt als een botte bezuiniging,
is de term "extramuraliseren zzp 1-3" gevonden. Niemand die daar nog wat van
snapte, maar deze term werd ontmaskerd en toen bleek dat langer thuis wonen het
mantra moest worden. Want wie wil dat nou niet? Vanaf dat moment werd ieder
Kamerstuk, elk antwoord en elk debat doorspekt met het "langer thuis wonen". Wilde
de heer Van Beek langer thuis wonen, die mijnheer over wie we de vorige week nog
een debat voerden? Als we het hem hadden gevraagd, vast wel, maar mijnheer Van
Beek was al aan het dementeren; hij wist niet eens waar de alarmbel om zijn nek
voor diende. De heer Van Beek heeft langer thuis gewoond, zoals de regering het
wil, maar kwam op trieste wijze om het leven na een val; niet op het knopje gedrukt,
zwaar onderkoeld gevonden en in het ziekenhuis gestorven. Zie ook de heer
Hoekstra, 91 jaar oud, dement, bijna blind en bijna doof. Hij heeft
evenwichtsstoornissen en een permanente katheter. Hij zal waarschijnlijk hetzelfde
antwoord geven als je het hem vraagt. Natuurlijk wil hij thuisblijven, maar hoelang
gaat dat nog goed? Treft hem straks hetzelfde lot als de heer Van Beek?
VVD, CDA, D66, GroenLinks en de ChristenUnie hebben in 2012 snel geld willen
maken. Dat sluiten van die verzorgingshuizen kon zelfs zomaar zonder een wijziging
van de wet en zonder een debat om over de gevolgen te spreken. Herinnert u zich
nog die lachende gezichten, drie dagen na de Catshuis-breuk? Buma, Pechtold, Sap
en Slob, wat waren ze verheugd en wat waren ze enthousiast! De PVV heeft direct
gealarmeerd en direct gemeld dat die rare maatregel met dat extramuraliseren het
sluiten van de verzorgingshuizen betekent, maar we werden, inmiddels in
verkiezingstijd aanbeland, weggehoond. Het kan ook niet anders, want het sluiten
van de verzorgingshuizen is nauwelijks voor te stellen. Nu, twee jaar later, zien we de
gevolgen ervan. In de verpleeg- en verzorgingshuizen blijven 80.000 van de 156.000
plekken over. Op een totaal van 200.145 geldige indicaties betekent dit dat zo'n
120.000 hoogbejaarden het verzorgingshuis niet meer in komen. Zij blijven
noodgedwongen thuis wonen; dat is niet vrijwillig, maar noodgedwongen, met alle
gevolgen van dien. Er staan kamers leeg, maar verzorgingshuizen sluiten hun
deuren en ouderen worden gedwongen om te verhuizen. Dat heeft grote gevolgen
voor bewoners, want oude bomen laten zich niet zomaar verstekken. De 104-jarige
Han wilde niet verhuizen en stopte met eten. Een paar weken later is hij overleden.
De verhuizing heeft hij niet meer hoeven meemaken. Dat is triest, want met dagelijks
een ijsje in zijn geliefde dorp had hij nog jaren mee gekund.
Het leverde niet alleen in 2013 snel geld op. Voor 2015 is voor de bezuinigingen op
de langdurige zorg 2,3 miljard euro ingeboekt en in de jaren erna loopt het schrappen
van de financiering van de verzorgingshuizen uit de begroting. Tabel 7.1 leert ons dat
het gaat om een additionele bezuiniging van 3 miljard euro. Ik vraag de
staatssecretaris of dat de reden is dat we aan geen enkele financiële kolom de kolom
"structureel" toegevoegd kregen. Structureel gaat hij veel en veel meer bezuinigen.
Het gaat niet om 2,3 miljard in 2015 en 3,2 miljard in 2018; met 3 miljard extra wordt
er structureel minimaal 6,5 miljard bezuinigd. Het langer thuis wonen levert
uiteindelijk dus een tienvoud op. Het levert dus snel geld op, maar het zijn geen
bezuinigingen hoor, want de mensen willen dit!
Er gebeurde niets met die verzorgingshuizen. Ze werden niet overgeheveld naar
gemeenten of naar de Zorgverzekeringswet, zoals alle andere afspraken die uit de
AWBZ werden gegooid. Ze komen zelfs niet meer terug in de aanstekelijke
infographic van VWS. Ze zijn gewoon weg. Foetsie! De schandvlek van Rutte II wordt
gewoon weggepoetst, precies zoals dat nu in de praktijk gebeurt. De echte cijfers zijn
de volgende. Tussen 2012 en 2013 liep het aantal plekken in verzorgingstehuizen
terug van 78.000 naar 26.000. Dat is ruim 50.000 plekken minder in één jaar tijd. Kan
iemand dat bevatten? Tussen december 2012 en december 2013 zijn ruim 50.000
plekken in verzorgingshuizen verdwenen. Ik verzin het niet, dat getal komt gewoon
uit de beantwoording van de staatssecretaris.50.000 plekken minder! En dan weten
wij nog niet eens hoeveel het er eind 2014 zijn. Wel weten we dat deze massale
sluiting van verzorgingshuizen hét succesnummer van Rutte II is.
Wat wil de PVV? De PVV wil een verzorgingsstaat 2.0. Dat is een verzorgingsstaat
met verzorgingshuizen in een beschaafd land, dat zich bekommert om zijn
allerzwaksten, dat ervoor zorgt dat mensen zoals de heer Van Beek of de heer
Hoekstra niet aan hun lot worden overgelaten, maar goede zorg krijgen in een
beschermde woonomgeving. Dat is een verzorgingsstaat met de
investeringsmiddelen van de PVV, met de rechten van de PVV en met het
experiment "regelarm werken" van de PVV. Deze drie zaken zijn met de vlooienkam
uit het beleid gehaald, maar waarom eigenlijk? Omdat ze van de PVV afkomstig
waren? Omdat de bijl in de ouderenzorg moest? Niet de PVV, maar de patiënten zijn
daar de dupe van. De investeringsmiddelen, de Agemagelden, voor meer handen
aan het bed en meer scholing voor zorgmedewerkers zijn geschrapt. Tegelijkertijd
liegen de vele rapporten van de inspectie er niet om. De kwaliteit van de
verpleeghuizen is nog steeds ver onder de maat. Dat is meestal te herleiden tot een
gebrek aan goed geschoolde collega's.
Ook zouden we in de verzorgingsstaat 2.0 overgaan tot het scheiden van wonen en
zorg, waarbij bewoners huur gaan betalen voor verblijf in een verzorgings- of
verpleeghuis. Nee, dat kan niet van de ene op de andere dag. Nee, dat levert niet
snel geld op. Maar het zorgt er wel voor dat mensen niet aan hun lot worden
overgelaten of op 104-jarige leeftijd nog moeten verhuizen. Het zorgt er wel voor dat
de mensen in de wijk gebruik kunnen maken van de faciliteiten van het
verzorgingshuis. Het zorgt er ook voor dat minder mensen aanspraak maken op veel
dure verpleeghuiszorg. Het scheiden van wonen en zorg kan in 2020 gerealiseerd
zijn. Ik hamer daar zo op omdat VWS zelf becijferd heeft dat dit 0,8% van het bbp
scheelt. Dat is bijna 5 miljard euro! Dat is nogal een slok op een borrel. Als klap op
de vuurpijl maakt dat het ook nog eens heerlijk vergelijkbaar met de landen om ons
heen; op basis van die vergelijking worden heel veel bezuinigingen gemotiveerd. En
dat zonder dat iemand zijn zorg kwijtraakt! Komen wij zomaar uit de klauwen van
Brussel? Als we dan ook nog de megasalarissen van 40 miljoen, de verspilling van 4
tot 8 miljard, de bureaucratie van 2 miljard, de overhead van 1,8 miljard en de fraude
van 2 miljard aanpakken, houden we aan het einde van de rit niet alleen heel veel
geld over, maar besparen we ook meer dan het kabinet zonder dat de zorg van
mensen wordt afgepakt en zonder dat onze verzorgingsstaat kapot wordt bezuinigd.
Er komen straks wat amendementen aan. Ik wil de Kamer voorstellen om over te
gaan tot een werkvloerbonus. Men denkt misschien: wat is dat nou, de PVV is toch
tegen bonussen? Ja, tegen bonussen voor de top en tegen bonussen voor van alles
en nog wat, voor mensen die niet eens contact met patiënten hebben. Het gaat ons
om het volgende. De staatssecretaris heeft ons tijdens het debat over de Wmo
voorgerekend dat het hanteren van een overheadnorm van minder dan 8% 1,8
miljard kan schelen. Het is echter heel lastig om dat te realiseren. Wat nu als je een
klein deel van die opbrengst van 1,8 miljard reserveert voor een bonus aan al die
organisaties die toe kunnen met 7% overhead? De te verwachten opbrengst is
gigantisch. Ik stel dus voor om een klein deel daarvan te reserveren voor die
organisaties die het goed doen. Zij krijgen dan dus extra geld, en niet voor de top
maar voor de werkvloer.
Je kunt dat doorvoeren. We lezen vandaag bijvoorbeeld dat ondervoeding 1,8 miljard
kost. We hadden in het gedoogakkoord ten tijde van Rutte I een heel hoofdstuk
opgenomen waarin stond dat we wat moesten doen aan de kwaliteitsverbetering,
omdat het zo veel geld oplevert. Het gaat bij zaken als ondervoeding, doorliggen en
uitdroging om een gemiddelde van 20%. Als dat gemiddelde wordt gereduceerd tot
een percentage onder de 4, levert dat 1,8 miljard op. Als je tegelijkertijd een heel
klein deel van dat bedrag reserveert voor een werkvloerbonus aan die organisaties
die dat waarmaken, krijg je een ongelooflijk veel hogere kwaliteit. Zaken als
doorligwonden, ondervoeding en uitdroging zijn heel schrijnend. De instellingen die
het goed doen, worden dan beloond.
Ik heb hier dus twee voorbeelden die al voor 3,2 miljard aan besparingen zorgen. Dat
is het totale bedrag dat het kabinet op de langdurige zorg bezuinigt. Maar je kunt
verder gaan. Geef een werkvloerbonus voor interne regeldruk die weggenomen
wordt of voor verspilling die aangepakt wordt. Stop sowieso met die malusregeling.
Het kan toch niet zo zijn dat een instelling die het heel slecht doet, nog eens een
kleiner budget krijgt? De bewoners worden daarvan de dupe. Als je het slecht doet,
krijg je gewoon niets extra's. Het geld heb je wel heel hard nodig om op de een of
andere manier op peil te komen.
Neem de kleine instellingen, die 2 miljard goedkoper werken en betere kwaliteit
leveren.
De heer Klaver (GroenLinks):
Ik wil de voorstellen van mevrouw Agema goed begrijpen. Pleit zij voor de invoering
van prestatiebekostiging in de zorg? Zij zegt dat je een bonus moet krijgen als je
presteert in de zin dat je weinig overhead hebt. Dat is toch prestatiebekostiging?
Mevrouw Agema (PVV):
Die is er al.
De heer Klaver (GroenLinks):
Ik probeer te begrijpen wat mevrouw Agema nu precies voorstelt. Zij geeft aan dat er
extra geld moet komen zodra de overhead laag is. Dat is toch belonen naar
prestatie?
Mevrouw Agema (PVV):
Dat gebeurt al. Als je het in de zorg goed doet, kun je 2% extra krijgen. Doe je het
niet goed, dan krijg je 2% minder. Het is er dus al.
De heer Klaver (GroenLinks):
Maar u zegt dat u dat wilt intensiveren. Heb ik dat verkeerd begrepen? Ik probeer u
goed te begrijpen.
Mevrouw Agema (PVV):
Ik vind dat de malus moet worden afgeschaft, dus de 2% boete die van het
zorgbudget afgaat. Alleen bewoners zijn daarvan namelijk de dupe. Als instellingen
1,8 miljard kunnen besparen door de overhead te halveren, dan moet een klein deel
van de opbrengst naar die instellingen. De prestatiebeloning is er al.
We gaan over tot kleine instellingen waar het goed toeven is, de kwaliteit hoger is, de
tevredenheid groter is en de kosten een kwart lager zijn. In het verzorgingshuis van
de toekomst, onze toekomst, dus een toekomst met verzorgingshuizen in plaats van
zonder, is het goed toeven. De zorg is bevrijd van mismanagement door fusiedrift,
van ontstane zorggiganten met soms wel honderdduizenden klanten, vijf
managementlagen, dure autoparken, megasalarissen en grote administratiekantoren
op industrieterreinen. Zij hebben plaatsgemaakt voor kleine verpleeghuizen zonder al
te veel overhead. De carrousel van disfunctionerende bestuurders en managers waar
de grootste roofridders tonnen toucheren, is doorbroken. Sterker nog: bestuurders
zijn er nauwelijks nog. Bestuurder wordt iemand pas na een gewichtige
bestuurderstoets. Een eenkoppig bestuur heeft de touwtjes stevig in handen. Vaak is
dat een gepensioneerde, wat oudere dame die haar hele leven in de zorg heeft
gewerkt. Zij heeft gezag, verstand van zaken en verlangt de beste kwaliteit. Wat
weggeregeld was, is terug: het geweten. Zorginstellingen werken regelarm. De
bureaus en computers voor alles en nog wat én de maatpakken zijn de deur uit.
Professionals hebben het vertrouwen teruggekregen. Het geld zit niet meer aan de
top, maar is terug bij de werkvloer. Dat zorgt voor veel meer handen aan het bed.
Voor het verzorgen van ouderen, wassen, verschonen, tandenpoetsen en aankleden
tot het verzorgen van wonden is weer tijd. De gebouwen zijn klein, keurig verzorgd
en van alle gemakken voorzien, hoewel de luxe er niet vanaf druipt. Naast de
hoofdverpleegkundige is er iemand die de boekhouding doet op de enige nog
overgebleven werkcomputer. De rest van de medewerkers is bezig met het vak, met
de bewoners. In de wet zijn rechten vastgelegd die ervoor zorgen dat bewoners
onder de douche of naar buiten mogen wanneer ze dat willen. Kant-enklaarmaaltijden zijn uit de mode geraakt. Er wordt overal vers gekookt, wat ook nog
eens veel goedkoper is. De gezellige geur van stamppot met spekjes en worst vult de
gangen en woningen. Als het kan wordt er samen gekookt en boodschappen
gedaan. Het wonen in een verzorgingshuis leidt niet meer tot povere toestanden.
Een dame blijft een dame en een heer blijft een heer, of ze nu thuis wonen of in een
instelling. Om de basis goed te regelen, is er wel iets veranderd. De inspectie was
vroeger een wat sullige ouwe lobbes met een schier eindeloos geduld die bezoekjes
altijd ruim van te voren aankondigde. Nu is ze een krachtige waakhond geworden
voor de zorg. Wie de kluit belazert, voelt dat hij de klos is als hij niet goed voor zijn
bewoners zorgt. Ouderenmishandeling is de kop ingedrukt, veroordeelden komen
niet meer elders in de zorg aan de bak, de taakstraf voor het beroven van een
oudere met een rollator wordt vervangen door een gevangenisstraf. Beter opgeleid
personeel weet goed om te gaan met de nukken die een hoogbejaarde soms parten
speelt en een vader of moeder met de kaak uit de kom, open gebeten armen, of
expres niet verschoond of van het toilet gehaald, behoort tot het verleden. Den Haag
heeft ingezien dat het geen enkele zin heeft om voortdurend de systemen, zoals de
AWBZ en de onderliggende zorgzwaartefinanciering, te wijzigen of helemaal
overboord te gooien. De sector is tot rust gekomen. Je hoeft niet meer knettergek te
worden van alle systeemwijzigingen, die ook nog eens enorm veel geld kostten.
Systemen zijn gemakkelijker gemaakt, er is veel meer mogelijk en bijna alles mag.
Vroeger is ook niet heilig als het gaat om de gehandicaptenzorg. Decennialang was
het gebruikelijk dat de patiënten woonden en zorg kregen op een afgesloten terrein,
meestal in de natuur. Nu kunnen we zeggen dat dit niet goed is. Mensen worden er
hulpeloos en minder zelfstandig door, omdat alles voor hen wordt geregeld en
georganiseerd. Het verblijf in zo'n instelling heeft echter ook voordelen. Voor
bewoners met een ernstige beperking biedt zo'n instelling vrijheid. Bewoners hebben
er een kamer of een klein appartementje waar ze verblijven. Daarnaast kunnen ze
allerhande klusjes doen, afhankelijk van het niveau waarop zij functioneren. Ze
kunnen zich veilig over het terrein verplaatsen. Dit alles gebeurt onder toezicht en dat
is niet onbelangrijk. Ook dit moest allemaal maar eens anders. De financiering van
beschermd wonen voor de lagere zzp's werd geschrapt. In de nieuwe
participatiemaatschappij wonen mensen met een verstandelijke of psychiatrische
beperking in gewone huizen, in gewone buurten met zo min mogelijk professionele
hulp. Ze gaan naar een gewone sportclub, hebben bij voorkeur een gewone baan bij
een gewone baas en er worden vrienden gemaakt met de gewone buren die
spontaan en gratis een handje helpen als dat nodig is. Iedereen weet dat dit wishful
thinking is en dat het kabinet hiermee een flink risico neemt. De betrokken
gehandicapten worden er de dupe van, alleen al doordat we een recordaantal
werklozen hebben en de gewone baas zo veel keus heeft, dat iemand aannemen
met een beperking waarschijnlijk al snel gezien wordt als te veel gedoe.
De sociale werkvoorziening dan? Die bezuinigde de Partij van de Arbeid ook al
kapot. Er zijn geen beschutte werkplekken meer, dus moeten de gemeenten het zelf
maar uitzoeken. Voor gehandicapten is er dus ook geen niet-gewone baan meer
beschikbaar. Ook de gewone sportclub is niet gewend om met mensen met een
beperking om te gaan, dus daar haakt men na een paar bezoekjes af. G-teams zijn
er heus wel, maar je moet ze met een zaklamp zoeken. En die gewone buren in die
gewone buurt? Ze tolereren de aanwezigheid van gehandicapten, maar gaan ze ook
gratis helpen als dat nodig is? Ik denk het niet. Ze hebben immers zelf een druk
leven.
Voor mensen met zeer ernstige beperkingen is al dat gewoon doen een
achteruitgang. Konden zij voorheen op het terrein van de instelling zelfstandig
rondscharrelen, nu moeten ze wachten tot er begeleiding is, want op straat is het te
gevaarlijk. En laat daar nu ook fors op bezuinigd worden. De gehandicapte blijft door
de Partij van de Arbeid dus gewoon thuis met een uitkering. Dag gewoon leven, dag
beschermd wonen, dag beschutte werkplek!
Voor kinderen met een diep-verstandelijke handicap, of beter gezegd voor de ouders
van deze kinderen, wordt het allemaal nog erger. De zorg voor deze kinderen wordt
ingeperkt omdat er meer verantwoordelijkheid wordt gelegd bij de ouders, onder het
motto "voor kinderen moet je zorgen, want dat moeten ouders van een gezond kind
ook". Maar als je dan voor je kind zorgt en het sondevoeding geeft terwijl je gezellig
met het hele gezin op een terrasje van het Dolfinarium zit, dan word je onder druk
van die geweldige participatiemaatschappij verzocht dat terras te verlaten omdat het
geven van sondevoeding als aanstootgevend wordt gezien. Dat is gebeurd.
Je kunt op je klompen aanvoelen dat dit alles ervoor zorgt dat ouders eerder en
vaker overbelast zullen raken. Dat heeft een negatieve invloed op eventuele
gezondere kinderen in het gezin. Nu is er nog een logeermogelijkheid binnen de
AWBZ, waarbij het gezin even op adem kan komen als het kind met beperkingen een
paar dagen gaat logeren. Maar je voelt het al aankomen: die logeeropvang gaat naar
de gemeente.
Als ouders hun zwaar gehandicapte kind thuis verzorgen, ontstaat een probleem. Het
zorgkantoor regelt het verblijf in een instelling, maar geen tijdelijke zorg in een
logeerhuis of een dagverblijf. De gemeente stelt vervolgens dat ze geen zorg inkoopt
voor mensen met een zeer zware zorgbehoefte, ook geen tijdelijke zorg, omdat deze
mensen in haar opvatting onder de Wlz vallen. Daar hebben we dan weer een
gevalletje wal en schip.
Wat willen wij? Ook hier willen we een verzorgingsstraat 2.0 waarin professionele
zorg wordt geleverd aan mensen met een beperking, ook als daarvoor een
beschermde woonomgeving of een beschutte werkplek noodzakelijk is. Ook hier
kunnen we geleidelijk overgaan tot het scheiden van wonen en zorg, waarbij
bewoners huur gaan betalen voor verblijf in een woonvoorziening. Dat levert weer
geen snel geld op, maar het voorkomt wel dat een zwakke groep verdwaald raakt in
onze samenleving, het zorgt er wel voor dat voldoende dagbesteding beschikbaar
blijft en het zorgt er wel voor dat minder mensen aanspraak zullen maken op de veel
duurdere instellingszorg en ziekenhuiszorg.
In onze verzorgingsstaat 2.0 blijft de logeeropvang een wettelijk recht, dat niet
afhankelijk is van de grillen van gemeenten. Zo kunnen mantelzorgers en ouders ook
op lange termijn voor hun kinderen blijven zorgen.
Het mag duidelijk zijn dat de Partij voor de Vrijheid tegen deze vreselijke wet zal
stemmen. We leunen echter niet achterover. We hebben een aantal amendementen
op deze wet ingediend, en ook op de AWBZ. Daar willen we namelijk niet vanaf. We
willen die wet beter, efficiënter en goedkoper maken, zodat de nieuwe wet overbodig
wordt en mensen gewoon hun zorg kunnen behouden.
Voorzitter, ik rond af. Boven alles: bij zorg zou het er niet om moeten gaan of je arm
of rijk bent, jong of oud, man of vrouw. Als je ziek wordt, zou je aan iedereen gelijk
moeten zijn. Als je zorgafhankelijk wordt, ben je namelijk net zo afhankelijk als ieder
ander. Uiteindelijk worden we allemaal een keer ziek of oud. Laat economische
tegenspoed of vergrijzing geen doemscenario of bron voor paniekerige maatregelen
zijn, maar het recept voor verzilvering van excellente zorg. Laat Otwin van Dijk te
zijner tijd met opgeheven hoofd het Kamergebouw verlaten.
De vergadering wordt van 13.35 uur tot 14.05 uur geschorst.
Voorzitter: Van Miltenburg
Wet langdurige zorg
Aan de orde is de voortzetting van de behandeling van:

het wetsvoorstel Regels inzake de verzekering van zorg aan mensen die
zijn aangewezen op langdurige zorg (Wet langdurige zorg) (33891).
De algemene beraadslaging wordt hervat.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Voorzitter. Kent u de zogenaamde januskop? In de beeldhouw- en de schilderkunst
is een januskop een hoofd met zowel aan de voor- als aan de achterkant een
gezicht. In de literatuur wordt de januskop vaak gebruikt om te benadrukken dat iets
diverse, vaak tegengestelde eigenschappen of karakteristieken kan hebben.
Wij zijn enkele dagen voor Prinsjesdag 2014 bezig met het sluitstuk van de
zorghervormingen. Het kabinet heeft met gezwinde spoed stelselveranderingen en
bezuinigingen door de Tweede Kamer geloodst. Nu zijn wij aanbeland bij de wet voor
de mensen met de zwaarste zorgvraag. Ik kan nu een heel betoog houden over de
overheveling naar de Zorgverzekeringswet van persoonlijke verzorging en verpleging
en de uitvoeringsproblemen aldaar. Ik kan het hebben over de invoering van de
nieuwe Wmo en de Jeugdwet en de problemen die zich daarbij voordoen, zo niet de
chaos die zo langzamerhand in veel gemeenten lijkt te ontstaan.
De staatssecretaris weet hoe het CDA hierin staat en hij weet dat wij deels andere
keuzes zouden hebben gemaakt, maar laten wij deze wet op zijn eigen merites
beoordelen. Het CDA heeft net als de staatssecretaris als doel dat het de zorg voor
deze kwetsbare mensen en hun dierbaren zo goed mogelijk wil organiseren. In de
huidige AWBZ zitten nadelen, zoals de uitgebreide zzp's, de bureaucratie en de
onvoldoende sturingsmogelijkheden ten opzichte van zorgkantoren. Vanuit de
gedachte van zorgvernieuwing is het dus van belang dat er stappen worden gezet.
Daarnaast is er een financiële noodzaak om iets te doen aan ons zorgstelsel. De
kosten zijn hoog, maar van belang is ook dat beide doelen worden bereikt door deze
wet.
Met de Wet langdurige zorg worden een aantal rechten voor mensen met een zware
zorgbehoefte bij wet geregeld. De opties hoe die zorg te ontvangen is, zijn in de
laatste nota van wijziging verbreed, waardoor er meer mogelijkheden zijn om
toegespitst op de keuzes die mensen willen maken, ook zorg thuis te ontvangen.
Ook zijn er verschillende zaken geregeld om met een zachte landing, namelijk
overgangsrecht, in een van de nieuwe stelsels of in de onderhavige wet terecht te
komen. Aangezien de grande dame van de zorg, de Algemene Wet Bijzondere
Ziektekosten, veel verschillende mensen bescherming bood onder zijn bladerdak, is
dat geen sinecure.
Het CDA is blij met het in stand houden van een onafhankelijke indicatiestelling. Dit
zorgt ervoor dat de poort van langdurige zorg wordt beheerd door een onafhankelijke
poortwachter. Dat is goed voor de positie van die kwetsbare zorgvragen. Het is een
heel goede zaak dat de regering met deze wet meer grip krijgt op zorgkantoren. De
regering kan aanwijzingen geven wanneer zorgkantoren hun eigen plan trekken.
Daarvan hebben wij de afgelopen jaren helaas veel voorbeelden gezien. Ook de
experimenteerruimte die in de wet is opgenomen, is goed. Die kan alleen iets ruimer.
Om dit te bewerkstelligen werken wij aan een eenvoudig amendement om dit te
regelen.
Voorzitter, ik zit even te kijken, want volgens mij is er een stukje uit mijn inbreng
weggevallen. Ik bekijk even of ik dat kan opzoeken, want het zou jammer zijn als ik
dat hier niet aan de orde kan stellen. Een moment graag.
De voorzitter:
Fijn dat u uw iPad bij u hebt. Hebt u het?
Mevrouw Keijzer (CDA):
Ja, ik heb het. Ik dacht al: er is iets weggevallen!
De AWBZ is en blijft wat het CDA betreft een volksverzekering. De premies zijn
inkomensafhankelijk en iedereen heeft recht op zorg. Toch is het tijd om de AWBZ op
sommige punten te herijken. De AWBZ is te veel in de greep gekomen van
bureaucratie en grootschaligheid. Dit gaat soms ten koste van aandacht die het
personeel aan de zorgvrager kan geven. Ook hebben ouderen en gehandicapten nu
andere behoeften dan in de tijd dat de AWBZ ontstond.
Op dit moment is het wonen meeverzekerd. Dat beperkt de keuzevrijheid en is strikt
genomen geen zaak van de verzekering tegen langdurige aandoeningen. Het CDA
wil de component wonen dan ook het liefst uit de Wet langdurige zorg halen, met als
belangrijk doel het mogelijk maken van nieuwe combinaties van zorg en wonen. De
Wlz zal wat de CDA-fractie betreft meer persoonsvolgend moeten worden bekostigd.
Deze wet heeft ook een ander doel. De CDA-fractie vindt het jammer dat deze wet de
week voor Prinsjesdag behandeld moet worden en niet een week daarna. Dan
hadden wij namelijk de begroting 2015 van het ministerie van VWS gehad en hadden
wij kunnen zien wat bijvoorbeeld de Wlz-premie, de voormalige AWBZ-premie, voor
2015 en verdere jaren gaat doen. Maar die tijd is de Kamer blijkbaar niet gegund.
Waarom niet? Het is toch een beetje raar dat de regering in een briefje aangeeft dat
de financiële consequenties en andere gevolgen bekend zullen zijn op het moment
dat wij over de wet stemmen? Kan de staatssecretaris toelichten hoeveel mensen er
per 1 januari 2015 onder de Wlz zullen vallen en hoeveel mensen er maximaal door
de overgangsregeling bij zouden kunnen komen? Kortom, wat is de huidige stand
van zaken en wat zijn de consequenties hiervan voor de financiële randvoorwaarden
van deze wet?
De regering heeft altijd de wens uitgesproken dat er maximaal 200.000 mensen in de
Wlz kunnen plaatsnemen en heeft het recht op zorg terecht wettelijk verankerd. De
CDA-fractie is daar vanuit het perspectief van goede zorg voor de Wlz-cliënt blij mee,
maar vraagt zich hierbij af of de staatssecretaris kan aangeven of de wens om tot
een maximum van 200.000 mensen onder deze wet te komen, reëel is. Moet daar
nog wel aan vast worden gehouden? Zo nee, wat betekent dit dan voor het
geraamde bedrag van iets meer dan 17 miljard, dat straks beschikbaar is voor de
uitvoering van deze wet, en de daaraan gerelateerde premies? Kan de
staatssecretaris aangeven hoe er precies rekening is gehouden met de komende
vergrijzing en kan hij laten zien hoeveel middelen in het Fonds langdurige zorg op de
plank blijven liggen om eventueel later nog over zorgkantoren te verdelen? Hoe is
dat fonds überhaupt opgebouwd? Hoe wordt het gevoed, waarmee wordt het gevoed
en hoe zit het met de onttrekkingen daaraan? Kortom, de CDA-fractie wil van de
staatssecretaris tijdens dit debat meer duidelijkheid krijgen over de financiële pijlers
die onder deze wet liggen, in het bijzonder voor de langere termijn. Hoe ziet het
financiële gezicht van deze wet eruit?
Welke lering heeft de staatssecretaris getrokken uit de oude AWBZ, zodat wij de
financiële gevolgen ervan niet herbeleven met deze nieuwe Wlz? We weten het niet,
want we moeten het doen met ramingen.
Een van de redenen die dit kabinet altijd geeft voor het hervormen van de langdurige
zorg, is dat de oude AWBZ financieel de spuigaten uitliep. Doordat de
verantwoordelijkheid voor de Wmo en die voor de Zorgverzekeringswet elders liggen,
mist de CDA-fractie garanties in de Wlz dat bijvoorbeeld gemeenten tot het uiterste
gaan om mensen met bijvoorbeeld dementie en hun mantelzorgers goede zorg thuis
te bieden. Afwenteling dreigt. Wij vrezen wachtlijsten en voorzien gevaren als
vereenzaming en vervuiling, met als gevolg dat de kosten voor de Wlz weer fors
zullen toenemen. Ziet de staatssecretaris dit gevaar ook? Welke garanties geeft hij
aan de CDA-fractie dat het met de Wlz niet zo zal lopen? Graag krijg ik concrete
toezeggingen op dit punt. Dit is namelijk het andere gezicht van deze wet. Dit gezicht
is voor de CDA-fractie nogal vaag. Zij wil dat graag scherper zien om de financiële
houdbaarheid en degelijkheid van deze wet te kunnen beoordelen.
Wanneer wordt bekend wat de tarieven voor instellingen en de pgb's in 2016 zullen
zijn? De staatssecretaris heeft er al een aantal keren op gezinspeeld dat deze
tarieven lager komen te liggen. Het zit formeel niet in deze wet — dat is waar —
maar de CDA-fractie hoort nu wel graag concreet wat de bedragen zullen zijn.
Betekent het dat tarieven gaan dalen als blijkt dat de totale kosten van de Wlz hoger
zullen uitvallen, zodat de premie gelijk kan blijven? Dat is zowel in het belang van de
zorgbehoevenden zelf als belangrijk om de financiële houdbaarheid en degelijkheid
van deze wet te kunnen beoordelen.
Een paar dagen geleden ontving de Kamer een brief van de Algemene Rekenkamer
waarin wordt ingegaan op de gevolgen van het wetsvoorstel voor de controletaak en
de bevoegdheden van de Algemene Rekenkamer, zoals neergelegd is in artikel
9.1.7, zesde lid van de Wlz. De Algemene Rekenkamer is een belangrijk orgaan voor
de toetsing van wat er met beleid gebeurt. In de brief wordt gepleit voor het
schrappen van dit lid van het artikel aangezien het al is geregeld in de
Comptabiliteitswet 2001. Dit artikel in de Wet langdurige zorg vormt een inbreuk op
de standaardbevoegdheden en -werkwijze van de Rekenkamer en heeft tot gevolg
dat de mogelijkheid van de Rekenkamer om de Tweede Kamer zo nodig
vertrouwelijk te informeren, wordt ingeperkt. Begrijpelijkerwijs kwam dit op de CDAfractie over als een bijzonder voorstel. Daarom zullen we een amendement indienen,
of het is al ingediend — ik ben het overzicht even kwijt, maar men werkt hard bij
Bureau Wetgeving — om dit te repareren.
De Algemene Rekenkamer stelt een aantal vragen over de afwikkeling van het oude
AWBZ-fonds, waar die 20 miljard tekort in zit. Daarom stel ik de vraag of de
staatssecretaris niet bang is dat het uiteindelijke tekort van dit fonds veel hoger komt
te liggen. Welke lering kunnen we trekken uit de afwikkeling van de algemene kas
van het ziekenfonds?
Ik kom op de Wet langdurige zorg en de diverse doelgroepen. In de voorbereiding
van dit wetsvoorstel is de CDA-fractie door de staatssecretaris maar ook door vele
belangengroepen erop gewezen dat niet duidelijk is wat de positie is van veel
zorgbehoevenden die tot nog toe allemaal onder de AWBZ vallen. De vraag is dan
ook: wie houdt er wel een plekje in de Wet langdurige zorg en wie niet? Wie valt er
onder het overgangsrecht en wie valt er onder de nieuwe Wmo of de nieuwe
aanspraak wijkverpleging in de Zorgverzekeringswet? De eerste vraag aan de
staatssecretaris is of het de zorgvrager of zijn mantelzorger duidelijk is waar hij straks
heen moet. Vervolgens: weten de aanpalende zorgstelsels wie er uit de AWBZ gaat
vallen, om het zo maar eens te noemen, en bij hen op de deur zal kloppen?
Het CDA kan zich voorstellen dat mensen behoefte hebben aan een onafhankelijke
cliëntondersteuning, zeker omdat er in de zorg zo veel verandert. Daarover dienen
we een amendement in of — het ligt bij Bureau Wetgeving — zullen we dat doen. We
willen het namelijk gelijk laten lopen met de cliëntondersteuning in de Wet
maatschappelijke ondersteuning. We hopen dat de staatssecretaris hierop positief
zal reageren.
Ik kom op een ander belangrijk punt voor de CDA-fractie: de eigen regie van de cliënt
in de Wet langdurige zorg. Het gezicht van deze wet is dat je mensen die hun hele
leven afhankelijk zijn van zorg en ondersteuning zo veel mogelijk eigen regie geeft.
Een veel betere manier dan die welke nu in het wetsvoorstel is opgenomen, is de
persoonsvolgende bekostiging. Dat is wat ons betreft in dit wetsvoorstel toch wat
mager, te mager. De staatssecretaris verwijst in eerdere antwoorden met betrekking
tot de Wet langdurige zorg telkens naar vier experimenten die in dat kader
plaatsvinden. Het CDA wil de persoonsvolgende bekostiging een betere verankering
in de wet geven. Het uitgangspunt van persoonsvolgende bekostiging is meer dan
alleen bekostiging. Dan kijk je anders naar deze wet. Hiervoor hebben we dan ook
een amendement ingediend waarmee mensen bestedingsmacht krijgen. Dat is dé
manier voor zorgbehoevenden en hun familie om daadwerkelijk vorm en inhoud aan
hun leven te geven, ongeacht de beperking die ze hebben. Het is ook dé manier om,
als je niet tevreden bent met de instelling waar je zit of waarvan je zorg krijgt, andere
keuzes te kunnen maken. Het is voorstelbaar wat voor positief effect dat uiteindelijk
heeft op de kwaliteit binnen die instelling. Mensen gaan dan namelijk kiezen met hun
voeten.
Het CDA is blij dat het zorgplan is opgenomen in de wet. Het werkt in de praktijk en
geeft zowel de cliënt als de zorginstelling een handvat om te praten over concrete
zorginvulling. Dat is goed, maar we vragen ons wel af waarom de staatssecretaris
het zo gedetailleerd in de wet heeft vormgegeven. Zal dit niet leiden tot een onnodige
stijging van de administratievelastendruk en tot onnodige gesprekken "omdat het nu
eenmaal moet van de wetgever"? "We moeten een lijst afwerken, want anders
hebben we niet aan de wet voldaan en krijgen we de inspectie op ons dak." Dat is
toch niet de bedoeling van het zorgplan? Er ligt een amendement van D66 om de
gedetailleerde invulling ervan uit de wet te halen en onder te brengen in lagere
regelgeving. De vraag is dan natuurlijk wel welke eisen zullen worden opgenomen in
die lagere regelgeving. Gaat de regering aansluiten bij het huidige Besluit
zorgplanbespreking AWBZ-zorg? Recentelijk is hiervan een evaluatie geweest, die
heel positief is uitgevallen.
De nieuwe Wet langdurige zorg wordt dé wet voor langdurige intramurale zorg voor
mensen met een zware zorgbehoefte. Deze zorgbehoefte gaat vaak gepaard met
grote levens- en zinsgevingsvragen. Daarom hoort het recht op geestelijke
verzorging thuis in de Wet langdurige zorg. De CDA-fractie hecht hieraan. Een mens
is lichaam én geest. Een mens is meer dan alleen zijn lichamelijke beperking. Juist
ook wanneer het lichamelijk allemaal niet of niet meer vanzelf gaat, komen vragen
over zingeving op. Graag een reactie hierop van de staatssecretaris.
Nu de doelgroep van kinderen met meervoudige beperkingen. We hebben een
amendement van de fractie van D66 zien langskomen, dat erop toeziet dat er bij de
zorg voor kinderen thuis "enige ondoelmatigheid" mag worden geaccepteerd. Dat is
een juridisch citaat en zoiets klinkt altijd ongelukkig, maar zo is het uiteindelijk wel in
die regels opgenomen. Wij steunen dit amendement. Ook kinderen die zware zorg
nodig hebben, horen zo lang mogelijk thuis, in het gezin, waar zij zijn geboren, bij
hun vader en moeder en eventuele broertjes en zusjes. In het verlengde hiervan
hebben wij echter nog wel een vraag aan de staatssecretaris. Is hij van mening dat
de huidige toegangscriteria voor toegang tot de Wet langdurige zorg voldoende zijn
toegerust voor de indicatiestelling van kinderen? Wij horen uit het veld dat deze
eigenlijk te veel zijn gericht op volwassenen. Wij komen laten nog op de doelgroep
van kinderen terug.
Mevrouw Leijten (SP):
Wat ik mij afvraag, is hoe we die "enige ondoelmatigheid" gaan meten, of we die ook
moeten gaan registreren en of het duidelijk is of "enige ondoelmatigheid" bij
volwassenen ook mag. Heeft het CDA daar wellicht een antwoord op?
Mevrouw Keijzer (CDA):
Ik gaf zonet aan hoe ongemakkelijk het eigenlijk voelt om te spreken over
doelmatigheid als je het hebt over de zorg voor kwetsbare mensen. Maar we moeten
hier met zijn allen ook niet naïef over doen. Er gaat ontzettend veel geld om in deze
zorg: straks 27 miljard. We moeten dus goed bekijken hoe we dit op zo'n manier
kunnen doen, dat we niet onnodig geld uitgeven. Dan kom je op discussies over
doelmatigheid. Soms zijn er namelijk situaties waarin zorg thuis duurder is dan in een
instelling. Dat wordt er bedoeld met "ondoelmatigheid". Het CDA vindt desalniettemin
dat deze kinderen dan gewoon thuis moeten kunnen blijven. Daarom ben ik ook zo
blij met dit amendement. Met betrekking tot volwassenen heeft het CDA ook een
aantal vragen aan de staatssecretaris gesteld. Misschien is het goed om ook plenair
nog met elkaar te delen wie er straks bepaalt of mensen thuis kunnen blijven wonen
of niet. Dat zijn namelijk ook de twee gezichten van dit voorstel: aan de ene kant is er
de eigen regie, aan de andere kant toch het zorgkantoor dat gaat bepalen of iemand
nog wel voldoende in staat is om thuis te komen wonen. Daarvoor is die
persoonsvolgende bekostiging van het CDA de oplossing, want dan bepaalt men het
zelf.
