Oost-Europa - Onze Vastgoedpartner

Oost-Europa
Van productiemarkt...
S U P P LY C H A I N M A G A Z I N E
06 / 2006
46
Oost-Europese landen, en met name
Polen, ontwikkelen zich in hoog tempo
tot belangrijke landen waar Nederlandse
bedrijven bij hun expansie op de snel
groeiende economie in die regio kunnen
meeliften. De verst ontwikkelde
Oost-Europese economieën zijn aan
een razendsnelle inhaalslag bezig.
Zo is Polen, met 40 miljoen inwoners
en een jaarlijkse economische groei
van 4 procent, een afzetmarkt voor
Nederland van 4 miljard euro.
Andersom blijft het aantrekkelijk
arbeidsintensieve productie naar het
oosten uit te besteden.
Door Marco van der Hoeven
I
n juli organiseerde het ministerie van
Economische Zaken een handelsmissie naar de belangrijkste Oost-Europese
economische partner, Polen. Meer dan 40
deelnemers verstevigden hun banden met
ondernemers in dat land. Een van de deelnemers was Movon Logistics, gevestigd in
Hellevoetsluis, en gespecialiseerd in coördinatie van de Supply Chain tussen Westen Oost-Europa. Tijdens de missie heeft
commercieel manager Karolina Kornelissen onder meer contact gelegd met een
grote meubelfabrikant die de expertise van
Movon wil inzetten om de Supply Chain
uit te breiden naar Rusland.
De reden dat Movon volgens Kornelissen
gespecialiseerd is in het logistieke traject
van en naar Oost-Europa is een eenvoudige: in die regio zit de grote groei. De
West-Europese markt is grotendeels verzadigd, en kent in ieder geval veel lagere
groeicijfers dan Oost-Europese economieën. Zo groeit de Poolse economie met
4 procent zeker twee keer zo snel als de
Nederlandse.
Kornelissen heeft de laatste jaren duidelijk
gemerkt hoe snel die groei is gegaan, met
name op de consumentenmarkt. In Polen
hebben de consumenten duidelijk meer
te besteden, en op een bevolking van 40
miljoen gaat de groei snel. En die consumentenbestedingen gaan niet in de eerste
plaats naar goedkope producten uit eigen
land, maar juist naar de duurdere en meer
prestigieuze Westerse producten. Veel van
die goederen worden door of via Nederland aangevoerd.
Deze goederenstroom naar Polen is sinds
de toetreding van Polen tot de Europese
Unie in mei 2004 alleen maar in volume
gegroeid: de Nederlandse export is tussen
2004 en 2005 met 20 procent gegroeid tot
naar afzetmarkt
Toonbeeld van het nieuwe Polen: de Stary Browar. Voorheen bierbrouwerij, nu luxe shopping mall.
4 miljard euro. De versoepelde regels rond
bijvoorbeeld invoerrechten en het vrije
verkeer van goederen hebben gezorgd
voor een expansie in de regio waar juist
veel Nederlandse bedrijven momenteel
van profiteren.
Shopping malls
06 / 2006
snel groeiende automobielindustrie. Deze
auto’s worden geproduceerd voor de binnenlandse markt.
Een bijzonder aspect aan Polen als onderdeel van de Supply Chain is opslag van
agrarische producten in Nederland. Zo
worden bijvoorbeeld uien verkocht aan
Nederlandse bedrijven, die ze vanwege de
goede koel- en opslagtechnieken lang kunnen bewaren. Later in het jaar worden die
uien dan weer vanuit Nederland verkocht
naar Polen.