Mevrouw Leijten (SP):
Dat "stemmen met de voeten" klinkt mooi voor hoogopgeleide mensen die gezond
zijn en kunnen kiezen. Maar in de werkelijkheid, voor mensen die oud en versleten
zijn, is het echt wel even iets anders.
Laat ik even terugkomen op de doelmatigheidsdiscussie. Doelmatigheid in deze wet
is: de goedkoopste vorm van zorg. Het is duidelijk dat de staatssecretaris dat zegt.
Als die zorg thuis wat duurder is, moet je eigenlijk naar de instelling. Is dát niet het
grote probleem, dat mensen doelmatig worden gemaakt? Zou het niet beter zijn om
ervoor te zorgen dat zorginstellingen doelmatiger worden, bijvoorbeeld met een
maximaleoverheadnorm, echt geen topsalarissen meer, en geen geld meer naar
dure reclamecampagnes en die bureaus? Zou het CDA daar niet zijn steun voor
moeten uitspreken? Vindt het CDA dat het evenwichtig genoeg is? Er wordt
gesproken over doelmatige mensen of over de doelmatigheid van de zorgvraag van
mensen, maar er wordt op geen enkele manier gesproken over de doelmatigheid in
de instellingen: geen verspilling, geen bureaucratie, geen overhead. Zou dat niet veel
beter zijn?
Mevrouw Keijzer (CDA):
Ik deel wat de fractie van de SP hier vaak inbrengt over de exorbitante beloningen in
zorginstellingen. Ik neem daar ook stelling tegen, want het is werkelijk onvoorstelbaar
dat je mensen ontslaat, maar jezelf vervolgens wel een extra salarisverhoging geeft.
Alleen is het zo ontzettend lastig om dit vanuit deze zaal te regelen. Dat is
buitengewoon ingewikkeld. We hebben een Wet normering topinkomens en
vervolgens wordt er van alles bedacht om daar weer omheen te zeilen. Bij
persoonsvolgende bekostiging bekijk je zelf hoe het zit in je instelling. Hoe is de zorg
daar geregeld? Hoe kan het dat de directeur extra geld krijgt? Dan gaan mensen
stemmen met de voeten. Ik ben er, anders dan de fractie van de SP, wel van
overtuigd dat heel veel mensen daar prima zelf toe in staat zijn. Als zij het niet
kunnen, hebben ze familie die dat kan. Ik vecht als een leeuw voor mijn ouders en
mijn kinderen en volgens mij doen we dat allemaal. Als dat niet aan de orde is,
hebben we onafhankelijke cliëntondersteuning.
Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Ik kom even terug op de groep meervoudig complex gehandicapte kinderen die nu
met "enige ondoelmatigheid", zoals dat zo lelijk heet, thuis worden verzorgd. Ik steun
het CDA hierin. De ChristenUnie vindt het ook een heel belangrijke groep die een
plek zou moeten krijgen in de Wlz. Moeten we hierbij niet kijken naar een formulering
waarbij we de term "enige ondoelmatigheid" achterwege laten? Dit is namelijk echt
een onwenselijk stempel voor deze groep. Moeten we niet ook kijken naar volwassen
kinderen? Er zijn namelijk kinderen die de volwassen leeftijd hebben bereikt die met
uw amendement nog niet bediend worden.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Graag, laten we daar met elkaar naar kijken.
Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Prima. Ik heb zelf voorstellen daarvoor gedaan. Ik zal er zo in mijn eigen bijdrage op
terugkomen. Ik ben heel benieuwd naar de reactie van het CDA hierop en ik hoop
uiteraard op steun.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Ik heb al gesteld dat het CDA voorstander is van een onafhankelijke indicatiestelling.
Wij zijn blij dat de staatssecretaris dit uit de oude Algemene Wet Bijzondere
Ziektekosten behouden heeft. Bij de meerzorgregeling gaat het zorgkantoor de
zorgvraag beoordelen. Waarom heeft de staatssecretaris hiervoor gekozen in de
nieuwe wet? Waarom is er niet voor gekozen om het Centrum indicatiestelling zorg
deze aanvragen te laten beoordelen? Het zorgkantoor heeft zo twee gezichten. Aan
de ene kant moet het de zware indicaties beoordelen en aan de andere kant moet
het zorg toewijzen. Moet dat wel in één hand? Of zullen we over een paar jaar tot de
conclusie komen dat dit zo'n zogenaamde perverse prikkel is geweest? Als de
staatssecretaris dit risico ziet, moet dan de aanwijzingsbevoegdheid in de wet voor
zorgkantoren niet aangescherpt worden op dit onderdeel?
In de beantwoording van de nota naar aanleiding van het tweede verslag geeft de
staatssecretaris aan dat het zorgkantoor moet toetsen of aan de randvoorwaarden
voor de levering van verantwoorde zorg in de thuissituatie wordt voldaan. Ik had daar
net al een interruptiedebat over met mevrouw Leijten. Inmiddels heeft het CDA
amendementen ingediend en ook veel andere langs zien komen die ervoor zorgen
dat de regie voor de zorg thuis meer bij de zorgvrager komt te liggen. Wat wil deze
staatssecretaris? Voor welk gezicht kiest hij? Kiest hij voor zo veel mogelijk regie en
daarmee ook verantwoordelijkheid en plichten voor de zorgvrager? Of kiest hij ervoor
dat de zorgkantoren de uiteindelijke beslissingen nemen? De staatssecretaris weet
voor welk gezicht het CDA kiest. Voor ons staat de eigen regie van de mens voorop.
Maar welk gezicht kiest hij?
Ik heb nog een vraag over de indicatiestelling. In de praktijk blijkt dat voor veel
cliënten een combinatie van beperkingen en grondslagen van toepassing is. Denk
aan ouderen met psychogeriatrische en lichamelijke problematiek of aan mensen
met een licht verstandelijke handicap en een psychiatrisch probleem. Denkt de
staatssecretaris dat deze groepen in de drie zorgprofielen laag, middel en hoog, te
vatten zijn? Heeft de CDA-fractie het goed begrepen dat in 2015 nog gewerkt zal
worden met de bestaande zorgzwaartepakketten en dat de NZa 2015 zal gebruiken
om inhoud te geven aan de zorgprofielen laag, middel en hoog? Dit lijkt voort te
vloeien uit de brief van 27 juni aan de Nederlandse Zorgautoriteit. Klopt dit? Graag
krijgt de CDA-fractie een toezegging van de staatssecretaris dat die zorgprofielen ter
bespreking naar de Kamer komen.
Wij vinden het goed dat er een meerzorgregeling is, maar vragen ons ten zeerste of
de meerzorgregeling zoals die nu omschreven is, doet wat zij moet doen. Wat is
precies de bedoeling van de meerzorgregeling in deze nieuwe wet? Het lijkt een
beetje een vergaarbak voor alle extra zorgaanvragen. Wil de staatssecretaris ervoor
waken dat deze regeling verdwijnt op de grote hoop van de Wlz? Bij het CCE
(Centrum voor Consultatie en Expertise) zit de expertise voor meerzorg bij
probleemgedrag. Kan de staatssecretaris dit punt helder uiteenzetten?
Ieder(in),de belangenorganisatie voor chronisch zieken en gehandicapten, wil een
maatwerkprofiel als men niet in een zorgprofiel past. Gaat de regering dit honoreren?
De meerzorgregeling moet wat het CDA betreft geen hansaplastmethode worden. Je
kunt namelijk veel pleisters op maat knippen en plakken, maar als het er te veel zijn,
vallen ze op een gegeven van je been af. Hier is dat een probleem, want dan stort
het systeem in elkaar.
Dan misschien wel de meest kwetsbare groep, de mensen met een ggz-indicatie.
Een grote groep ggz'ers met een B-pakket blijft in de Wlz. Zij wonen in een instelling,
misschien wel in dezelfde instelling met mensen met een lager B-pakket. Wat gaan
mensen hier nu van merken, zoals degenen in de hoge C-groep, met name de
nummers 5, 6 en 7? Excuseer mij het jargon. Zo zie je maar weer eens dat het wel
goed is dat we wat gaan doen aan al die zzp-zaken. Wat in ieder geval van belang is,
is dat daarachter mensen zitten. Wij denken bij onszelf: laat ze toe in de Wet
langdurige zorg.
Dan ten slotte de ADL-assistentie. Dat blijft een subsidieregeling in deze wet waarin
wonen nog steeds gekoppeld is aan zorg. Het CDA vindt het te betreuren — dat
geven we al jaren aan — dat wonen en zorg niet gescheiden worden. Tijdens deze
wetsbehandeling willen we van de staatssecretaris horen wat zijn toekomstvisie op
ADL-wonen is. Waar wil hij nou precies gaan landen? Ik zit twee jaar in deze Kamer
en ik weet dat er vanaf het begin over gesproken werd en dat er, naar ik heb
begrepen, ook in de periode daarvoor over gesproken is, zonder dat er een oplossing
komt. Het wordt nu dus weleens tijd. Dus graag verneem ik de toekomstvisie van de
staatssecretaris hierop.
Dan de samenhang tussen de Wmo, de Wlz, de Zorgverzekeringswet en de
Jeugdwet. Zijn de scheidslijnen tussen deze diverse wetten wel helder en
afgebakend? Uitvoeringstechnisch wordt het volgend jaar een druk jaar. Een nieuwe
Wmo, de Jeugdwet bij de gemeenten, de extramurale zorg in de
Zorgverzekeringswet en heel veel overgangsregelingen voor allerlei verschillende
doelgroepen met allemaal verschillende termijnen. Daarbij vraagt het CDA zich af of
dit allemaal wel goed gaat komen. Wij horen zeer zorgelijke verhalen uit het veld over
de inkoop van de jeugdzorg. Zijn er geen kwetsbare groepen vergeten? Heeft de
staatssecretaris nou echt het idee dat iedereen aan boord is? We blijven daar maar
ongeruste telefoontjes en mailtjes over krijgen. De CDA-fractie wil hierbij nog een
aantal van die specifieke klanten benoemen, zoals mensen met veel extramurale
zorg, die formeel nu niet onder de Wet langdurige zorg vallen maar wel onder het
overgangsregime gaan vallen. De doelgroep is divers en breed, waarbij het gaat om
zowel zorg in natura als persoonsgebonden budget. Is er voor het gehele
overgangsregime wel voldoende geld gereserveerd? Of worden zorgverzekeraars en
gemeenten hierop gekort? Kan de staatssecretaris uitleggen hoe het precies zit en of
hij niet vanaf de start een negatief bedrag in dat fonds langdurige zorg aan het
creëren is? Is er rekening gehouden met de groep volwassen, thuisverblijvende
verstandelijk gehandicapten die extramurale zorg en dagbesteding krijgen en die op
basis van een beperkte zorgvraag door hun netwerk dat op dit moment sterk aan het
vergrijzen is, thuis worden opgevangen?
Dan nog een vraag over tijdelijk verblijf. Wat vindt de staatssecretaris van de
suggestie van Mezzo, de belangenorganisatie voor mantelzorgers, dat mensen het
tijdelijk verblijf kunnen opsparen en dan meerdere dagen achtereen ontlast kunnen
worden tijdens bijvoorbeeld de vakantie?
De uitvoering van de Wet langdurige zorg zal in 2015 gefaseerd zijn. De
zorgprofielen moeten nog vastgesteld worden. De resultaatbekostiging wordt
onderzocht door de zorgautoriteit en zal later in werking treden. Dit geldt ook voor het
specifiek toezicht. Heeft de staatssecretaris al een beeld van hoe de
zorgkantoorregio's vormgegeven gaan worden en wanneer dat zal gebeuren?
Recent pleitte senator Van Boxtel voor uitstel van invoering van de Wet langdurige
zorg tot 1 januari 2016 en dat zingt ook een beetje in dit gebouw rond. Er ligt
inmiddels zelfs al een amendement waarin dat wordt voorgesteld. Ik krijg graag een
reactie hierop van de staatssecretaris. Wat missen we als we dat doen? Wat hebben
we niet als we de wet wel per 1 januari aanstaande invoeren?
Een ander punt is de afbakening tussen de verschillende wetten. In theorie kan de
scheiding helder zijn. De CDA-fractie denkt echter dat de praktijk weerbarstiger is.
Zoals mijn fractie tijdens de behandeling van de Wmo 2015 al gesteld heeft, hebben
de andere wetten geen mogelijkheden om extramurale zorg thuis bij de gemeente of
op grond van de Zorgverzekeringswet af te dwingen. Als de gemeente zegt dat
iemand hiervoor niet in aanmerking komt, leidt dit niet automatisch tot een
toegangskaart voor de Wet langdurige zorg. In de praktijk verslechtert de situatie van
bijvoorbeeld een oudere meneer of mevrouw echter snel. Dat kan dan wel weer
leiden tot een opname op grond van de Wet langdurige zorg en het prijskaartje
daarvan is bekend.
Denk ook aan kinderen met een grote zorgvraag. Ook voor die groep lijkt de
staatssecretaris steeds op twee gedachten te hinken: het kan worden geregeld met
extramurale zorg via de Jeugdwet, maar ook via de Wet langdurige zorg. Dat zijn
weer twee gezichten. De CDA-fractie wil gewoon helderheid. Veel ouders volgen dit
debat en zij vragen zich af bij wie zij straks moeten aankloppen voor de zorg voor
hun kind. De praktijk is weerbarstig. Voor het CDA is het belangrijk dat deze ouders
niet vermalen worden tussen verschillende wetten en dat helder is bij wie voor welke
zorg moet worden aangeklopt.
Op 9 september ontvingen wij een brief over dit onderwerp. De titel daarvan was
veelbelovend, namelijk: Cliënten met een extramurale AWBZ-indicatie en een Wlzprofiel. Dan denk je dus: het is geregeld. Alleen lees je dan vervolgens in die brief dat
er een onderscheid wordt gemaakt. Het gaat in totaal om 24.000 mensen. Bij 14.000
van hen wordt een onderscheid gemaakt tussen mensen die vrij zeker in de Wet
langdurige zorg terechtkunnen — dat zijn er 4.000 — en mensen die daar naar alle
waarschijnlijkheid in terechtkunnen; dat zijn er 10.000. Ik maak een beweging met
mijn handen om te onderstrepen dat "naar alle waarschijnlijkheid" een citaat uit de
brief betreft. Dan denk ik bij mijzelf: waarom is dat zo ingewikkeld? Regel dat
gewoon! Je zegt zelf al dat er een dikke kans is dat ze in de Wlz terechtkomen; bij de
ene groep is dat vrij zeker zo, bij de andere is dat naar alle waarschijnlijkheid zo. Als
bij mij thuis gezegd wordt dat ik vrij zeker een kopje koffie krijg of dat ik naar alle
waarschijnlijkheid een kopje koffie krijg, dan reken ik in beide gevallen op koffie. Ik
vind ook dat deze groep mensen op opname in de Wlz mag rekenen. Ik krijg daar
graag een uitgebreide reactie op. Wat staat er nou aan in de weg om dat gewoon te
regelen? Ik kom op de centrale vraag bij dit kopje. Is de staatssecretaris niet bang
dat de Wet langdurige zorg niet alleen het sluitstuk is van de zorgvragen die wij in
2014 behandelen, maar ook de wet die uiteindelijk een waterbed wordt omdat de
zorg in andere wetten minder afdwingbaar is en een groter beroep op familie, het
persoonlijke netwerk en de mantelzorger nu eenmaal niet in korte tijd te regelen is?
Dat is immers een cultuurverandering. Ziet hij het niet gebeuren dat vanwege het
opgenomen overgangsrecht heel veel mensen die dat nu nog niet doen, in 2015 hun
Wlz-ticket gaan verzilveren? Dat is overigens zeer begrijpelijk, maar het zal
vervolgens wel leiden tot een kostenstijging waar niet op gerekend is. Dat dit niet
onaannemelijk is, blijkt uit die andere brief die wij gekregen hebben. Daarin is een
indicatief antwoord gegeven op de vraag waar de stijging in zzp-zin zit. In die brief
staat dat met name verstandelijk gehandicapte mensen met een ggz-indicatie eerder
een zwaarder intramuraal zzp aangevraagd hebben omdat zij bang zijn dat zij die
straks niet meer krijgen. Het is dus zeer aannemelijk dat dit hiermee ook zal
gebeuren. Dat is zonde, want misschien zitten er wel mensen in die groep die dat
eigenlijk helemaal niet willen omdat het thuis nog prima gaat. Ziet de staatssecretaris
dit stiekem eigenlijk ook niet? Is het dan niet verstandig om het overgangsrecht
gewoon aan te passen? Ik wacht het af.
Wat gebeurt er wanneer iemand zijn intramurale indicatie wil verzilveren en er geen
plek is in de desbetreffende zorginstelling? Verloopt die indicatie dan op basis van
het overgangsrecht? Eerder in mijn betoog vroeg ik helderheid over de voeding van
en onttrekking aan het Fonds langdurige zorg. Is er überhaupt voldoende geld
gereserveerd voor dit overgangsrecht?
De toekomst van de Wet langdurige zorg is een heikel punt voor de CDA-fractie. Wat
wil de staatssecretaris nu met deze wet in de komende jaren? Welk perspectief kan
hij bieden aan de Kamer en de mensen die er gebruik van moeten maken? De wet
en de memorie van toelichting laten allebei een ander gezicht zien. In de memorie
van toelichting op deze wet wordt met de gedachte gespeeld — volgens mij gebeurt
dat in hoofdstuk X, maar houd mij ten goede — om de Wet langdurige zorg op
termijn risicodragend over te hevelen naar de zorgverzekeraars. De crux zit 'm in het
woord "risicodragend". De staatssecretaris schetst een beeld van de toekomst waar
de fractie van het CDA zich niet in kan vinden. Zij bekijkt de wet met een inhoudelijke
blik, maar het kabinet dwingt haar om er alleen met een financiële blik naar te kijken.
Krijgen wij straks te horen dat de Wet langdurige zorg financieel onhoudbaar is en
daarom moet worden overgedragen aan de zorgverzekeraars? Is dit een tussenwet
en moet het veld zich klaarmaken voor een uiteindelijke landing in de
Zorgverzekeringswet? Laat het CDA hier nu volstrekt helder over zijn. De zorg voor
de meest kwetsbare mensen dient een volksverzekering te zijn en te blijven, een
collectief bekostigde wet op basis van onderlinge solidariteit. De zorg voor de meest
kwetsbare mensen in ons land mag niet worden geprivatiseerd en dus overgeheveld
aan schadeverzekeraars. Ik broed nog op een motie.
De staatssecretaris gaat ook niet verder met het scheiden van wonen en zorg. Dat
vindt het CDA een gemiste kans. De wooncomponent zit in Nederland in de
zorgbegroting, in de totale kosten van de Wet langdurige zorg. Hierdoor lijken de
kosten in Nederland voor langdurige zorg in internationaal perspectief heel hoog,
maar feitelijk zijn ze niet te vergelijken met de kosten in landen die de
wooncomponent niet in de zorgbegroting hebben opgenomen. Kan de
staatssecretaris schetsen hoeveel die kosten bedragen en om welke reden hij hierin
geen stap voorwaarts heeft gezet? Waarom wordt er in de Wet langdurige zorg, waar
de staatssecretaris steeds spreekt over vernieuwing en innovatie, niet verdergegaan
met het scheiden van wonen en zorg? Bij Vivium Zorggroep in Bussum zijn ze daar
ver mee. Ik ben er geweest en was onder de indruk. Graag krijg ik een reactie van de
staatssecretaris op dit punt.
Ik kom tot een afsluiting. Wij willen niet dat de Wet langdurige zorg op termijn een
januskop wordt, waarbij de financiële consequenties tegengesteld zijn aan de
inhoudelijke uitgangspunten van de wet. Deze wet moet de meest kwetsbare
zorgvragers een plek bieden, niet alleen op de korte, maar vooral ook op de lange
termijn. Kwaliteit van leven is het uitgangspunt van een zorgvuldige en op de mens
toegespitste zorgverlening. Het inhoudelijke gezicht kent het CDA. Het CDA hoopt
tijdens dit debat ook het financiële gezicht beter te leren kennen. Daarom rekent zij
op zeer concrete antwoorden van deze staatssecretaris.
Mevrouw Agema (PVV):
Ik heb nog een vraag aan mevrouw Keijzer over haar amendement op stuk nr. 48. In
hoofdstuk 8 van de wet lezen we onder 2f over de zeggenschap van de verzekerde
over zijn leven en meer in het bijzonder de zogeheten verblijfsrechten:
"mogelijkheden voor de verzekerde tot het beleven van en leven overeenkomstig zijn
godsdienst of levensovertuiging". Volgens mij wordt met het amendement hetzelfde
beoogd. Waarom?
Mevrouw Keijzer (CDA):
Ik zat al even te denken welk amendement het amendement op stuk nr. 48 was. Dat
is het amendement waarbij wij in de Wet langdurige zorg aan geestelijke verzorging
een plek willen geven. De bepaling waarnaar u verwijst, heb ik niet gezien. Ik zal nog
eens kijken. Als zij erin staat, is het CDA tevreden, zo niet, dan handhaaft zij haar
amendement. Een mens is namelijk lichaam en geest. Goede zorg komt toe aan
beide.
Mevrouw Agema (PVV):
Ik heb zojuist 2f geciteerd.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Ik ga even kijken. Ik ken wetten dermate goed dat je soms even moet kijken in welk
hoofdstuk iets staat en wat daar verder nog omheen staat. Dat ga ik even doen.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Voorzitter. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de zorg past bij de persoon in plaats
van andersom? Dit is een zin uit een brief die ik van iemand kreeg die afhankelijk is
van zorg, maar desondanks zelf de regie over zijn leven wil blijven voeren. Hij maakt
zich zorgen over alle veranderingen die voor de deur staan, over zorgkantoren die
binnenkort voor hem beslissen of hij thuis verantwoord kan worden verzorgd en over
de vraag of zijn persoonsgebonden budget nog wel toereikend is. Voor D66 raakt de
vraag van deze meneer de kern waarover het debat vandaag en morgen zou moeten
gaan. Ook D66 vindt dat de langdurige zorg beter kan en beter moet. De kwaliteit
moet omhoog. We hebben dat eerder gezien in een rapport van de inspectie, dat
toch een ontluisterend beeld geeft van de kwaliteit in onze verpleeg- en
verzorgingshuizen. Dat moet echt anders. Aan de andere kant moet ook de
betaalbaarheid verbeteren, zodat toekomstige generaties ook toegang hebben tot
een hoogstaande zorg. De mens met zijn specifieke zorgvraag en -behoefte moet
weer centraal komen te staan. De menselijke maat zou eigenlijk weer moeten
terugkomen.
Mevrouw Agema (PVV):
Inderdaad, de kwaliteit moet omhoog zoals mevrouw Bergkamp zegt. Is zij bekend
met de brief van de staatssecretaris waarin hij zijn plannen uiteenzet om de kwaliteit
in de verpleeghuizen te verhogen?
Mevrouw Bergkamp (D66):
De staatssecretaris heeft meerdere brieven gestuurd over de kwaliteit van de zorg. Ik
hoop dat we binnenkort ook een algemeen overleg houden over dit onderwerp. In
mijn betoog stel ik een aantal vragen aan de staatssecretaris om te achterhalen wat
zijn toekomstige agenda is om de kwaliteit van de zorg te verhogen.
Mevrouw Agema (PVV):
Een plan met vijf speerpunten is dus al naar de Kamer gestuurd. Iedere keer zegt
D66 dat ze nog naar het plan gaat vragen. Maar het plan ligt er al. En wat blijkt? Het
eerste speerpunt van de staatssecretaris gaat over de verblijfsrechten. Die ziet hij als
eerste speerpunt om de kwaliteit in de verpleeghuizen te verbeteren. Hoe is het
mogelijk dat D66 niet eens op de hoogte is van dit plan, maar hier vandaag voorstelt
om de verblijfsrechten te schrappen?
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ik zei net al dat de staatssecretaris de Kamer meerdere brieven heeft gestuurd over
de kwaliteit van de zorg. Desondanks vind ik het belangrijk om te weten hoe we de
speerpunten handen en voeten gaan geven. Dit gaat immers over de toekomst van
de langdurige zorg. Hoe zorgen we er bijvoorbeeld voor dat het opleidingsniveau van
de zorgprofessionals omhoog gaat? Daarom vind ik het debat van vandaag en
morgen heel erg belangrijk en kijk ik uit naar de uitspraken van de staatssecretaris.
De andere vraag van mevrouw Agema heb ik volgens mij voldoende belicht in het
interruptiedebat.
Mevrouw Agema (PVV):
Nogmaals, de staatssecretaris heeft inderdaad veel brieven geschreven over de
kwaliteit in verpleeghuizen, maar hij heeft één brief gestuurd met zijn plan. Dat is de
brief van 12 juni 2014. Hoe is het in vredesnaam mogelijk dat D66 het belangrijkste
speerpunt uit de wet wil schrappen?
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ik denk dat de kijkers thuis geen behoefte hebben aan nog een herhaling van zetten.
Volgens mij heb ik zojuist een reactie gegeven. Wat mij betreft is dat voldoende. Ik
sta hier niet om mensen extra onzeker te maken over onzinverhalen.
Mevrouw Agema (PVV):
Nogmaals, ik neem hier aanstoot aan.
De voorzitter:
Dan hebt u een punt.
Mevrouw Agema (PVV):
Niet alleen dat punt. Het is de fractie van D66 die een amendement indient om het
recht uit de wet te halen. Dat is geen onzinverhaal, het is wat D66 doet. Geen
rechten meer in de wet betekent: geen recht op een dagelijkse douchebeurt als
mensen dat willen, of op een ommetje. De levensbeschouwing van mevrouw Keizer,
dat kan allemaal niet meer. Het is D66 die het doet en kom alstublieft niet met zulke
zwakke dingen aan als "het is een onzinverhaal". U doet het zelf.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ik herhaal, het is een onzinverhaal. We hebben net uitgelegd dat er een vertaling
komt in Algemene Maatregelen van Bestuur. We hebben gezegd dat er een zorgplan
komt. Ik heb samen met de heer Van Dijk een amendement opgesteld om dat nog
eens te versterken. Het moet geen afvinklijstje worden. Het is belangrijk dat de cliënt
aan zet is. Er is dus niets waar van het betoog van mevrouw Agema. Ik heb geen zin
om mensen extra bang te maken. Ons amendement gaat ervan uit dat de rechten
vertaald worden naar lagere wet- en regelgeving, zodat er meer flexibiliteit en
maatwerk mogelijk is. Cliëntenorganisaties hebben daar om gevraagd. We kunnen
het blijven herhalen, maar volgens mij snappen de meeste mensen het.
Mevrouw Leijten (SP):
Ik heb in mijn betoog aan de staatssecretaris gevraagd wat het zorgplan waard is als
de indicatie niet past, of als er geen personeel is. Ik ben benieuwd hoe D66 hierover
denkt. Is het wel de juiste volgorde om eerst een indicatie te krijgen en daarna pas
het zorgplan te bespreken? Zou dat niet andersom moeten?
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ik ben niet zo somber. Ik vind het juist een versterking dat het zorgplan nu wettelijk
geregeld wordt. De heer Van Dijk en ik zorgen ervoor dat het echt een wettelijk recht
wordt van mensen en dat ze de eigenaar zijn van het plan. Ik vind het dus echt een
stap vooruit. Mevrouw Leijten gaf al aan dat je natuurlijk niks hebt aan een zorgplan
als er geen mensen zijn om de zorg uit te voeren. Dat deel ik.
Mevrouw Leijten (SP):
Ik denk ook dat het zorgplan een middel kan zijn om dat wat mensen willen te laten
aansluiten bij wat kan. Als iets niet kan, kun je daarmee kijken hoe het wel kan en
kun je daarover een gesprek hebben. Ik ben niet zo somber gestemd over het feit dat
mensen die zorg verlenen en mensen die zorg nodig hebben daar niet uit zouden
komen. Ik kan me daarom ook voorstellen dat je niet een hele waslijst in zo'n gesprek
opneemt.
Volgens mij ligt het probleem dieper. Daarover gaat mijn vraag aan D66. Het is raar
om eerst een zogenaamd zorgprofiel opgeplakt te krijgen en pas als je een
zorgprofiel hebt te gaan kijken hoe je het wilt invullen. Wat als dat zorgprofiel niet
past? Wat als blijkt dat daar een plan uitkomt dat niet op maat is? Wat doet D66 dan?
Volgens mij weten we nu allemaal niet wat we dan doen. Daarom is mijn voorstel om
het om te draaien. Je maakt eerst een zorgplan en dat wordt dan de indicatie. Zou
dat niet een veel betere vorm van zorg op maat zijn?
Mevrouw Bergkamp (D66):
Wat ik zo jammer vind is het volgende. We hebben nu een systeem waarmee
geïndiceerd wordt dat enorm op afstand is. We hebben gezegd dat er veel meer
maatwerk moet zijn, veel meer naar de persoon toe. Nu gaan we met elkaar regelen
dat er een zorgplan komt en dat daar een gesprek over plaatsvindt. Het komt veel
dichter bij de mensen te staan en zij worden ook eigenaar. Ik ben daar eigenlijk wel
blij om.
Mevrouw Leijten vraagt of ik blij ben met alle standaardprofielen. Een vraag aan de
staatssecretaris in mijn betoog is ook of we niet veel meer mogelijkheden moeten
hebben voor maatwerk. Volgens mij heeft mevrouw Dik-Faber daar ook nog een
motie of amendement over. Het lijkt mij heel goed om te kijken naar de manier
waarop je naast de standaardprofielen ook ruimte blijft houden voor maatwerk, en te
kijken of er bijvoorbeeld een maatwerkprofiel kan komen. Dat is onderdeel van mijn
betoog.
Mevrouw Leijten (SP):
Volgens mij zijn al die ideeën over pakketten en profielen en al dat denken van
bovenaf, met een indicatiekantoor dat die pakketten en profielen opplakt, een
belemmering voor maatwerk. Voorzitter, mijn vraag was of we het niet zouden
moeten omdraaien. U maakt hier nu een nieuwe interruptie van, maar ik wil gewoon
nog antwoord op mijn vraag. Zou het niet beter zijn als we niet de volgorde hanteren
met eerst een indicatie en dan pas een zorgplan, maar andersom? Je kijkt wat er
nodig is, schrijft dat op en dat is de indicatie. Dan heb je toch zorg op maat? Zou dat
niet veel beter zijn dan weer allemaal profielen en pakketten?
Mevrouw Bergkamp (D66):
Volgens mij hebben we nu allemaal pakketten en krijgen we profielen. Dat is nieuw.
We hebben nu indicaties en er komt een plan op maat. Ik zie dat echt als een
verbetering. Wat ik wel graag zou willen weten, en dat is straks ook een vraag, is
waarom gezinnen van gehandicapte kinderen voor meer zorg naar het zorgkantoor
moeten. Dat vind ik een dubbeling. In die volgorde zou ik wel een wijziging willen,
zodat ze bij meer zorg terechtkunnen bij het CIZ.
Natuurlijk blijft het zorgkantoor altijd van belang voor budgettoedeling. Als het gaat
om het indiceren, kan ik me vinden in de volgorde CIZ, vertaling en uitwerking, en
mogelijkheid van maatwerk. We willen immers maatwerk waarbij ook de context
wordt bekeken. Ik ben wel blij dat mevrouw Leijten die vraag nog een keer stelt, want
dat scheelt mij straks weer in mijn betoog. Ik vind het ook belangrijk dat niet alleen
geïndiceerd wordt, maar dat ook goed wordt gekeken naar de context, naar hoe
iemand woont en leeft. Dat moet er ook bij betrokken worden.
Mevrouw Leijten (SP):
Het is duidelijk. De indicatie wordt gesteld en daar moet je je zorgplan maar aan
aanpassen. Dat is geen zorg op maat, dat worden geen zorgplanbesprekingen, maar
dat worden zorguitleggesprekken waarin verteld wordt waar je je kunt bewegen
binnen de beperkte tijd en middelen die er voor jou zijn, vastgesteld door het CIZ.
Volgens mij is dat nou juist de belemmering waar we vanaf zouden moeten.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Wat ik zo jammer vind, is dat er vragen worden gesteld waar ik vervolgens een
antwoord op geef, waarna mevrouw Leijten een antwoord weergeeft dat ik niet
gegeven heb. Als het gaat over indiceren vind ik het juist belangrijk dat er maatwerk
komt in zorgland en dat ook wordt gekeken naar context en maatwerkprofielen.
Volgens mij zit daar niet zo veel licht tussen, behalve misschien in de volgorde van
een aantal dingen. Dat uiteindelijk maatwerk en context van belang zijn, delen we
volgens mij.
Mevrouw Leijten (SP):
Dat wordt gezegd dat ik antwoorden geef op een vraag die niet gesteld is, is
natuurlijk onzin. Ik stelde namelijk een vraag aan mevrouw Bergkamp. Daar kreeg ik
uiteindelijk antwoord op: eerst het CIZ, dan de zorgplanbespreking. Ik vind dat de
verkeerde volgorde. Daar ging mijn vraag over. We denken daar dus verschillend
over.
De voorzitter:
Gaat u verder met uw betoog, mevrouw Bergkamp.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ik denk altijd aan de overeenkomsten in plaats van aan de verschillen. Ik zie meer
overeenstemming, namelijk op het punt van maatwerk.
Voorzitter. Ook D66 vindt dat de langdurige zorg beter kan en beter moet. De
kwaliteit moet omhoog. Ik wees al op het inspectierapport. Wij vinden ook dat de
menselijke maat weer terug moet komen in de zorg.
De wet die we vandaag en morgen met elkaar bespreken, de Wet langdurige zorg, is
bedoeld voor mensen met een zware zorgvraag, die 24 uur per dag nabijheid van
zorg en/of permanent toezicht nodig hebben. Het gaat om kwetsbare mensen,
mensen met een lichamelijke of een verstandelijke beperking of mensen met een
psychische stoornis. Ik ben nog steeds blij dat mevrouw Keijzer en ik erin geslaagd
zijn om de psychische stoornis onderdeel te laten zijn van deze wet. Het gaat om de
meest kwetsbare mensen in onze samenleving. Misschien daarom juist is deze wet
het belangrijkste: we moeten het goed met elkaar regelen.
Als ik naar de wettekst kijk, constateer ik dat we toch een beetje op twee benen
hinken. Mevrouw Keijzer gaf het ook al aan. Enerzijds zie ik dat de wet op een aantal
punten een echte verbetering is ten opzichte van de huidige situatie. Er is sprake van
een verankering van het persoonsgebonden budget, het volledig pakket thuis, het
modulair pakket thuis en het recht op cliëntenondersteuning, maar bijvoorbeeld ook
het verplicht stellen van het zorgplan vind ik echt winst. Ook biedt de wet meer ruimte
om te experimenteren. D66 is eveneens blij met een aantal aanpassingen in de wet
ten opzichte van de voorgaande versie. Zo hebben langdurige ggz-patiënten ook een
plaats binnen de Wet langdurige zorg. De introductie van het modulair pakket thuis is
een stap in de goede richting. Dankzij de afspraak die het kabinet en een aantal
oppositiepartijen in april hebben gemaakt, staat de Wlz open voor meer mensen met
een — de terminologie is vreselijk — zorgzwaartepakket VV 4 of VG 3. Dit betekent
dat mensen met een wat zwaardere zorgvraag ook de mogelijkheid hebben om in
een instelling te verblijven.
Tegelijkertijd hadden we van deze wet en van deze staatssecretaris toch wat meer
verwacht. Zijn visiebrief heet "Van systemen naar mensen", maar de wet is toch nog
steeds heel erg gericht op het systeem. Misschien is het lastig om de wereld morgen
helemaal anders te hebben, maar toch vinden we dat de wet te veel is gericht op de
aanbodkant in plaats van op de vraagkant. Dat vind ik wel een gemiste kans.
Een belangrijk punt is de invoeringsdatum van 1 januari 2015. Daar zijn ook in deze
Kamer meerdere zorgen over geuit. De staatssecretaris streeft ernaar dat de wet op
1 januari 2015 ingaat, maar hoe realistisch is dat? We hebben inmiddels nog maar
vier maanden. We krijgen brieven hierover. Ook zorgkantoren en zorgverzekeraars
maken zich grote zorgen. We krijgen ook berichten dat het niet zo heel soepel gaat
met de jeugdzorg en met de Wmo. Wij vinden het toch wel belangrijk dat de
staatssecretaris ons er in het debat van overtuigt dat die datum van 1 januari 2015
ook echt haalbaar is. Zorgverzekeraars Nederland heeft gisteren nog een brief
gestuurd. Daarin staat bijvoorbeeld dat ICT-systemen en de polisvoorwaarden niet
op orde zijn. Nu lijkt de uitvoering misschien niet zo belangrijk, maar uiteindelijk willen
we natuurlijk dat mensen gerichte informatie krijgen, juist omdat het hier gaat om
kwetsbare mensen.
Ook het modulair pakket thuis en de zorgprofielen moeten nog worden uitgewerkt.
Het is nog heel onduidelijk wat de positie is van de groep van 10.000, die in de brief
wordt genoemd. Valt die groep onder de Wmo, de Zorgverzekeringswet of de Wet
langdurige zorg? Wij willen een zorgvuldige invoering, juist omdat het hier gaat om
de meest kwetsbare mensen in onze samenleving.
In het kader van de langdurige zorg wil D66 dat het zorgstelsel er is voor mensen en
niet andersom. We willen dat er een zorgstelsel is met zo veel mogelijk eigen regie
voor mensen, zorg op maat, kwalitatief goede zorg, minder regels en meer ruimte
voor initiatieven. Dat zijn ook de grote brokken waar mijn betoog op is gebaseerd.
Ik begin met de eigen regie. Voor D66 is zelfbeschikking een groot goed. Wij staan
dan ook pal voor het persoonsgebonden budget. Wij schrokken dan ook van de
reactie van de SP, die daar toch afstand van wil nemen. Voor ons is het
persoonsgebonden budget een belangrijk instrument om mensen eigen regie te
geven.
Mevrouw Leijten (SP):
Voorzitter …
De voorzitter:
Maak uw zin maar even af, mevrouw Bergkamp.
De voorzitter:
U hebt uw punt gemaakt, mevrouw Leijten.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Mensen moeten zo lang en zo veel mogelijk zelf regie kunnen blijven voeren over
hun eigen leven. Het gaat om de zorg om de meest kwetsbaren in onze samenleving
en helaas is dat nog geen gemeengoed.
Mevrouw Leijten (SP):
Wij nemen geen afstand van het persoonsgebonden budget. Wij stellen voor om de
instellingen niet meer persoonsvolgend te financieren, omdat wij daar niet in geloven
en omdat het feitelijk ook niet gebeurt. De instelling krijgt één budget. Daaroverheen
gaat nog een korting of een bonus. De instelling verdeelt dat vervolgens over allerlei
locaties. Wat men zou moeten krijgen, staat daardoor in geen verhouding meer tot
wat men krijgt. Bovendien levert dit allerlei bureaucratie op.
Hoe moet het dan wel? Kies voor een locatiefinanciering op basis van groepsgrootte
en personeelsbezetting. Dat doen we zo ook in het onderwijs, dus dat kan heel goed.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ja. Wij kiezen er niet voor om instellingen te financieren, maar wij willen mensen het
geld en de mogelijkheid geven om de eigen regie te blijven voeren.
Mevrouw Leijten (SP):
Oké, maar dan wil ik graag een amendement van D66 zien waarin staat dat er geen
geld meer gaat naar instellingen. Dat is goed. Iedereen krijgt een eigen budget, ook
mensen die in een instelling wonen. Dan moet iedereen dus zijn eigen rekeningen
gaan betalen. Ik wil graag een amendement van D66 zien waar dat in staat. Dan
blaast D66 de zorg echt op.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ik heb gezegd dat wij pal staan voor het persoonsgebonden budget. Dat is voor
mensen een heel mooi instrument om de eigen regie te kunnen voeren. Natuurlijk
krijgen instellingen ook geld. Wij zijn helemaal geen tegenstander van zorg in natura.