De infrastructuur in Oost-Europa is nog
wel een zorgenkindje. Voor een deel van
de regio, zeker opkomende economieën
als Azerbeidzjan en Kazachstan, is de
trein het beste vervoermiddel. Polen is in
hoog tempo bezig aan een inhaalslag om
de infrastructuur te moderniseren, maar
ondanks de EU-subsidies en de vele bouwactiviteiten aan snelwegen zal het nog
S U P P LY C H A I N M A G A Z I N E
Tekenend voor deze snelle groei van de
sector consumentengoederen is een verschijnsel dat in alle grote Poolse steden
duidelijk zichtbaar is: overal worden
enorme shopping malls Amerikaanse stijl
geopend, van Blue City en Galleria Mokotov in Warschau tot het in een voormalige
bierfabriek gevestigde Stary Browar in
Poznan. Dit laatste illustreert de ingrijpende verandering die de Poolse economie doormaakt. Waar voorheen industrie
de belangrijkste sector was, wordt die
plaats steeds meer ingenomen door con-
sumentengoederen. Vanuit Polen vinden
veel agrarische producten hun weg naar
Nederland. Ook komt veel hout uit Polen
én de nabij gelegen Baltische staten. Veel
houten producten in de Nederlandse
tuincentra vinden hun oorsprong in deze
regio. En terwijl er in Polen juist vraag is
naar westerse consumentengoederen worden snoep, koekjes en andere etenswaren,
vaak van huismerken, juist weer geproduceerd in Polen. Zo worden verpakkingen
van onder meer Goudse Kaas vervoerd
naar Polen, vanwaar ze gevuld weer terug
gaan naar de schappen van de Nederlandse supermarkten.
Ook grondstoffen voor binnenlandse productie worden veelvuldig afgezet in Polen.
Zo is op industrieel gebied bijvoorbeeld
metaal, en met name aluminium, een
exportproduct dat gretig aftrek vindt. Dat
metaal wordt onder meer gebruikt in de
47
Belangrijke partner
In Oost-Europa zijn vooral de economische
betrekkingen tussen Nederland en Polen
intensief. Zowel op het gebied van handel als
investeringen speelt Polen een belangrijke
rol. De Nederlandse export naar Polen is
tussen 2002 en 2005 gegroeid van 2,7 miljard
euro naar 4 miljard euro, in het laatste jaar
was het groeipercentage 20 procent.
De import uit Polen groeit minder snel, maar
is nog steeds toegenomen met 5 procent tot 2
miljard euro in 2005. Nederland is de tweede
buitenlandse investeerder in Polen, met een
bedrag van 6 miljard euro dat direct in de
Poolse economie wordt geïnvesteerd.
Steeds meer Nederlandse bedrijven nemen
Polen op in hun internationale netwerk. Dat
geldt bijvoorbeeld voor grote ondernemingen
als ABN Amro, Philips en ook Shell heeft
onlangs zijn accountancy-afdeling voor continentaal Europa naar Polen verhuisd. Maar
ook middelgrote en kleinere ondernemingen
verbreden hun activiteiten in de richting van
Polen, onder meer in de metaalsector en de
tuinbouw. De meest recente handelsmissie
van het ministerie van Economische Zaken
bestond voor de helft uit bedrijven die in deze
sector werkzaam zijn.
S U P P LY C H A I N M A G A Z I N E
06 / 2006
48
even duren voordat 44 jaar verwaarlozing
onder Russische overheersing ongedaan
is gemaakt. De staat van de infrastructuur
kan er bijvoorbeeld toe leiden dat er op
warme dagen in de zomer een rijverbod
geldt voor wagens zwaarder dan 12 ton,
tussen 11.00 en 22.00 uur. Dit hindert niet
alleen de logistiek in, van en naar Polen,
maar ook de transporten naar Rusland die
door Polen heen gaan.
Slippers afstaan
De corruptie die vroeger een extra hindernis was voor de logistiek is in Polen verleden tijd. Transporteurs hoeven er geen
rekening meer mee te houden dat hun
chauffeurs alleen mogen doorrijden bij de
grens als ze snoep, koffie of hun slippers
afstaan. Maar nog niet alle Oost-Europese
landen zijn zo ver. Met name Wit-Rusland
is een probleemgebied, dat door transporteurs die rijden op Rusland wordt gemeden door een omweg te maken door de
Baltische staten.