Nee, ik bedoel dit in de context van het persoonsgebonden budget. Mijn fractie vindt
het ook belangrijk dat er meer ruimte komt voor kleine woon-zorgcombinaties. Mijn
fractie is daarvan dus helemaal geen tegenstander. Wij staan echter wel pal voor het
persoonsgebonden budget. Wij zouden ook de experimenteerruimte willen gebruiken
om bijvoorbeeld persoonsvolgende bekostiging te bestuderen. Wij zeggen nog niet:
dat is het. Zo ver zijn wij nog niet. Het lijkt mij echter wel interessant om daarmee te
experimenteren.
Mevrouw Leijten (SP):
Mevrouw Bergkamp wekt de suggestie dat de SP van het pgb af zou willen omdat de
SP een ander soort financiering voor de instellingen bekijkt. Dit wordt beantwoord
door D66 met de opmerking: wij willen geen geld voor instellingen. Wees dan een
vent, zou ik zeggen tegen mevrouw Bergkamp.
De voorzitter:
Dat is wat moeilijk.
Mevrouw Leijten (SP):
Laat zij dan ook stoer zijn en zeggen: we gaan geen geld meer geven aan
instellingen. Dan pas ga je echt persoonsvolgend financieren. Er is niemand in de
Kamer die zegt dat dat moet. Dan moet je ook echt zeggen dat de instellingen
overbodig zijn, maar dat zie ik hier nog niemand voorstellen.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Voor D66 is de wereld niet zwart-wit. Wij vinden het persoonsgebonden budget
belangrijk. Daarmee kunnen we mensen de eigen regie geven. Maar wij vinden
instellingen ook nog steeds belangrijk. Wij willen niet overstappen naar een andere
vorm van financiering, maar wij zijn wel geïnteresseerd in persoonsvolgende
bekostiging. Wij zullen ook vragen of daar in de experimenteerruimte mogelijkheden
voor zijn.
Natuurlijk is het zo dat niet in alle situaties mensen de eigen regie kunnen voeren. Er
zijn ook zorgen. Hebben mensen wel voldoende mantelzorgers? Is de informele
sector groot genoeg? Wij vragen de staatssecretaris wat hij vindt van de resultaten
van de onderzoeken waaruit bijvoorbeeld blijkt dat heel veel mensen geen netwerk
om zich heen hebben.
Ik heb net gesproken over het indiceren. Ik vind het belangrijk dat er daarbij veel
meer wordt gekeken naar maatwerk en naar de context. Ik hoor graag een duidelijke
reactie op dit punt van de staatssecretaris. Vindt ook hij dat de context hierbij
betrokken moet worden? Vindt hij ook dat we geen behoefte hebben aan een
papieren vorm van indiceren? In de langdurige zorg is op dit punt nog een wereld te
winnen.
Mij viel in het wetsvoorstel op dat het zorgkantoor bepaalt of een modulair of volledig
pakket wordt toegekend en dat het dat kan weigeren als de zorg niet verantwoord of
doelmatig thuis kan worden geleverd. Dat is weer een beetje het aanbodgerichte
denken. Wat is "niet verantwoord" en wat is "niet doelmatig"? Kunnen mensen niet
beter zelf beoordelen wat ze willen, in overleg met mantelzorgers, de omgeving en
de familie? Beschikken zorgkantoren wel over voldoende expertise om dat te kunnen
beoordelen? Ik heb veel gesprekken gevoerd met mensen van zorgkantoren. Zij
zeiden: het is ontzettend lastig om te beoordelen of zorg thuis bijvoorbeeld veilig is.
Zijn er voldoende mogelijkheden om de woning aan te passen? Ik heb daar twijfels
over en ik hoor graag een reactie van de staatssecretaris op dit punt.
Ik zal vandaag ook een aantal voorstellen doen om die eigen regie dichterbij te
brengen. Ik heb daartoe ook al een aantal amendementen ingediend. Het gaat dan
om een onafhankelijke casemanager, een solide pgb en ook een flexibel persoonlijk
zorgplan dat eigendom is van de cliënt.
Laat ik beginnen met het onderwerp casemanager en met de onafhankelijke
cliëntenondersteuning. Zulke begrippen zijn heel moeilijk. Het komt erop neer dat
mensen een vast aanspreekpunt hebben. Deze mensen die het aanspreekpunt zijn,
moeten cliënten begeleiden en helpen bij het nemen van moeilijke besluiten over
zorg. Zij moeten cliënten bij de hand nemen. Ons systeem is immers heel complex.
Dat hebben we allemaal geconcludeerd. Laat ik alleen maar eens wat afkortingen
noemen: Wmo, Zvw, CIZ, CAK, SVB, pgb, vpt, mpt. Voor mij is het al lastig om alles
te beoordelen. Wie komt nu waar? Als dat voor mij geldt, geldt dat zeker voor iemand
die zelf kwetsbaar is en een zware zorgvraag heeft. Ik snap heel goed dat er in een
overgangssituatie sowieso heel veel vragen zijn. Vandaag werden de resultaten van
een onderzoek van NIVEL gepresenteerd. Daaruit blijkt nog eens dat veel mensen
überhaupt niet goed op de hoogte zijn van de organisatie van de zorg. D66 wil
daarom dat iedereen terecht kan bij een casemanager: één vast aanspreekpunt, die
het hele zorglandschap overziet, proactief en loketoverstijgend. Iemand die
meedenkt bij alle stappen in de procedure, waar je terecht kunt met vragen, van de
indicatiestelling tot de zorgplanbespreking bij de zorgaanbieder. Ik hoop oprecht dat
de staatssecretaris bereid is om hiernaar serieus te kijken. We hebben de
mogelijkheid al in de wet gecreëerd met het amendement over onafhankelijke
cliëntondersteuning, als dat wordt aangenomen. Daaraan willen we graag een
uitwerking geven. Omdat we dit zo'n belangrijk onderwerp vinden, zullen we via een
motie aan de staatssecretaris vragen om dit in overleg met cliënten- en
patiëntenorganisaties nader uit te werken.
Over onafhankelijke cliëntondersteuning heb ik al het een en ander gezegd.
Daarvoor zijn amendementen ingediend. Bij het onderwerp van de onafhankelijke
ondersteuning is voor mij ook de overgang tussen de verschillende systemen heel
belangrijk. Vanuit de Wmo hebben mensen vaak een vaste ondersteuner. Als hun
zorgzwaarte toeneemt, gaan ze naar de Wlz. Kunnen ze dan bijvoorbeeld hun eigen
adviseur of ondersteuner houden? Het zou toch heel mooi zijn als we dat kunnen
regelen.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Het risico is dat we iets invoeren waardoor de overhead stijgt. Dat is zonde, want
elke euro die daaraan wordt besteed, kan niet aan zorg besteed worden. Wat gaat
die casemanager nou anders doen dan de onafhankelijke cliëntondersteuning, en
hoe ziet de financiering daarvan eruit? Niet iedereen zal een dergelijk iemand immers
nodig hebben. Hoe ziet mevrouw Bergkamp dat?
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ik heb aan de staatssecretaris gevraagd om in de uitwerking daarnaar goed te kijken
met cliënten- en patiëntenorganisaties. Ik heb best ideeën over wat daaruit moet
komen, maar ik vind het belangrijk dat de cliënten- en patiëntenorganisaties er het
meeste aan hebben. Ik heb hem gevraagd met een voorstel te komen, waarnaar de
Kamer dan kan kijken, om overlap en dubbelingen te voorkomen. Ik merk dat
sommige mensen helemaal geen behoefte hebben aan cliëntenondersteuning of een
vast aanspreekpunt, maar sinds ik dit idee gelanceerd heb, merk ik ook dat heel veel
mensen zeggen dat het hun heel erg zou helpen als ze één aanspreekpunt zouden
hebben. Dat kan overigens ook iemand achter een loket bij een zorgkantoor zijn of
iemand van het MEE. Dat hoeft echter niet, en daarom denk ik dat het goed is als de
staatssecretaris de tijd krijgt om dit uit te werken, en er voordat deze wet ingaat een
goed plan ligt waar de Kamer achter staat.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Mijn vraag aan de staatssecretaris zou dan zijn of het noodzakelijk is dat we, naast
onafhankelijke cliëntondersteuning en mensen bij zorginstellingen, ook nog een
casemanager invoeren. Mij bekruipt namelijk wel een beetje het gevoel dat we straks
naast al die afkortingen ook allerlei verschillende ondersteuningsmogelijkheden
hebben. Volgens mij moeten we er gewoon eentje hebben en moet dat goed
geregeld zijn, want dan is het helder. Mijn amendement over onafhankelijke
cliëntondersteuning is ingediend, dus ik zie het punt, maar laten we het ook weer niet
te ingewikkeld maken.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Dat is absoluut niet de bedoeling. We maken het wettelijk mogelijk dat er een
cliëntondersteuning is. Mijn oproep is om dat uit te werken. Het haakje in de wet voor
cliëntondersteuning is er, zodat er een vorm komt waarvan cliënten en patiënten
zeggen: hier ben ik mee geholpen. Dat is de opzet.
Ik heb net gevraagd hoe het zit met de continuïteit van de ondersteuning. Over het
persoonsgebonden budget heb ik al het een en ander gezegd. Ik ben blij dat dit een
verankering krijgt in de wet. D66 vindt ook dat alle verschillende leveringsvormen in
de Wlz gelijkwaardige alternatieven moeten zijn. Toch wordt het pgb als een soort
tweede keuze gepresenteerd. Het lijkt er toch een beetje op dat zorg in natura de
eerste keuze is. Ik vind dat mensen daarover eigenlijk zelf zouden moeten gaan. Ik
heb een amendement ingediend om dit nog nadrukkelijker in de tekst tot uiting te
brengen. Ik hoor trouwens in de praktijk over het pgb — ik maak me hier echt zorgen
over — dat er sprake is van ontmoedigingsbeleid. Ik kan geen ander woord ervoor
verzinnen dan het woord "ontmoedigingsbeleid". De aanvraagprocedure is erg
ingewikkeld en tijdrovend. Ik ken situaties waarin zelfs de MEE-adviseurs er niet
meer uitkwamen en daarbij ging het echt alleen maar om het aanvragen van een
pgb. Het lijkt alsof de zorgkantoren in relatie tot het pgb bewust een
ontmoedigingsbeleid voeren. Ik kreeg laatst een tweet van iemand waarin stond: ik
heb best een diplomatiek karakter maar dit is echt volslagen waanzin, fraude
bestrijden kan echt vriendelijker. Ik stel daarom heel graag een vraag daarover aan
de staatssecretaris. Natuurlijk moeten we fraude aanpakken, maar dit slaat door. Ik
vind dat we goed moeten kijken naar de minutenregistratie — mevrouw Leijten sprak
daarover — en het trekkingsrecht bij de SVB. Het moet natuurlijk ook niet leiden tot
een minutenregistratie aan de andere kant. Ook dit punt deel ik dus met mevrouw
Leijten.
Mensen vrezen ook dat zij volgend jaar te maken krijgen met meer loketten: het Rijk,
de gemeente, het zorgkantoor, de SVB. Mensen maken zich er echt zorgen over dat
zij straks te maken krijgen met heel veel verschillende loketten. Ik heb het idee dat de
plannen nog niet goed doordacht zijn. Daar moet echt beter naar gekeken worden. Ik
hoor daarop graag een reactie. Ook vind ik het interessant om te kijken naar de
mogelijkheden van de persoonsvolgende bekostiging. Daarover is al het een en
ander gewisseld.
In relatie tot het persoonlijk zorgplan heb ik aangegeven dat ik het belangrijk vind dat
dit een verplicht onderdeel is van de wet. Ik zal daar verder niet meer op ingaan.
Ik kom te spreken over zorg op maat, het tweede deel van mijn inbreng. Voor D66 is
het belangrijk dat zorg op maat geleverd kan worden. Zorg is maatwerk. Ik heb de
laatste tijd veel contact gehad met thuiswonenden en ouders van thuiswonende
kinderen. Volgens mij hebben alle Kamerleden dat gehad. We hebben nog niet zo
lang geleden een mooi rapport gehad van ouders over de meerzorg. Ouders maken
zich zorgen over de zorg die zij nu zelf organiseren, waar ik enorm veel waardering
en respect voor heb want ga er maar aanstaan; dat is heel ingrijpend. Ik ben heel
benieuwd of deze mensen straks met de wijziging in de zorg erop achteruitgaan. Dat
is niet de bedoeling. Ik ben blij dat een amendement is ingediend door mijzelf, de
heer Van Dijk en de heer Keijzer. Daarmee wordt enige doelmatigheid — een
vreselijk begrip — beoogd in de zin dat zorg thuis mogelijk blijft voor jongeren tot 18
jaar. Er zijn echter nog andere groepen dan de ouders van gehandicapte kinderen
met meerzorg. Zo is er de intensieve kindzorg. Ik heb het idee dat de plannen voor
een plek waar die ouders terechtkunnen nog niet duidelijk zijn. Eerlijk gezegd heeft
de staatssecretaris ook aangegeven in zijn brief dat die nog niet duidelijk zijn en dat
er echt meer tijd nodig is om daarnaar te kijken.
Nu ben ik voor zorgvuldigheid, want dat vind ik van belang, maar ik zit nog een
beetje met het dilemma van de ingangsdatum van de wet, 1 januari 2015, als er nog
zo veel moet worden uitgezocht. Ik krijg daarop dus graag een reactie van de
staatssecretaris, en ook op het idee om te komen tot een maatwerkprofiel. Misschien
is dat een oplossing. De ouders van gehandicapte kinderen kwamen er zelf mee. Ik
hoop dat de staatssecretaris daarop een reactie kan geven.
Ten aanzien van de toegang tot de Wlz staat het buiten kijf dat de groep kinderen
waarover ik het net had, binnen de Wlz moet vallen. Toch is daarover nog steeds
verwarring en onduidelijkheid. Voor deze ouders is het heel fijn om vandaag te horen
of zij onder de Wlz vallen.
Ik kom op het criterium gebruikelijke zorg. Dat is ook weer zo'n vreselijke term. Soms
heb je termen nodig om dingen te duiden. Veel Kamerfracties inclusief de mijne
hebben daarover in de schriftelijke ronde ter voorbereiding veel vragen gesteld. Toch
krijg ik de vinger er nog steeds niet helemaal achter. Ik hoop dat de staatssecretaris
klip-en-klaar kan bevestigen dat ook voor deze groep de zorgzwaarte uiteindelijk
leidend is bij de vraag of recht op zorg bestaat. Er wordt eigenlijk gezegd dat bij
gebruikelijke zorg — dat is dat je de zorg thuis kunt hebben — in de afweging wordt
meegewogen wat ouders zelf kunnen doen. Dat speelt dus niet bij volwassenen,
maar bij kinderen. Ik ben heel benieuwd hoe de staatssecretaris daartegen aankijkt.
Misschien kan hij daarop een duidelijke reactie geven of het duiden.
Over de 10.000 cliënten in de brief van de staatssecretaris heb ik al het een en ander
gezegd. Dat is een groep die nu nog niet tussen wal en schip valt. Wij moeten echter
eerlijk zijn. Wij weten gewoon nog niet wat er met deze kinderen en ouders gaat
gebeuren. Wanneer krijgen deze kinderen of ouders duidelijkheid? Zij staan niet
helemaal op ons netvlies. Vergeten wij geen groepen? Daarover ben ik heel onrustig
en onzeker. Die toon blijft terugkeren in dit debat. Weten wij over welke mensen wij
het hebben? Communiceren wij op tijd met deze mensen? Is de uitvoering gereed?
Daarover heb ik al het een en ander gezegd. Ook heb ik al aangegeven dat er
sprake moet zijn van enige doelmatigheid en meer zorg.
Ik ga over op het modulair pakket thuis. Laat ik allereerst zeggen dat ik daar blij mee
ben. Het is een verbetering ten opzichte van de eerste versie van de wet. Het biedt
een alternatief in de Wlz voor de huidige functies en klassen. Op het eerste gezicht
vond ik het een heel goede aanvulling. Het is een andere leveringsvorm, maar het
modulair pakket thuis heeft ook een aantal haken en ogen. Zo is er een maximering
van het modulair pakket thuis. Voor de mensen thuis: een volledig pakket thuis is dat
je zorg vergelijkbaar met die in een instelling thuis kunt krijgen. Bij een modulair
pakket thuis kun je bijvoorbeeld zeggen dat je niet of wel dagbesteding wilt of dat je
verzorging op een andere manier wilt. Dan heb je dus keuzevrijheid. Ik vraag de
staatssecretaris waarom een modulair pakket gemaximeerd is. Is hij bereid om
daarnaar nog eens goed te kijken?
Iedereen heeft recht op kwalitatief goede zorg. Juist om die voor de toekomst te
bewaren, is het belangrijk dat wij de zorg hervormen. Als ik echter kijk naar de
inspectie, dan is dat een ontluisterend beeld. Wij hadden net een interruptie bij
mevrouw Agema over de kwaliteitsagenda. Als daaruit blijkt dat bijvoorbeeld de
zorgplannen helemaal niet goed gebruikt worden en dat er twijfels zijn over het
opleidingsniveau, dan ben ik erg benieuwd. Ik weet dat je niet alles kunt oplossen
met een wet. In de wet worden mogelijkheden gegeven, maar uiteindelijk is de
uitwerking bepalend voor de vraag of wij kwaliteit in de zorg realiseren. Ik ben dan
ook blij dat de PvdA en de VVD een agenda voor de toekomst hebben geformuleerd.
Ik ben heel benieuwd naar de reactie daarop, met name kijkend naar de kwaliteit van
de zorg. Dat is een zorgpunt dat ons allen bezighoudt. De zorg thuis maar ook die in
een instelling moet van een goede kwaliteit zijn.
Er moeten minder regels komen en meer ruimte voor initiatieven. Wij hebben de
langdurige zorg in ons land ingewikkeld gemaakt. Er zijn veel protocollen, regels en
registraties. Natuurlijk moet de boekhouding kloppen, maar kleine initiatieven van
een paar verpleegkundigen die als zzp'ers met elkaar samenwerken en elkaar
vervangen als dat nodig is, worden gesmoord in regels en komen niet aan bod omdat
zij niet voldoen aan allerlei informatievragen uit het zorgkantoor. Dat is natuurlijk
hartstikke zonde. Medewerkers in de zorg verliezen het plezier in hun werk door alle
administratieve zaken die ze moeten doen. Dat moet wat D66 betreft anders. Deze
wet zou daaraan een belangrijke impuls kunnen geven.
Ik kom te spreken over de uitvoeringsstructuur en de regionale structuur. Er is sprake
van een hybride uitvoeringsstructuur, zoals we die ook onder de AWBZ kennen, met
de zorgkantoren en de Wlz-uitvoerders. Deze blijft op hoofdlijnen bestaan. De Wlzuitvoerders besteden taken uit aan regionaal opererende zorgkantoren. Ik blijf het
een heel ingewikkelde structuur vinden. Waarom is gekozen voor deze complexe
uitvoeringsstructuur? Het zorgkantoor is toch in de praktijk het aanspreekpunt? Ik
vind ook dat het zorgkantoor een zorgplicht heeft. Dat deel ik helemaal met mevrouw
Leijten, die daar ook een punt over had. Het zorgkantoor gaat bijvoorbeeld ook het
pgb uitvoeren, maar de zorgplicht ligt uiteindelijk bij de Wlz-uitvoerder. Dat snap ik
echt niet. Weten mensen nog waar ze straks terecht kunnen? We hebben een debat
gehad over de wachtlijsten. Daarin hebben mevrouw Leijten en ik een voorstel
gedaan om het zorgkantoor leidend te laten zijn. Laat het zorgkantoor de
verantwoordelijkheid hebben over de administratie. Laat het ook groeien in de rol om
veel meer te denken vanuit de cliënten. Als ik de wet dan lees, vraag ik mij heel erg
af of dit gaat gebeuren.
De staatssecretaris wil de Wlz-uitvoerders meer in de wind zetten door ze
aanspreekpunt te maken op het functioneren van het regionale zorgkantoor. Op
termijn komen er ook minder regio's en wordt het mogelijk om meerjarige contracten
af te sluiten. Dat laatste vind ik overigens echt een voordeel, want daarmee ontstaat
meer continuïteit voor instellingen. De vraag is wel of deze structuur gaat werken in
de praktijk. Aan welke voorwaarden moet worden voldaan om te kunnen overgaan
tot opschaling van de regio's? Waarom kiest de staatssecretaris voor een "one size
fits all"-benadering terwijl er echt verschillen bestaan tussen de meer regionaal
georiënteerde ouderenzorg en bijvoorbeeld de gehandicaptenzorg? Dat zie je in de
wet toch niet helemaal terug. Waarom denkt de staatssecretaris dat zorgkantoren in
de toekomst wel meerjarige contracten gaan afsluiten als dat in de AWBZ ook nooit
van de grond is gekomen?
Ik ga in op de kleinschalige initiatieven. D66 heeft altijd gezegd dat de hervorming
van de langdurige zorg ook moet leiden tot transformatie van de zorg, verbetering en
andere, kwalitatief hoge zorg. Naast de bestaande grote instellingen moet er ruimte
zijn voor kleinschalige initiatieven. Zorgkantoren kopen in de praktijk echter bijna
alleen maar in bij de grote partijen, de bekende partijen. Het gevolg daarvan is dat
kleinschalige initiatieven niet of nauwelijks worden gecontracteerd. Dat vind ik echt
een gemis. Is de staatssecretaris dat met mij eens? Hoe gaat volgens hem deze wet
ervoor zorgen dat er meer ruimte is voor kleine initiatieven? Wat vindt hij bijvoorbeeld
van een meldpunt waar deze initiatieven terechtkunnen als zij gewoon geen gelijk
speelveld krijgen? Wil hij de Kamer hierover periodiek informeren? Ik weet dat ook de
VVD dit een belangrijk punt vindt, maar het lukt gewoon niet. Hoe kan het met deze
nieuwe wet wel gaan lukken?
Ik ben erg blij dat het concept van Fokuswonen in deze wet is veiliggesteld. Als ik het
goed begrijp, is het nu zo in de wet geregeld dat alleen bestaande aanbieders, dus
Fokus, in de wet worden gefaciliteerd. Dat vindt D66 jammer. Wij willen dat het ook
mogelijk is voor nieuwe partijen om toe te treden. Waarom is de keuze voor alleen
Fokus gemaakt? Overigens zijn daar veel mensen blij mee, maar wij vinden dat er
ook ruimte moet zijn voor nieuwe initiatieven. Is de staatssecretaris bereid om daar
nog eens naar te kijken? Er bestaat onduidelijkheid of mensen in een Fokuswoning
nu wel of niet met een pgb zelf adl-zorg kunnen inkopen of dat zij gebonden zijn aan
ondersteuning vanuit Fokus. Is de staatssecretaris bereid om hiernaar te kijken en
om met een oplossing te komen?
Ik ga in op de privacy. Ik heb zojuist gepleit voor minder regels. Voor één punt geldt
dat niet: de manier waarop we omgaan met persoonlijke en medische gegevens. D66
heeft privacy hoog in het vaandel staan, net als de bescherming van het medisch
beroepsgeheim. Eerder deze week trokken de patiëntenfederatie en artsen samen
aan de bel omdat er te makkelijk en te snel hele medische dossiers worden
opgevraagd. Het lijkt wel alsof de grenzen van de privacy worden opgerekt. Ik maak
mij in dat licht dan ook zorgen over de verplichting in de wet om gegevens uit te
wisselen tussen zorgaanbieders, de Wlz-uitvoerder, het indicatieorgaan en het CAK.
Dat zou eventueel zelfs mogen met doorbreking van het medisch beroepsgeheim.
D66 vindt dat erg onwenselijk omdat daarmee verschillende mensen, ook niet-artsen,
toegang krijgen tot allerlei vertrouwelijke en persoonlijke informatie. Dat is ook de
reden waarom ik samen met de heer Van Dijk een amendement hierover indien. Ik
hoop natuurlijk dat de staatssecretaris daarop positief reageert.
Ondanks allerlei wettelijke waarborgen laat de praktijk keer op keer zien dat de
uitvoering weerbarstig is. Of het nu een gemeente of de NZa betreft, onbevoegde
toegang moet worden voorkomen. Ik vraag de staatssecretaris dan ook om hier in
het debat uitvoerig bij stil te staan en heel precies aan te geven wie toegang heeft tot
welke gegevens en hoe de privacy daarbij geborgd is. Hoe kunnen cliënten ook hun
rechten weten? Hoe kunnen zorgkantoren en gemeenten weten wat wel en wat niet
mag?
Ik kom op de communicatie. Er gaat veel veranderen in de zorg. De kranten staan er
bijna dagelijks vol van. Ik merk om mij heen dat er heel veel onzekerheid is over wat
dat met zich brengt. Daarom was ik ook blij dat we dit debat snel met elkaar voeren.
Los van de uitkomst, we vinden het belangrijk dat mensen vrij snel duidelijkheid
krijgen. Krijgt een vader, moeder, zoon of dochter nog wel de zorg waarop hij of zij
recht heeft en die hij of zij nodig heeft? Een goede en gerichte communicatie kan dan
veel helpen. Graag hoor ik nog van de staatssecretaris hoe hij daarmee omgaat. Er
is wel een communicatieplan, maar voor mij is nog steeds onduidelijk wie die
persoonlijke brief stuurt aan de cliënten, of in die persoonlijke brief aan de cliënten
staat of er wat gaat veranderen en of daarin heel duidelijk staat wat er in die situatie
voor die cliënt gaat veranderen. Ik krijg hierop graag een reactie.
Ik kom aan het einde van mijn inbreng. De wet die we vandaag en morgen met
elkaar bespreken, vormt als het ware het sluitstuk van de hervorming van de
langdurige zorg. Aan mijn bijdrage is te merken dat ik denk dat er meer in had
gezeten: minder instellingsgericht aanbod en meer geredeneerd vanuit de cliënt. Ook
heb ik mijn zorgen geuit over de uitvoerbaarheid. De staatssecretaris zal mij in dit
debat dan ook ervan moeten overtuigen dat het goed gaat met die uitvoering, dat de
uitvoering zorgvuldig is, met name omdat het gaat om kwetsbare mensen. Het moet
gewoon goed geregeld zijn. Om terug te komen bij het begin van mijn betoog: de
zorg is er voor de persoon in plaats van andersom. Dat had beter gekund en beter
gemoeten. Ik heb vandaag een aantal belangrijke verbetervoorstellen gedaan. Ik kijk
uit naar de beantwoording door de staatssecretaris.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Met D66 heeft ook het CDA gevraagd wat er gebeurt als deze wet niet wordt
ingevoerd per 1 januari a.s. Ik ben nog wel benieuwd naar het volgende. Een collega
van mevrouw Bergkamp in de Eerste Kamer heeft gezegd: door de snelheid
waarmee de Wmo is ingevoerd, zijn er veel problemen op gemeentelijk niveau en
daarom moet de Wet langdurige zorg later worden ingevoerd. Kan mevrouw
Bergkamp mij uitleggen wat die twee met elkaar te maken hebben? Ik ben daar wel
benieuwd naar. Gemeenteambtenaren zijn bezig met de invoering van de Wmo. Wat
hebben zij te maken met bijvoorbeeld de aanwijzigingsbevoegdheid die de regering
in deze wet heeft ten aanzien van de zorgkantoren? Ik kan die zaken niet met elkaar
combineren.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Volgens mij heeft mevrouw Keijzer zelf daarover schriftelijke vragen gesteld. Volgens
mij heeft zij zelf gezegd dat die beantwoord moeten zijn in dit debat. De heer Van
Boxtel gaat natuurlijk over zijn eigen woorden, maar ik kan wel zeggen dat we van
Zorgverzekeraars Nederland een brief hebben gehad waarin die zorgen heel
duidelijk worden omschreven. Men heeft zorgen over de uitvoerbaarheid van de Wlz.
Dat heeft te maken met een aantal dingen die ik in mijn betoog ook heb aangegeven.
Het gaat dan over polisvoorwaarden, ICT-systemen, de vraag of het gaat lukken met
het eerstelijnsverblijf en de vraag waaronder — de zorgverzekeraars, de Wlz of de
gemeente — de groep van gehandicapte kinderen zal gaan vallen. Daarover is nog
heel veel onduidelijkheid. Gaat het allemaal lukken? De brief van Zorgverzekeraars
Nederland geeft dat, denk ik, heel goed aan. In mijn verhaal ben ik er volgens mij vrij
duidelijk over geweest dat ik daarop echt een reactie van de staatssecretaris wil
hebben.
Mevrouw Keijzer (CDA):
De polisvoorwaarden vallen onder de Zorgverzekeringswet. Die is hier niet aan de
orde. In de wet die aan de orde is, zit bijvoorbeeld de fasering dat zorgprofielen nog
komen en dat de bekostiging nog komt. Dat zit dus al in deze wet. Ik zie niet zo wat
de wet die we vandaag behandelen, te maken heeft met alle problemen die er op
gemeentelijk niveau zijn. Waarom hecht ik hier zo aan? Laten we niet met elkaar
doen alsof uitstel met een jaar van de invoering van de Wet langdurige zorg alle
problemen op gemeentelijk niveau oplost. Dat is niet aan de orde.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ik heb het interview gehoord. Het ging over de Wlz, niet over de Wmo. Dat heel veel
mensen er daarna over hebben getwitterd, heeft een bepaald beeld gecreëerd, maar
het ging over de Wlz. Dit gaat natuurlijk ook over een aantal zaken die vanuit de
AWBZ naar de zorgverzekeraars zijn gegaan. Er is bijvoorbeeld onduidelijkheid over
de intensieve kindzorg voor gehandicapte kinderen. De staatssecretaris heeft het in
zijn brief ook daarover. Daarvoor zijn die polisvoorwaarden natuurlijk wel van belang.
We hebben dus eigenlijk te maken met onduidelijkheid over wat er gebeurt, over wat
er onder de Wlz valt en wat onder de Zorgverzekeringswet. Volgens mij gaf mevrouw
Keijzer dat in haar verhaal al aan. Daar zijn zorgen over. Zorgverzekeraars
Nederland heeft daarover een brief gestuurd.
Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
D66 is ingegaan op de bescherming van de privacy. De ChristenUnie deelt dat
volledig. Ik heb het amendement van D66 gezien en ik wil daar graag nog een vraag
over stellen. In dat amendement staat dat mensen altijd toestemming moeten geven
voordat hun dossier naar het CIZ gaat. Ik kan me dat goed voorstellen en ben dan
ook genegen om dat amendement te gaan steunen. Alleen vragen we het CIZ ook
om tot een onafhankelijke en zorgvuldige indicatie te komen. Ik heb een echt
inhoudelijke vraag: wat gebeurt er als mensen er geen toestemming voor geven dat
hun medisch dossier wordt ingezien, terwijl wij toch van het CIZ vragen om tot een
indicatie te komen? Zelf vind ik dit heel lastig. Misschien heeft mevrouw Bergkamp
daar ideeën over?
Mevrouw Bergkamp (D66):
Dat is een heel terechte vraag. Over de uitwisseling van medische dossiers hebben
de artsenorganisatie en de patiëntenfederatie deze week nog gezegd dat er een
richtlijn is die stelt dat je als burger altijd toestemming moet geven, maar dat je ook
via de huisarts moet regelen dat er gerichte vragen worden gesteld. Vaak is er
helemaal geen heel medisch dossier nodig. Wat mij betreft zou de insteek daarom
moeten zijn om die richtlijn veel meer in de belangstelling te krijgen, zodat goed
wordt bekeken waar informatie precies voor nodig is. Dit vraagstuk geldt natuurlijk
ook voor letselschade, voor uitkeringen en dus ook voor het CIZ. Ik vind dit een
interessante vraag en ben benieuwd naar wat de staatssecretaris daarvan vindt. Je
kunt namelijk in een patstelling terechtkomen, en wat dan? Dat wil ik heel graag van
de staatssecretaris horen. Voor ons blijft overeind staan dat een cliënt altijd zelf
toestemming moet geven, terwijl er in de wet, in de Algemene wet
persoonsgegevens, wel een aantal uitzonderingen staat; als er bijvoorbeeld voor
kinderen een groot risico bestaat, zijn er mogelijkheden om hiervan af te wijken. Het
uitgangspunt zou echter moeten zijn dat de persoon er toestemming voor geeft als er
gebruik wordt gemaakt van zijn medisch dossier.
Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Dank u wel voor deze heldere toelichting. Ik wacht even af wat de staatssecretaris
hierover zal zeggen. Ik zal het amendement nog een keer goed bestuderen, nu ook
met de woorden van mevrouw Bergkamp in het achterhoofd. Wellicht kan er nog een
enkele zin worden aangepast en dan kunnen ook wij voluit meestemmen.
De heer Klaver (GroenLinks):
Voorzitter. Voor de derde keer dit jaar verdedigt deze staatssecretaris een
wetsvoorstel dat te maken heeft met de hervormingen in de langdurige zorg. De Wet
langdurige zorg is niet zomaar een simpel sluitstuk van een transitie, integendeel.
GroenLinks heeft daarom nog een aantal stevige vragen over dit wetsvoorstel. De
staatssecretaris is terecht in het afgelopen jaar vaak in en buiten de Kamer hierover
in debat geweest. Hoewel ik kan begrijpen dat de staatssecretaris mogelijk hoopt op
een rustiger 2015, heb ik zo het vermoeden dat dat niet gaat gebeuren.
In de afgelopen weken heb ik me als een malle proberen in te lezen in dit dossier. Ik
heb geprobeerd het me eigen te maken. Ik sta hier nu dan ook als de vervanger van
mijn collega Linda Voortman. Toen ik hieraan begon, was het al een flink pak met
dikke verslagen, met veel reacties van belangenverenigingen, maar ook van mensen
die zich zorgen maken over hoe deze wet voor hen straks zal gaan uitwerken en wat
het effect op hun leven zal zijn. Dat vind ik misschien nog wel het moeilijkste van een
wet als deze. Wij werken hier nu aan een heel grote stelselwijziging. Wij werken als
politiek aan onze systeemverantwoordelijkheid. Op papier kan het er vaak heel goed
uitzien, maar in individuele gevallen kan het heel heftig uitpakken. Hoe vind je daar
de balans in? Die vraag wil ik ook aan de staatssecretaris stellen: op welke wijze
probeert hij die balans te vinden bij de invoering van zo'n belangrijke wetswijziging?
Het is geen eenvoudige wet, maar ik heb door al die persoonlijke verhalen ook
gezien dat er geen eenvoudige zorgvragen zijn en dat elke vraag en ieder verhaal
vragen om een eigen oplossing, waarbij de wet die daarvoor de kaders biedt zo veel
mogelijk ruimte moet bieden voor het inrichten van de zorg zoals die voor het individu
het beste is.
De hervormingen in de zorg hebben tot doel dat de zorg meer aan huis en meer op
maat moet worden geleverd. De mens staat centraal, niet het systeem of de
instelling. Deze inzet van het kabinet zie ik ook als onze inzet. In de langdurige zorg
moet niet meer vooropstaan wat volgens instellingen goed is voor mensen, maar wat
mensen zelf zien als kwaliteit. Die slag moeten we maken. Krijgen mensen nu echt
de regie over de zorg die zij nodig hebben? Staat centraal wat mensen nodig hebben
in plaats van wat de instellingen kunnen bieden? Die zaken staan voor mij voorop bij
het beoordelen van het voorliggende wetsvoorstel.
De omslag naar zorg meer thuis en meer op maat, waarbij mensen en professionals
centraal staan, is hard nodig, maar die omslag moet ook zorgvuldig gebeuren, met
verantwoorde financiële kaders. Belemmeringen voor het nemen van de eigen regie
moeten worden weggenomen. Er moeten goede randvoorwaarden zijn voor de zorg
thuis en de zorg op maat. Voor mijn fractie staat bij de beoordeling de zorgvuldigheid
voorop. In het afgelopen jaar hebben verschillende wetsvoorstellen de Kamer
gepasseerd die te maken hebben met de hervorming in de zorg en met de
decentralisatie naar gemeenten. Stuk voor stuk moesten ze met stoom en kokend
water door de Kamer. Ik heb mij door mijn collega laten vertellen dat de Wmo zo snel
door de Kamer moest dat zelfs een deel van de beantwoording schriftelijk is
afgedaan.
Ook bij dit voorstel dringt de tijd. Intussen wordt echter steeds meer duidelijk dat de
snelheid waarmee de andere wetten zijn doorgevoerd en vooral de korte tijd tot de
inwerkingtreding, tot problemen kunnen leiden. We zien bij de decentralisatie dat
gemeenten niet klaar zijn voor de jeugdzorg. Gemeenten zijn nog druk bezig om de
zorg thuis te regelen. Vooruitlopend hierop ontslaan zorginstellingen al medewerkers
en zien ze af van het aanbieden van huishoudelijke zorg.
De Wet langdurige zorg is ook onderdeel van de hele hervorming naar zorg meer
thuis, naar meer extramuralisering. Mijn fractie heeft er grote zorgen over dat met
deze hervorming flinke bezuinigingen op de zorg aan huis gepaard gaan, zorg die
nodig is om juist langer thuis te kunnen blijven wonen.
Ik kom op de punten waarop ik dit voorstel zal beoordelen. Ik benadruk dat mijn
fractie dit wetsvoorstel niet los kan zien van de wijze waarop de zorg thuis geregeld
wordt en van de wijze waarop de decentralisatie naar de gemeenten uitpakt. Ik maak
mij zorgen, niet alleen om de zorg thuis, maar ook over de vraag wat deze wet gaat
betekenen voor de mensen die nu zorg in een instelling krijgen. Deze mensen zitten
veelal in spanning. Ze vragen zich af of ze er kunnen blijven wonen. Welke zorg
krijgen ze straks nog? Ik maak mij ook zorgen over de mensen die in de zorg werken
en de werkdruk de afgelopen jaren steeds verder hebben zien oplopen. Ze hebben
de bureaucratie zien toenemen en maken zich zorgen over hun eigen baan of de
banen van hun collega's.
De partijgenoot en collega van deze staatssecretaris, minister Dijsselbloem, heeft
met de gelijknamige commissie onderzoek gedaan naar hervormingen in het
onderwijs. Ik zit ook in de onderwijscommissie, dus dacht ik: ik maak een uitstapje,
dan voel ik me misschien wat meer thuis vandaag. Uit dit onderzoek werd duidelijk
dat er tussen de behandeling van ingrijpende wetten, zoals deze wet, en de
inwerkingtreding voldoende tijd moet zitten. De commissie-Dijsselbloem stelde dat er
minimaal een jaar tussen moet zitten, zodat iedereen zich goed kan voorbereiden. Dit
rapport is alom geprezen. Jeroen Dijsselbloem is om dit rapport alom geprezen.
Vandaag konden we echter in een artikel in Trouw lezen dat het ook in het onderwijs
niet altijd gebeurt.
Ik zie een parallel met de wetten die nu in de zorg worden doorgevoerd. Een
ingrijpende wijziging als die waar we vandaag over praten, moet eigenlijk alleen in
werking treden als iedereen er klaar voor is. Dat is bij de behandeling van de Wmo
een belangrijk punt geweest voor GroenLinks. Dat is het ook bij dit wetsvoorstel.
Voorop moet staan dat iedereen die betrokken is bij de zorg voldoende voorbereid is
op zijn rol, dat iedereen de zorg krijgt die nodig is en dat mensen niet in de
problemen komen.
Gisteren nog bracht Zorgverzekeraars Nederland, geen onbelangrijke partij bij een
wetsvoorstel dat door de zorgverzekeraars uitgevoerd moet worden, een brandbrief
naar buiten. Deze organisatie maakt zich zorgen over een zorgvuldige invoering en
roept op, de inwerkingtreding van het voorstel een jaar uit te stellen. De zorgkantoren
kunnen per 1 januari 2015 geen volwaardige uitvoeringsstructuur inrichten, conform
de wettelijke eisen. Zorgverzekeraars Nederland zet sterke kanttekeningen bij de
manier waarop het modulair pakket thuis wordt uitgevoerd. De zorgkantoren kunnen
deze onder de huidige wet niet operationeel hebben per 1 januari 2015 en ze
waarschuwen dat de regeling een administratieve tijger wordt. Kan de
staatssecretaris ingaan op de argumenten van de zorgverzekeraars en aangeven
waarom hij invoering per 1 januari 2015 wel verantwoord vindt?
Er is nog te veel onduidelijkheid. Zorgkantoren zijn er niet klaar voor. Er is al veel
onrust door de manier waarop de decentralisaties nu dreigen uit te pakken. Daarom
heb ik een amendement ingediend en dus ook klaarliggen om de inwerkingtreding
van dit wetsvoorstel uit te stellen tot 1 januari 2016. Uitstel is voor mij geen doel op
zich. Uitstel zou moeten omdat we ons met z'n allen zorgen maken en we er niet van
overtuigd zijn dat invoering ook verantwoord is. Ik laat mij dan ook echt graag
overtuigen door deze staatssecretaris waarom het wel verantwoord is en welke
manieren hij ziet om deze invoering tot een succes te maken.
De staatssecretaris schrijft in zijn brief dat wanneer de Wet langdurige zorg niet per 1
januari 2015 in werking treedt, hij via een AMvB wel wijzigingen zal doorvoeren.
Immers, door de invoering van de Jeugdwet, de nieuwe Wmo en de veranderingen in
de Zorgverzekeringswet verdwijnen er verschillende aanspraken uit de AWBZ en
daarvoor is wel een AMvB nodig. Helder. Ik krijg echter wel graag meer duidelijkheid
van de staatssecretaris over wat hij dan precies bij AMvB zou willen gaan regelen en
hoe de Kamer daarbij betrokken wordt. Gaat het hierbij echt alleen om een aantal
technische wijzigingen die logisch voortvloeien uit eerder aangenomen wetgeving of
zijn het meer verstrekkende wijzigingen die eigenlijk in de formele wetgeving
vastgelegd zouden moeten worden en die ook op brede steun in deze Kamer zouden
moeten kunnen rekenen?
Een ander punt dat voor GroenLinks belangrijk is bij de beoordeling van dit
wetsvoorstel is of het voorstel er echt toe leidt dat mensen meer invloed krijgen op
hun zorg, dat ze zelf regie kunnen voeren, niet alleen wanneer ze ervoor kiezen om
via een persoonsgebonden budget zorg te regelen.
Wat GroenLinks betreft moet er nu echt afscheid genomen worden van het
instellingsdenken en het aanboddenken. Ongeacht het voornemen om een omslag te
maken naar meer eigen regie en de mens meer centraal te stellen, is er nog veel in
dit wetsvoorstel dat dit in de ogen van mijn fractie belemmert. Dat begint bij de
toegang tot zorg. GroenLinks is een groot voorstander van een onafhankelijke
indicatiestelling. In het wetsvoorstel moet dit geborgd worden door het CIZ. Het is
goed dat het pgb wettelijk wordt verankerd, zodat ook duidelijk is dat zorg via het pgb
regelen geen uitzondering is, maar een volwaardig alternatief. Het in de wet
onderbrengen van het pgb, het vpt en het mpt is niet genoeg om hier ook echt
volwaardige vormen van zorgen van te maken. Dat zal toch in de verdere uitwerking
moeten zitten. Wat de fractie van GroenLinks betreft is het bovenal de persoon zelf
die kan inschatten hoe hij die zorg wil regelen, of hij het aan het zorgkantoor wil
overlaten om de zorg in te kopen of hij de zorg zelf wil regelen dan wel of hij de zorg
thuis of in een instelling wil hebben. Zoals het nu in de wet is vastgelegd, is het nog
steeds het zorgkantoor dat bepaalt of iemand een pgb kan krijgen. Ik heb daarom op
dat punt een amendement ingediend dat nadrukkelijker in de wet vastlegt dat de
beslissing tot het aanvragen van een pgb bij de budgethouder zelf ligt. Als dit zou
worden aangenomen, zien wij dit als een belangrijke verbetering van het
wetsvoorstel dat nu voorligt.
Als verschillende vormen van zorg echt gelijkwaardig zijn, dan moet dit ook
betekenen dat deze in de bekostiging echt communicerende vaten zijn, dat mensen
die zorg nodig hebben en die in eigen hand willen houden, geen nul op het rekest
krijgen omdat het budget dat het zorgkantoor voor het pgb had gereserveerd al op is
en ze daarmee aangewezen zijn op de zorg in natura. Kan de staatssecretaris
daarop reageren?
Hetzelfde geldt voor de meerzorgregeling. Het is goed dat mensen die om wat voor
reden dan ook, een hoger budget nodig hebben om de zorg goed te kunnen regelen,
ook de mogelijkheden krijgen om dat te regelen. Onafhankelijke indicatiestelling is
niet alleen noodzakelijk voor de toegang tot de Wet langdurige zorg maar zeker ook
voor de meerzorgregeling. Mijn fractie is er kritisch over dat het besluit daarover is
ondergebracht bij het zorgkantoor. Mijn fractie vraagt zich af of dat oordeel dan ook
echt een onafhankelijk oordeel is. Of mensen extra budget voor meer zorg
toegewezen krijgen, moet namelijk niet afhankelijk zijn van de vraag hoe ruim het
zorgkantoor nog in zijn budget zit. Hoe wordt dat voorkomen? Of ziet de
staatssecretaris dit risico niet? Graag verneem ik hierop zijn reactie. Hoe gaat de
staatssecretaris ervoor zorgen dat mensen die zorg nodig hebben, daarvoor bij zo
min mogelijk loketten moeten aankloppen en dat de indicatiestelling zo integraal
mogelijk gebeurt?
Zoals ik al zei, geen zorgvraag is hetzelfde. Oorspronkelijk bood het wetsvoorstel drie
opties. Je regelt de zorg via het zorgkantoor, je laat het zorgkantoor dit thuis regelen
via het volledig pakket thuis en als je het zelf wilt regelen kun je een pgb aanvragen.
Dat betekent ten opzichte van de huidige AWBZ een flinke stap terug, want nu is het
nog wel mogelijk om zorg in natura en het pgb met elkaar te combineren. Het is
daarom terecht dat het ministerie heeft gezocht naar een manier om dat mogelijk te
maken. Het kwam met de afkorting "het mpt". Dit antwoord moet mensen toch in
staat stellen om vormen van zorg te combineren.
GroenLinks ziet dit als een stap vooruit, maar de vlag gaat bij ons nog niet uit. We
vragen ons echt af hoe aantrekkelijk deze regeling is. Zouden de randvoorwaarden
en de manier waarop zij is uitgewerkt, niet juist een beroep op de regeling kunnen
ontmoedigen? Maximering van het mpt op de hoogte van het pgb zou de
mogelijkheden van mensen om hun zorg via het mpt te regelen, kunnen inperken.
Het budget dat mensen onder de huidige AWBZ-regeling hebben voor de combinatie
van zorg in natura en het pgb is namelijk niet gemaximeerd, of heb ik het mis als ik
dat constateer? Waarom moet die keuze nu wel worden gemaakt, anders dan om het
beroep erop te ontmoedigen? Het pgb wordt immers lager vastgesteld dan zorg in
natura. Dat is niet alleen omdat mensen hun eten en onderdak zelf kunnen betalen,
maar ook omdat mensen hun zorg zelf goedkoper kunnen regelen. Ik broed nog op
een voorstel waardoor het mpt hoger mag zijn dan het pgb. Ik kijk dan ook erg uit
naar de antwoorden van de staatssecretaris op dit punt.
In de brandbrief over de behandeling van de Wet langdurige zorg uit de organisatie
Zorgverzekeraars Nederland fundamentele zorgen over het mpt. Die regeling zou
alles in zich hebben om een administratieve tijger te worden. Daarnaast schrijven zij
dat zij de regeling per 1 januari 2015 niet operationeel kunnen hebben. Wat is de
reactie van de staatssecretaris hierop? Zou de staatssecretaris de invoering of het
ingaan van de wet kunnen uitstellen om ruimte te geven aan de verdere uitwerking
van het alternatief voor het vpt en het pgb? Naar mijn mening is er dus nog wat
huiswerk te doen met betrekking tot het mpt. Als de staatssecretaris toch doorgaat
met zijn voorstel, is hij dan bereid om het mpt goed te monitoren? Wie maakt er
gebruik van? Hoeveel mensen zien er toch van af vanwege financiële redenen? Er
zijn meer van dat soort vragen. Om haar controletaak goed te kunnen uitoefenen, is
het voor de Kamer heel belangrijk om in ieder geval inzicht te krijgen in dat soort
zaken.
In 2015 krijgen mensen met AWBZ-zorg en een lagere zorgwaarde de volgende
vraag. Gaat u naar een instelling, of ziet u daarvan af en gaat uw zorg over naar de
Zvw of de gemeente? Die vraag heeft alles in zich om mensen een instelling in te
jagen. Hij is voor mij een van de voorbeelden waaruit blijkt dat dit wetsvoorstel nog
net te veel het "instellingsdenken" uitademt, zeker in een tijd waarin mensen zich
zorgen maken over de vraag of goede zorg thuis nog wel mogelijk is door
bezuinigingen. Ik kan me heel goed voorstellen dat mensen denken: ik kies eieren
voor mijn geld; ik ga die instelling in, want straks heb ik geen zorg meer thuis of kan
ik niet meer in een instelling terecht als dat echt nodig is. Ik krijg hierop graag een
reactie van de staatssecretaris. Op welke manier wordt voor deze mensen de zorg
gegarandeerd, los van de keuze die zij maken? Op welke wijze worden zij
gerustgesteld? Hoe wordt geborgd dat deze mensen, die bijvoorbeeld een goede
band met de zorgverlener hebben opgebouwd, continuïteit van zorg houden? Ook
als ze wel aangewezen zouden zijn op de Wmo of … Ik kijk graag naar het
amendement van Otwin van Dijk.
Ook mijn betoog begint bijna de vorm aan te nemen van een betoog van Castro.
Welke mate van eigen regie mensen ook kiezen, wat GroenLinks betreft moet
vooropstaan dat zij te allen tijde een beroep kunnen doen op onafhankelijke
cliëntondersteuning. Die toegang mag niet afhankelijk zijn van de wet waaronder de
zorg valt of van de vraag hoever mensen in het indicatieproces zijn. Andere fracties
hebben hier voorstellen voor ingediend die wij van harte steunen. Ik krijg van de
staatssecretaris dan ook graag de toezegging dat hij ervoor zal zorgen dat de
toegankelijkheid van de onafhankelijke cliëntondersteuning geborgd is voor iedereen
die een vorm van langdurige zorg nodig heeft.
Ik zei het al bij mijn vragen over de meerzorgregeling: wat GroenLinks betreft moet
voorkomen worden dat mensen van het kastje naar de muur gestuurd worden, dat zij
met een zorgvraag bij de gemeente aankloppen maar doorgestuurd worden naar de
Wlz en vervolgens weer terug. Klopt het dat er voor gemeenten op dit moment geen
prikkel is om mensen langer in de Wmo te houden?
Het zal geen verbazing wekken dat ik als financieel woordvoerder van de
GroenLinksfractie met veel belangstelling naar de bekostiging van het wetsvoorstel
heb gekeken. Dat is geregeld in de lagere regelgeving. Veel moet nog duidelijk
worden. Hoe moet het scheiden van wonen en zorg vorm krijgen? Hoe wordt de
bekostiging echt persoonsvolgend? Je kunt wettelijk nog zo veel vastleggen, maar
als je de cultuur wilt veranderen, kun je pas echt sturen met de bekostiging. Een
cultuuromslag is nodig in de zorg. Die is niet af te dwingen met wetgeving, maar wel
met de manier waarop de zorg betaald wordt, denk ik. Ik heb niet het ei van
Columbus. Is de staatssecretaris bereid om nog dit najaar een aantal uitwerkingen te
presenteren van de wijze waarop de bekostiging meer persoonsvolgend kan
worden? Op welke wijze kunnen wij ervoor zorgen dat niet instellingen worden
gefinancierd, maar dat mensen echt de keuze krijgen? Wil de staatssecretaris bij het
uitwerken van die voorstellen bekijken hoe de bekostiging meer gericht kan worden
op individuen, innovatie en vernieuwing in de zorg? Ik ben niet alleen op zoek naar
wat er mogelijk is via het experimenteerartikel, maar ook naar wat wij in het grotere
systeem, in de grotere financiering van de zorg, kunnen veranderen.
Ik kom bijna tot een afronding. Over het overhevelen van verschillende vormen van
zorg naar gemeenten merk ik het volgende op. De Zorgverzekeringswet heeft niet
alleen gevolgen voor de zorg die mensen nodig hebben, maar ook voor de manier
waarop we de kosten van die zorg opbrengen. Terecht hebben verschillende fracties
al aangedrongen op duidelijkheid over de gevolgen voor de premies. Wat die
gevolgen zijn, is nog niet duidelijk. De premie voor de Zorgverzekeringswet zou met
maximaal €20 stijgen, maar gisteren zei de staatssecretaris duidelijk dat een en
ander aanstaande dinsdag pas echt bekend wordt. De Kamer moet maar wachten tot
Prinsjesdag, maar mag dit wetsvoorstel nu wel alvast behandelen. Voor een
zorgvuldige behandeling is die informatie volgens mij wel van belang. Ik ben dan ook
benieuwd naar het verdere verloop van dit debat. Er is al een suggestie voor een
derde termijn gedaan. We zullen zien hoe het debat zich ontvouwt. De verwachte
premiegevolgen zijn hoe dan ook van belang voor de beoordeling van dit
wetsvoorstel.
Nu kom ik echt tot een afronding. Wat GroenLinks betreft, moet in de langdurige zorg
centraal staan dat mensen zelf de zorg inrichten. Zij weten heel goed hoe dat te doen
en moeten dan ook maximaal de mogelijkheid krijgen om dat te doen, thuis of in een
instelling. Mensen moeten zelf bepalen wat kwaliteit van zorg is. Deze wet moet
daarvoor maximaal de ruimte geven en dat stimuleren. Voor GroenLinks is het
allerbelangrijkst dat alles goed geregeld is voordat de wet in werking treedt, dat
mensen de zorg krijgen die zij nodig hebben en dat alle betrokkenen er echt klaar
voor zijn. De decentralisaties zijn in volle gang en moeten hiervoor een belangrijk
waarschuwingssignaal zijn. Voorkom dat er ongelukken gebeuren, staatssecretaris.
Voorkom dat we straks moeten repareren wat nu niet goed geregeld is. Voer de wet
pas in als iedereen er klaar voor is. Als daarvoor wordt gekozen, hoop ik dat de
staatssecretaris in 2015 een rustiger jaar krijgt dan ik aan het begin van mijn inbreng
voorspelde.
De heer Van der Staaij (SGP):
Voorzitter. De manier waarop de zorg voor kwetsbaren in de samenleving wordt
vormgegeven wordt weleens de thermometer van de beschaving genoemd. Dat
spreekt de SGP aan, want ook voor de SGP staat buiten kijf dat we burgers die
zware zorg nodig hebben, niet aan hun lot mogen overlaten. Barmhartigheid en
zorgzaamheid zijn ook christelijke plichten. Waar komt de uitspraak vandaan dat de
vormgeving van de zorg voor kwetsbaren een thermometer voor de samenleving is?
Ik ben dit eens even nagegaan en toen is mij gebleken dat dit een vrije vertaling is
van een citaat uit La Vieillesse van Simone de Beauvoir, een bekende Franse
filosofe en schrijfster. Haar boek verscheen in 1970, in de tijd van de AWBZ. Daarin
doet zij deze uitspraak. Verderop in haar boek valt op dat zij fulmineert tegen
ouderen die maar weggestopt worden in instellingen. Zij ziet dat als verschil tussen
het noorden en het zuiden van Europa en beschouwt dat wegstoppen als de
verkeerde benadering. Zij zegt dat ouderen voluit deel moeten kunnen uitmaken van
de samenleving, dat daarop moet worden ingezet. Het interessante is dat juist in het
kader van het sluiten van instellingen dit citaat weleens wordt aangehaald. Dat komt
alleen wel in een bijzonder licht te staan als je ziet waar het vandaan komt en wat de
inzet van Simone de Beauvoir in ieder geval in die tijd was.
Ook in deze wet wordt er stevig ingezet op zorg thuis en zorg dichtbij. De lijn van
langer thuis blijven wonen steunen wij. Dan gaat het niet alleen om
kostenbeheersing, maar ook en nadrukkelijk om meer regie voor de burger, meer
ruimte voor zorg op maat, voor de wensen van mensen zelf in plaats van het belang
van de instelling. Het gaat ook om meer ruimte voor de professional en minder
bureaucratie. Dat zijn toch ook de doelen waar het bij de hervorming van de
langdurige zorg om ging of waar het in ieder geval ook de SGP om gaat bij deze
ingrijpende en omvangrijke hervorming? Omdat we het in het kader van de wet die
wij vandaag bespreken over de meest kwetsbare burgers hebben, dient
zorgvuldigheid wel met hoofdletters te worden geschreven. Wijzigingen en
aanpassingen betekenen ook onzekerheid en onduidelijkheid voor de mensen die
ermee te maken krijgen. Juist om die reden zou ik het belang willen beklemtonen van
een geleidelijke ontwikkeling. Zelfs als je goede bedoelingen hebt, is revolutie op dit
vlak niet verstandig omdat ze heel veel onzekerheid en onduidelijkheid geeft. Ik
geloof echt dat een geleidelijke ontwikkeling hier van belang is. Goede communicatie
is ook van belang. Weten mensen snel en goed waar ze aan toe zijn? Dat is een
belangrijk punt. In het hele pakket aan stukken dat we hebben ontvangen
voorafgaand aan deze mondelinge behandeling, komt heel veel techniek aan de
orde. Er zijn ook heel veel uitzonderingen op de hoofdregel, en daar weer
uitzonderingen op. Hoe kan de staatssecretaris ervoor zorg dragen dat mensen snel
en goed weten waar zij aan toe zijn?
Bij de beoordeling van het wetsvoorstel vond ik het terecht dat werd gezegd: hoe je
ook denkt over de overhevelingen vanuit de AWBZ naar de Wmo en de
Zorgverzekeringswet, we hebben hier in vorige debatten al uitvoerig over gesproken
en als parlement goedkeuring eraan gegeven. Met name de CDA-fractie merkte dit
op. Je moet je dus concentreren op de vraag wat er over blijft als je geredeneerd
vanuit de wetten kijkt: de zware zorg voor de mensen. Kunnen we het dan maar
beter houden bij de AWBZ zoals we die hebben en overgaan tot de orde van de dag,
of moeten we de gelegenheid te baat nemen om voor deze kwetsbare doelgroep de
kwaliteit van zorg te verbeteren? Dit zou binnen de AWBZ kunnen vanuit de filosofie
van hervorming van de langdurige zorg. Hoe kun je mensen toch meer regie geven
en waar kun je verbeteringen aanbrengen? Ik ben blij dat die keuze gemaakt is en
dat de ambitie is getoond om te kijken hoe je die slag kunt maken.
Ik zie ook tot mijn vreugde dat het denken sinds de indiening van het wetsvoorstel
niet heeft stilgestaan. In die zin loont het om constructief en kritisch mee te denken,
zodat er bewegingen op volgen in de nota van wijziging en de laatste brieven die we
erover ontvangen hebben. Ik hoop dat dit debat daar ook aan bijdraagt. Er zijn heel
veel amendementen ingediend, maar alle vanuit de filosofie hoe het wetsvoorstel
verbeterd kan worden. Als ik de stand van dit moment opneem, met waardering voor
de nota van wijziging die nog wat meer flexibiliteit en leveringsvormen heeft
opgeleverd, zien wij in ieder geval belangrijke verbeteringen ten opzichte van de kale
AWBZ zoals ze er eerst lag. Het wettelijk recht op scheiden van wonen en zorg, het
pgb, grotere grip op de zorgkantoren en onafhankelijke cliëntenondersteuning zijn
punten die opvallen als overtuigende verbeteringen. Ik heb nog wel een aantal
vragen en kanttekeningen en behoefte aan puntjes op de i bij een aantal
onderwerpen. Daar zal ik nu nader op ingaan.
Mantelzorg. Dagelijks zijn duizenden Nederlanders actief om vrijwillig hulp en zorg te
verlenen aan bekenden en onbekenden. Hun inzet is goud waard in financiële, maar
vooral ook in sociale zin. De overheid moet deze inzet ondersteunen en stimuleren.
Wetten moeten daarbij helpen. Het wetsvoorstel zoals het er nu ligt, biedt de
mogelijkheid om regels te stellen aan de manier waarop de mantelzorgers bij de zorg
betrokken worden. Dat vinden wij nog wat mager. De SGP zou graag willen dat de
positie van de mantelzorgers een standaardonderdeel is van het sluiten van
contracten tussen de uitvoerders en de zorgaanbieders. Het amendement op stuk nr.
24 dat ik samen met mevrouw Dik-Faber heb ingediend, regelt dit. Het is goed voor
de kwaliteit van de zorg als al bij het contracteren van het zorgaanbod al wordt
nagedacht over de rol van mantelzorgers.
Het aanpassen van een woning is vaak een flinke hobbel voordat zorg aan huis kan
worden verleend. We vinden het daarom positief dat de woningaanpassing in het
wetsvoorstel voor iedereen beschikbaar wordt. Het zorgkantoor beoordeelt of de
woningaanpassing doelmatig is. Als invulling van het begrip "doelmatigheid" hanteert
het kabinet een grens aan de kosten. Wij vinden het begrijpelijk dat het kostenplaatje
een belangrijke rol speelt bij de beoordeling van doelmatige zorgverlening, maar de
vraag is of dit het enige en absolute criterium moet zijn. Zou het niet wenselijk zijn om
een woningaanpassing te vergoeden die weliswaar iets duurder is, maar die de
kwaliteit van zorg voor de cliënt structureel ten goede komt?
Het Netwerk Notarissen heeft op basis van eigen onderzoek geconstateerd dat
gemeenten vaak onvoldoende meewerken als burgers een mantelzorgwoning willen
realiseren. Dat kan zijn bij de aanvraag van een vergunning voor het splitsen van de
woning, het creëren van een afzonderlijk huisnummer en bij de kosten die aan de
aanpassing verbonden zijn. De regering heeft toegezegd dit signaal te zullen
onderzoeken en waar nodig naar oplossingen te zullen zoeken. Ik hoor graag wat de
stand van zaken is. Met deze en andere wetgeving zeggen we dat het goed zou zijn
als burgers meer dan in het verleden het geval was werk maken van zorg voor
elkaar, en dat we minder van de staat verwachten en meer van de samenleving en
van familie. Burgers mogen dan ook verwachten dat de overheid waar nodig
klaarstaat om snelle oplossingen te vinden voor wat daaraan in de weg staat. Graag
hoor ik dus de stand van zaken.
Het is zeker in de langdurige zorg belangrijk dat rekening wordt gehouden met de
godsdienstige gezindheid, levensovertuiging en culturele achtergrond van burgers.
Verscheidenheid en profilering in het zorgaanbod is van groot belang voor de
kwaliteit van de zorg. Wanneer we rekening houden met de achtergrond van de
cliënt zal de zorg in algemene zin ook effectiever zijn. We vinden het belangrijk dat
daar bij het sluiten van contracten met zorgaanbieders expliciet aandacht aan wordt
besteed. Met mevrouw Dik-Faber heb ik het amendement op stuk nr. 24 ingediend,
dat zorgt voor gedeelde verantwoordelijkheid van uitvoerders en zorgaanbieders om
een aanbod te regelen dat aansluit bij de achtergrond van cliënten.
Het gaat er niet om dat de achtergrond van alle individuele verzekerden vooraf in
kaart wordt gebracht. Van uitvoerders mag wel verwacht worden dat ze onderzoek
doen naar de behoeften van specifieke groepen, bijvoorbeeld door contact met
cliëntenraden of andere vertegenwoordigende organisaties. Als uitvoerders vooraf
goed zicht hebben op de behoeften van cliënten, kunnen individuele cliënten beter
geholpen worden wanneer ze zich melden bij het zorgkantoor. Ik hoor graag de
reactie op dit amendement.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ik vind het heel mooi dat de SGP aangeeft dat het belangrijk is dat de zorg goed past
bij de persoon, qua religie, levensbeschouwing of culturele achtergrond. Zou het niet
mooi zijn als we daar nog een extra grond aan toevoegen, namelijk seksuele
gerichtheid? Ik weet namelijk dat er zorgaanbieders zijn die zich daar speciaal op
richten. Eenzaamheid onder roze ouderen, een vervelend begrip, of LHBT-ouderen
is een probleem. Is de SGP bereid om daar nog een grond aan toe te voegen?
De heer Van der Staaij (SGP):
Ik heb mij hier nadrukkelijk gericht op de levensbeschouwelijke kant: godsdienst,
levensovertuiging en culturele achtergrond. Dat is analoog aan de formulering in
andere wetten. Wat ons betreft is er geen bijzondere reden of behoefte om daar nog
andere gronden aan toe te voegen.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Dat betreur ik. Ik hoor namelijk een nee, hoewel de SGP in de aankondiging juist
aangaf dat het belangrijk is om aan te sluiten bij hoe mensen zijn, wat ze voelen en
wie ze zijn. Ik had dus gehoopt op een amendement op een amendement. Ik wil de
heer Van der Staaij vragen om daar toch nog even over na te denken. Het zou
namelijk wel mooi zijn om ook deze groep mensen indien nodig dat maatwerk te
kunnen geven.
De heer Van der Staaij (SGP):
Het staat iedereen natuurlijk vrij om eigen amendementen in te dienen. Dit was in
ieder geval waar de SGP-fractie reden voor zag en behoefte aan had. Zoals ik al zei,
is dit in lijn met de systematiek bij andere wetsvoorstellen. Vandaar dat we hierin
deze keuze gemaakt hebben.
Mevrouw Agema (PVV):
Ik vind het heel bijzonder dat mevrouw Bergkamp nu voorstelt iets toe te voegen aan
het artikel dat zij zelf schrapt, namelijk de rechten. Dat is ook meteen mijn vraag aan
de heer Van der Staaij. Ik begrijp zijn amendement, maar in artikel 8.1.1.2f staat:
"mogelijkheden voor de verzekerde tot het beleven van een leven overeenkomstig
zijn godsdienst of levensovertuiging". Dat maakt zijn amendement toch overbodig?
De heer Van der Staaij (SGP):
Ik vind het niet overbodig, omdat het nadrukkelijk gericht is op het aanbod van de
gecontracteerde zorgaanbieders. Het is meer gericht op de contracteringsfase.
Mevrouw Agema (PVV):
Nee, in artikel 8.1.1 staat duidelijk dat de rechten opgelegd worden aan de
zorgaanbieder.
De heer Van der Staaij (SGP):
Ik heb de wettekst hier niet bij de hand, maar wel de tekst van de amendementen.
Daarom zei ik dat het ons er hier om gaat dat tijdens de contracteringsfase in het
aanbod van de gecontracteerde zorgaanbieders nadrukkelijk en redelijkerwijs
rekening wordt gehouden met godsdienstige gezindheid, levensovertuiging en
culturele achtergrond.
Mevrouw Agema (PVV):
Dat is toch hetzelfde? Dat voegt toch niks toe aan artikel 8.1.1.2f?
De heer Van der Staaij (SGP):
Wat wij hier de toevoeging in vinden, is dat het nadrukkelijk verdisconteerd wordt in
het moment van de contractering met zorgaanbieders.
Mevrouw Agema (PVV):
Er staat hier dat de zorgaanbieder daaraan moet voldoen, dus het is echt een
overbodig amendement.
De heer Van der Staaij (SGP):
Volgens mij is dit analoog aan andere wetgeving. Bij de Wmo kwam het ook naar
voren. Het geldt zowel bij de geboden zorg als in de contracteringsfase.
Mevrouw Agema (PVV):
De Wmo had dit artikel over verblijfsrechten niet. De Wlz heeft dat wel.
De heer Van der Staaij (SGP):
Ik ben blij dat mevrouw Agema de gedachte als zodanig kennelijk ondersteunt. Zij
heeft slechts de technische vraag of het wel voldoende meerwaarde heeft.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Het is een interessant amendement van de heer Van der Staaij en mevrouw Dik.
Levensovertuiging krijgt een plek in de contractering. De andere kant van de medaille
is dat je recht hebt op geestelijke verzorging. Daar heeft de fractie van het CDA een
amendement over ingediend. Wat vindt de heer Van der Staaij daarvan?
De heer Van der Staaij (SGP):
Ik sta sympathiek tegenover die gedachte en het amendement. Mevrouw Agema
vroeg naar aanleiding van mijn amendement waar de specifieke meerwaarde zit. Zit
die niet al verstopt in andere formuleringen? Die redenering zou je ook kunnen
ophangen bij die geestelijke verzorging. Is het niet op een andere manier verankerd
in het samenstel van bepalingen? Ik heb er geen enkel bezwaar tegen om het nog
wat explicieter te verankeren.
Voorzitter. Met de invoering van de Wet langdurige zorg wordt een deel van de
AWBZ verplaatst naar de zorgverzekering. Het gaat met name om de onderdelen
verpleging en verzorging. Voor burgers die gemoedsbezwaren hebben tegen de
zorgverzekering, betekent het dat zij met behoorlijke aanvullende financiële risico's te
maken krijgen. Deze onderdelen krijgen zij namelijk niet langer net als alle andere
Nederlanders vergoed. Wij vinden het belangrijk dat voor deze groep compensatie
geregeld wordt. De regering heeft aangegeven de huidige regeling voor
gemoedsbezwaren te willen heroverwegen. Wij zouden het redelijk vinden dat de
bijdragevervangende belasting langer volledig ter beschikking blijft van de
gemoedsbezwaarde. Ook op dat punt is inmiddels een amendement ingediend, maar
nog niet verspreid.
Deze wet is het laatste stuk in de puzzel van de wetgever om zorg en ondersteuning
aan burgers opnieuw vorm te geven. Wat dat betreft is het een belangrijk moment.
Wij moeten op ons laten inwerken wat er gebeurd is in de Jeugdwet, in de Wet op de
maatschappelijke ondersteuning, in het Aanpassingsbesluit Zorgverzekeringswet en
in deze wet. Klopt de totale puzzel dan of zien wij dat het op punten wringt, dat er
gaten zitten of dat er juist overlap is?
Wij hebben nog vragen over een paar punten. In de eerste plaats de aansluiting op
de Wmo. De regering stelt dat de afbakening tussen de Wmo en de Wlz geen ruimte
biedt voor afwenteling tussen beide stelsels. Het lijkt ons echter niet denkbeeldig dat
er burgers zijn die met mantelzorg, Wmo en zorgverzekering thuis kunnen wonen,
terwijl zij eigenlijk ook binnen de Wlz zouden passen. Als die inschatting klopt, heeft
de gemeente dan niet ook een financiële prikkel om die personen naar de Wlz te
loodsen? Dat zou het tegenovergestelde zijn van wat het kabinet beoogt. Waarom is
niet bepaald dat de toegang tot de Wlz afhankelijk is van de vraag of op basis van
andere wetten een toereikend aanbod beschikbaar is?
Het tweede punt is de aansluiting van de huurverhoging op de langdurige zorg. Dat is
ook heel complex. Huurders die toegang hebben tot langdurige zorg, kunnen
hiermee voorkomen dat zij een extra huurverhoging krijgen. Huurders die geen
gebruikmaken van langdurige zorg en bijvoorbeeld op basis van de Wmo,
zorgverzekering en mantelzorg thuiswonen, kunnen die huurverhoging niet ontlopen.
Uit mails weten wij dat zij dat als oneerlijk ervaren. Zij doen wat de beleidslijn is,
namelijk langer thuis blijven wonen. Daar worden zij in feite voor gestraft, want zij
krijgen die huurverhoging. Daar is namelijk geen uitzondering voor. Wil de
staatssecretaris daar eens op reageren? We moeten niet alleen burgers belonen die
geen gebruik willen maken van verblijf in een instelling maar ook burgers die
helemaal afzien van een beroep op langdurige zorg.
Bij dit plaatje van de afstemming van de langdurige zorg op andere wetten is de
aansluiting van de leerplicht op de langdurige zorg mijn laatste punt. Jongeren die op
lichamelijke of psychische gronden niet naar school kunnen, worden vrijgesteld van
de plicht om ingeschreven te staan bij een school en de school te bezoeken. Tussen
2006 en 2010 is dat aantal stevig opgelopen van ongeveer 2.000 naar 3.000
leerlingen. Er is voor zover ik weet niet echt een inhoudelijke verklaring voor. In de
praktijk blijkt in ieder geval dat ook jongeren worden vrijgesteld die wel naar school
zouden kunnen. Ze komen bijvoorbeeld in de AWBZ en voorzien op een alternatieve
manier in onderwijs. Dat is wat ons betreft niet de bedoeling.
Ik heb een amendement ingediend dat beoogt dat alle jongeren die naar school
kunnen, ook daadwerkelijk een plaats krijgen. De beoordeling of jongeren naar
school kunnen, wordt eenduidig bij de jeugdarts neergelegd. De jeugdarts kan ook
bepalen dat de jongere gedeeltelijk naar school kan. Dat is nu niet mogelijk. Ik hoor
graag een reactie op deze problematiek en op de voorgestelde oplossing.
Ik heb een aantal vragen over de uitvoering van de wet. De regering hecht eraan te
stellen — zo lees ik — dat het Centrum indicatiestelling zorg onafhankelijk is van de
gemeente. We delen dit uitgangspunt, maar we veronderstellen dat die
onafhankelijkheid ook geldt ten opzichte van de zorgkantoren. Kan de regering dit
bevestigen? De SGP steunt de ambitie van de regering om het kostenbewustzijn van
de burgers te vergroten. Het is alleen de vraag of het voorstel om burgers bij het
persoonsgebonden budget zelf de eigen bijdrage te laten betalen hieraan bijdraagt.
Pgb-houders hebben nu immers al inzicht in de hoogte van de eigen bijdrage en de
plicht om de eigen bijdrage zelf te betalen levert dan geen extra prikkel op om naar
goedkopere alternatieven te zoeken, terwijl het wel een enorme administratieve
rompslomp oplevert. Waarom zet de regering niet vooral in op betere
informatievoorziening met behoud van het uitkeren van het netto pgb?
In het begin gaf ik al aan dat de wet een geleidelijke ontwikkeling kent, maar dat de
wet tegelijkertijd bepaald niet het eindpunt is. Anderen hebben niet zonder reden
gezegd — met name mevrouw Bergkamp beklemtoonde dat, maar mevrouw Keijzer
zei het ook — dat er wellicht toch nog te veel instellingsdenken in zit. We zien dat de
ideale wereld van de langdurige zorg hierdoor nog niet rond is, maar dat er wel
belangrijke stappen worden gezet. Er zijn nog wel allerlei wensen over. Wie let op de
onzekerheid die al met dit wetsvoorstel gepaard gaat, doet er wat ons betreft
verstandig aan om niet te veel hooi op de vork te nemen. Weidse vergezichten zijn
adembenemend, maar om ze te realiseren kun je vaak het beste werkbare stappen
zetten. Daarom is het in ieder geval van belang dat de wet voldoende ruimte biedt
voor vernieuwing en alternatieven.
Onder de AWBZ en in het conceptbesluit langdurige zorg worden kleinschalige
wooninitiatieven beperkt tot woonvormen waarbij de zorg met een pgb wordt betaald.
Er zijn echter ook woonvormen waarbij er sprake is van zorg in natura en waarin
ouders soms zelfs behoorlijke investeringen hebben gedaan. Wij vinden dat ook
zulke woonvormen steun verdienen. Dat is in het verleden ook gebeurd. In haar
reactie stelt de regering echter dat er maar twee smaken zijn. Er zijn kleinschalige
wooninitiatieven die onderdeel of onderaannemer van een toegelaten instelling zijn
en er zijn initiatieven die zelf zorg in natura leveren. In het eerste geval is er geen
probleem. In het tweede geval is er sprake van strijd met de wet en kan de inspectie
maatregelen treffen. Wij zouden de regering willen vragen om nog eens goed naar
de woonvormen te kijken die geen onderdeel of onderaannemer van een toegelaten
instelling zijn en niet zelf zorg in natura leveren of hoofdaannemer zijn. Wij vinden dat
die woonvormen gelijke kansen moeten krijgen in het Besluit langdurige zorg.
Ook met de Wet langdurige zorg bestaat het risico dat onbedoeld de belangen van
de instellingen meer centraal staan dan de goede organisatie van de zorg. Wij
vragen ons bijvoorbeeld af of er voldoende ruimte is voor afstemming van zorg in
natura op het persoonsgebonden budget. Kan de regering aangeven in hoeverre het
risico bestaat dat de keuze van bepaalde modules met een persoonsgebonden
budget onmogelijk wordt doordat de kosten hoger zijn dan het vooraf vastgestelde
bedrag? Tot slot zijn wij benieuwd naar de experimenten die de regering wil doen
met het zogenaamde Zweedse model, een model waarin cliënten bij elke aanbieder
terechtkunnen die voldoet aan prijs en kwaliteit. Wij kennen dat ook als het Zeeuwse
model. Hopelijk gaat de regering hiermee met Zeeuwse voortvarendheid aan de slag.
Tot slot: wij hebben gesproken over de wetgeving en de stappen die daarmee
worden gezet. Het is echter uitermate belangrijk om de vraag te stellen of ook de
uitvoeringspraktijk de doelstellingen die wij met de hervorming van de langdurige
zorg beogen en waarvoor de wet uiteindelijk alleen het begin en het middel is, verder
helpt. Krijgt de eigen regie van de burger de nadruk? Is de kwaliteit hiermee echt
gediend? Komt de ruimte voor de professional er? Mijn slotvraag aan de
staatssecretaris is dan op welke manier hij ertoe kan bijdragen en kan stimuleren dat
deze kernnoties ook in de uitvoeringspraktijk hun plek zullen krijgen.
De vergadering wordt enkele ogenblikken geschorst.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Voorzitter. Een paar maanden geleden werd ik gebeld door tv Gelderland. De
journaliste kende ik nog goed uit mijn periode als wethouder. Gevraagd werd of ik
wilde reageren op de sluiting van een verzorgingshuis, dat de bewoners zes weken
van tevoren een briefje had gestuurd met de mededeling dat zij moesten verhuizen.
In de Kamer hebben wij hierover ook gedebatteerd. Uiteraard wilde ik wel voor de
camera reageren om te zeggen wat ik daarvan vind.
Ik heb tv Gelderland echter ook uitgenodigd om mee te gaan op werkbezoek aan een
zorgorganisatie die laat zien hoe het wél kan. Dat werd Opella in Ederveen, een klein
dorpje bij Ede. Een paar jaar geleden werd daar een nieuwe zorgvorm geopend:
vijftien geclusterde woningen die door de bewoners zelf worden gehuurd en waar zij
zorg krijgen van de zorgorganisatie Opella. De dorpsbewoners moesten tot voor kort
nog verhuizen naar andere plaatsen als Ede of Wageningen als zij intensieve zorg
nodig hadden. Nu konden zij in hun dorp blijven, met de mensen om hen heen die zij
al zo lang kenden. Ik sprak met een hoogbejaarde mevrouw en haar zoon. Zij waren
vol lof over het wonen en over de zorg. De dagbesteding kan ook worden gebruikt
door mensen uit het dorp. Ik heb nog een spelletje meegedaan met een groep
dementerende mensen, een spelletje dat ik nog verloor ook, maar dat terzijde.
Wat is er nu zo bijzonder aan deze zorgvorm? De zorgvorm is kleinschalig, met
scheiden van wonen en zorg, en regelarm, met een goede combinatie van
professionele zorg en mantelzorgers en met een uitgesproken directeur. Hij zei: als je
nu pas gaat nadenken over veranderingen in de zorg, heb je de maatschappelijke
trend gemist en heb je jaren onder een tegel liggen slapen. Vier minuten duurde de
uitzending, en het contrast tussen de verschillende zorgorganisaties kon haast niet
groter. Zo'n voorbeeld laat volgens mij in één oogopslag zien wat er breed in de zorg
aan de hand is. De ene zorgorganisatie biedt geweldige zorg en de andere bakt er
met hetzelfde budget helemaal niets van. Het kan nu allebei blijven bestaan. Dat is
toch raar? Dat moet veranderen.
Het gaat de PvdA bij de huidige zorgveranderingen dan ook vooral om inhoudelijke
veranderingen, een cultuuromslag. Wij hebben het in ons land namelijk ontzettend
ingewikkeld gemaakt en soms ook onpersoonlijk. Denk aan de ingewikkelde
indicaties, maar ook aan de productieprikkels in de zorgfinanciering en de talloze
protocollen waar zorgmedewerkers mee te maken hebben en
verantwoordingsformulieren, die moeten worden ingevuld. Daar moeten wij wat aan
doen. Er moet ruimte komen voor de cliënt, ruimte voor het vakmanschap van de
zorgverlener en ruimte om van systemen naar mensen te komen. De vraag is wel:
pakken wij de ruimte die deze zorgvernieuwing biedt? Dat gaat namelijk niet vanzelf.