Deze ontwikkeling is ook voor Nederlandse bedrijven van belang, omdat de
markt voor transport op Rusland nu interessant begint te worden voor internationale transporten. Vanwege de groei van de
binnenlandse Russische markt is er meer
behoefte gekomen aan vervoer binnen
Rusland. Deze vraag wordt voortvarend
opgepikt door Russische chauffeurs die
voorheen internationaal reden, wat de weg
vrijmaakt voor buitenlandse transporteurs
die hun goederen naar Rusland willen vervoeren.
De bedreiging die voor Nederlandse
ondernemingen uitgaat van Poolse bedrijven in de logistieke sector is beperkt. Veel
Poolse bedrijven beginnen hun transportactiviteiten voor lage prijzen, maar
in praktijk gaan die prijzen voortdurend
omhoog. Daarnaast gaan veel van die lage
kosten-bedrijven snel failliet. De besparingen die in eerste instantie door het inschakelen van deze bedrijven in de logistieke
keten worden behaald, worden zo al snel
teniet gedaan door de problemen die ze
opleveren door gebrek aan professionaliteit en continuïteit.
Dit alles betekent niet dat de industrie
is afgeschreven, integendeel. Met name
in het zuiden van Polen, in de regio
Katowice, is de metaalsector een niet
te verwaarlozen factor, maar bijna even
belangrijk is daar ondertussen de productie van sigaretten. Bovendien neemt het
belang van de ICT-sector snel toe. Met
enige overdrijving sprak de voormalige
Grootste Poolse
transporteur is Nederlands
Een deel van de Nederlandse transportwereld klaagt
momenteel steen en been over goedkope Poolse arbeidskrachten die de dure Nederlanders vervangen als chauffeur.
Maar niet iedereen ziet de Poolse markt als bedreiging. Het
grootse succesverhaal in de Poolse transportindustrie is te
danken aan Nederlandse handelsgeest.
Sovjetachtige wachtrijen na de komst van Westerse
supermarktketens, zoals hier in Slovenië.
S U P P LY C H A I N M A G A Z I N E
06 / 2006
Poolse premier Marcienkiwicz bij de opening van een nieuwe Philips-fabriek bij
Wroclaw over een nieuwe Silicon Valley.
En hoewel het nog niet zover is, maken
Westerse bedrijven graag gebruik van de
hoog opgeleide Poolse IT-ers. Aan de universiteit van Warschau worden momenteel de meeste technische patenten aangevraagd, en waar in Nederland het aantal
aanmeldingen voor technische studies dit
jaar wederom daalt, komen in Polen en
andere Oost-Europese landen onverminderd goed opgeleide en enthousiaste informatici van de universiteit.
Een Nederlandse ERP-dienstverlener zet
voor internationale projecten zelfs Poolse
consultants in die goed Engels spreken.
Zij zijn een factor drie goedkoper dan hun
Nederlandse collega’s, maar kunnen worden ‘verkocht’ voor Nederlandse bedragen.
Ewald Raben (37) is op zijn 22e naar Polen getrokken om daar
een transportbedrijf op te zetten. Nu is de Raben Group met
2500 werknemers, negen vestigingen en 150.000 vierkante
meter magazijn het grootse transportbedrijf in Polen. Hij is
zijn opmars naar de logistieke top van Polen begonnen met
internationale transporten voor de textielindustrie, tot hij op
het idee kwam de nationale opslag en distributie in Polen
aan zijn activiteiten toe te voegen.
Toen de groei van de Poolse markt van start ging met toenemende vraag van consumenten kon hij met zijn bedrijf direct
meeliften met die groei. Het Amerikaanse Mars was een van
zijn eerste klanten, al snel gevolgd door andere leveranciers
van consumentengoederen, zoals Nestlé en Nivea.
Ondertussen is Raben zijn concern aan het uitbreiden naar
andere Oost-Europese landen, zoals Rusland en de Baltische Staten. Op dit moment werkt hij aan het opzetten van
een distributienetwerk in de Oekraïne, waar hij nu vanuit
vijf gehuurde depots werkt, terwijl het eerste magazijn van
10.000 vierkante meter in aanbouw is bij Kiev.
49
Raben. Nederlands succes op Poolse bodem.