De Wet langdurige zorg (Wlz) garandeert de zorg voor de mensen die de meest
intensieve zorgvormen nodig hebben, voor de meest kwetsbare mensen. De Wlz
bevat een aantal verbeteringen ten opzichte van de huidige AWBZ. Het recht op zorg
wordt wettelijk vastgelegd. Ook het persoonsgebonden budget krijgt een plek in de
wet, net als het zorgplan. Het modulair pakket thuis biedt veel mogelijkheden voor
flexibiliteit, maar minstens zo belangrijk is misschien het stevige experimenteerartikel.
Dat moet een impuls geven aan de o zo nodige zorgvernieuwing. Daarvoor is meer
nodig dan alleen een nieuwe wet.
Mevrouw Leijten (SP):
Ik heb nog een vraag over dat ene pakket. Ik haat die termen zo: "modulair pakket
thuis". Weet u nog wat het is? Je krijgt een pakket. Althans, dat wordt je geïndiceerd
en dan zijn er verschillende onderdelen uit het pakket die je niet wilt hebben.
Daarvan kun je dan zeggen: die hoef ik niet te hebben. Ik snap het niet. Je kreeg een
indicatie op maat, maar dat wordt dus een pakket en daarvan kun je onderdelen niet
nemen. Mijn vraag aan de Partij van de Arbeid is helder: moeten wij niet af van dat
pakketdenken? Moeten wij niet af van "voorlopig pakket thuis", "modulair pakket" en
weet ik veel hoe wij het noemen? Er moet gewoon een zorgplan worden gemaakt:
dat is de indicatie.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Ik ben het erg met mevrouw Leijten erover eens dat de term "modulair" bijna alleen
— ik wil niet vervelend zijn — door een ambtenaar bedacht kan zijn. Wij zouden het
"keuzepakket" kunnen noemen of "flexibel pakket". Misschien moeten wij ook
"pakket" weglaten, want het modulair pakket beoogt te doen wat mevrouw Leijten wil,
namelijk doen wat nodig is. Dat is een beetje de oude zorgfuncties en klassen van
voordat we in allerlei pakketten gingen denken. Als wij het misschien niet "modulair
pakket" noemen, maar — hoe zullen wij het dan noemen? — "flexibele zorg thuis" en
als dat regelt wat er moet gebeuren, dan zijn wij allemaal waar wij wezen moeten.
Dan is de invulling van het zorgplan precies toegespitst op wat mensen graag willen
en nodig hebben, zoals wij graag willen.
Mevrouw Leijten (SP):
Als wij aan tafel gaan zitten, hebben wij het zo geregeld, maar nu wil ik het even
hebben over de praktijk van het wetsvoorstel. Toen het "modulair pakket thuis"
kwam, begreep ik het eigenlijk niet. Het is vorige week nog uit een hoge hoed
getoverd. Ik begreep pas later dat je dan af kunt zien van bepaalde dingen waar je
wel recht op hebt maar die je niet nodig hebt. Dat is überhaupt al een kronkel. Wij
kunnen er een andere naam aan geven, maar dit wordt nu omarmd door inkopers als
een innovatie of zo, of iets wat beter past. Als wij nou eens afspreken dat de
pakketten weggaan, die zorgprofielen weggaan en het CIZ weggaat. Dan komt er
weer gewoon een zorgplanbespreking, een goede cliëntondersteuning voor de
mensen thuis en een cliëntvertrouwenspersoon in het verzorgingshuis of de
gehandicapteninstelling, die samen met degene die zorg nodig heeft en degene die
de zorg verleent, bekijkt wat er nodig is en hoe dat wordt gedaan. Dat is de indicatie:
zorg op maat. Dat is wat wij gaan doen en niet die bureaucratie eromheen, geen
verantwoording, geen pakketten.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Ik ben erg tegen bureaucratie. Dat weet mevrouw Leijten ook, maar ik vind het
jammer dat zij er weer gelijk alles bij haalt. Wij zouden de komende tijd echter ook
eens samen — ik doe dat graag samen met mevrouw Leijten — met deze
mogelijkheid, die vrij nieuw is en die recht doet aan de roep tot meer keuzevrijheid en
flexibiliteit, aan de slag kunnen gaan en daar verder aan gaan werken. Dan komt
volgens mij die zorg op maat, die we allebei zo graag willen, echt stappen dichterbij.
Mevrouw Leijten (SP):
Zorg in natura, persoonsgebonden budget, volledig pakket thuis, modulair pakket
thuis: mensen zien door de bomen het bos niet meer. Dit wordt niet bedacht voor
extra keuze, dit wordt bedacht om mensen in verwarring te brengen. Ondoorzichtige
regels maken dat mensen bang worden en afzien van zorg. Dat mag volgens de
Partij van de Arbeid toch niet de bedoeling zijn?
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Wat vind ik dit eigenlijk jammer: dacht ik bijna dat ik het met mevrouw Leijten eens
was, namelijk over meer flexibiliteit en meer van datgene mensen graag wensen en
willen, en dan toch weer deze negatieve twist. Ik vind dat zelf wel jammer.
Mevrouw Leijten (SP):
Je kunt het negatief noemen, maar ik dacht dat wij met elkaar door één deur konden
door de hele indicatie af te schaffen — daardoor hoef je dus ook niet meer in
pakketten te denken — en het zorgplan gewoon als indicatie te zien. Daarvan vond
de heer Van Dijk nou weer dat ik er te veel bij haalde. Ik wil er graag uitkomen. Geen
pakketten meer, geen indicaties meer, maar het zorgplan als rechtsgeldig document,
waarmee je kunt zeggen: dit was de afspraak en die zorg heb ik nodig. Als dat niet
kan, dan wordt het een ondoorzichtig woud van bureaucratie en dat zal mensen
afschrikken om zorg te krijgen.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Ik ben dan wel benieuwd wie gaat vaststellen dat iemand een zorgplan krijgt, maar
mijn vraag gaat over iets anders. Ik hoor de heer Van Dijk net zeggen: ik vind ook dat
we wat moeten doen aan de bureaucratie. Waarom heeft hij dan een amendement
ingediend waarin staat dat mensen die onder het modulair pakket thuis vallen ook
een zorgplanbespreking moeten krijgen? Wanneer wordt vastgesteld dat je zorg
nodig hebt, stel je met het zorgkantoor vast welke modules je wilt afnemen. Het staat
dan dus vast. Waarom dan nog weer een zorgplan opstellen en bespreken? Dat is
immers de derde keer dat je iets vaststelt. Als er bij jou thuis zorg verleend wordt, wat
je afgesproken hebt, zit niemand er volgens mij op te wachten dat er nog weer een
map naast komt te liggen, waarin ook weer van alles en nog wat staat en afgevinkt
moet worden.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
De vraag van mevrouw Keijzer is helder. Het is niet de bedoeling om mappen te
stapelen. In de wet staat echter dat mensen die een modulair pakket thuis willen, of
laten we het keuzepakket noemen, uitgesloten zijn van een zorgplan, terwijl juist zij
misschien wel hun ambitie, wensen en doelen willen neerleggen. Ik vind het jammer
om op voorhand te zeggen dat je met een volledig pakket thuis, een
persoonsgebonden budget, met zorg in natura, met kortom al die varianten, recht
hebt op een zorgplan, maar niet met het meest flexibele. Ik verwijs even naar het
debatje dat ik met mevrouw Leijten had. Juist als je het zorgplan zo belangrijk vindt,
waarin de wensen en doelen van mensen staan, en het modulair pakket die
flexibiliteit biedt, moet je dat niet uitsluiten. Ik denk dat ik de strekking van mijn
betoog helder heb gemaakt, maar als mevrouw Keijzer betere suggesties heeft, dan
houd ik me daarvoor zeker aanbevolen.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Een zorgplan geeft geen zorg, mensen geven zorg. Laten we goed kijken of dat wat
de heer Van Dijk voorstelt, leidt tot meer bureaucratie, want ik vrees daarvoor met
grote vreze. Het zou echt eeuwig zonde zijn als er straks naast de CIZ-map en de
zorgkantoormap ook nog een zorgplanmap op de keukentafel ligt. Daarover zijn we
het volgens mij eens. Laten we dan ook kijken of we de wet zo kunnen maken dat we
dat voorkomen.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Dat is helder.
Mevrouw Agema (PVV):
Ik hoor de heer Van Dijk nu al een poosje positief spreken over het zorgleefplan. Hij
zet daar ook fors op in. Om die reden zegt hij: de verblijfsrechten kunnen wel uit de
wet. Is de heer Van Dijk bekend met het feit dat dan in een zorgleefplan bijvoorbeeld
op het punt van het douchen de hokjes van maandag tot en met zaterdag met een
veeg worden doorgestreept? In die instelling wordt dan alleen op zondag gedoucht.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Dat is heel erg. In een zorgleefplan moet worden afgesproken wat mensen willen met
hun leven. Dat is niet te regelen met wettelijke checklistjes waarop al dan niet
ingevuld wordt hoe het precies zit op maandag, dinsdag, woensdag, donderdag en
vrijdag. Als het goed is, staat in het zorgleefplan wat is afgesproken in het gesprek
met de zorgverlener. Mevrouw Keijzer heeft gelijk: zorgen is mensenwerk. In dat
gesprek wordt besproken wat iemand goede zorg vindt. Dat kan zijn: op maandag
douchen en op dinsdag ook. Het kan ook zijn: 's middags in de tuin of twee bruine
boterhammen bij het ontbijt. In het zorgleefplan moet worden afgesproken wat
iemand wil. Dat moet niet het bureaucratische checklistje van mevrouw Agema zijn.
Mevrouw Agema (PVV):
Je moet wel heel zwak in je schoenen staan als je verblijfsrechten "afvinklijstjes" gaat
noemen. Dan sta je héél zwak in je schoenen met je beargumentering hoor, als je zo
laag moet zakken dat je verblijfsrechten, dus het recht op een dagelijkse douche of
schoon incontinentiemateriaal, zo noemt. Er zijn nu mensen die doelbewust
incontinentiemateriaal om krijgen omdat het huis onvoldoende medewerkers in dienst
heeft om mensen naar het toilet te brengen. Maar goed, de heer Van Dijk zegt: die
verblijfsrechten hebben we niet nodig, die schrappen we uit de wet, want we hebben
het zorgleefplan. De praktijk is echter dat de douchemogelijkheid of het
incontinentiemateriaal gewoon wordt geschrapt onder het mom van "bij ons wordt
alleen op zondag gedoucht". Mijnheer Van Dijk, keert u alstublieft terug op uw
schreden en trek uw amendement om de verblijfsrechten te schrappen alstublieft in.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Ik snap het pleidooi van mevrouw Agema. Ze herhaalt wat ze ook tegen mevrouw
Bergkamp en in haar eigen termijn heeft gezegd. De patiëntenbewegingen, de
vertegenwoordiging van de mensen om wie het gaat, vragen om flexibiliteit. Dat komt
niet van één organisatie, maar dat zeggen ze allemaal: de NPCF, Per Saldo, het
centraal seniorenoverleg, en ik vergeet er vast nog een heleboel. Ze zeggen: maak
geen checklisjes, maar gewoon een plan waarin zorgverlener en degene die zorg
nodig heeft afspreken wat hij nodig heeft. Ik kan de passage nog een keer voorlezen,
maar dat lijkt mij niet nodig. Er wordt een dringend pleidooi gedaan om dat niet te
regelen in de wet, maar om het wel goed te regelen, inclusief een borging van
flexibiliteit. Iedereen zegt: we moeten dit uit de wet halen, maar we moeten het op
een andere plek goed regelen. Dat zegt niets over of je iets wel of niet belangrijk
vindt. Daar heeft mevrouw Agema echt geen monopolie op. Je moet wel toe naar de
persoonlijke vraag van mensen. Het pleidooi van de patiëntenbeweging onderstreep
ik wat dit betreft heel stevig.
Mevrouw Agema (PVV):
Ik heb hier voor het eerst het argument van het zorgleefplan aangehaald, dus ik
verval niet in herhaling.
Als de heer Van Dijk zich zo makkelijk laat belobbyen dat hij zo makkelijk zulke
intensieve verblijfsrechten uit de wet schrapt naar lagere regelgeving van de AMvB,
hoe makkelijk is het dan te zijner tijd voor een staatssecretaris om een AMvB naar de
ministerraad te sturen waar even iets uit geschrapt wordt, terwijl er een wetswijziging
door de Tweede en de Eerste Kamer aangenomen zou moeten worden als het in de
wet was blijven staan?
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Misschien zou mevrouw Agema ook weleens wat beter kunnen luisteren en moeten
lobbyen. Als er zo'n dringend pleidooi is vanuit de patiëntenbeweging zelf en ook van
mensen die in de zorg werken — zij zeggen: doe ons dit niet aan, maar regel het
beter en regel het met meer flexibiliteit — dan is dat niet luisteren naar een lobby.
Dan is dat luisteren naar goede argumenten. Ik kan mevrouw Agema adviseren: doe
dat eens.
Mevrouw Agema (PVV):
Het gaat natuurlijk om die zorgverleners die ons vragen om hun rechten te geven. De
ene zegt: ik wil graag nog met meneer een keertje buiten een ommetje maken, maar
het mag niet van het huis. De andere zegt: ik zou zo graag mevrouw gewoon naar
het toilet brengen omdat zij niet incontinent is, maar mijn leidinggevende geeft mij
geen extra collega's; ik zou zo graag dat papiertje in handen hebben. Mensen willen
zelf kunnen beslissen wanneer zij onder de douche gaan. Dat kunnen u en ik ook,
maar zij zitten in een huis en dat huis zegt: dat is hier alleen op zondag. Dat is er aan
de hand. Er zijn dus net zo veel argumenten om het wel te doen. De heer Van Dijk
laat zich hier door de allereerste de beste lobbyclubs voor hun karretje spannen om
verblijfsrechten uit de wet te schrappen. Die zitten straks gemakkelijk in lagere
wetgeving.
De heer Van 't Wout (VVD):
Ik zou toch een oproep willen doen aan de collega's om hier een inhoudelijk debat te
voeren en niet de integriteit van een collega onnodig in twijfel te trekken. Er wordt
gezegd "u laat zich maar makkelijk belobbyen", terwijl je luistert naar dingen die in
hoorzittingen in de Kamer worden gezegd. Ik neem daar afstand van. Ik hoop echt
dat mevrouw Agema teruggaat naar de inhoud en stopt met het gebruiken, met name
richting de heer Van Dijk persoonlijk, van zulke kwalificaties.
Mevrouw Agema (PVV):
Het was de heer Van Dijk die begon met "afvinklijstjes". Mevrouw Bouwmeester kan
wel gaan zitten klappen, maar oog om oog, tand om tand. Ik heb hier de lagere
wetgeving als argument gebruikt, maar de heer Van Dijk gaat daar niet op in. Ik heb
hier het gemak aangegeven waarmee onder druk van belangenorganisaties — laat ik
het dan zo noemen — verblijfsrechten straks gemakkelijk uit die AMvB worden
gehaald.
De voorzitter:
Dank u wel.
Mevrouw Agema (PVV):
Dat zijn inhoudelijke argumenten. Daar wordt niet op gereageerd. Ik heb het gehad
over het zorgleefplan, waaruit nu al de douchebeurt van maandag tot zaterdag
geschrapt wordt. Daar komt geen enkele reactie op.
De voorzitter:
U hebt uw punt gemaakt. De heer Van 't Wout was mij net voor. Als voorzitter
ondersteun ik van harte zijn opmerking dat het hier gaat om de inhoud en niet om de
persoon. Het ging in de ochtend inderdaad veel om de persoon en niet om de
inhoud, maar ik heb dat toegelaten omdat iedereen over zijn eigen woorden gaat.
Uiteindelijk beslist u wat u wel en wat u niet zegt, maar ik ondersteun die opmerking
van harte.
Mevrouw Agema (PVV):
Wij zijn hier met z'n allen degenen die uiteindelijk onze fracties adviseren hoe ze
moeten omgaan met deze wetsbehandeling.
De voorzitter:
Daar moet het inderdaad over gaan. Dat klopt.
Mevrouw Agema (PVV):
Dat doe ik dus ook.
Mevrouw Leijten (SP):
Ik vind dat je in het debat tegen een stootje moet kunnen en ik weet dat de heer Van
Dijk dat ook best kan. De heer Van Dijk is zeer goed in staat zichzelf te verdedigen.
Volgens mij was ook heel duidelijk te volgen waar het verschil lag tussen beide
personen. Ik vind het echt zonde dat we hier zo veel tijd aan kwijt zijn.
De voorzitter:
Ik vind het wel van belang. Het gaat niet alleen om de heer Van Dijk. Voor hetzelfde
geld kan het ook om u gaan of om iemand anders.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Ik vind het prettig om het te hebben over de inhoud. Wij zijn politici en dat is heel
interessant, maar de mensen die kijken, zijn er volgens mij niet in geïnteresseerd wat
mevrouw Agema van mij vindt of wat ik vind van mevrouw Agema. Het is een leuk
spel dat zij speelt. Mensen willen gewoon weten wat we met die zorg voor mensen
doen, hoe we de zorg voor kwetsbare mensen en mensen die intensieve zorg nodig
hebben, kunnen vernieuwen. Als u het goed vindt, voorzitter, doe ik hier niet aan
mee. Ik ga graag terug naar de inhoud van de wet en de inhoud van dit debat.
Ik heb het erover gehad dat minstens zo belangrijk …
Mevrouw Agema (PVV):
Voorzitter. Ten slotte, want hier wordt het echt vervelend. Ik heb inhoudelijke
argumenten gegeven. Daar is de hele inbreng op gebaseerd. Ik hoor niets over zorg
een leven lang en ik hoor niets over lagere wetgeving, in Algemene Maatregelen van
Bestuur. Dat is de inhoud waar de heer Van Dijk niet op in wil gaan. Ik snap dat hij
hier ook niet meer uit komt, maar het gaat er hier wel om dat wij als Kamer onderling
ook elkaar gewoon een beetje mogen aanpakken. Ik vind het ook niet terecht dat u
hier uw fractiegenoot verdedigt ten opzichte van mij in de Kamer, voorzitter.
De voorzitter:
Dat werp ik ver van mij. Het gaat hier om de omgangsvormen tussen Kamerleden
onderling. Als het over u ging dan had ik hetzelfde gedaan, mevrouw Agema. Dat
heeft niets met fractiegenoten te maken. Kunnen wij nu verdergaan? Of gaat u het
nog ingewikkelder maken, mijnheer Klaver?
De heer Klaver (GroenLinks):
Wellicht wel, voorzitter. Ik heb hier bezwaar tegen. U zit hier als voorzitter. Op het
moment dat in twijfel wordt getrokken dat u hier als onafhankelijke voorzitter zit, vind
ik dat ik elk geval moet aangeven dat ik daar niet aan twijfel. Ik werp de wijze waarop
mevrouw Agema hierover spreekt ook verre van mij.
De voorzitter:
Beste Kamerleden, kunnen we dit afronden en weer overgaan tot het debat, tot waar
het vandaag over gaat: de langdurige zorg? Anders blijven we namelijk hangen in dit
soort persoonlijke opmerkingen. Ik doe daarbij ook een beroep op u, mevrouw
Keijzer.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Zeker, voorzitter. Dank voor het voorzitten van dit debat. Ik heb een inhoudelijke
vraag. Wat vindt de belangenorganisatie van verpleegkundigen en verzorgenden van
het artikel waarin zo minutieus alles in de wet geregeld wordt? Dat zijn de mensen
die met passie in de zorg zijn gaan werken om voor kwetsbare mensen te zorgen. Ik
ben heel benieuwd of de heer Van Dijk daar iets over kan zeggen.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Zeker. Ook de belangenbehartigers van de mensen die werken in de zorg en die —
dat zegt mevrouw Keijzer terecht — met passie, met hart en ziel, elke dag klaarstaan
voor anderen, zeggen: doe ons dit gedoe niet aan, maar regel het op een andere
manier, flexibeler en beter. Ik vind het dan mijn opdracht als parlementariër om dat
serieus te nemen en dat ook te doen.
De voorzitter:
Gaat u verder, mijnheer Van Dijk.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Ik zei al dat dat het experimenteerartikel minstens zo belangrijk is. Dat moet een
impuls geven aan de zorgvernieuwing. Daarvoor is meer nodig dan alleen een
nieuwe wet. Daarvoor is vooral een actieve houding nodig. Daarom ook de oproep
van PvdA en VVD aan het kabinet om met een vernieuwingsagenda te komen voor
de zorg en ook daadwerkelijk experimenten te starten om die vernieuwing in
beweging te brengen, om te komen tot meer zeggenschap van mensen, meer
kleinschaligheid en minder regels. Goede voorbeelden laten zien dat dit kan.
Volgens mij zijn er dus ook allerlei inhoudelijke redenen om de zorg te veranderen.
Wat is daarvoor nodig? Ik wil dat aan de hand van vijf hoofdvragen behandelen. De
eerste hoofdvraag is hoe we de zeggenschap van mensen versterken, de tweede
hoe we kwaliteit van langdurige zorg verbeteren, de derde hoe we het een beetje
logisch organiseren, de vierde hoe we de bureaucratie en de regeldruk verminderen
en de vijfde hoe we houvast creëren bij al deze veranderingen en tegelijkertijd
vooruitgang mogelijk maken.
Ik begin met de eerste vraag, namelijk hoe we de zeggenschap van mensen
versterken. Een aantal fracties voor mij, zoals die van D66, GroenLinks en het CDA,
heeft daar al belangrijke woorden over gezegd. Ook als je ouder wordt en minder
kunt dan voorheen of als je een beperking hebt, wil je een zo normaal mogelijk leven
leiden. Je wilt grip hebben op je eigen leven, zelf keuzes kunnen maken over hoe jij
je leven inricht. Dat willen we toch eigenlijk allemaal als mens, of we nu wel of geen
zorg nodig hebben? Tijdens de verschillende hoorzittingen die we als Kamer hebben
gehouden en in de brieven die we krijgen, zien we dat de patiëntenbeweging en
ouderenbonden de veranderingen van de zorg op hoofdlijnen steunen. Veel meer
dan nu het geval is, moet namelijk de zeggenschap van mensen worden versterkt.
Mensen moeten meer eigen regie krijgen.
Te veel ben je als cliënt nog afhankelijk van het aanbod dat voor jou is geregeld. De
vraag of de zorg bij jou past of dat jij bij het zorgaanbod past, is helaas nog aan de
orde van de dag. Als je dat wilt veranderen, moeten er wel een paar dingen
gebeuren, om te beginnen bij de cliënt zelf. Verdere emancipatie van mensen die
zorg nodig hebben, is nodig. Wat wil je met je leven? Welke beperkingen kom je
tegen? Wat voor ondersteuning heb je nodig? Wat kun je zelf? Wat kun je nog leren?
Waar heb je professionele hulp bij nodig? Dat soort vragen dwingt je ook om goed na
te denken over je eigen mogelijkheden en je eigen onmogelijkheden. We moeten
veel meer toe naar een vraaggestuurd systeem en vraaggestuurde zorg, waarin de
behoefte van mensen weer centraal staat. Maar dan moet je ook zelf je vraag helder
hebben. Volgens mij is dat een mooi ideaal.
Mevrouw Leijten (SP):
Hier zegt de Partij van de Arbeid hopelijk niet tegen al die mensen die geen zorg
krijgen, omdat ze de weg niet weten of omdat ze op wachtlijsten komen te staan:
daar hebt u zelf voor gekozen, had u maar beter moeten kiezen.
Maar iets anders. Het ideaal dat de heer Van Dijk schetst, is misschien hartstikke
mooi, maar de werkelijkheid is anders. Wat doen wij met mensen die vanwege hun
ouderdom en onzekerheid in hun leefomgeving graag naar een beschermde
woonplek willen, naar het verzorgingshuis? Wat doen wij met psychiatrische
patiënten die graag met een lichte zorgvraag beschermd willen wonen? Bedel maar
bij de gemeente. Wat doen wij met mensen met een verstandelijke beperking die
beschut willen wonen? Zij mogen niet meer in een instelling. Is dat de keuzevrijheid
van de heer Van Dijk vandaag? Alleen "zoek het maar uit als je thuis woont en pas
als je het 24 uur niet meer redt, word je opgenomen", of mag iemand er ook voor
kiezen om beschermd te wonen?
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Ik ben voor een enorme keuzevrijheid voor mensen. Mensen krijgen altijd de zorg en
ondersteuning die ze nodig hebben, of van de Wlz of, wanneer men thuis woont,
vanuit de Zorgverzekeringswet. Mevrouw Leijten heeft het nu echter over het kunnen
kiezen in welke vorm je gaat wonen. De wooncomponent maakt onderdeel uit van de
Wlz, hoewel er ook pleidooien zijn om het scheiden van wonen en zorg verder door
te voeren. Mevrouw Keijzer heeft daarover gesproken en dat waren
behartigenswaardige woorden. Dan gaat het er meer om wat voor vorm mensen
kiezen. Er zijn ook zorgorganisaties die de vrijkomende kamers verhuren. Dat kan
allemaal prima. Het een sluit het ander dus absoluut niet uit.
Mevrouw Leijten (SP):
En dan woon je driehoog achter in Utrecht, in een flat zonder lift, dan ben je 89 jaar
en ben je slecht ter been. Dan kun je kiezen voor thuis achter de geraniums, thuis
achter de geraniums of thuis achter de geraniums. Je bent namelijk niet ernstig
genoeg om opgenomen te worden in een verzorgingshuis. Dat is wat er nu gebeurt,
mijnheer Van Dijk. Ga daar eens op in. Die mensen zitten in een thuissituatie,
waarvan ze eigenlijk zeggen: dit wil ik niet meer, ik wil naar een beschutte woonplek
waar ik ook zorg krijg. Die mogen echter niet meer naar die beschutte woonplek.
Waarom is dat een probleem?
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Deze mevrouw die driehoog zonder lift woont, moet waarschijnlijk verhuizen. Dat is
heel vervelend voor die mevrouw, maar dat wil ze ook, want het gaat thuis niet meer.
Tot nu had je de klassieke verzorgingshuizen. Deze mevrouw wil echter misschien
ook wel naar die mooie woonvorm in Ederveen waar ik het net over had, waar ze zelf
haar woning huurt, of in een van de vrijkomende verzorgingshuizen of thuishuizen en
al dat soort concepten die nu ontwikkeld worden. Ouderen kunnen daar geclusterd
wonen als ze dat willen of kunnen iets huren op een plekje waar het wel gaat, met de
zorg vanuit de Zorgverzekeringswet als het nog uit de Zvw gaat of 24-uurszorg vanuit
de Wlz als dat nodig is. Naar mijn idee ontstaan er met deze verandering in de zorg
veel meer mogelijkheden voor mensen om te kiezen wat het beste bij hen past en
niet alleen maar tussen driehoog achter, in het verhaal van mevrouw Leijten, of het
klassieke verzorgingshuis.
Mevrouw Leijten (SP):
Er zijn 84.000 woningen te weinig voor de combinatie wonen en zorg. 84.000
woningen te weinig. Dat komt uit een onderzoek dat minister Blok voor ons heeft
laten doen. Die mevrouw heeft dus niet zo veel keuze, tenzij ze een heel dikke
portemonnee heeft. Dan kun je voor heel veel geld een heel dure woning huren en
dan kun je wellicht ook particuliere thuiszorg regelen, maar anders is het gewoon:
wonen in een kleine flat waar de thuiszorg niet uit de voeten kan en verpieteren
omdat je niet meer naar buiten kunt. Dat is geen verzonnen voorbeeld, mijnheer Van
Dijk. U schetste met Opella een mooi voorbeeld, maar ik nodig u uit om bij deze
mevrouw op bezoek te gaan en haar een alternatief te bieden. Dat is er niet, want
daar zijn ze al twee jaar naar op zoek.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Driehoog zonder lift is voor mij wat lastig, maar ik snap uw pleidooi. Wat ik echter zo
jammer vind is dat mevrouw Leijten daarmee in de oude wereld blijft hangen. Er vindt
vandaag ook een hoorzitting plaats, georganiseerd door de commissie voor Wonen
en Rijksdienst, waarin wordt gesproken over de veranderende woonwensen. Het is
niet meer alleen thuis of alleen in het verzorgingshuis. Ik ben het met mevrouw
Leijten eens dat het niet werkt als deze mevrouw driehoog woont. Daar moet iets
voor in de plaats komen. Gelukkig denken we in dit land met elkaar na over de vraag
welke mogelijkheden er zijn. Ik zou dus eigenlijk graag willen dat mevrouw Leijten
gewoon mee zou denken over de veranderingen die de mensen vaak ook zelf willen.
Mevrouw Leijten (SP):
Ik laat mij niet aanleunen dat ik niet zou nadenken of dat ik in de oude wereld zou
leven. Dat is namelijk niet zo. We hebben altijd gepleit voor kleinschalige
woonvoorzieningen in de buurt. Maak dat mogelijk. Dat is alleen wat anders dan te
besluiten de verzorgingshuizen dicht te gooien op het moment dat dat nog niet
geregeld is en we weten dat er wachtlijsten zijn en dat er 84.000 zorgwoningen te
weinig zijn. Dan laat je mensen dus echt aan hun lot over; dat verwijt ik de Partij van
de Arbeid inderdaad wel.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Er zijn ook verzorgingshuizen die hun kamers verhuren aan mensen die daar graag
willen wonen, soms zelfs aan mensen die nog helemaal geen zorg nodig hebben
maar die het fijn en prettig vinden om daar met elkaar te wonen. Dat zijn hartstikke
mooie ontwikkelingen. Laten we die ontwikkelingsmogelijkheden stimuleren. Ik prijs
mij gelukkig dat mevrouw Leijten in ieder geval eraan meedoet om die stimulering
mogelijk te maken.
Mevrouw Leijten (SP):
Deze paternalistische toon vind ik niet passend. Ik vraag waarom de
verzorgingshuizen dicht moeten terwijl er wachtlijsten zijn en 84.000 zorgwoningen te
weinig zijn, en dan prijst de heer Van Dijk zich er gelukkig mee dat wij ook
meedenken over alternatieven. Dat deden we altijd al. Wij verzetten ons alleen tegen
de afbraak van de verzorgingshuizen als er geen alternatieven zijn. Dat zou de Partij
van de Arbeid zich moeten aantrekken in plaats van zich gelukkig te prijzen met het
feit dat de SP meedenkt. Dat is denigrerend.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Het was natuurlijk niet mijn bedoeling om denigrend te doen. Wel vind ik het
belangrijk dat mensen meer ontwikkelingsmogelijkheden krijgen en kansen krijgen
om te kiezen voor een woning die het beste bij hen past. Daar werkt de Partij van de
Arbeid hard aan. Dat verandert wat voor woningen en dat verandert wat voor de
zorg. Wij moeten aansluiten bij de wensen van mensen en hen helpen een zo
normaal mogelijk leven te leiden. Dat past mijns inziens ook goed bij de ratificatie van
het VN-verdrag voor mensen met een beperking. Dat verdrag ziet mensen die zorg
nodig hebben in eerste instantie gewoon als burgers en als onderdeel van de
gemeenschap. De PvdA is blij dat de ratificatie binnenkort wordt behandeld in de
Kamer. Het is een belangrijke kapstok om te komen tot een meer inclusieve
samenleving waarin er voor iedereen plek is. Dat sluit ook aan bij het pleidooi van de
heer Van der Staaij.
Het is goed dat wij ons met de Wlz veel minder gaan vastpinnen op ingewikkelde
systeemdingen als indicaties en zorgzwaartepakketten. Belangrijker is het zorgplan.
Het is goed dat dit een wettelijke basis krijgt in de Wet langdurige zorg. Misschien
moeten we het gewoon een leefplan noemen. Het gaat immers niet zozeer alleen
over zorg maar ook over het gewone leven. Ik sprak laatst een directeur van een
verpleeghuis die het volgende zei: is het niet wat raar dat wij mensen die worden
opgenomen in een verpleeghuis als eerste vragen welke medicijnen zij slikken? Zou
het niet veel mooier zijn als de eerste vraag zou zijn: wat wilt u nog met uw leven?
Wat vindt u nog leuk om te doen? We moeten veel meer van een medisch model
naar een model dat is gericht op welzijn. In het zorgplan wordt dan vastgelegd hoe je
je leven wilt leiden, wat je wilt en op welke zorg en ondersteuning je daarbij kunt
rekenen.
Het is een belangrijke stap voorwaarts dat niet zozeer de indicatie, waarin toch vaak
alleen je beperkingen staan, centraal staat, maar het zorgplan, waarin je wensen en
ambities staan beschreven. Hoe gaat de staatssecretaris er nu voor zorgen dat het
zorgplan geen standaardlijstje wordt? Helaas is dat nu namelijk nog vaak het geval.
Hoe gaat hij ervoor zorgen dat het geen keuzelijstje wordt met het bestaande aanbod
van de zorgaanbieder maar dat de echte persoonlijke wensen van mensen worden
opgenomen? Hoe gaat de staatssecretaris stimuleren dat het zorgplan een leefplan
wordt?
De PvdA wil de zeggenschap van mensen nog verder versterken. Daarom stelt de
PvdA samen met D66 voor om mensen zelf het recht te geven om hun zorgplan op te
stellen. Dat plan is dan van de cliënt en zijn omgeving zelf. In het plan moeten de
wensen, problemen en oplossingen daarvoor staan. Dit biedt de mensen een kans
om goed na te denken over wat zij ervaren als hun probleem en welke oplossingen
zij passend vinden voor hun situatie. Eventueel kan ook hulp worden geboden bij het
opstellen van zo'n zorgplan. Zij zijn dan niet alleen eigenaar van het probleem, maar
ook van een oplossing. Het zorgkantoor of de zorgaanbieder moet dan op dat plan
reageren. Uiteraard kan het voorkomen dat de door de cliënt gevraagde oplossingen
niet redelijk zijn. Daarover moet het gesprek dan gaan. Ik ben daarvoor overigens
niet zo bang. Mijn ervaring is juist dat als je mensen laat meedenken over
oplossingen, zij echt niet meteen het duurste of het ingewikkeldste uitzoeken. De
mogelijkheid om zelf een zorgplan op te stellen, geeft mensen grip op hun
oplossingen en biedt ruimte voor gezond verstand. Dat zijn oplossingen die
misschien niet in een protocol, een wet of een standaardaanbod staan, maar wel
helpen een leven te leiden dat bij jou past.
Er zijn natuurlijk ook mensen die het moeilijk vinden om hun zorgvraag helder te
stellen of dat niet kunnen vanwege bijvoorbeeld een ernstige verstandelijke
beperking of een vergevorderde vorm van dementie. Zeggenschap over je leven
moet dan op een andere manier worden ondersteund. Dan moet er
cliëntondersteuning beschikbaar zijn. In de wet is cliëntondersteuning geregeld, maar
de PvdA wil dat deze echt onafhankelijk is. Daarom heeft zij samen met D66 een
amendement ingediend dat de mogelijkheid van onafhankelijke cliëntondersteuning
wettelijk vastlegt. Die onafhankelijke cliëntondersteuner dient het belang van de
cliënt en helpt bij het formuleren van een goede vraag en het krijgen van goede zorg.
Het hoeft niet per se een professional te zijn. Het kan ook een familielid of een
vrijwilliger van een patiëntenorganisatie betreffen. Ook professionele vormen van
cliëntondersteuning moeten beschikbaar zijn.
Het is belangrijk dat de cliëntondersteuning breed is. In de Wmo is geregeld dat
cliëntondersteuning gaat over alle levensdomeinen. Hoe ziet de staatssecretaris dat
in de Wlz? Geldt het daarin ook voor alle levensdomeinen? Is het bovendien niet
handig dat cliëntondersteuning op basis van de Wmo en de Wlz een beetje op elkaar
aansluiten? Als je bijvoorbeeld een vertrouwde cliëntondersteuner hebt, kun je die
dan behouden als je later Wlz-zorg nodig hebt? Hoe gaat de staatssecretaris zorgen
voor continuïteit van cliëntondersteuning?
Mantelzorgers hebben een bijzondere positie. Vaak is het een hele stap om je
gehandicapte kind of partner naar een instelling te moeten laten gaan als het thuis
niet langer gaat. Ook als je met een persoonsgebonden budget of een modulair
pakket thuis intensieve zorg regelt, komt er veel op je af als mantelzorger. Het is
goed om mantelzorgers zo veel mogelijk te ondersteunen. De PvdA heeft dan ook
samen met de VVD een amendement ingediend om in de wet vast te leggen dat de
mantelzorger, waar mogelijk, aanwezig is bij de zorgplanbespreking. Dat maakt de
bijzondere positie van de mantelzorgers extra duidelijk. Bij het opstellen van het
ondersteuningsplan kan er gekeken worden naar de gezinssituatie en de behoefte
van zowel de cliënt als de mantelzorger. Voor de duidelijkheid, het is niet mijn
bedoeling om mantelzorgers te verplichten om dingen te doen, maar om formele en
informele zorg beter op elkaar af te stemmen.
Als je partner of ouder naar een verpleeghuis gaat, is het toch raar als jij je daar te
gast moet voelen als je daar op bezoek bent. Die plek is dan ook een beetje jouw
thuis. Samen koken, lezen enzovoorts moet dan ook gewoon gestimuleerd worden.
Voor zorgorganisaties is dat vaak nog wel een beetje wennen, zo merk ik bij de
werkbezoeken die ik afleg. Ook dat hoort bij zeggenschap over een zo normaal
mogelijk leven.
Je ziet dat mensen er steeds meer behoefte aan hebben om grip te krijgen op de
uitvoering van de zorg. Dat kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld via een
persoonsgebonden budget en ook via gezamenlijke initiatieven zoals
ouderinitiatieven. Het is goed dat het recht op een persoonsgebonden budget in alle
zorgwetten wordt vastgelegd. Dat is een paar jaar geleden wel anders geweest. Zorg
in natura en een pgb zijn gelijkwaardige alternatieven. Ik vind het verstandig dat het
zorgkantoor een bewustekeuzegesprek voert. Dat mag echter niet leiden tot
ontmoediging van een pgb. Helaas krijgen we signalen dat het toch wel erg
ingewikkeld wordt gemaakt om een pgb te krijgen, met extreem veel administratief
gedoe daarna. Dat kan toch niet de bedoeling zijn? Ik neem aan dat de
staatssecretaris dat ook vindt. Wat gaat hij daaraan doen? Hoe zorgt hij ervoor dat
een pgb werkelijk een gelijkwaardig alternatief is voor zorg in natura?
Een bijzondere vorm van een pgb is het persoonlijk assistentiebudget. Met
bewondering lees ik de blogs van iemand als Nina, een jonge vrouw met een
ernstige beperking. Ze heeft 24 uur per dag ademhalingsondersteuning nodig. Dan
moet er echt iemand in de buurt zijn, want wat als de beademingsslang losschiet?
Dan moet er echt heel snel iemand bij zijn. Maar ze is zeker geen zielig type. Ze
staat volop in het leven en weet prima wat ze wil. Ze wil graag zelfstandig wonen,
maar heeft wel flink wat zorg nodig. Ze heeft ook al een huis. En toch loopt ze vast in
het huidige, ingewikkelde systeem. Het zorgzwaartepakket is niet toereikend en de
meerzorgregeling is te ingewikkeld. Een assistentiebudget is de oplossing. Het kost
niet méér geld maar bundelt bestaande budgetten. In sommige situaties is het
assistentiebudget zelfs voordeliger dan de huidige versnipperde regelingen. Waarom
lukt het dan toch niet om dit te regelen? Nina is een voorbeeld van een persoon die
ondanks haar beperking volop in het leven staat. Het systeem kraakt echter. Dat kan
toch niet de bedoeling zijn? We gaan toch van systemen naar mensen?
Staatssecretaris, wat gaat u daaraan doen?
Je ziet daarnaast ook steeds meer initiatieven van groepen mensen ontstaan:
groepen cliënten, zorgprofessionals — mevrouw Bergkamp had het bijvoorbeeld over
zorgprofessionals die samen een coöperatie vormen — of dorpen en wijken die
samen zorg willen regelen. Het kan in de vorm van een vereniging of een
zorgcoöperatie. Dat is, wat mij betreft, een mooie ontwikkeling. Ze zijn kleinschalig en
geven direct zeggenschap aan de mensen om wie het gaat. Het kan ook gaan om
dorpen die een verzorgingshuis adopteren. Deze vorm van rechtstreeks
eigenaarschap willen we stimuleren. Het kan ook een antwoord vormen op de
vervreemding die mensen soms voelen ten opzichte van grootschalige instituties.
Hoe zorgen we ervoor dat dit soort initiatieven worden omarmd en niet als lastig
worden ervaren? Hoe zorgen we ervoor dat initiatiefnemers niet te maken krijgen met
allerlei extra administratieve, bureaucratische belasting? Ik krijg hierop graag een
reactie van de staatssecretaris.
Ik kom bij mijn tweede hoofdvraag: hoe verbeteren we de kwaliteit? Dat is best een
lastig onderwerp. Binnenkort gaan we in de Kamer praten over het recente IGZrapport over de kwaliteit in verzorgings- en verpleeghuizen. Er is geen woord Spaans
aan dat rapport: die kwaliteit moet beter. Toch wil ik nog een vraag daaraan vooraf
stellen. Want wie bepaalt eigenlijk wat kwaliteit is? Nu wordt dat vooral bepaald door
het systeem. We hebben de zorg besmet laten raken met verschrikkelijke
kwaliteitssystemen: procesindicatoren, HKZ-keurmerken, talloze protocollen en noem
maar op. Maar is het in de kern wel zo ingewikkeld? Wordt kwaliteit niet in eerste
instantie gewoon bepaald door wat de cliënt zelf wil, juist in de langdurige zorg? De
curatieve zorg gaat vaak over ingewikkelde medische handelingen, maar in de
langdurige zorg gaat het om heel andere dingen: over een zo gewoon mogelijk leven
leiden en over een relatie tussen zorgverlener en cliënt om dat mogelijk te maken.
Je ziet soms bizarre voorbeelden voorbijkomen. Zo is "het aantal valincidenten in een
zorginstelling" een kwaliteitsindicator. Heb je meer valincidenten, dan scoor je minder
punten. Als je niet oppast, benadeelt dat je positie in de onderhandelingen met het
zorgkantoor. Wat zou je daaraan kunnen doen als instelling? In het extreemste geval
bind je dan mensen vast, overdag in een rolstoel en 's nachts in een bed. Dan heb je
nul valincidenten. Maar is dat kwaliteit, kwaliteit van leven? Nee, dus. Je ziet gelukkig
steeds meer dat zorgorganisaties afspraken maken met cliënten of hun familie. Als je
ouder altijd heeft genoten van zijn vrijheid, laat dat dan zo veel mogelijk ook bestaan
als hij ouder wordt en gaat dementeren, laat hem dan zo veel mogelijk ook vrij
rondlopen. Ja, dan kan er wat misgaan: vallen, weglopen of misschien nog wel erger.
Het belangrijkst is echter toch kwaliteit van leven en het kunnen maken van eigen
keuzes. Dat kan prima in het zorgplan worden afgesproken. Het kan tot gedoe leiden
— dat snap ik ook wel — en natuurlijk moet de basale patiëntveiligheid ook op orde
zijn. Maar is de staatssecretaris bereid om samen met patiëntenorganisaties en
aanbieders die omslag in het begrip "kwaliteit" te maken van een statisch begrip, van
lijstjes, van systemen, naar een wat dynamischer begrip dat gaat over mensen?
Mijn allereerste motie in deze Kamer ging ook over kwaliteit, maar dan over inzicht
daarin. Er zijn zo ongelofelijk veel kwaliteitslijstjes, monitors en keurmerken —
mevrouw Leijten had het daar ook al over — dat de cliënt eigenlijk door de bomen
het bos niet meer kan zien. Hoe kun je dan kiezen? Hoe kun je dan bepalen wat het
beste bij jou past? Ik heb de staatssecretaris toen gevraagd om met de
patiëntenbeweging toe te werken naar meer inzicht in kwaliteit, vanuit
cliëntperspectief. Een mooi voorbeeld vind ik ZorgkaartNederland.nl. Die site werkt
eigenlijk hetzelfde als zo'n site waarop je aangeeft of je tevreden bent over een hotel
of een restaurant, maar dan specifiek voor de zorg. Je kunt als cliënt of familie een
cijfer geven en je ervaringen delen. Dat is hartstikke transparant, want iedereen kan
het lezen. Het kost nauwelijks iets en zowel zorgorganisaties als cliënten hebben er
iets aan. Ik sprak laatst een zorgorganisatie die zei: als we één of meer negatieve
ervaringen zien, gaan we daar gelijk mee aan de slag. Wat is er aan de hand? Het is
dus een continu verbeterproces; niet een jaarlijkse lijst met algemene vragen, maar
een overzichtelijk systeem waarin staat wat cliënten ervan vinden. Wat vind jij
belangrijk? Het is wel belangrijk dat er dan wordt gekozen voor één systeem, anders
heb je nog geen overzicht. Hoe gaat de staatssecretaris regelen dat er één systeem
komt waarmee kwaliteit inzichtelijk wordt gemaakt? Wanneer kan de Kamer daar
meer over horen?
Ik kom bij mijn derde vraag. Hoe organiseren we het een beetje logisch? De wet
waarover we het vandaag hebben, de Wet langdurige zorg, is onderdeel van de
bredere hervorming van de langdurige zorg. De Wmo regelt ondersteuning en
participatie, de Zorgverzekeringswet organiseert de eerstelijnszorg, zoals huisartsen
en verpleging en verzorging in de wijk, en de Wet langdurige zorg is er voor mensen
die niet meer thuis kunnen wonen of thuis 24 uurszorg nodig hebben. Op zichzelf is
dat een logische ordening, maar het een heeft wel invloed op het ander. Sprekers
voor mij hadden het daar ook over. Het hangt met elkaar samen. Een gemeente die
het goed voor elkaar heeft, zorgt ervoor dat mensen langer thuis kunnen blijven
wonen. Gemeenten die een slecht Wmo-beleid voeren, zorgen ervoor dat mensen
eerder naar een Wlz-voorziening moeten. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Met
positieve prikkels zet je de beweging juist de goede kant op. Dat sluit aan bij wat
mensen willen en is ook goedkoper. In de Scandinavische landen werken zulke
prikkels heel goed. De staatssecretaris heeft bij de behandeling van de Wmo op
vragen van de VVD, de PvdA en de ChristenUnie aangegeven dat hij op zoek gaat
naar zulke prikkels. Kan hij daar al iets over vertellen? Welke prikkels zijn er en waar
moeten ze worden versterkt? Kunnen zorgaanbieders ook binnen hun organisatie
schuiven met budgetten of samenwerken met andere organisaties in de regio?
Substitutie dus. Of lopen ze daarbij weer tegen allerlei bureaucratie of
mededingingstoestanden aan?
Is het bovendien logisch dat behandeling in een instelling onder de Wet langdurige
zorg valt? Als je thuis woont, heb je gewoon een huisarts, die wordt betaald vanuit de
Zorgverzekeringswet, ook als je intensieve zorg nodig hebt en die regelt met een
persoonsgebonden budget of een volledig pakket thuis. Ga je een paar straten
verderop wonen, in een intramurale zorginstelling, dan krijg je ineens een
instellingsarts, betaald vanuit de Wlz. Als we het normale leven centraal willen stellen
en kleinschaligheid willen bevorderen, ligt het dan niet meer voor de hand om
behandeling te regelen vanuit de Zorgverzekeringswet? Is de staatssecretaris bereid
om dit te laten onderzoeken?
Financiering van de langdurige zorg is sowieso een onderwerp dat echt verder
ontwikkeld moet worden. De patiëntenbeweging, de ouderenbonden en de
aanbieders pleiten sterk voor meer persoonsvolgende bekostiging. De PvdA steunt
dat pleidooi. Het versterkt ook de zeggenschap van mensen. Een aanbieder of
zorgprofessional moet immers meer zijn best voor je doen. Die krijgt niet meer
automatisch zijn geld van het zorgkantoor. In die zin is het raar dat we nog steeds
instellingen financieren, dus het aanbod, en niet zozeer persoonsgerichte zorg, dus
de vraag. Mevrouw Bergkamp had het daar ook over. Het tackelt ook het probleem
waarover wij vorige week spraken tijdens het AO over wachtlijsten. Nu kan het
voorkomen dat er plek is in een instelling waar je graag naartoe wilt, maar dat het
budget van die instelling al vol is, terwijl er ergens anders in diezelfde regio wel
budget is. Er is dan wel geld en ruimte, maar het matcht niet. Met meer
persoonsvolgende bekostiging is dat snel op te lossen.
Er zijn talloze varianten van persoonsvolgende bekostiging. Als je die ondoordacht
invoert, kan dat verstrekkende consequenties hebben. Hoe garanderen wij
continuïteit van zorg? Hoe zorgen wij ervoor dat de zorgmedewerkers mee kunnen
met de verschuiving van de vraag, als de ene aanbieder meer en de andere minder
zorg levert? Een van de belangrijkste experimenten die wij snel moeten starten, is
komen tot meer persoonsvolgende bekostiging. Kan de staatssecretaris aangeven
hoe hij hiertegen aankijkt en wanneer hij de Kamer kan laten weten wanneer en hoe
wij stappen in die richting kunnen zetten?
Met de Wlz gaat de indicatiestelling op de schop. De PvdA vindt dat verstandig. Door
meer globaal te indiceren in plaats van strakke indicaties met minuten af te geven,
ontstaat er meer ruimte voor maatwerk. Bovendien is er meer ruimte om in het
zorgplan af te spreken wat je wilt. Door niet meer telefonisch een checklist af te
werken, maar echte gesprekken met mensen te voeren, ontstaat een veel betere
indicatie. Dat is mooi. Daarmee is echter nog niet alles over de indicatiestelling
gezegd. Want er is wel iets raars aan de hand. Het CIZ gaat indiceren in drie
hoofdprofielen: laag, midden en hoog. De meeste mensen zullen vast prima passen
in een bepaald profiel, maar er zijn ook mensen die daar niet in passen, bijvoorbeeld
omdat zij te maken hebben met een gecombineerde grondslag. Ook voor de ouders
van gehandicapte kinderen die thuis wonen met de term "enige ondoelmatigheid" —
een akelige term, zoals wij al besproken hebben, maar het jargon is nu nog zo —
wordt het ingewikkeld. Bovendien passen mensen die een assistentiebudget nodig
hebben, waarover ik het net had, niet in een standaardprofiel.
In de Wlz wordt voorgesteld dat zij een beroep gaan doen op de zogenaamde
"meerzorgregeling". Mensen moeten daarvoor aankloppen bij het zorgkantoor en dat
moet dan weer eerst een indicatie stellen. Dat is raar! Die indicatie moet toch juist
door het CIZ worden gesteld? Het is gek dat het CIZ als gespecialiseerd
indicatieorgaan het bulkwerk moet doen en dat het aanvullende, specialistische werk
moet gebeuren door het zorgkantoor dat daar eigenlijk niet voor is toegerust.
Bovendien is een dergelijke dubbele indicatiestelling natuurlijk niet echt
cliëntvriendelijk. We stellen nu al vast dat het ontworpen aanvraagformulier voor de
meerzorgregeling erg ingewikkeld is. Zelfs de ontwerper van dat formulier geeft dat
toe.
Laten wij het dus een beetje simpel houden. Er is één indicatieorgaan en dat is het
CIZ. Om te voorkomen dat er naast drie standaardprofielen tientallen aparte,
specifieke profielen komen, vind ik het pleidooi van de patiëntenorganisaties voor
een apart maatwerkprofiel eigenlijk heel praktisch. In dat profiel kan dan jouw
bijzondere situatie beschreven worden. Daarmee kun je vervolgens naar het
zorgkantoor om het te vertalen naar een budget voor zorg in natura, een pgb of
andere leveringsvarianten. Hoe eenvoudig kan het zijn? De staatssecretaris zegt
steeds, het eenvoudiger te willen maken. Ik ben daarom benieuwd naar zijn reactie
hierop.
Zo kom ik eigenlijk bijna automatisch bij mijn vierde hoofdvraag: hoe verminderen wij
bureaucratie en regeldruk? Als er iets is wat de mensen die met zorg te maken
hebben enorm dwarszit, of zij er nu werken of zorg nodig hebben, zijn het wel
regeldruk en verantwoordingsterreur. Er gaat ontzettend veel tijd verloren met
registreren; met het registeren van wat eigenlijk? Je registreert uren. Je registreert
niet eens of de resultaten die je wilde behalen, ook echt behaald zijn. Overhead,
regeldruk en bureaucratie verlammen de zorg. Hoe gaan wij daar nu echt eens iets
aan doen? Welke acties zal de staatssecretaris ondernemen om bureaucratie en
regeldruk terug te dringen? Hoe staat het met de gesprekken die de staatssecretaris
voert met de sector om tot minder overhead te komen? Eerlijk gezegd vond ik de
teksten over het verminderen van regeldruk, bureaucratie en overhead bij dit
wetsvoorstel nogal mager. Ik heb twee amendementen ingediend om een bijdrage te
leveren aan het tegengaan van bureaucratie, maar ik realiseer me dat wij er daarmee
echt nog niet zijn. Er moeten meer stappen worden gezet. Ook in de Wet langdurige
zorg moeten wij zoeken naar manieren om het resultaat meer centraal te stellen. Wij
moeten meer sturen op outcome in plaats van uurtje-factuurtje. Dat is de reden
waarom ik samen met de VVD op stuk nr. 42 een amendement heb ingediend dat
een meet- en weetplicht introduceert. Ik snap dat het niet van vandaag op morgen
kan, maar het gaat erom welke resultaten je wilt bereiken. Welke resultaten verwacht
je van aanbieders? Werken de activiteiten die je inzet? Wij willen dat die resultaten
openbaar worden. Op die manier kan worden gestuurd op effectiviteit en kwaliteit,
naast prijs.
Wij zien soms enorme inkoopverschillen tussen zorgkantoren. In deze Kamer hebben
wij daar regelmatig met elkaar over gesproken. Dit leidt tot grote frustratie bij
zorgaanbieders, die soms met meerdere zorgkantoren te maken hebben. De PvdA
wil dat die uitvoeringsverschillen zich ook echt beperken tot regionale
aangelegenheden. Vandaar het amendement dat voorschrijft dat de staatssecretaris
bij AMvB regels stelt die voor het hele land gelden. Het moeten niet te veel regels
zijn. Ik denk bijvoorbeeld aan het kwaliteitskader dat de gehandicaptensector nu al
heeft ontwikkeld.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Als het gaat over het terugdringen van het aantal regels of regelgekkigheid, zoals ik
het zelf weleens noem, sta ik altijd gelijk op. Ik heb het amendement doorgelezen.
Het is gericht op een meet- en weetplicht voor Wlz-uitvoerders. Meten en weten is
nooit onschuldig, want er komt altijd monitoren en handhaven bij. Dat staat er ook in:
"Bij het rapporteren over de uitvoering van deze wet, bedoeld in artikel 4.3.2, eerste
lid, onderdeel a, hanteert de Wlz-uitvoerder de in de eerste volzin genoemde
criteria." Moet daar niet staan: "hanteert de Wlz-uitvoerder alleen de in de eerste
volzin genoemde criteria"? Anders blijven zij doen wat zij nu al doen en krijgen zij er
een verplichting bij. Dan gieren wij met z'n allen weer achteruit in regeldruk.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Ik ken mevrouw Keijzer als iemand die samen met mij strijdt tegen bureaucratie en
regeldruk. Ik vind het een zeer goede tekstsuggestie. Na het debat zal ik er met haar
naar kijken. Als deze verandering de tekst beter maakt, moeten wij het amendement
natuurlijk aanpassen.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Het amendement gaat over de outcome. Het meten van outcomecriteria klinkt heel
mooi, maar het is natuurlijk heel lastig om vast te stellen wat de outcomecriteria zijn.
Er is heel veel discussie over. Loopt dit amendement daarop niet vooruit? Waarom
niet een motie ingediend om dit verder te ontwikkelen in plaats van het al meteen in
de wet op te nemen?
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Mevrouw Bergkamp wijst er terecht op dat er nog weinig echte outcomecriteria
voorhanden zijn, maar ook bij andere wetten, zoals de Jeugdwet en de Wet
maatschappelijke ondersteuning, hebben wij gezegd: wij moeten een keer een wissel
op gang brengen om tot andere sturing te komen dan alleen maar op uurtjes en op
prijs. Ik ben het met mevrouw Bergkamp eens dat het ontwikkeld moet worden, maar
dit amendement beoogt die ontwikkeling op gang te brengen of te versnellen. Ik kan
mij niet voorstellen dat zo'n pleidooi mevrouw Bergkamp niet uit het hart gegrepen is.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Zeker, het is mij uit het hart gegrepen. Ik voer ook strijd tegen regeldruk en zaken
waar mensen in de praktijk last van hebben. Aan wat voor outcomecriteria moet ik
denken? Waar gaan wij straks zorginstellingen op beoordelen, meten en weten? Zit
er een prestatiebeloning aan vast? Komen er benchmarks, zodat
cliëntenorganisaties kunnen meekijken? Ik zou graag wat meer informatie over het
voorstel krijgen.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Dit is een punt dat nog ontwikkeld moet worden. Wat wij in ieder geval niet willen, is
dat de huidige uurtje-factuurtjemanier wordt gehanteerd om te beoordelen of zorg
wel of niet goed is. Ik begon met een verwijzing naar twee verschillende voorbeelden.
In het ene geval wordt met minder geld betere zorg geleverd. In het andere geval zit
men met de handen in het haar en zegt men: het is allemaal zo ingewikkeld; ik stuur
mensen zes weken voordat zij hun huis moeten verlaten een briefje. In het huidige
systeem kan dat allebei blijven bestaan. Dat wil mevrouw Bergkamp niet, dat wil de
patiëntenbeweging niet, dat willen aanbieders niet. Wij zullen gezamenlijk op zoek
moeten naar een set van indicatoren die aangeven wat wij goede zorg vinden.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ik vind het belangrijk dat er iets weggaat als we iets nieuws toevoegen. Als we bij de
verantwoording meer gaan kijken naar outcome, dan moeten we ook tegen
zorgaanbieders zeggen: u hoeft zich niet meer te verantwoorden over x, y, z. Is de
PvdA het met mij eens dat we in ieder geval die vraag aan de staatssecretaris
moeten stellen en dat hij concreet moet aangeven wat er vervalt in de
verantwoordingsverplichting voor zorgaanbieders?
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Ik had al kunnen antwoorden voordat mevrouw Bergkamp haar vraag helemaal had
gesteld, want ik ben dat zeer met haar eens. Dus, zeker!
Mevrouw Leijten (SP):
Er is in verband met de gegevensuitvraag voor keurmerken een amendement in de
maak dat regelt dat er geen nadere eisen aan de inkoop mogen worden gesteld via
keurmerken. Dat wil ik er in ieder geval uit rammen. Ik hoop op de steun van de Partij
van de Arbeid voor zo'n amendement.
Als we het erover eens zijn dat er geen bureaucratie meer mag zijn, wat vindt de
heer Van Dijk dan van minder overhead? Soms is een organisatie zo druk met de
eigen organisatie dat zij haar eigen bureaucratie organiseert. Zouden we daar niet
gewoon een overheadnorm over moeten opnemen in de wet?
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Mevrouw Leijten kent mij als iemand die erg voor een overheadnorm is. Ik ben
namelijk met haar van mening dat regeldruk leidt tot bureaucratie, bureaucratie tot
regeldruk en regeldruk tot overhead. Zo maak je elkaar helemaal gek. Bij de
begrotingsbehandeling van vorig jaar heb ik hierover een vraag gesteld aan de
staatssecretaris. Hij heeft mij toen toegezegd dat hij met veld zou gaan overleggen.
Ook toen hebben we met elkaar over de vraag gesproken of het 5% of 4% of 6% of
10% zou moeten zijn en wat overhead precies is. We hebben toen in ieder geval een
stap in de goede richting gezet. De staatssecretaris heeft namelijk toegezegd dat het
per 2016 onderdeel zou kunnen zijn van de inkoopvoorwaarden. Ik ben dan ook
benieuwd te horen hoe het staat met de gesprekken die hierover worden gevoerd. Ik
denk overigens dat mevrouw Leijten daar ook benieuwd naar is.
Mevrouw Leijten (SP):
Ik ben benieuwd, maar ik wil het ook regelen. We stellen nu een nieuwe wet vast en
ik wil het in die wet regelen. Ik hoop dat de heer Van Dijk met mij meedoet en dat wij
dit voorstel samen kunnen indienen. Ik regel in het amendement niet hoe hoog de
norm moet zijn, want ik maak het mogelijk dat dit in nadere regelgeving gebeurt. Ik
kan me voorstellen dat er een overgangstermijn nodig is en daarom zeg ik niet: op 1
januari moet het allemaal naar beneden zijn gebracht. We moeten over vier of vijf
jaar wel kunnen zeggen: 25% overhead zien we niet meer; het is teruggebracht tot
normale proporties voor personeelsbeleid en zaken die bij een instelling horen. Er is
altijd een beetje overhead. Ik zou zeggen 7% maximaal, maar ik zit niet vast op 7%
of 8%. Tekent de heer Van Dijk zo'n amendement mee?
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
In de sector wordt ook wel 5% of 6% genoemd als een goede mogelijkheid. Mevrouw
Leijten is haar amendement nog aan het voorbereiden. Daarom heb ik het nog niet
gezien en kan ik ook nog niet zeggen of ik het zal meetekenen. Ik ga er met grote
interesse naar kijken.
Mevrouw Leijten (SP):
Wie weet kunnen we zaken doen.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Voorzitter. Ik heb eerder een motie ingediend om het inkoopbeleid van zorgkantoren
eenvoudiger te maken. De staatssecretaris heeft daar ook onderzoek naar laten
doen. Dank daarvoor! Uit dit onderzoek blijkt dat er honderden miljoenen bespaard
kunnen worden als het inkoopbeleid simpeler wordt. Niet elk jaar dat hele
inkoopcircus met die stapels papier doorlopen, maar meerjarige contracten afsluiten,
voorkomt een heleboel bureaucratie, regels en overhead. Het biedt zorgorganisaties
verder de mogelijkheid om een vernieuwingsslag te maken. Ze kunnen daarvoor ook
een meerjarenplan opstellen en wat langduriger afspraken maken. Gaat de
staatssecretaris meerjarige contracten tussen zorgkantoren en zorgaanbieders
bevorderen? Het is nu al mogelijk, maar het gebeurt nog wel heel erg weinig.
Meerjarige contracten in plaats van dat jaarlijkse inkoopcircus: hoe gaat hij dat doen?
Het vijfde en laatste deel van mijn inbreng gaat over de behoefte aan zekerheid voor
mensen en zorgmedewerkers. Hoe creëren we houvast en bieden we tegelijkertijd
ruimte voor verandering en vernieuwing? Er gaat veel veranderen in de langdurige
zorg en dat maakt mensen onzeker. Dat snap ik. De langdurige zorg gaat over
mensen die zeer intensieve zorg nodig hebben en soms ook heel kwetsbaar zijn.
Voor hen verander je liefst niet te veel. Te lang heeft echter juist die angst voor
onzekerheid ervoor gezorgd dat wij het niet aandurfden om de zorg te veranderen,
terwijl wij allemaal wel wisten dat het zo niet verder kon. Ik heb dat in eerdere
debatten ook aangegeven. In de hoop de kosten in de hand te houden, gingen wij
het bestaande stelsel steeds verder aanscherpen, met strengere indicatiecriteria,
tariefsmaatregelen en beheersprotocollen. Dat leidde de afgelopen jaren eveneens
tot onzekerheid, en misschien was dat nog wel een ergere sluipmoordenaar voor het
vertrouwen. Het onttrekt zich aan het zicht, maar je merkt het wel. Het gevolg is dat
wij nu een AWBZ-stelsel hebben dat financieel en bureaucratisch piept en kraakt in al
zijn voegen. Een aantal sprekers voor ons, van wie we eigenlijk een hele
geschiedenisles hebben gekregen, wezen hier al op. Zelfs een experiment regelarme
instellingen mislukt her en der omdat het stelsel zo complex is geworden.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ik stel een vraag over een onderwerp waaraan zonet al enige aandacht is besteed in
een interruptiedebatje. De heer Van Dijk geeft aan dat er een verschil is tussen de
gehandicaptensector en de ouderenzorg. Dat vind ik heel goed. In een reactie zei de
heer Van Dijk echter ook dat hij er nog niet helemaal aan toe is om de ouderenzorg
naar de Zorgverzekeringswet te laten gaan. Ik ben heel benieuwd wat er in het hoofd
van de heer Van Dijk speelt. Wat is de conclusie? Hij is er nog niet helemaal uit,
maar leeft bij de PvdA wellicht toch het idee om de ouderenzorg in de
Zorgverzekeringswet te laten onderbrengen?
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Ik was bijna aanbeland bij het blokje dat gaat over de vernieuwingsagenda en de
aparte ontwikkeling van zowel ouderenzorg als gehandicaptenzorg. Maar ik wil de
vraag van mevrouw Bergkamp nu al wel beantwoorden. In die interviews heb ik ook
aangegeven dat ik het eigenlijk nog niet zie. Het risicodragend overhevelen van zeer
intensieve ouderenzorg naar de Zorgverzekeringswet, zie ik nog niet gebeuren.
Volgens mij heeft ook mevrouw Keijzer daar al op gewezen. Ik moet er wel bij
zeggen dat het denken natuurlijk niet stil mag staan. Een verbod op nadenken moet
er niet zijn, maar ik zie het niet gebeuren.
Mevrouw Bergkamp (D66):
De heer Van Dijk ziet dit niet gebeuren. Ik vind het dan wel vreemd om het toch te
noemen in een interview. Als ik niet uitga van iets, en als ik vind dat iets niet een
bepaalde kant op moet gaan, noem ik het ook niet. In dit geval zou ik zeggen dat ik
vind dat het in de Wet langdurige zorg moet blijven. Is de heer Van Dijk het met mij
eens dat dit misschien best verwarring veroorzaakt, ook omdat de staatssecretaris in
zijn memorie van toelichting aangeeft dat het best zo zou kunnen zijn dat de
ouderenzorg naar de Zorgverzekeringswet gaat? Deze uitspraak vind ik echter vrij
duidelijk. De PvdA zegt over de ouderenzorg: nee, die gaat niet naar de
Zorgverzekeringswet. Dat is in ieder geval een duidelijke uitspraak.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
De vraag in het interview was ook een reactie op deze zin uit de memorie van
toelichting; anders zou ik daarover uit mezelf natuurlijk niet zijn begonnen. Mij gaat
het erom dat de gehandicaptenzorg en de ouderenzorg wat betreft de inhoud, dus
nog los van het stelsel dat wordt gekozen, een aparte ontwikkeling zullen
doormaken, omdat ouderenzorg echt iets anders is dan gehandicaptenzorg.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Ik stel in dit verband toch nog een korte vraag. Wie miste ik namelijk toen ik dat
interview las? Ik miste de psychiatrische patiënten. Welk perspectief is er voor hen?
Het CDA is daar helder over: ook in het geval van psychiatrische patiënten heb je het
over mensen met een vaak levenslange en levensbrede zorgbehoefte. Ook van hen
zeggen wij dat zij thuishoren in de Wet langdurige zorg, en dat ze never nooit
risicodragend moeten worden overgeheveld naar de zorgverzekeraars. Wat vindt de
PvdA daarvan?
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Volgens mij heeft mevrouw Keijzer daarover inderdaad een motie ingediend, samen
met mevrouw Bergkamp, die ook door de Partij van de Arbeid is gesteund.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Nee, daarin ging het om iets anders. Volgens het regeerakkoord zouden zij naar de
Zorgverzekeringswet gaan. Toen hebben wij een motie ingediend waarin staat dat
mensen met een ggz-indicatie ook onder de Wet langdurige zorg moeten vallen.
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Zeker.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Nu hebben wij het over iets anders, namelijk het op termijn risicodragend
overhevelen van kwetsbare burgers aan "schadeverzekeraars", zoals ik het net
genoemd heb. De heer Van Dijk was glashelder: dat gaan wij niet doen voor
verstandelijk gehandicapten en de ouderenzorg. Geldt dat ook voor mensen met een
ggz-indicatie?
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Ik vind per definitie dat er geen verbod mag zijn op nadenken.
Mevrouw Keijzer (CDA):
Ik ook niet, maar wat vindt de heer Van Dijk nu, vandaag?
De heer Otwin van Dijk (PvdA):
Ik vind deze vraag iets moeilijker te beantwoorden, want er zijn vanuit de sector
pleidooien geweest om het juist wel over te hevelen naar de zorgverzekering, omdat
er in veel gevallen ook een curatief element in de ontwikkeling van de ggz zit. Andere
delen van de sector zeggen dat niet. Ik vind het dus ingewikkelder om op deze vraag
klip-en-klaar ja of nee te zeggen dan op die andere twee. Daar moet ik ook gewoon
eerlijk over zijn. Je moet er dus over nadenken, maar ik heb de motie daarover die
mevrouw Keijzer samen met mevrouw Bergkamp heeft ingediend, van harte
gesteund. Ik vind namelijk net als mevrouw Keijzer dat mensen die zeer kwetsbaar
zijn, met een ggz-achtergrond of wat dan ook, ook een plek verdienen in een wet die
de zorg voor hen goed regelt.
De Wlz stelt de zorg veilig voor de meest kwetsbare mensen of voor de mensen die
zeer veel zorg nodig hebben. Wel is de opdracht de komende jaren om het een stuk
eenvoudiger te maken, om van systemen naar mensen te komen. De nieuwe Wet
langdurige zorg bevat daarvoor een aantal mogelijkheden, maar de uitvoering
daarvan gaat niet vanzelf. Er is een vernieuwingsagenda nodig om de omslag te
maken naar meer zeggenschap, meer kleinschaligheid en minder regels. In die
vernieuwingsagenda moet een aantal vragen beantwoord worden. De motie wordt
nog getypt, maar een aantal vragen die daarover bestaan zijn de volgende. Hoe
verbeteren wij de kwaliteit? Hoe maken wij het persoonlijker? Hoe gaan wij om met
zorgvastgoed? Zetten wij wel of niet versneld in op het scheiden van wonen en zorg?
Hoe komen wij tot meer persoonsvolgende bekostiging? Hoe verminderen wij de
regeldruk? Ook het ontwikkeltraject van de ouderenzorg en de gehandicaptenzorg
zal apart zijn. Ouderenzorg en gehandicaptenzorg zijn immers echt anders.
Dit soort vragen beantwoord je echter niet alleen op papier. Die beantwoord je vooral
in de praktijk. De Wlz bevat een stevig experimenteerartikel. Dat is goed. Volgend
jaar moeten de eerste experimenten starten om echt tot vernieuwing te komen.
Tijdens onze werkbezoeken komen wij allemaal zorgorganisaties en cliënten tegen
die staan te popelen om die ruimte te pakken. Laten wij dan ook actief met dat
experimenteerartikel aan de slag gaan. Je ziet enorme verschillen in hoe
zorginstellingen met veranderingen omgaan. Daar ben ik mijn bijdrage in dit debat
ook mee begonnen. Terwijl de ene zorginstelling vrijkomende verzorgingshuizen
inzet voor nieuwe vormen van ouderenhuisvesting, stuurt de andere zes weken van
tevoren een briefje dat mensen moeten verhuizen. Wij moeten de sector dan ook
helpen met het uitwisselen van goede voorbeelden van hoe het wel kan. Hoe gaat de
staatssecretaris dat doen? Hoe gaat hij bovendien mensen voorlichten over wat de
veranderingen precies inhouden? Dat kan een boel onzekerheid wegnemen.
Ik wil nog wijzen op het overgangsrecht voor lagere zorgzwaartepakketten. Mensen
die een indicatie hebben voor zorgzwaartepakket 1 tot 3 en in een zorginstelling
wonen, houden hun indicatie, en terecht natuurlijk. Maar er zijn ook mensen die een
zzp-indicatie hebben van 1 tot 3 en die het thuis nog redden. Deze mensen moeten
volgend jaar kiezen of ze thuis willen blijven wonen of in een instelling gaan wonen,
schrijft de staatssecretaris. Als ze thuis blijven wonen, dan vervalt hun Wlz-indicatie.
Het alternatief is dat ze dan kiezen voor opname in een zorginstelling, misschien wel
uit voorzorg. Maar willen ze dat dan eigenlijk al wel? Is het niet in strijd met de trend
dat mensen langer thuis (willen) blijven wonen? Het is ook duurder. Hoe ziet de
staatssecretaris dit? Waarom schrappen wij dit deel van het overgangsrecht niet en
laten wij de indicatie gewoon geldig? Ik heb een amendement ingediend om dit deel
van het overgangsrecht aan te passen.
Natuurlijk zullen er met de zorgveranderingen dingen misgaan, maar laten wij wel
wezen: ook nu gaan er dingen mis in de zorg. Dat is dus geen reden om de zorg niet
te willen vernieuwen. Wij moeten er bij al die stelselwijzigingen echter wel voor
waken dat mensen tussen wal en schip belanden. Dan zijn er ook nog mensen die
wij "de vergeten groep" noemen. Over hen heeft een aantal van ons al gesproken. Zo
zijn er de zorgintensieve kinderen. Die groepen hebben nog niet helemaal een plek
gevonden. Ik snap dat er nog wordt overlegd met ouders en belangengroepen, maar
ik zeg wel tegen de staatssecretaris: regel dat nou goed.
Het risico is dat de Kamer in haar regelreflex schiet en alles weer gelijk wettelijk
dichttimmert met Haagse regels, dezelfde bemoeizucht die de afgelopen jaren heeft
geleid tot ordners en protocollen vol met allerlei dingen waarvan we zo graag af
willen. Laten we echt ruimte creëren voor gezond verstand. Daar hoort het maken
van fouten bij, zoals er, nogmaals, nu ook fouten worden gemaakt. De PvdA voelt
daarom meer voor een praktische aanpak als er dingen misgaan, en dan bijsturen als
het nodig is. Hoe gaat de staatssecretaris de vinger aan de pols houden? Hoe volgt
hij de veranderingen, ook gelet op de signalen van Zorgverzekeraars Nederland?
Waar kunnen zorgverleners en cliënten terecht als zij fouten signaleren en zien waar
het beter kan? Het is lastig om houvast en zekerheid te bieden aan de ene kant, en
ruimte te scheppen voor zorgvernieuwing aan de andere kant, maar het is nodig en
mogelijk.
Ik rond af. Ik heb vijf hoofdvragen gesteld. Ik denk dat we de Wlz kunnen gebruiken
om de zeggenschap van mensen te versterken, om de kwaliteit te verbeteren, om het
een beetje logischer te organiseren, om regeldruk en bureaucratie te verminderen,
om houvast te creëren voor mensen en om vooruitgang mogelijk te maken. Deze vijf
vragen kunnen we naar mijn mening met de Wlz in handen beantwoorden, maar
eigenlijk draait het steeds om dezelfde vraag: hoe kunnen mensen met een
intensieve zorgvraag een zo normaal mogelijk leven leiden, zoals ze dat zelf
wensen? De verandering van de zorg is spannend; dat vind ik ook. We praten er
echter al jaren over dat het systeem anders kan en dat het los kan komen van de
doorgeslagen ingewikkeldheid van het huidige systeem. Deze zorgveranderingen zijn
een uitgelezen kans om de zorg anders in te richten, met ruimte voor gezond
verstand en zeggenschap. Juist in de intensieve langdurige zorg moeten we de
sprong maken van klassieke instellingszorg naar meer persoonlijke ondersteuning
van kwetsbare mensen, naar ondersteuning bij het gewone leven.
We zien ook hoe het wel kan, bijvoorbeeld in Ederveen en in de voorbeelden van
anderen. We kennen volgens mij allemaal voorbeelden. In gesprek met
zorgmedewerkers en cliënten hoor ik dat zij boordevol ideeën zitten over hoe het
beter kan in de zorg. Laten we die ideeën benutten en de ruimte geven.
De heer Van 't Wout (VVD):
Voorzitter. Ik bedacht me net dat ik, net als een aantal collega's, over twee dagen
exact twee jaar in de Tweede Kamer zit. Voor mij en die collega's betekent het dat
we ons twee jaar met de langdurige zorg bezig hebben mogen houden. Wat mij
betreft is het een heel mooi en heel belangrijk onderwerp, maar ook een zwaar
onderwerp. Ik vind dat niet zozeer vanwege de vele debatten, de complexiteit van
alle wetten en de stapels papier, maar veel meer vind ik het soms een zware
portefeuille vanwege de vele dingen die je ziet, de mensen die je ontmoet en de
grote verantwoordelijkheid die je hebt.
Bijna alle Kamerleden gaan buiten de Kamerdagen vaak op werkbezoek. Ik denk dat
mijn collega's kunnen bevestigen dat werkbezoeken voor de portefeuille langdurige
zorg net wat anders zijn dan die voor andere portefeuilles. Het maakt verschil of je bij
de onthulling van een nieuw, hip internetbedrijfje mag zijn of een middag zit te praten
met iemand zonder armen en benen die 24 uur per dag afhankelijk is van intensieve
zorg en dan toch nog ontzettend vrolijk en optimistisch in het leven staat, met wie je
uiteindelijk nog een uur lang over de opstelling van PSV zit te praten. Sinds ik
verhuisd ben uit Amsterdam durf ik ervoor uit te komen dat ik op dat punt een
overeenkomst met deze meneer had. Het maakt verschil of je op bezoek gaat bij de
opening van een nieuwe provinciale weg of een middag aanzit bij een groep ouderen
met zware dementie, die niet alleen opgesloten zitten in hun woongroep maar ook in
hun eigen hoofd. Het maakt verschil of je een werkbezoek brengt aan een
hogeschool of op bezoek bent bij mensen die afhankelijk zijn van continue
beademing en waarbij, als er iets misgaat, twee of drie minuten het verschil kunnen
uitmaken tussen leven en dood.
Als ik zeg dat dat zware werkbezoeken zijn, dan bedoel ik daarmee niet dat ik ze
tegen mijn zin afleg of ertegen opzie. Ik bedoel daarmee evenmin dat ik er niet heel
vaak weer geïnspireerd, verwonderd en gelukkig soms ook vrolijk vandaan kom. Dat
komt door die ongelooflijke innerlijke kracht die veel mensen ondanks heel zware
beperkingen vaak blijken te hebben. Het komt door de liefde en passie waarmee
duizenden medewerkers, mantelzorgers en vrijwilligers zich inzetten voor mensen die
zorg nodig hebben. Het zijn twee andere dingen die deze werkbezoeken intensief
maken. Ten eerste word je geconfronteerd met hoe ontzettend gelukkig je jezelf mag
prijzen dat je in goede gezondheid door het leven gaat, hoe gezegend je bent met
twee gezonde kinderen en met ouders die nog zonder gebreken thuis kunnen
wonen. Ten tweede word je geconfronteerd met hoe kwetsbaar we allemaal zijn; een
auto-ongeluk, een ernstige chronische ziekte, het kan ons allemaal zomaar
overkomen. We hopen allemaal heel oud te worden, maar zeker wij, de
woordvoerders langdurige zorg, zien vaak ook een heel andere kant van oud worden
dan het Zwitserlevengevoel uit de reclamespotjes.
Het is zeker niet alleen aan mij voorbehouden dat de werkbezoeken zo'n indruk
maken. Volgens mij is het ook zeker niet alleen aan mij voorbehouden dat die een
enorm besef van verantwoordelijkheid met zich meebrengen, verantwoordelijkheid
voor zeer kwetsbare mensen en verantwoordelijkheid om de zorg voor hen zo goed
mogelijk, zo veilig mogelijk en zo menselijk mogelijk te organiseren. Wij hebben in
deze Kamer veel en ook heftige debatten gehad over de hervorming van de
langdurige zorg, over het overgaan van de ondersteuning en begeleiding naar de
gemeenten en over de verpleging en verzorging, waarvoor de zorgverzekeraars
verantwoordelijk worden. Daar zaten twee grote doelen achter: de zorg verbeteren
en dichter bij mensen organiseren én de zorg houdbaar houden voor de toekomst.