De Poolse economie groeit met 4 procent
zeker twee keer zo snel als de Nederlandse
De stevige groei in vooral de sector consumentengoederen in Polen neemt niet weg
dat de goederenstroom van oost naar west
een belangrijk aandeel behoudt in de economie. Met name in de kapitaalintensieve
industriële sector en de elektronicabranche vindt veel productie plaats in OostEuropa. Veruit de belangrijkste reden voor
het openen van productievestigingen in
die regio vormen de kosten. Het gemiddelde maandinkomen in Polen bedraagt
600 euro, en die bedragen lijken omlaag
te gaan naarmate de landen zuidelijker
liggen; het gemiddelde maandinkomen in
Servië bijvoorbeeld bedraagt 150 euro.
De transportkosten die het verlengen van
de Supply Chain tot Oost-Europa met zich
meebrengt zijn nog steeds lager dan de
besparingen die met arbeid en vestigingskosten worden behaald, terwijl het opleidingsniveau in de regio prima is. Zo heeft
het Friese Fresenius Hemocare uit Emmer
Compascuüm eerder dit jaar 250 mensen
ontslagen omdat het de arbeidsintensieve
productie van bloedzakjes naar Hongarije
verplaatst.
De Nederlandse bedrijven die hun terrein
hebben uitgebreid met productievestigingen in Oost-Europa maken vooralsnog
vrijwel allemaal gebruik van leveranciers
uit eigen land om de koppeling te maken
met de Supply Chain. ERP-implementaties bij Nederlandse vestigingen bijvoorbeeld zijn overwegend geïnitieerd en uitgevoerd vanuit Nederland, en zeker het
beheer wordt vaak centraal geregeld.
Een voorbeeld hiervan is het in Nederland gevestigde support center van DaimlerChrysler. Het callcenter in Maastricht
S U P P LY C H A I N M A G A Z I N E
06 / 2006
50
heeft een zogenoemd satellite callcenter in
Warschau. Dat is geheel opgezet op basis
van server based computing-architectuur
en voice over IP. Daarom is op de locatie
in Polen bijna geen IT aanwezig. Alle software draait centraal op de server in Maastricht, waar tevens het management en de
backoffice zitten.
Ondernemers die zaken doen in OostEuropa merken wel dat met name de
nieuwe EU-landen steeds meer beginnen
te lijken op West-Europa. Met name op
logistiek gebied lopen ze tegen dezelfde
problemen op, al is het maar omdat de
regelgeving die in Brussel is opgesteld
door de EU nu ook geldt voor de nieuwe
partners als Polen. Dit betekent dat een
aantal voordelen, zoals lage kosten, in
de loop der tijd zullen verdwijnen. Maar
gezien de omvang van de regio en de economische groeipercentages zullen OostEuropese landen nog lange tijd een waardevolle uitbreiding blijven van de Supply
Chain.
Oost-Europese software
In Oost-Europa zijn de informatica-opleidingen van hoog niveau. Het ontwikkelen van
IT-oplossingen in Oost-Europa begint daarom
een reëel alternatief te worden voor het Verre
Oosten, onder meer door de nabijheid.
Een van de pioniers in dit gebied is het Nederlandse Levi9. Dit is in vijf jaar tijd uitgegroeid
tot vier delivery centers in Servië en Roeme-
nië, en vestigingen in Duitsland, Engeland,
België en Nederland. Er zijn 100 afgestudeerde
programmeurs en beheerders fulltime aan het
werk. De kern van de activiteiten van de Servische en Roemeense IT-ers is bouw en beheer
van applicaties voor Nederlandse opdrachtgevers. Zij kiezen hiervoor vanwege de kwaliteit
van de dienstverlening en kostenverlaging.
Volgens Bernhard van Oranje, mede-eigenaar
en oprichter van Levi9, scheelt het uitbesteden
van projecten naar Oost–Europa al snel meer
dan 50 procent, vergeleken met de kosten van
standaard IT-dienstverlening in eigen land.
En vanwege de afstand en cultuur heeft deze
regio een aantal voordelen ten opzichte van
verdere bestemmingen.