Als allerbelangrijkste in dat laatste zie ik vooral het veiligstellen van de zorg voor de
meest kwetsbare mensen.
Dat de overheid en de samenleving klaar moeten staan voor mensen die zeer zware
zorg nodig hebben, staat voor de VVD als een paal boven water. Dat die zorg van
hoge kwaliteit moet zijn, staat ook als een paal boven water. Iedereen hier heeft
hoge ambities met de vernieuwingen en veranderingen in de zorg, maar ik voelde
wel wat bij het pleidooi van de heer Van der Staaij. Hij zegt dat het juist voor deze
groep mensen geen tijd is voor revolutie. Ik zou willen zeggen, alhoewel die leer de
heer Van der Staaij misschien wat minder aanspreekt: het is tijd voor evolutie en daar
is de Wlz bij uitstek een goede drager voor.
Mevrouw Leijten (SP):
Dat zijn warme woorden voor een woordvoerder die toch staat voor harde
bezuinigingen, maar ik geloof wel dat u ook heel erg onder de indruk bent. Dat zijn
we immers allemaal. Maar als u daar vandaan komt, schaamt u zich dan eigenlijk
niet voor de overheid, die al jaren zegt dat de AWBZ te duur is? Wij weten hier
allemaal dat er veel meer AWBZ-premie wordt geïnd dan er naar de AWBZ gaat,
maar de overheid blijft zeggen dat de AWBZ te duur is. Vindt u ook niet dat dat
wringt? Vindt u ook niet dat dat iets is om u voor te schamen?
De heer Van 't Wout (VVD):
Ik schaam mij absoluut niet voor het beleid van dit kabinet en voor de bestendige lijn
van de VVD op de langdurige zorg in de afgelopen jaren. Wij geven die heel
moeilijke combinatie vorm door enerzijds goede zorg te garanderen voor heel
kwetsbare mensen en anderzijds ook iets te doen aan de stijgende zorgkosten, die
niet alleen een bedreiging zijn voor de economie en de overheidsfinanciën, maar
uiteindelijk ook echt een bedreiging zijn voor mensen die zorg nodig hebben. Daar
stonden wij voor en daar staan wij voor. Sterker nog, daar ben ik trots op, mevrouw
Leijten.
Mevrouw Leijten (SP):
70 miljard is sinds 2001 wel geïnd voor de AWBZ, maar er niet aan besteed. Het is
heel goed mogelijk dat we het niet nodig hadden, dus dat het voor andere doeleinden
kon worden gebruikt. Maar wat vindt de heer Van 't Wout ervan dat de overheid blijft
zeggen dat we moeten lenen voor de AWBZ, terwijl we feitelijk belasting betalen om
vervolgens belastingverlaging te krijgen? Dat is toch raar? Is de heer Van 't Wout het
niet met mij eens dat we af moeten van die premieleugen?
De heer Van 't Wout (VVD):
Het is typisch de SP om alles leugens te noemen en dergelijke. De VVD zit niet op de
lijn van de SP van forse belastingverhoging door de heffingskortingen af te schaffen.
Wij vinden het wel goed dat deze staatssecretaris streeft naar een kostendekkende
premie voor de AWBZ dankzij deze hervormingen.
Mevrouw Leijten (SP):
Er is nu een kostendekkende premie. Sterker nog, er is veel meer premie dan we
nodig hebben. Wij schaffen de heffingskortingen helemaal niet af. Wij zeggen alleen:
zorg ervoor dat het een-op-een wordt en lieg niet meer over het afromen. Lieg niet
meer dat je daarvoor leent. Lieg niet meer dat mensen €300 per maand betalen aan
de AWBZ, want het gaat er niet naartoe. Los van onze onenigheid over hoe we
verder moeten, of je moet bezuinigen of niet, moet er helderheid zijn over wat er
binnenkomt en wat we uitgeven: dus geen schimmigheid, niet afromen, bijplussen en
noem het allemaal maar op. Maak het niet zo ingewikkeld dat niemand het meer
begrijpt. Dat pleidooi zou de VVD toch moeten steunen?
De heer Van 't Wout (VVD):
Nogmaals, ik neem echt afstand van de term "liegen", want die impliceert dat
achtereenvolgende kabinetten allerlei zaken geheim zouden houden of dat die niet in
begrotingen staan. Ja, de financiering van de zorg is complex, maar die is geen
leugen. Waar die financiering minder complex gemaakt kan worden, moeten we dat
doen. Dat is overigens ook precies wat we nu via de Wlz gaan doen. De VVD is er
echter niet voor om een enorm pakket aan lastenverzwaringen bij de burger neer te
leggen.
De voorzitter:
Tot slot, mevrouw Leijten.
Mevrouw Leijten (SP):
Het voorstel dat ik heb gedaan om tot kostendekkende premies te komen en gewoon
eerlijk te zeggen dat de premie die wordt geheven naar de AWBZ gaat, leidt niet tot
belastingverhoging. Dat leidt tot verlaging, doordat je minder zorgpremie nodig hebt.
Wij verdelen die volgens wel anders, omdat wij denken dat die eerlijker over de
inkomens verdeeld kan worden. Daarover verschillen de VVD en de SP zeker van
mening. Het gaat om het principe. Daar wijst de Sociaal-Economische Raad ook al
op. De SER zei dat de slag van heffingskortingen de AWBZ-financiering uitholt. Daar
zou je van moeten zeggen dat je die fiscaliseert. Dat verhaal is geen leugen, dat is
waarheid. Dat wij €300 per maand betalen aan de AWBZ, dat is een leugen en dat
zegt de regering al heel lang.
De heer Van 't Wout (VVD):
Als de SP van mening is dat de regering leugens vertelt, zijn daar parlementaire
instrumenten voor. Ik heb het woord "leugen" verder niet in de mond genomen. Ik
bestreed alleen wat de SP daarover zei en de manier waarop zij dat kwalificeerde.
Ik zei net al dat het, hoewel je daar soms heel veel zin in zou hebben, onverstandig
is om nu in de langdurige zorg een enorme revolutie op korte termijn te prediken. Ik
zei al dat ik daarin aansloot bij de heer Van der Staaij. Het is echter wel nodig dat er
een evolutie komt van de langdurige zorg. Wij zijn ervan overtuigd dat de Wlz een
heel goede drager van die evolutie van de langdurige zorg kan zijn, enerzijds.
Anderzijds zijn wij ervan overtuigd dat heel veel zaken die noodzakelijk zijn voor die
vernieuwing van de langdurige zorg, ook buiten de wet vallen.
Eerst de wet zelf. Het recht op zorg wordt stevig verankerd. Er komt meer flexibiliteit
in de leveringsvormen door het wettelijk vastleggen van het pgb, het VPT en het mpt.
Overigens is misschien inderdaad wel een idee om al die afkortingen en termen nog
eens door te lichten. Waar het uiteindelijk om gaat, is dat mensen het recht krijgen
om, als het enigszins kan, hun zorg thuis geleverd te krijgen. Dat vindt de VVD een
groot goed. De indicatiestelling gaat van hokjessystematiek met zzp's naar een
persoonlijk gesprek, waarna de cliënt zelf met de zorgaanbieder zijn zorgplan opstelt
en zo veel meer regie krijgt. De cliëntondersteuning wordt wettelijk gewaarborgd, er
komt meer druk op zorgkantoren om kwaliteit, dienstverlening en uitvoering te
verbeteren en professionals komen meer aan zet en krijgen meer ruimte. Tot slot
kent de wet een zeer uitgebreid experimenteerartikel. Het is bijna een anarchieartikel, zeg ik in een poging om GroenLinks te verleiden in dit debat.
De VVD vindt dit allemaal zeer positieve elementen. Natuurlijk hebben we bij al die
elementen nog wel vragen en opmerkingen. Ik heb al gezegd dat er meer dan alleen
een wet nodig is om te komen tot het einddoel van die heel goede langdurige zorg. Ik
heb eerst een paar vragen en opmerkingen bij de wet. Ik zal proberen — het is een
lange dag geweest — om zo veel mogelijk dubbelingen met vragen die eerder zijn
gesteld te voorkomen. Dat zal echter niet altijd lukken, waarvoor vast excuses.
Eerst een paar vragen over het scheiden van wonen en zorg, het flexibel leveren van
zorg thuis. Ik zei al dat ik dat een grote meerwaarde van dit wetsvoorstel vind. Ik vind
het ook passen bij de tijd en bij de vraag die mensen nu en zeker in de toekomst
steeds meer zullen hebben. Ik ben er ook van overtuigd dat deze instrumenten een
enorme motor kunnen zijn voor innovatie, vernieuwing, nieuwe aanbieders en
ondernemerschap in de zorg. Terecht geeft de staatssecretaris aan dat we bij die
vormen van zorg natuurlijk wel moeten kijken of ze doelmatig, veilig en kwalitatief
verantwoord zijn. Dat snappen we wel, maar hoe voorkomen we dat dit soort termen
verwordt tot een ontmoedigingspolitiek omdat zorgaanbieders of zorgkantoren het
misschien wel wat lastig of ingewikkeld vinden om zorg buiten een instelling te
leveren? Wie heeft daar nu uiteindelijk het laatste woord in, de cliënt of het
zorgkantoor? We hebben hier al een aantal amendementen over voorbij zien komen,
waar we op zichzelf positief tegenover staan. The proof of the pudding is echter in
the eating. Ik mag geen Engels spreken en zeg daarom: het bewijs van de pudding
zit in het eten. Ik wil de staatssecretaris vragen of hij in staat en bereid is om de
komende jaren goed te monitoren hoe het gaat met die aanvragen van zorg thuis.
Hoeveel van die aanvragen worden afgewezen en op welke gronden worden die
afgewezen? Wil hij de Kamer daar dan over informeren? Vandaag is al eerder
gezegd dat je in een wet dingen op kunt schrijven zoals je wilt, maar dat het er
uiteindelijk om gaat dat men in de praktijk doet wat wij beogen.
Naast of boven de zorgkantoren worden nu Wlz-uitvoerders gecreëerd. Graag horen
wij van de staatssecretaris nog eens heel goed wat hier nu echt de bedoeling van is.
Soms lijkt het antwoord te zijn: het is een formele verplichting vanuit de
Nederlandsche Bank en dat doen we dan maar. Op andere momenten wordt juist
weer gezegd: het is een mooi instrument om de zorgkantoren onder druk te zetten,
omdat het gaat om het opkomen voor de individuele verzekerde. Ik krijg hier graag
een goede toelichting op. Ook krijg ik graag een reactie op de vraag hoe we
voorkomen dat dit stelsel weer meer bureaucratie en meer ondoorzichtigheid en
onduidelijkheid voor de cliënt met zich brengt. Ik moest het wetsvoorstel nu zelf al
enige malen lezen voordat ik precies het onderscheid tussen de zorgverzekeraar, de
Wlz-uitvoerder en het zorgkantoor begreep. Als we het dan hebben over het
terugdringen van complexiteit en het begrijpelijk maken van de zorg, dan is daar nog
wel een slag te slaan.
De doelgroep van de Wlz is straks fors kleiner dan die van de AWBZ. We kennen in
de AWBZ bovendien ook forse regionale verschillen, zonder dat daar nu heel
duidelijke demografische verklaringen voor zijn. De VVD vraagt de staatssecretaris of
hij het met ons eens is dat het aantal zorgkantoren echt snel wordt afgebouwd, naar
rato van de afbouw van het aantal mensen dat onder de Wlz valt. Wat zijn op dat
punt zijn tijdpad en ambities?
De staatssecretaris geeft aan dat de wet hem ook mogelijkheden biedt om zelf meer
invloed uit te oefenen op de zorgkantoren. Dat kan af en toe helaas nodig zijn. Ik wil
graag aan de staatssecretaris vragen om, zodra deze nieuwe wet in werking is
getreden, opnieuw goed te kijken naar de inkoopvoorwaarden van zorgkantoren, met
name als het gaat om de kansen voor nieuwe aanbieders; niet dat je per se nieuwe
aanbieders moet inhuren, maar die ruimte moet er wel zijn. We hebben namelijk al
eens eerder gezien dat er mooie afspraken waren gemaakt, maar vervolgens in de
inkoopvoorwaarden gewoon staat dat bestaande aanbieders altijd de voorkeur
hebben et cetera.
De staatssecretaris geeft in zijn toekomstvisie in de memorie van toelichting aan dat
er gekeken moet worden naar andere vormen van verzekering voor de ouderen- en
de gehandicaptenzorg. Het kabinet wil daar deze periode nog geen besluit over
nemen, aangezien het een heel ingewikkelde operatie is. Ik zou het echter ook niet
zomaar in de lucht willen laten hangen, zonder overigens op voorhand daar een
ingegraven standpunt over in te nemen. Ik vraag daarom aan de staatssecretaris of
de evaluatie van deze wet niet een logisch moment zou zijn om over dat onderwerp
heel expliciet te praten en dat dan ook onderbouwd te doen. Ik ga er namelijk van uit
dat als de staatssecretaris dit zegt in zijn memorie van toelichting, daar de komende
jaren over nagedacht wordt en dat er onderzoek gedaan wordt naar de meerwaarde
en of het überhaupt allemaal kan.
De VVD is blij dat het focusconcept nu duurzaam geregeld is, maar — ik heb dat
meerdere partijen al horen zeggen — als ik de wet zo lees, lijkt het er erg op dat het
nu voor nieuwe aanbieders zo goed als onmogelijk wordt om ook die vormen van
zorg te gaan leveren. Ik krijg hierop graag een reactie van de staatssecretaris.
De VVD hecht zeer aan de positie van mantelzorgers in de langdurige zorg. Dat moet
echter geen toegangscriterium vormen. Of je wel of geen mantelzorgers hebt, moet
niet van invloed zijn op de vraag of je wel of niet toegang krijgt tot de Wlz. Maar als je
die zorg in een instelling krijgt, dan moet de mantelzorger daar wel echt bij betrokken
worden. Dat wil men ook heel graag. Te vaak horen wij van mantelzorgers dat zij
door de professional onvoldoende gehoord worden en dat zij overruled worden en
net niet die mooie rol spelen die zij zouden kunnen spelen. Daarom dien ik samen
met de heer Van Dijk van de Partij van de Arbeid een amendement in om de
mantelzorgers expliciet te betrekken bij de besprekingen van het zorgplan.
Over het overgangsrecht zijn vandaag meerdere vragen gesteld. Vanochtend stond
daarover ook in de Volkskrant weer een bericht. Ik denk dat de staatssecretaris het
met iedereen hier eens is dat het geen gevolg van overgangsrecht mag zijn dat
mensen voor de zekerheid maar kiezen voor een intramurale indicatie. Daarom vraag
ik de staatssecretaris om in zijn beantwoording heel goed in te gaan op de
onderbouwing van het een of het ander. Er ligt een voorstel om het overgangsrecht
een paar jaar te laten duren. De staatssecretaris zelf spreekt van één jaar. Ik vind dat
je daar rationeel en onderbouwd naar moet kijken en ik hoop dat de staatssecretaris
daar morgen iets meer over kan zeggen.
Het CIZ gaat landelijk en onafhankelijk indiceren. Daar hecht de VVD aan. Het gaat
ook anders indiceren: geen zzp-hokje meer na een telefoongesprek en wat kruisjes
aanvinken in een computerprogramma — zo gaat het soms — maar een persoonlijk
gesprek waarin naar het individu wordt gekeken. De VVD vindt dat een heel goede
en belangrijke ontwikkeling. Het betekent echter wel het nodige voor de organisatie
van het CIZ en met name voor zijn medewerkers. Het voeren van een persoonlijk
gesprek vergt heel andere competenties dan het indiceren zoals dat tot nu toe is
gegaan. Hoe worden de medewerkers daarin geschoold en opgeleid? Zijn zij ook
klaar om zo te gaan werken per 2015?
Er is vandaag veel gezegd over het zorgplan en wat daarin verplicht zou moeten
worden opgenomen. Mijn conclusie is dat iedereen deelt wat de uitkomst zou moeten
zijn maar dat er discussie is over het beste middel. Ga je verplichten wat erin moet
worden opgenomen, met als risico dat het een afvinklijstje wordt, of maak je er lagere
regelgeving voor? In dat laatste geval zijn sommigen weer bang dat het niet aan de
orde komt. Ik deel de angst voor een afvinkcultuur. Hoe wil de staatssecretaris er
sowieso voor zorgen dat het zorgplan echt meer wordt dan een standaardgesprekje
over de inrichting van de zorg? Het moet echt een gesprek worden over de kwaliteit
van leven. Wat hebt u nou nodig om uw leven zo goed mogelijk in te richten? Wat
kunnen wij voor u doen en wat wilt u graag zelf doen? Dat is geen gesprekje dat je
zomaar even voert.
Ik zei eerder al dat de echte verbeteringen in de langdurige zorg niet alleen van een
wet komen. Nieuwe bekostigingsmodellen, experimenten, het opstellen van
outputcriteria, het openbaar maken van kwaliteit met goede kwaliteitsindicatoren en
meer keuzemogelijkheden voor de cliënt: het zijn maar een paar voorbeelden van
ingrediënten die nodig zijn en die we naast de wet zouden moeten regelen.
In de afgelopen twee jaar heb ik, vaak samen met de heer Van Dijk van de Partij van
de Arbeid, heel veel gesprekken gevoerd met grote en kleine innovatieve
zorgaanbieders die stuk voor stuk in verschillende sectoren werkzaam waren. Zij
zeiden allemaal: het lukt ons prima om voor minder geld betere zorg te leveren. Zij
zeiden dat de cliënttevredenheid bij hen vele malen groter is. Wij hebben veel
gesprekken met hen gevoerd om te achterhalen waardoor het bij hen zo goed gaat.
Wij weten immers allemaal dat de verschillen in de langdurige zorg zeer groot zijn.
Die heel goede aanbieders doen het misschien wel eerder ondanks dan dankzij het
systeem zo goed. Dat zou natuurlijk andersom moeten zijn.
Mijn collega Van Dijk wees er al op: samen met de Partij van de Arbeid vraagt de
VVD aan het kabinet om te komen met een integrale vernieuwingsagenda voor de
langdurige zorg. Hopelijk ondersteunen anderen dat initiatief; ik hoorde ook anderen
daar positieve woorden aan wijden. In die vernieuwingsagenda moet het kabinet
ingaan op alle vragen rondom de bekostiging. Wat zijn de mogelijkheden? Hoe zou
je het meer persoonsvolgend kunnen inrichten? Ook wij zien dat je dat niet zomaar
eventjes rücksichtslos per 1 januari 2015 kunt doen, maar het idee op zichzelf is
natuurlijk goed. Ik hoop echt dat de staatssecretaris in die vernieuwingsagenda een
stap wil zetten en nieuwe indicatoren voor kwaliteit wil maken. Er zijn door het hele
land groepen en instellingen bezig met ontzettend interessante projecten,
wetenschappelijk onderbouwd, over de vraag hoe je zaken als kwaliteit van leven
kunt meten. Als je normaal tegen iemand zegt dat het zou moeten gaan om kwaliteit
van leven, zegt iedereen dat dit veel te subjectief is en dat je dat niet kunt meten,
maar kijk bijvoorbeeld naar Arduin, die in Zeeland de VG-zorg doet en waar,
interessant genoeg, een hoogleraar op dit terrein in het management zit. Ik zeg niet
dat wij zijn model moeten nemen, maar laten wij bundelen waar wij al jaren over
praten, en proberen om tot één set echt goede instrumenten te komen om de
kwaliteit te meten.
Wij zouden in die vernieuwingsagenda ook graag zien dat de staatssecretaris ingaat
op de vraag hoe wij, los van het verzekeringsmodel, meer recht kunnen doen aan de
verschillen tussen de ouderenzorg en de gehandicaptenzorg. Ook in de inkoop zitten
daartussen verschillen in het huidige model. De populatie is anders. Beide sectoren
in de Wlz zijn daarvan overigens een groot voorstander.
Wij zien graag dat de staatssecretaris onderzoekt hoe wij de relatie kunnen
versterken tussen het betalen voor je zorg, wat je bijvoorbeeld doet via eigen
betalingen, en degene die je zorg levert. Die band is er nu eigenlijk helemaal niet. Wij
zijn ervan overtuigd dat je, als je ergens voor betaalt en ziet aan wie en waarvoor je
betaalt, kritischer wordt op de kwaliteit. De combinatie van de wet en de
vernieuwingsagenda moet ervoor zorgen dat Nederland internationaal niet alleen
uitblinkt in de kosten van de langdurige zorg, maar vooral in de kwaliteit. Die moet
ervoor zorgen dat wij de zorg inrichten op een manier die aansluit bij de wensen van
de mensen van nu, maar ook die van de komende jaren.
Er zijn heel veel voorbeelden van manieren waarop de zorg beter, efficiënter en
klantgerichter kan. De VVD vraagt de staatssecretaris om dit actief zichtbaar te
maken en te stimuleren dat aanbieders van elkaar leren. Wij vragen hem of hij bereid
is om voor de begrotingsbehandeling te komen met een plan om bijvoorbeeld eens in
de zoveel tijd een instelling extra in het zonnetje te zetten, een zorgaanbieder die de
zorg levert zoals wij het zo graag zien, niet alleen als waardering voor de
zorgaanbieder, maar vooral om andere aanbieders te stimuleren te leren van elkaar.
Het valt mij op bij de vele bezoeken die ik afleg dat er instellingen zijn die heel veel
naar buiten kijken, maar dat er ook instellingen zijn die helemaal geen weet hebben
van allerlei zorginitiatieven. Dit zou wellicht een mooi instrument kunnen zijn om
daaraan iets te doen.
Er is her en der gezegd dat de Wlz het sluitstuk van de hervorming van de zorg zou
zijn. Dat klopt misschien technisch als wij het hebben over de parlementaire
behandeling, maar zoals eerder is gezegd, is het eerder het begin. Het echte werk
begint nu pas. De uitvoering is minstens zo belangrijk als de wet. Wij hopen dat
iedereen die betrokken is bij de zorg, die verantwoordelijkheid voelt en ziet dat de
hervorming en de verantwoordelijkheid voor de houdbaarheid van onze zorg niet
alleen een vraagstuk van Den Haag zijn en dat mensen, als er een probleem is, dat
snel melden bij de staatssecretaris. Wij kennen hem als een bewindspersoon bij wie
de deur altijd openstaat om over praktische problemen te praten.
In dat kader vraag ik hem om te reageren op de brief van Zorgverzekeraars
Nederland, ook omdat die in juni in de uitvoeringsbrief over de invoering per 1 januari
2015 en over de mogelijke fasering daarvan nog in het gezelschap genoemd werd.
Ten eerste moeten wij goed kijken naar dat soort signalen en ten tweede vraag ik mij
af of daarover de laatste tijd niet met elkaar is gesproken, want een dag voor de
wetsbehandeling moest er in een keer een brief naar de Kamer komen. Ik wil niet
gaan zwartepieten, maar wij hebben allemaal een verantwoordelijkheid om niet
alleen de uitvoering goed te regelen, maar ook om niet iedere dag naar buiten te
schieten met een paniekbrief. Je moet eerst proberen om het probleem op te lossen.
Wij vragen de staatssecretaris om die koers van een open houding vast te houden
en wij vragen hem vooral ook om te blijven doorgaan met de invoering van de wet.
We zullen in de komende maanden, maar ook meteen als de wet wordt uitgevoerd,
ongetwijfeld tegen allerlei nieuwe vraagstukken, nieuwe uitdagingen en praktische
problemen aanlopen. Het is dan zaak, in eerste instantie voor de staatssecretaris, om
die problemen zo snel mogelijk weg te nemen en te bekijken hoe we zaken nog
verder kunnen verbeteren. Ik vraag de staatssecretaris ook hoe hij de Kamer actief
bij dat proces zal betrekken.
Voor degenen met een knorrende maag: ik kom tot een afronding. De hervorming
van de langdurige zorg is voor de VVD een van de allerbelangrijkste onderwerpen
van deze kabinetsperiode. Het is een enorme klus, waarbij de houdbaarheid van de
zorg, juist ook voor de allerkwetsbaarsten in onze samenleving, en de verbetering
van de kwaliteit hand in hand moeten gaan. Wij zien de Wlz niet als het sluitstuk
maar wel als een heel belangrijke en goede stap in die hervorming.
Mevrouw Leijten (SP):
Ik vind het altijd een beetje gek als ik de heer Van 't Wout hoor zeggen: ik ben er niet
voor instellingen. We hebben bij de behandeling van de Wmo nog een voorstel van
deze woordvoerder gezien waarbij hij zei: ik vind niet dat een gemeente regels mag
stellen aan de bestuursstructuur en de bestuurdersbeloning. Dan neemt hij het wel
op voor de instellingen, en in dit geval voor de bestuurders.
De heer Van 't Wout (VVD):
Ik heb nergens gezegd dat ik tegen instellingen ben. Dus ik snap deze opmerking
niet.
Mevrouw Leijten (SP):
Dat laat zien waar de VVD dan haar prioriteit legt.
Ik wil graag een vraag stellen aan de heer Van 't Wout. Er zijn vele verschillende …
De heer Van 't Wout (VVD):
Dit moet mevrouw Leijten niet doen. Dit is een vervelend trucje.
De voorzitter:
U mag erop reageren.
De heer Van 't Wout (VVD):
U zegt iets onjuists, u citeert mij onjuist, verbindt daaraan een conclusie en gaat dan
door naar een vraag. Ik vind dat geen fijne manier van debatteren. Het mag uw stijl
zijn, maar ik wil dit niet ongepasseerd voorbij laten gaan. Stel uw vraag.
Mevrouw Leijten (SP):
Het is toch waar dat u, mijnheer Van 't Wout, een amendement hebt ingediend …
De heer Van 't Wout (VVD):
Ja, maar u moet mij niet in de mond leggen dat ik tegen instellingen ben!
Mevrouw Leijten (SP):
… waarin u zegt dat er aan bestuurders geen maximum mag worden gesteld? U
zegt: het is geen instellingswet meer, we gaan geen instellingen meer betalen maar
mensen, het is persoonsgebonden financiering. In ieder debat zegt u dat.
De voorzitter:
Wat is uw vraag?
Mevrouw Leijten (SP):
Het valt mij op dat u niet thuis geeft als het er dan een keer van komt dat we wel iets
doen aan bijvoorbeeld de positie van bestuurders. We mogen het niet over
instellingen en de continuïteit hebben, maar we moeten het wel hebben over de
beloning van de bestuurders, over die continuïteit, als het aan de VVD ligt.
De voorzitter:
Wat is de vraag?
De heer Van 't Wout (VVD):
Het is duidelijk een lange dag geweest, zo zie ik.
De voorzitter:
Uw vraag, mevrouw Leijten?
Mevrouw Leijten (SP):
Ik heb een andere vraag, en wel de volgende. We willen af van regels. Daar ging dit
amendement ook over. Het zouden te veel regels zijn als die zouden worden gesteld,
en dan heb ik het over regels aan de bestuurdersnorm. We willen af van regels. We
willen ook al heel lang af van het CIZ. Dat is een al heel lang bestaande
overeenkomst tussen de VVD en de SP. Gaan we dat regelen met dit wetsvoorstel?
De heer Van 't Wout (VVD):
Dit wetsvoorstel biedt op een aantal punten inderdaad vermindering van regeldruk,
zoals ook blijkt uit de toetsing door Actal. Denk aan het niet meer indiceren in zzp's
en het overgaan naar zorgplannen. We gaan met dit wetsvoorstel niet het CIZ
afschaffen. We hebben daar overigens al eens eerder over gedebatteerd. We willen
een landelijke, onafhankelijke indicatiestelling. Daar hechten wij aan. Daarnaast heb
ik gezien hoe het CIZ zich heeft ontwikkeld. Hopelijk hebt ook u in een van de
schriftelijke ronden de cijfers gezien over de mate waarin het CIZ zich echt heeft
verbeterd: het aantal bezwaren dat wordt ingediend is zeer gering en het aantal
bezwaren dat uiteindelijk door de rechter gegrond wordt verklaard, is al helemaal
zeer gering. Ja, ik zit er in elk debat wel bovenop: is het CIZ echt klaar voor de
nieuwe manier van werken? Maar het rücksichtslos per 1 januari omvergooien en het
op een heel andere manier doen, dat gaat de VVD niet doen.
De voorzitter:
Mevrouw Leijten, tot slot.
Mevrouw Leijten (SP):
Dat is jammer, want daarmee schrap je een hele laag, een remmende en uitstellende
laag, uit het wetsvoorstel. Eerst wil je het CIZ hebben, met een persoonlijk gesprek.
Dat juich ik toe. Vervolgens moet er een persoonlijk gesprek plaatsvinden over het
zorgplan, en dan mogelijk nog een persoonlijk gesprek met het zorgkantoor omdat er
extra zorg nodig is. Dat is drie keer. Dat werpt drempels op. Tegelijkertijd is het: meer
regels, meer papier en meer bureaucratie. Het is ook wantrouwen richting degene die
uiteindelijk de zorg verleent en degene die de zorg nodig heeft. Ik had nu juist
gehoopt dat de VVD op dit vlak, waarop er sprake is van overeenstemming tussen
ons, consistent zou zijn, net zoals ze consistent is in de bescherming van de
salarissen van de bestuurders. Helaas, dat is niet zo.
De voorzitter:
Dat was een conclusie.
De heer Van 't Wout (VVD):
De SP doet ook altijd zo ontzettend haar best om tot elkaar te komen, concludeer ik
maar weer.
Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Voorzitter. Een van de belangrijkste principiële criteria waaraan men een volk en een
samenleving kan toetsen, is de vraag hoe dat volk en die samenleving zich opstellen
tegenover de lichamelijk en geestelijk gebrekkigen en gehandicapten. Dat zei
Tweede Kamerlid Jongeling van het GPV, dat later is opgegaan in de ChristenUnie,
bij de behandeling van de oorspronkelijke Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten in
1967. Ik zeg het hem vandaag na, op de dag waarop we debatteren over de Wet
langdurige zorg, de wet die de AWBZ moet vervangen. We hebben als samenleving
de principiële plicht om er te zijn voor mensen die zorg nodig hebben. Dat geldt in het
bijzonder voor mensen die langdurig en blijvend ziek zijn. Vanuit die grondhouding
wil de ChristenUnie het wetsvoorstel van de staatssecretaris in dit debat wegen.
We realiseren ons daarbij dat er veel is veranderd in de langdurige zorg sinds in
1968 de AWBZ in werking trad. Toen verbleef een deel van de mensen in
ziekenhuizen; nu bijna altijd in speciale zorginstellingen of thuis. Toen was de
gemiddelde levensverwachting van Nederlanders 75 jaar; nu is die 83 jaar. Toen
vielen 6 op de 1.000 mensen onder de AWBZ; nu zijn dat 50 op de 1.000 mensen.
Toen waren de gemiddelde kosten per zorggebruiker 6.000 gulden; nu zijn de
gemiddelde kosten per zorggebruiker omgerekend 53.000 gulden, dus €24.000.
Kortom, we zijn gezegend met betere zorg voor veel mensen, die bovendien steeds
ouder morgen worden. Tegelijkertijd rust op ons de verantwoordelijkheid om de
uitdagingen die daarbij horen het hoofd te bieden. De AWBZ is zowel qua omvang
als qua kosten enorm uitgedijd. Als we goede zorg willen blijven leveren aan mensen
en willen volhouden dat de hele samenleving meedraagt in de kosten van de
langdurige zorg, moet er iets gebeuren.
In de afgelopen jaren is er hard gewerkt om het zorgstelsel toekomstbestendig te
maken. We behandelen vandaag niet voor het eerst dit jaar een grote
zorghervormingswet. De hervorming van de langdurige zorg vormt het sluitstuk van
alle veranderingen. Met dit wetsvoorstel zijn in twee jaar tijd uitgebreide
wetswijzigingen op tafel gelegd voor alle vier de zorgdomeinen, dus de jeugdzorg, de
Wmo, de Zorgverzekeringswet en de AWBZ. Bij al deze veranderingen hebben voor
de ChristenUnie steeds een aantal uitgangspunten een rol gespeeld bij de invulling
van de principiële plicht om er als samenleving te zijn voor hen die zorg nodig
hebben.
In de eerste plaats is dat meer samenleving in de zorg. De ChristenUnie steunt het
voornemen om een nieuwe balans aan te brengen tussen wat de overheid doet en
wat de samenleving doet, ook in de zorg. We hebben dat bij de Wmo al
uitgesproken. De goede verstaander hoorde ook wel dat ik niet sprak over een
principiële plicht voor de overheid, maar voor de samenleving. Ook mijn voorganger
Jongeling wees in het debat in 1967 allereerst op de verantwoordelijkheid van
mensen, families, maatschappelijke organisaties en kerken. Precies om die reden
kan de ChristenUnie steun uitspreken voor het streven om de Wlz af te slanken tot
de groep die langdurig en blijvend zorg nodig heeft met 24 uursbegeleiding. Ook wie
niet onder de Wlz valt, moet uiteraard goede zorg krijgen, maar het is goed dat meer
zorgvragen lokaal in de Wmo worden opgevangen of op maat via de
Zorgverzekeringswet.
In de tweede plaats moet zorg betaalbaar blijven. Ons tweede uitgangspunt is dan
ook de financiële houdbaarheid. Om het collectieve stelsel overeind te houden, moet
het betaalbaar blijven. Voorop staat het principiële uitgangspunt van goede zorg voor
mensen, maar om die beter en betaalbaarder te organiseren, zijn ingrepen nodig.
Het derde punt is misschien wel het belangrijkst voor de ChristenUnie. Er mag
niemand tussen wal en schip vallen. Heel veel mensen maken zich er zorgen over,
hoe de zorg er straks uitziet. Het motto "mensen voor systemen" mag geen holle
frase worden. Tijdens de verandering van het zorgstelsel moet er ook alles aan
gedaan worden om ervoor te zorgen dat mensen goede zorg krijgen en weten waar
zij aan toe zijn.
Op basis van die uitgangspunten zeg ik het een en ander over de wet. Wij zien een
nieuw paradigma in de zorg, namelijk dat mensen langer thuis willen wonen en zorg
op maat wensen. Zij willen eigen regie over de geleverde zorg. Ik kan mij niet aan de
indruk onttrekken dat in de wet nog te veel geprobeerd wordt om dit nieuwe
paradigma vanuit oude systemen en structuren te begeleiden. Er wordt weliswaar
gepoogd om ruimte te bieden aan dit nieuwe denken, maar de wet slaagt daar nog
onvoldoende in. De ChristenUnie doet daarom een aantal voorstellen om de wet op
dit punt te verbeteren.
Het belangrijkste is dat er nu eindelijk een cliëntvolgend budget komt of in ieder geval
dat wij daar een start mee maken. De tekst blinkt echter uit in terughoudendheid. Er
wordt om Europese aanbestedingsregels heen gedanst. De ChristenUnie wil hier
grote vaart mee maken, want wij spreken hier al jaren over. Kan de staatssecretaris
aangeven wanneer persoonsvolgende bekostiging met deze wet usance wordt? Is
dat over vijf of over tien jaar? Ik zie graag dat de staatssecretaris hiervoor een
ambitieuze, maar ook realistische agenda neerlegt. Er is immers ruim draagvlak voor.
Veel mensen willen dit, maar toch komt het slechts moeizaam van de grond. De wet
biedt er wel de ruimte voor, maar ik hecht eraan dat wij die ruimte uitbreiden en
benoemen in het experimenteerartikel. Zo kunnen op dit punt nadere experimenten
worden gedaan. Ik heb daarom een amendement ingediend waarin alle ruimte wordt
geboden om met persoonsvolgende financiering te experimenteren. Ik hoor graag
van de staatssecretaris of hij dit amendement omarmt en of hij gebruik zal gaan
maken van de ruimte die daarmee wordt geboden om meer werk te maken van de
persoonsvolgende bekostiging.
Nu heb ik een aantal opmerkingen over de indicatiestelling, het moment waarop
wordt beoordeeld of mensen toegang krijgen tot de Wlz. Voor veel mensen is dit een
belangrijk en heel spannend moment. Mensen kunnen straks alleen aanspraak
maken op zorg uit de Wlz als zij daarvoor een indicatie hebben gekregen van het
CIZ. Ik wil er zeker van zijn dat het CIZ in staat is om de Wlz-indicatie op een goede
en gedegen manier uit te voeren, want er is eigenlijk geen ruimte voor fouten. Het
CIZ gaat op dit moment door een reorganisatie. Ik wil niet dat de mensen die zorg
nodig hebben, daar de dupe van worden. Ik hoor graag van de staatssecretaris wat
de stand van zaken is bij het CIZ. Hoe gaat hij garanderen dat de indicatie daar goed
en zorgvuldig zal verlopen?
Verder heb ik een vraag over mensen die zware zorg nodig hebben en afhankelijk
zijn van meerzorg. De ChristenUnie vindt het belangrijk dat een onafhankelijke
organisatie steeds bepaalt of en hoeveel zorg er nodig is. Ik vind het daarom
onwenselijk dat de vraag of iemand recht heeft op meerzorg wordt beoordeeld door
het zorgkantoor. In onze ogen hoort dit een onderdeel van het indicatieproces te zijn.
Ik heb een amendement ingediend, zodat mensen hiervoor niet afhankelijk zijn van
het zorgkantoor.
Uiteindelijk moeten de huidige zzp's worden ingedikt tot drie zorgprofielen. De
zorgorganisaties hebben de breed gedragen wens naar voren gebracht om straks
een indicatie op maat mogelijk te maken op basis van klassen en functies, met de
zorgvraag als uitgangspunt. Wat vindt de staatssecretaris van dit voorstel? Volgens
mij wordt dit plan gevoed door de onduidelijkheid over de eigenschappen van de
nieuwe zorgprofielen. Wij kennen die nog niet, terwijl ze erg belangrijk zijn voor het
functioneren van de wet. Wij zullen daar beslist later nog over spreken met de
staatssecretaris; dat krijg ik overigens graag toegezegd. Die onduidelijkheid helpt
echter niet bij de behandeling van dit wetsvoorstel. Bovendien hangt daarmee samen
dat in de bureaucratie achter de Wlz nog gewoon met de ouderwetse
zorgzwaartepakketten zal worden gewerkt. Die zzp's worden nu de
bekostigingsstaal. In de memorie van toelichting lees ik ondertussen prachtige
woorden: "Er wordt meer ruimte geboden voor op de cliënt gericht maatwerk, doordat
er niet meer in zzp's wordt geïndiceerd." Hoe verhoudt zich dit tot het werken met
zzp's als bekostigingsstaal? Zal de financiële omvang van die zzp's dan wijzigen?
Worden ze flexibeler? Of is er straks nog steeds geen ruimte voor het maatwerk dat
wij allemaal willen? De ChristenUnie wil heel graag duidelijkheid hierover.
Nu ga ik in op het overgangsrecht voor mensen met een extramurale indicatie. Dat is
een vergeten groep. Deze mensen hebben tot 2016 indicatiezekerheid en een
budgetgarantie. Daarna moet er een herindicatie plaatsvinden. Zo'n proces brengt
veel onzekerheid met zich en dat wil ik zo veel mogelijk voorkomen. Kan de
staatssecretaris aangeven waarom herindicatie nodig is en welk percentage van
deze groep uiteindelijk toch een indicatie voor de Wlz zal krijgen? Het lijkt mij
onwenselijk als mensen nu extramurale AWBZ-zorg ontvangen, daarna voor korte
tijd wellicht naar de Zorgverzekeringswet worden verwezen, om later alsnog voor de
Wlz in aanmerking te komen. Hoe wil de staatssecretaris geschuif met mensen
voorkomen? Waarom is het eigenlijk nodig dat mensen zichzelf melden? Mag van de
staatssecretaris niet een veel actievere houding worden verwacht?
Belangenorganisaties hebben de staatssecretaris al in juli een brandbrief gestuurd
over deze groep. Ze lijken niet goed in beeld te zijn en worden vergeten bij de
inkoop.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Ik maak mij ook zorgen over die groep van 10.000, volgens de brief van de
staatssecretaris. Is mevrouw Dik-Faber het met mij eens dat het goed zou zijn om
zorgvuldig met die groep om te gaan? Zij geeft aan dat de staatssecretaris
helderheid moet bieden. Wil zij dat dit gebeurt voor 1 januari 2015 of ziet zij 2015 als
een overgangsjaar en vindt zij dat het in dat jaar moet worden uitgezocht?
Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Dat is een heel heldere vraag, die niet heel gemakkelijk te beantwoorden is. De
werkelijkheid is helaas vrij complex. Aan de ene kant vind ik dat zorgvuldigheid
voorop moet staan en wil ik 2015 als overgangsjaar zien. Aan de andere kant vind ik
het heel erg jammer voor deze mensen dat zij nu nog een jaar in onzekerheid
moeten verkeren. Dat is het dilemma waar ik voor sta. Ik leg dit dilemma op tafel. In
het debat wil ik er graag verder over spreken. Is er binnen die groep misschien een
subgroep aan te duiden waarvan iedereen zegt: het is zo overduidelijk dat deze
mensen onder de Wlz komen te vallen, dat wij voor hen een stukje onzekerheid
kunnen wegnemen? Dat zijn punten die ik in het debat inbreng en waar ik graag een
reactie van de staatssecretaris op hoor.
Mevrouw Bergkamp (D66):
Dat is een heldere reactie, die ik helemaal snap. Wat ook nog speelt, is dat
gemeentes soms ook verantwoordelijk worden voor de inkoop voor een deel van
deze groep. Daar maak ik me ook zorgen over. Dan zou je namelijk nog een andere
variant hebben, namelijk die waarin de gemeentes nog tijdelijk verantwoordelijkheid
dragen. Is mevrouw Dik-Faber het met mij eens dat die vraag ook door de
staatssecretaris beantwoord moet worden? Anders moeten deze mensen in de
overgangssituatie naar de gemeentes, die het nog niet hebben ingekocht. Wie regelt
die inkoop?
Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Daar ben ik het mee eens. Ik geleid de vraag graag door naar de staatssecretaris.
Inmiddels heeft de staatssecretaris een brief aan de Kamer gestuurd met een
oplossing. Daarin is echter nog onduidelijk voor hoeveel mensen dit ook echt een
oplossing is. Ik vrees dat mensen met een hoge zorgzwaarte straks toch in het
verkeerde stelsel terechtkomen. Voor de groep van kinderen met een zware
verstandelijke handicap zegt een behandeling van acht dagdelen in groepsverband
bijvoorbeeld helemaal niets over de zorgzwaarte. Door deze eis valt een deel van de
groep buiten de boot, terwijl hun zorgzwaarte mogelijk wel past binnen de Wlz. Ik
kom hier straks nog op terug bij de positie van kinderen in de Wlz, maar ik vraag
hierop nu alvast een reactie.
Ik hecht eraan dat zorgvuldig wordt omgegaan met de medische gegevens van
mensen die langdurige zorg ontvangen. Dit moet op een goede manier worden
gewaarborgd. In de wet is geregeld dat het CIZ medische gegevens van mensen kan
opvragen, ook zonder toestemming. Op dit punt wordt het medisch beroepsgeheim
doorbroken. Ik vind dat ver gaan, zoals daarstraks al is besproken in een
interruptiedebatje met D66. Kan de staatssecretaris onderbouwen waarom het
proportioneel is dat zonder toestemming van de betrokkene medische gegevens
kunnen worden opgevraagd? Welke waarborgen zijn er om dit op een zorgvuldige
manier te doen? Ik kijk met interesse naar het amendement van de collega's Van Dijk
en Bergkamp, maar ben me ook bewust van de gevolgen daarvan voor de uitvoering
van de wettelijke taken door het CIZ.
Ik kom op het modulair pakket thuis. Ik ben blij met de tweede nota van wijziging,
waarmee het mpt in de Wlz wordt geïntroduceerd. Ik vind het belangrijk dat de
combinatie van persoonsgebonden budget en zorg in natura mogelijk blijft, maar ik
maak mij er zorgen over of het modulair pakket thuis in de praktijk bruikbaar is. De
vrees bestaat dat delen zorg in natura een onevenredig groot beslag zullen leggen
op het maximale budget, dat gelijk is aan het pgb. Deelt de staatssecretaris deze
zorgen en verwacht hij dat het mpt in de praktijk voldoende bruikbaar is met de
huidige gemaximeerde tarieven? Wat vindt de staatssecretaris verder van het bericht
van de zorgverzekeraars van gisteren dat het hun niet lukt om het mpt al in 2015
operationeel te hebben. Ik hoor hierop graag een reactie, net zoals overigens op de
andere delen van hun brief. Verder spreek ik graag mijn steun uit voor het
amendement van VVD en de Partij van de Arbeid dat regelt dat ook voor het mpt een
persoonlijk zorgplan wordt opgesteld, al was het maar om te voorkomen dat het
woord "bewustekeuzegesprek" in de Dikke Van Dale terechtkomt.
Ik wil aandacht vragen voor kinderen in de Wlz. Er zijn immers veel kinderen die
langdurige zorg nodig hebben. Voor hen en voor hun ouders bepaalt dat het leven.
De ouders van deze kinderen zijn echte mantelzorghelden en deze helden maken
zich zorgen over wat er komen gaat. Ik wil twee van die punten graag naar voren
brengen in het debat.
Ik begin met de toegang van kinderen tot de Wlz. Bij cliëntenorganisaties leeft de
vrees dat er kinderen zijn die niet goed in de toegangscriteria van de Wlz passen,
maar wel voor langdurige zorg in aanmerking zouden moeten kunnen komen. Ik kan
mij daar in ieder geval iets bij voorstellen en heb daarom een amendement ingediend
om de regering de bevoegdheid te geven, voor kinderen toegangscriteria bij
Algemene Maatregel van Bestuur te versoepelen, mocht in de toekomst blijken dat
dit in bepaalde gevallen wenselijk is.
Mijn tweede punt is de zorg voor kinderen thuis. Ik heb in de aanloop naar dit debat
veel contact gehad met ouders, ouders die een meervoudig complex gehandicapt
kind hebben. Het gaat dan om een kind als Rick, die thuis wordt verzorgd door zijn
vader en moeder en zijn broer en zus, omdat dit voor hem het beste is en omdat hij
in een instelling niet terechtkan. Deze ouders nemen ongelooflijk veel en heel erg
intensieve zorg op zich, naast de professionele zorg die wordt geboden. Vorig jaar is
het ons gelukt om de staatssecretaris ertoe te verleiden de uitspraak te doen dat
deze groep binnen de Wlz mag blijven. Daar ben ik uiteraard heel erg blij mee, maar
de brief van gisteren van de staatssecretaris biedt nog geen zekerheid voor Rick. Hij
valt namelijk onder geen van de drie genoemde groepen. Daar komt bij dat het straks
in de Wlz niet meer is toegestaan dat zorg thuis duurder is dan zorg in een instelling.
Voor deze kinderen komt er dan een einde aan de regeling waarbij, met een lelijk
woord, enige ondoelmatigheid was toegestaan. En dat zet de thuissituatie van Rick
en andere kinderen alsnog onder druk, overigens ook die van kinderen die inmiddels
de volwassen leeftijd hebben bereikt. Ik vind dat absoluut onwenselijk en heb daarom
een amendement ingediend op dit punt.
De ChristenUnie vindt dat mensen terecht moeten kunnen in een instelling die past
bij hun geloofsovertuiging, levensbeschouwing of culturele achtergrond. Mijn fractie is
er blij mee dat aan de wensen van verzekerden op dat punt aandacht moet worden
besteed tijdens de zorgplanbespreking, maar ik vind dat dit ook het geval zou
moeten zijn bij de inkoop door de zorgkantoren. Met collega Van der Staaij heb ik
daarom een amendement ingediend dat dit regelt.
Ik heb het al even gehad over de mantelzorgers. Ik ben blij dat in het zorgplan ook de
positie van mantelzorgers aan de orde moet komen. Mantelzorgers leveren
ongelooflijk veel liefdevolle zorg aan mensen die dat hard nodig hebben. Zij zijn
degenen die de principiële plicht om voor hun naasten te zorgen in hun leven iedere
dag praktisch maken. En dus rust op de overheid de plicht hen te ondersteunen waar
dat kan. Voor veel mantelzorgers is het heel belangrijk dat ze af en toe op adem
kunnen komen. De respijtzorg speelt daarbij een belangrijke rol. In de stukken lees ik
echter dat de respijtzorg tot twee etmalen per week wordt beperkt in de Wlz. Ik vraag
me af of dat verstandig is, verstandig voor deze vorm van zorg die zo hard nodig kan
zijn voor mantelzorgers. Moet ook hier niet veel meer ruimte komen voor zorg op
maat?
Er zijn voorstellen gedaan om etmalen te kunnen sparen, of voor een soort
strippenkaart. Dat zou meer flexibiliteit aanbrengen, maar ik vraag me af of het niet
handiger is om de beperking in etmalen gewoon helemaal te schrappen. De een zal
behoefte hebben aan een etmaal respijtzorg per maand, de ander aan drie etmalen
respijtzorg per week. Een rigide maatstaf werkt beperkend. Graag een reactie van de
staatssecretaris.
Ik vind het ook belangrijk dat mantelzorg voldoende aandacht krijgt in de instellingen
waarmee het zorgkantoor afspraken maakt. Ik heb met collega Van der Staaij
daarom een amendement ingediend over mantelzorgers en vrijwilligers. Ik vind het
belangrijk dat er een dialoog op gang komt tussen het zorgkantoor en de
zorgaanbieders over de manier waarop ze mantelzorgers en vrijwilligers
ondersteunen.
Ik vraag aandacht voor mensen met dementie. Voor een dergelijke progressieve
ziekte is afwentelingsgevaar van gemeenten en zorgverzekeraars richting de Wlz
aanwezig. Dat willen wij nu juist niet, al was het maar omdat mensen met dementie
veel baat kunnen hebben bij een vertrouwde omgeving en dus zo lang mogelijk thuis
zouden moeten kunnen worden verzorgd. Alzheimer Nederland doet in dat kader de
suggestie om een prikkel in te bouwen voor gemeenten om mensen die thuis zorg
verlenen aan iemand met dementie, zo goed mogelijk te ondersteunen. Zij stellen
voor om vanuit de Wlz een bonus te betalen als mensen met een Wlz-indicatie langer
thuis worden opgevangen, gefinancierd vanuit de Wmo en de Zorgverzekeringswet.
Zo ontstaat de mogelijkheid van een integrale aanpak gedurende alle fases van de
ziekte. Ik vind dat een interessante gedachte en heb daarom een amendement in
voorbereiding om tot een experimenteerbepaling te komen, zodat met een aantal
pilotgemeenten en verzekeraars kan worden uitgeprobeerd of dit werkt. Ik weet dat
dit aan de orde is geweest in het debat over de Wmo. Het is ook door de fracties van
de VVD en de Partij van de Arbeid naar voren gebracht. De staatssecretaris heeft
een toezegging gedaan op dit punt. Ik hoop dat dit amendement voor hem echt een
steun in de rug is om hiermee verder aan de slag te gaan.
De casemanager kan een goede rol spelen in de continuïteit van de zorg, die voor
mensen met dementie zo belangrijk is, ook bij een eventuele overgang van de Wmo
en de Zorgverzekeringswet naar de Wlz. Kan de regering aangeven hoe de
continuïteit geborgd gaat worden? Kan de casemanager dementie meeverhuizen
naar de Wlz? Graag krijg ik hierop een reactie.
De ChristenUnie heeft vaker aandacht gevraagd voor de invloed van verzekerden op
het zorgbeleid van hun zorgverzekeraar. Ook bij de Wlz vind ik dat van belang. Wlzuitvoerders moeten straks van de wet in hun statuten vastleggen hoe verzekerden
invloed krijgen op het beleid, maar wij weten dat vergelijkbare bepalingen in de
Zorgverzekeringswet een dode letter zijn geworden. Ik wil voorkomen dat dit bij de
Wlz ook gebeurt. Kan de staatssecretaris aangeven hoe erop zal worden toegezien
dat Wlz-uitvoerders hieraan voldoende invulling geven en welke consequenties
eraan zijn verbonden als dit niet gebeurt? Hoe moet de invloed precies vorm krijgen?
Hebben verzekerden straks voldoende zicht op kwaliteitscriteria voor zorginkoop?
Kunnen zij daar ook iets van vinden? Graag krijg ik hierop een reactie.
Er bestaan grote verschillen in functioneren tussen de verschillende zorgkantoren.
Hoe gaat dit wetsvoorstel dat verbeteren? De regering voorziet een regionale
opschaling van het aantal zorgkantoren. De ChristenUnie vraagt zich af of
grootschaligheid wel de goede beweging is voor mensen die zorg op maat nodig
hebben. In de zorg pleiten wij toch juist steeds voor de beweging naar
schaalverkleining? Juist het zorgkantoor moet goed zicht hebben op het zorgaanbod
in de omgeving van mensen en goede zorg inkopen. Deelt de staatssecretaris dit
standpunt? Ik overweeg een motie hierover.
Ik stel een vraag over kleinschalige wooninitiatieven; velen voor mij hebben hierover
ook vragen gesteld. Wij krijgen vragen van ouders die in een wooninitiatief zitten dat
niet via een pgb maar via zorg in natura of eventueel in combinatie wordt bekostigd.
Zij ergeren zich eraan dat er voor hun situatie niets wordt geregeld. Ook deze ouders
houden de regie en overleggen actief met de zorgaanbieder over alle aspecten van
het wooninitiatief, inclusief de financiën. Waarom is er alleen iets geregeld voor pgbgefinancierde initiatieven? Kan de staatssecretaris ook hun tegemoetkomen?
Tot slot kom ik op de communicatie. Ik wil er graag zeker van zijn, mede gezien de
invoeringsdatum, die nu heel snel nadert, dat AWBZ-verzekerden op een goede
manier worden geïnformeerd over de aankomende wijzigingen. Kan de
staatssecretaris ons nog eens mondeling een overzicht geven van zijn inspanningen
op dit gebied? Onze fractie wordt regelmatig gebeld door mensen met heel
praktische vragen, waarop zij gewoon geen antwoord krijgen als zij de overheid
bellen. Er is geen helder adres voor vragen, of het adres is niet bekend. Sommige
mensen verzuchten ook dat onze medewerkers, hier op het kantoor van de
ChristenUnie, de eersten zijn die echt naar hen luisteren. Rond dit onderwerp mag dit
niet en kan dit niet. Dat geldt voor de langdurige zorg en dat geldt voor de hele zorg.
Ik hoop dat de staatssecretaris mij ervan kan overtuigen dat hij niets ongedaan laat
om dit op een goede manier te regelen. Juist om mensen niet tussen wal en schip te
laten vallen, is het belangrijk dat er één helder loket is waar zij terechtkunnen. Graag
krijg ik hierop een reactie.
Ik rond af. Ik begon mijn bijdrage met de principiële plicht van de samenleving om te
zorgen voor hen die langdurig ziek zijn, voor hen die zorg nodig hebben. Aan hen en
aan de mensen die hen dag in, dag uit op een professionele manier zorg verlenen
waren wij het verplicht de langdurige zorg toekomstbestendig te maken. Aan hen,
aan mensen in een heel kwetsbare positie, zijn wij het nu verplicht dat dat op een
degelijke, transparante en verantwoorde manier gebeurt. Ik wens de staatssecretaris
alle wijsheid en zegen toe in zijn niet onaanzienlijke taak en wacht zijn reactie af op
de vragen en opmerkingen.
De heer Krol (50PLUS/Krol):
Mevrouw de voorzitter. Een week geleden had ik niet kunnen bedenken dat ik hier
vandaag zou staan en u waarschijnlijk ook niet. Ik voel mij vereerd om tijdelijk de
honneurs te mogen waarnemen van Martine Baay. Ik wens haar vanaf deze plek een
voorspoedig herstel toe. Het is prettig om op deze wijze de belangen van met name
ouderen opnieuw te kunnen verdedigen. Tegen de staatssecretaris wil ik vooraf
zeggen: ik heb veel gemist de afgelopen tien maanden, maar vooral het bezoekje dat
wij samen zouden brengen aan Sint Franciscus in Gilze. Tot mijn vreugde heeft hij
die belofte echter toch ingelost samen met Martine Baay.
Wij hoeven de kranten maar open te slaan om te zien dat het verdedigen van de
belangen van ouderen hard nodig is. Ik hoop dat de staatssecretaris dat met mij eens
is. Ik begin vandaag met de Wet langdurige zorg. Dat is het voorlopige sluitstuk in de
behandeling van grote zorgwetten. Het gaat hierbij om iets fundamenteels: hoe
organiseren wij de zorg voor de meest kwetsbare ouderen en gehandicapten op een
zodanige manier dat die menswaardig en kwalitatief hoogstaand is, terwijl daarnaast
de betaalbaarheid in het oog moet worden gehouden? Dat vereist zorgvuldige
keuzes en overwegingen.
Uiteraard begin ik met wat vorige week al is besproken: de wachtlijsten. Ondanks alle
toezeggingen van de staatssecretaris ben ik er niet gerust op dat een en ander goed
komt. Wij hebben immers al vaker gehoord dat de staatssecretaris gaat praten met
de zorgkantoren om te bewerkstelligen dat de afbouw niet te snel gaat. Wij hebben al
vaker horen zeggen dat de zorgkantoren een zorgplicht hebben en dat ze die ook
zullen nakomen. Dat hier en daar een miljoen extra wordt toegezegd, is ook niet
nieuw. Maar ik heb ook gehoord van het zorgkantoor dat het alleen crisissituaties als
criterium voor urgentie hanteert. Ik weet dat het aantal mensen met zo'n hoge
zorgvraag alleen maar toeneemt. Daaruit kan ik afleiden dat het probleem niet
zomaar weg is.
Ontegenzeglijk is gebleken dat veel ouderen die recht op en behoefte aan een plek
in een verzorgingstehuis hebben, op de wachtlijst staan, eenvoudigweg omdat er
geen plek is, omdat zorgkantoren deze niet meer financieren. Mensen met een zware
zorgvraag wonen daardoor langer thuis dan verantwoord is. Overbruggingszorg is
niet altijd toereikend. Er wordt immers met de botte bijl gehakt. Wij hebben de trieste
gevolgen daarvan allemaal kunnen zien in Nieuwsuur. De staatssecretaris blijft maar
zeggen dat iedereen met een indicatie recht heeft op een plek. Natuurlijk is dat zo,
maar die plek is er niet. Instellingen kunnen deze mensen eenvoudigweg niet
opnemen omdat de zorgkantoren versneld aan het afbouwen zijn. Er wordt nu wel
geïnventariseerd of iedereen op de juiste wijze op de wachtlijst staat. Dat is in ieder
geval iets.
Maar er is nog een punt. In het overgangsrecht is bepaald dat de cliënt uiterlijk 1
januari 2016 besloten moet hebben of hij zijn recht op verblijf in een instelling al dan
niet wil verzilveren. Dat kan echter op vele manieren misgaan, buiten de schuld van
de cliënt. Er zijn nu al wachtlijsten. Daar komt dus nog een groep bij die aanspraak
kan maken op verblijf: de slaapwachtenden. Dat lazen wij vanochtend in de
Volkskrant. Die zijn er nu dus ook. Daarnaast zijn er de "wenswachtenden" en de
"actief wachtenden". Het moet toch niet gekker worden? De vraag of er wel genoeg
plek is, blijft dus van kracht. Wat gebeurt er namelijk als het aantal mensen die
kiezen voor intramuraal verblijf, hoger is dan verwacht of als het zorgkantoor niets
meer vergoedt of als een beschikbare plek zodanig uit de richting ligt, dat je
redelijkerwijs niet van iemand kunt vragen om daar te gaan wonen? 50PLUS heeft dit
al gevraagd in de schriftelijke inbreng, maar geen afdoend antwoord gekregen. Dus
nogmaals, vervalt het recht op verblijf na dit overgangsjaar als iemand nog geen plek
gevonden heeft? Wat zijn daarnaast de gevolgen voor de wachtlijsten? Welke
garantie is er dat iedereen een passende plek vindt?
Ik ga kort in op de commotie over de dagelijkse douchebeurten. Het amendement
van de Partij van de Arbeid, waarmee het uit de wet wordt gehaald en wordt
ondergebracht in lagere regelgeving, is vanochtend al uitgebreid besproken. De
intentie van het amendement om beter maatwerk te kunnen leveren, is goed. Ik ben
echter bang dat een maas in de wet wordt gecreëerd, zoals het zo mooi heet. Te
allen tijde moet worden voorkomen dat het wordt gebruikt om verplichtingen te
omzeilen.
In de huidige AWBZ is het recht op partneropname opgenomen, evenals in deze wet.
Zoals bekend gaat het in de praktijk nog steeds af en toe mis, met elke keer weer
een persoonlijk drama tot gevolg. In deze nieuwe wet is het uitgangspunt hetzelfde.
50PLUS heeft kennisgenomen van de ingrepen van de staatssecretaris, waaronder
zijn plan om met zorgkantoren concrete afspraken te maken. We weten dus dat het
onder zijn aandacht is. Daar ben ik blij om, maar ik vraag graag naar de voortgang
van deze gesprekken. Hoe verlopen ze en wanneer kunnen meer informatie
verwachten?
Ik kom op de kwaliteit in de verpleeghuizen. De inspectie heeft in juni een
onderzoeksrapport gepubliceerd, waaruit blijkt dat de zorg in verpleeghuizen nogal
eens onder de maat is. Daarover voeren we, als ik het goed heb, nog een apart
debat, maar ik kan het eenvoudigweg niet los zien van dit debat, want juist hierin zijn
de veiligheid en kwaliteit van de zorg in het geding. Ook bij het onderwerp van dit
debat gaat het erom of er goedgeschoolde mensen aan het bed staan en of
instellingen bereid, maar vooral in staat, zijn om geld te steken in medewerkers, en
daarmee in de kwaliteit van de zorg. Eén conclusie uit het rapport luidt letterlijk: "Bij
veel instellingen bleek dat de beschikbaarheid en deskundigheid van het personeel
onvoldoende was afgestemd op de zorgbehoefte van cliënten". Ik vraag de
staatssecretaris: hoe schokkend is dat? Er is gebleken dat de veiligheid van de
medicatie en de vrijheidsbeperking in veel verpleeghuizen te wensen overlaat. Op
beide vlakken zijn ongelukken levensgevaarlijk. Het is daarom belangrijk dat er
voldoende goedgeschoolde medewerkers aanwezig zijn, maar die scholing is
onvoldoende. Het levert immers ook praktische problemen op. Iemand die een
opleiding volgt, kan niet op de werkvloer staan. Daarnaast hebben instellingen
sowieso vaak een tekort aan personeel. Met deze wet zal dat niet verbeteren, zeker
gezien de toenemende zorgzwaarte van mensen in een instelling. Medewerkers
ervaren dat nu al aan den lijve, doordat zij zich een slag in de rondte rennen door
gebrek aan collega's, of doordat professionals vervangen worden door vrijwilligers.
CNV Publieke Zaak heeft een meldpunt geopend. Situaties waarin betaald werk
wordt overgenomen door vrijwilligers, mensen met een uitkering of stagiaires kunnen
daar worden gemeld. Het loopt storm bij dit meldpunt. Alarmerend veel meldingen
komen uit de intramurale zorg, van verzorgenden aan wie wordt gevraagd om hun
werk na ontslag vrijwillig te doen, van stagiaires die in hun eentje een afdeling
runnen of van vrijwilligers die, zonder hulp van een geschoolde kracht, op een groep
dementerenden worden geplaatst. Dit komt echt voor. Laat ik duidelijk zijn: niets ten
nadele van de vrijwilligers. Integendeel, dat zijn betrokken, waardevolle mensen. Hun
inzet is onmisbaar, maar als aanvulling op betaalde krachten en niet als vervanging.
Nog afgezien van de discussie over verdringing op de arbeidsmarkt gaat het om zorg
en begeleiding van kwetsbare mensen met een zorgvraag. Niet voor niets werden
daar tot dusver geschoolde krachten op ingezet. Om iemand te kunnen begrijpen en
de juiste zorg te kunnen bieden, heb je een gedegen opleiding nodig. Het is een
degradatie en miskenning van belangrijk werk dat door deze mensen tot dusver
gedaan is. Het kan bovendien tot ronduit gevaarlijke situaties leiden. Is de
staatssecretaris het met 50PLUS eens dat er altijd minimaal één geschoolde kracht
op de afdeling of de te begeleiden groep moet staan? Is hij het met mij eens dat het
alleen maar ten koste kan gaan van de kwaliteit van zorg indien er onvoldoende
goed opgeleide medewerkers aanwezig zijn? Is de staatssecretaris het met mij eens
dat de veiligheid van de bewoners boven alles gaat? Wat doet de staatssecretaris
om de veiligheid en kwaliteit van zorg te garanderen? Hoe valt te garanderen dat er
altijd voldoende medewerkers aanwezig zijn? Kortom, op meerdere vlakken ontstaat
een dreiging voor de kwaliteit van zorg. Die ontstaat door de inzet van onbetaalde
krachten, door de betaalde krachten onvoldoende op te leiden en door een gebrek
aan personeel. Zo willen we toch niet met onze ouderen omgaan? 50PLUS wil dat
niet en ik kan me niet voorstellen dat het kabinet dat wel wil.
In deze wet is het recht op volledig pakket thuis verankerd. Dat is een goede zaak.
Immers, steeds meer mensen willen zo lang mogelijk thuis blijven wonen, ook als zij
meer zorg nodig hebben. Het is positief dat de regering dit wil faciliteren. Met een
volledig pakket thuis ontvangt de cliënt de zorg waar hij recht op heeft in een
integraal pakket thuis. Stelt u zich echter eens het volgende voor. Iemand heeft drie
keer per dag verzorging nodig: eenmaal wijkverpleging voor de wondverzorging,
eenmaal huishoudelijke zorg, eenmaal maaltijdvoorziening. Daarnaast komt er nog
de apotheek om de medicijnen te brengen en komt twee keer per week de
fysiotherapie. Dat is allemaal prachtig geregeld, maar op die manier komen wel heel
veel mensen over de vloer. Als dementerende word je daar onrustig van. Als
mantelzorger word je bijna gek van de deurbel. Het is daarom goed om paal en perk
te stellen aan het aantal verschillende gezichten dat over de vloer komt. We hebben
hiervoor een amendement in voorbereiding. Welke aandacht wordt besteed aan het
aantal hulpverleners dat langskomt? Kan er gestreefd worden naar een zo laag
mogelijk aantal binnen dezelfde discipline? Wat zijn de gedachten van de
staatssecretaris daarover?
50PLUS vindt het een goede zaak dat casemanagement dementie niet vastgelegd is
in de Wet langdurige zorg. Dementie komt steeds vaker voor. Een goede begeleiding
van de cliënt en diens omgeving is van groot belang. Over de systemen heen is dat
onontbeerlijk. Dementie is een aandoening die specialistische kennis vereist, zowel
op praktisch als op zorginhoudelijk gebied. Dat blijkt maar weer eens uit het recent
gepubliceerde onderzoek van Alzheimer Nederland onder mantelzorgers. Veel
mantelzorgers signaleren dat er thuis gevaarlijke situaties kunnen ontstaan bij
dementerenden voor wie zij mantelzorgen, een enorm gevaar op meerdere punten.
De dementerende laat een pannetje op het vuur staan, loopt in een onbewaakt
ogenblik verward de deur uit en verdwaalt of laat een vreemde binnen. Ook is er het
gevaar voor overbelasting van de vaak oudere mantelzorger, die zich ontzettend veel
zorgen maakt over de veiligheid van zijn dierbare, zo bleek uit het onderzoek. Dat
geldt in de eerste plaats voor de inwonende, vaak oudere partner, maar niet minder
voor buren, kinderen of kleinkinderen. Daarom dient 50PLUS een amendement in om
alsnog casemanagement dementie in de wet te verankeren. Dit is van het grootste
belang om integrale dementiezorg van goede kwaliteit te kunnen organiseren. Hoe
ziet de staatssecretaris de inkoop van integrale dementiezorg over de systemen
heen? Hoe ziet hij de verankering van casemanagement dementie? Welke rol kan
een specialist ouderengeneeskunde hierbij spelen? Ook hierover verneem ik graag
zijn visie.
Regelmatig horen we verdrietige geluiden over verzorgingstehuizen die sluiten. Het is
elke keer weer een persoonlijk drama als iemand op hoge leeftijd zijn vertrouwde
plek moet verlaten. Oude bomen moet je niet verplaatsen, maar dat is precies wat
hier wel gebeurt. Alleen in het uiterste geval, bij een niet meer leefbaar gebouw
bijvoorbeeld, is dit nog enigszins verdedigbaar. In die situaties moeten alle
randvoorwaarden goed geregeld worden.
Mevrouw Leijten (SP):
Ik wil nog ingaan op het vorige punt, de casemanager. Ik houd niet zo van het woord,
maar we begrijpen dat het bijzondere, onafhankelijke ondersteuning is voor degene
die Alzheimer heeft en thuiswoont. U brengt deze nu onder in de Wet langdurige
zorg. Ik voel daar eigenlijk wel wat voor, maar zou het dan niet beter zijn dat we
bijvoorbeeld de thuiszorg in zijn geheel onderdeel laten zijn van de Wet langdurige
zorg en ook de begeleiding, zodat er niet heel veel versnippering is waarmee die
casemanager dan weer wordt geconfronteerd?
De heer Krol (50PLUS/Krol):
Ik ben blij dat ik op dit onderdeel steun krijg van de SP. Zoals u weet, ben ik
vanmiddag om half twee hier binnen komen lopen. Ik ga mij samen met u in die
stukken verdiepen en wie weet komen wij samen tot iets heel moois.
Mevrouw Leijten (SP):
Ik ben ook op zoek gegaan naar hoe je dat op een goede manier zou kunnen
vormgeven. Het probleem is dat we nu te maken krijgen met niet alleen de
gemeenten en de AWBZ, maar ook de zorgverzekeraar die er nog eens
ertussendoor komt fietsen. Het wordt alleen maar ingewikkelder voor mensen die
gewoon goede zorg nodig hebben. Laten we dat oplossen. Het lijkt mij goed dat wij
daarin samen optrekken.
De heer Krol (50PLUS/Krol):
Wij gaan samen zitten. Ik kan u verzekeren, mevrouw de voorzitter, dat zowel SP als
wij altijd te vinden zijn voor versimpeling van een heleboel regels.
In het algemeen overleg langdurige zorg afgelopen december heeft de
staatssecretaris de toezegging gedaan dat hij zou kijken naar de beleidsregel
omtrent de vergoeding van inrichtingskosten bij gedwongen verhuizing van ouderen
bij sluiting van verzorgingstehuizen. Inmiddels is die beleidsregel aangepast. Dat is
natuurlijk mooi, maar 50PLUS is er niet tevreden mee en ik zal u uitleggen waarom.
Vooral punt 6.1d van de beleidsregel zit ons dwars. De vergoeding geldt namelijk niet
als de cliënt na de verhuizing zelf de huur gaat betalen. Wat staat hier nu eigenlijk?
Als in overleg — althans, dat hopen we, want ook dat is niet altijd het geval —
besloten wordt dat de cliënt weer zelfstandig gaat wonen, komt hij of zij dus niet in
aanmerking voor vergoeding. Dat terwijl dit zo nadrukkelijk een van de opties is bij
sluiting van een verzorgingshuis. Het komt dan ook echt regelmatig voor. Waarom is
deze keuze gemaakt? Vindt de staatssecretaris het zelf ook niet vreemd, om niet te
zeggen onrechtvaardig, dat iemand die gedwongen door de situatie weer zelfstandig
gaat wonen niet in aanmerking komt voor vergoeding? Is de staatssecretaris bereid
om nogmaals te kijken naar de beleidsregel en deze, zo mogelijk, aan te passen en,
zo nee, waarom niet?
Deze beleidsregel — dat is niet onbelangrijk — gaat in op 1 januari 2015. Echter,
gedwongen verhuizingen vinden ook nu al plaats. Waarom is ervoor gekozen om de
beleidsregel pas per 2015 te laten ingaan? Hoe wordt er omgegaan met cliënten die
nu al gedwongen moeten verhuizen om dezelfde reden? Vallen zij tussen de wal en
het schip? Ook hier hoor ik graag een reactie op.
Er is in de aanloop naar dit debat relatief weinig gesproken over opleidingen en
functies in de zorg. Op de vraag van 50PLUS naar de positie van specialisten
ouderengeneeskunde werd onder meer geantwoord dat in de Wet langdurige zorg
geen beroepen, maar zorgvormen beschreven worden. Dat is natuurlijk waar, maar
het een en het ander zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Mensen die onder de
Wet langdurige zorg vallen, hebben immers zware en steeds meer complexe zorg
nodig, of zij nu in een instelling wonen of de zorg thuis ontvangen. Er bestaat
hiermee een toenemende behoefte aan specialisten op het gebied van ouderenzorg.
Ik heb het dan niet alleen over de specialist ouderengeneeskunde of de geriater —
daar wil ik het nader over hebben — maar ook over de verpleegkundige gerontologie
of geriatrie en de gespecialiseerde verzorgende psychogeriatrie.
De minister van VWS heeft al laten weten dat deze zomer het wetgevingstraject voor
aanpassing van de Wet BIG wordt gestart. Tevens worden opleidingen herzien om
op termijn adequaat opgeleide professionals te laten instromen. Kan de
staatssecretaris aangeven in welk stadium dit overleg zich bevindt? Wordt speciale
aandacht besteed aan genoemde opleidingen en waarom wel of niet? Gaat er extra
aandacht besteed worden aan het promoten van deze speciaal op de zorgbehoefte
van ouderen gerichte opleidingen?
Ik kom nu op de mantelzorg. 50PLUS is blij dat bij het vaststellen van het recht op
zorg vanuit de Wet langdurige zorg omgevingsfactoren zoals het aanwezig zijn van
mantelzorgers niet meetellen. Als iemand langdurig 24 uurszorg of zorg in de
nabijheid nodig heeft, heeft hij recht op zorg. Dat is goed, want de belastbaarheid
van mantelzorgers is net zo belangrijk om in het oog te houden als het welzijn van de
cliënt. Toch blijft 50PLUS aandacht vragen voor de oudere mantelzorger, niet in het
minst in het licht van deze wet. Deze kwetsbare groep heeft tegen wil en dank het
risico om overbelast te raken, hoe dan ook.
Het langer thuis wonen van steeds hulpbehoevendere ouderen, wat met deze wet
wordt geregeld, is belastend voor de vaak ook oudere partner. Denk aan ouderen
met hun dementerende partner. Wordt in de hulpvraag van de betreffende cliënt ook
aandacht besteed aan het welzijn van de mantelzorger? Deze zal immers uit loyaliteit
en liefde langer voor zijn hulpbehoevende partner zorgen dan goed is voor hem- of
haarzelf. Dat is een groot gevaar, want als de mantelzorger ook uitvalt dan is het
menselijk leed niet te overzien. Dat heeft ook een negatieve invloed op de
zorgkosten, want dan zijn er ineens twee mensen die zorg nodig hebben. Ook in dit
geval is voorkomen beter dan genezen. Het is dan ook van groot belang om de
mantelzorger te zien als gelijkwaardige gesprekspartner in de zorgverlening. Een
gelijkwaardig samenspel tussen formele en informele zorg is de beste manier om
maatwerk te kunnen leveren bij ieders zorgbehoefte.
Het is daarbij erg jammer dat in dit wetsvoorstel respijtzorg maar beperkt geregeld is,
namelijk tot twee etmalen per week. Juist de oudere mantelzorger van een partner
met een hoge zorgvraag is erg gebaat bij deze vorm van ondersteuning.
Mantelzorgorganisatie Mezzo suggereert de mogelijkheid om dagen respijtzorg te
kunnen opsparen en later achter elkaar te kunnen opnemen. Graag verneem ik de
mening van de staatssecretaris.
Uit recent onderzoek van Motivaction bleek dat een specialist ouderengeneeskunde
van grote waarde kan zijn voor zowel de thuiswonende ouderen met een hoge
zorgvraag als hun mantelzorgers. De specialist ouderengeneeskunde heeft een
specifieke kennis van de ziektebeelden bij ouderen en de verschijningsvormen
daarvan. Ouderen hebben immers vaak meerdere aandoeningen en komen daardoor
bij verschillende specialisten en die werken niet altijd met elkaar samen, ook niet
binnen een ziekenhuis. Ouderen worden soms van het kastje naar de muur gestuurd.
Met name bij meer complexe zorgvragen wordt volgens het onderzoek de
beschikbaarheid van een specialist ouderengeneeskunde dan ook als een grote
meerwaarde ervaren, met name door de mantelzorger. Helaas is de rol van de
specialist ouderengeneeskunde niet vastgelegd in de wet. Ik krijg hierop graag een
toelichting van de staatssecretaris. Wat is de visie van de staatssecretaris op de
ondersteuning van de mantelzorger door een dergelijke specialist? Heeft hij
alternatieven achter de hand?
Het modulair pakket thuis dat via de tweede nota van wijziging wordt geregeld, is een
positieve toevoeging aan de wet. Het geeft de cliënt en diens omgeving meer
bewegingsvrijheid bij het invullen van zijn zorgvraag. Dat is winst. Maar toch ook hier
weer enkele nadere vragen van 50PLUS. De huishoudelijke verzorging die vanuit het
modulair pakket thuis wordt opgeleverd, wordt per 2016 toegekend aan het Fonds
langdurige zorg. Hiermee wordt het dus uit het gemeentelijke budget gehaald. In het
tweede nader verslag heeft 50PLUS gevraagd hoe de verrekening plaatsvindt van de
huishoudelijke hulp die vanuit het modulair pakket thuis wordt verleend. Er zullen een
raming en afspraken worden gemaakt op basis van het gemiddelde beroep dat
cliënten doen op huishoudelijke hulp en het aantal cliënten. Kunnen we hieruit
concluderen dat er vooraf een raming wordt gemaakt, die achteraf wordt verrekend?
Hoe zal dat tussentijds gemonitord worden? Overigens wijs ik er nogmaals op dat op
deze wijze de gemeentelijke budgetten nog verder zullen slinken, terwijl nu al blijkt
dat huishoudelijke verzorging in veel gemeenten in het gedrang komt. Hoe verhoudt
zich dat tot elkaar?
Op landelijk niveau wordt een kader persoonsgebonden budget en zorg in natura
vastgesteld. Dat wil zeggen dat een vastgesteld onderdeel van het budget ingezet
kan worden als persoonsgebonden budget. Als de financiële middelen in de ene
regio besteed zijn, kunnen er middelen uit de andere regio worden ingezet. Wat is de
garantie dat iedereen die voor een persoonsgebonden budget in aanmerking komt,
dit ook krijgt? Volgens het tweede nader verslag dient een nieuwe afweging te
worden gemaakt voor het persoonsgebonden budget en zorg in natura als de
financiële kaders dreigen te worden overschreden. Ook blijft het recht op zorg
onverminderd van kracht. Voor alle duidelijkheid, betekent dat dat er niemand tussen
de wal en het schip gaat vallen en dat iedereen recht houdt op diens gewenste zorg
en dat verrekening achteraf plaatsvindt?
Ten slotte het volgende. De staatssecretaris heeft zelf al voorgesorteerd op het
gedeeltelijke uitstel van deze wet. De termijn om een en ander zorgvuldig in te
voeren, dreigt te kort te worden. 50PLUS juicht het toe dat de staatssecretaris hierop
anticipeert, maar pleit voor een volledig uitstel. Als deze wet dan toch moet
doorgaan, dan graag op een goede manier. Collega Baay heeft het al gezegd tijdens
de behandeling van de Wet maatschappelijke ondersteuning, en ik zeg het opnieuw:
zorgvuldigheid gaat voor snelheid. Daarom diende 50PLUS met GroenLinks een
amendement in om uitstel te bewerkstelligen. Dat amendement haalde het helaas
niet, maar laten we deze zorgvuldigheid hier wel betrachten. We horen al vele
alarmerende geluiden inzake de transitie van de jeugdzorg en de Wet
maatschappelijke ondersteuning. Ik doe een klemmend beroep op de
staatssecretaris om het niet zover te laten komen met deze wet. Het gaat immers om
de zorg van kwetsbare mensen.
De algemene beraadslaging wordt geschorst.
De voorzitter:
Hiermee zijn wij aan het eind gekomen van de eerste termijn van de Kamer. Morgen
zal het debat over de Wet langdurige zorg rond 13.00 uur worden voortgezet. Dan
zal de staatssecretaris de vragen beantwoorden en de ingediende amendementen
behandelen.
De vergadering wordt van 19.21 uur tot 20.16 uur geschorst.
Voorzitter: Van Miltenburg