opm boeddhisme iersel

opm boeddhisme herdruk2006
20-07-2006
12:09
Pagina 1
RELIGIEUZE LEVENSBESCHOUWINGEN
BOEDDHISME
Dit boek is één van de
zeven boeken uit de serie
Religieuze Levensbeschouwingen
In deze serie zijn ook verschenen:
• Opmaat • Basisdeel • Jodendom
Christendom • Hindoeïsme • Islam
opm boeddhisme herdruk2006
20-07-2006
12:09
Pagina 3
Inhoud
1
1.1
1.2
1.3
De studie van het boeddhisme 5
Hét boeddhisme? 6
Leerroutes naar ‘het’ boeddhisme 8
Leerroutes en tweede fase 9
Inleiding 11
2.1 Het boeddhisme in cijfers 12
2.2 Het boeddhisme op de wereldkaart 14
2.3 Het beeld van de Boeddha 14
3
5
5.1
5.2
5.3
5.4
Sangha 61
Historische achtergrond 63
Samenspel van monniken en leken 66
De bhikkhoes 68
De leken 71
6
Drie Yana’s en Zen 73
2
De Boeddha 17
3.1 Achtergrond bij het levensverhaal 19
3.2 Van Siddhartha tot de Boeddha 21
3.3 Het boeddhistische verhaal 28
6.1 Hinayana (Theravada) en Mahayana 75
6.2 Vajrayana 79
6.3 Zen 83
3
4
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
Dharma 41
Hindoeïsme en boeddhisme 43
De vier waarheden 44
Toepassingen (I) 45
Verdieping van de vier waarheden 49
Toepassingen (II) 56
Begrippen- en namenlijst 90
Studietactieken 92
Tijdschema 92
Boomschema 93
Tabel 93
Vraaggesprek 94
Omgaan met nieuws 94
Samenvatten 95
Globaal lezen 95
Overzichtsschema 96
Begrippennet 96
opm boeddhisme herdruk2006
20-07-2006
12:09
Pagina 4
boeddhisme
religieuze levensbeschouwingen
opm boeddhisme herdruk2006
1
20-07-2006
12:09
Pagina 5
De studie van het boeddhisme
Voor ik met de studie van het boeddhisme begon,
waren bergen bergen en bomen bomen.
Toen ik me in het boeddhisme ging verdiepen,
waren bergen geen bergen en bomen geen bomen meer.
Nu ik me in het boeddhisme verdiept heb,
zijn bergen weer bergen en bomen weer bomen.
‘Ex oriente lux’ staat boven de ingang van het
Tropenmuseum in Amsterdam. De studie van het
boeddhisme heeft altijd mensen aangetrokken die
in onze, vaak harde en materiële, wereld op zoek
zijn naar ‘het licht uit het Oosten’. Niet zozeer koloniale belangen, zoals bij de studie van de islam,
maar een begeerte naar wijsheid en inzicht is de
belangrijkste grond geweest voor een lange traditie
in het Westen van de studie van het boeddhisme.
De wetenschappelijke bestudering van het boeddhisme begon in Nederland met de benoeming in
1865 van Hendrik Kern tot hoogleraar Sanskriet aan
de universiteit van Leiden. Hij publiceerde Geschiedenis van het buddhisme in Indië in 1882-1884. Al eerder in dezelfde negentiende eeuw had de Duitse filosoof Arthur Schopenhauer het boeddhisme een levende, bruikbare godsdienst genoemd voor westerlingen.
Ondanks de oprichting in 1924 van de Buddhist
Society in Londen, gevolgd door vergelijkbare verenigingen in Parijs en Berlijn, is het boeddhisme in
het Westen vóór de Tweede Wereldoorlog geen
In dit hoofdstuk
1.1 Hét boeddhisme? 6
1.2 Leerroutes naar ‘het’ boeddhisme 8
1.3 Leerroutes en tweede fase 9
5
opm boeddhisme herdruk2006
20-07-2006
12:09
Pagina 10
boeddhisme
religieuze levensbeschouwingen
opm boeddhisme herdruk2006
20-07-2006
12:09
Pagina 11
11
2 Inleiding
Zoals het woord christendom is afgeleid van de
stichter van het christendom de Christus, zo is het
woord boeddhisme* afgeleid van Boeddha; de stichter van het boeddhisme.
Onder het woord (religie)stichter* verstaan we de
persoon die een beslissende invloed heeft gehad op
het ontstaan van een religie, godsdienst of levensbeschouwing. Zonder de stichter zou die religie, godsdienst of levensbeschouwing niet bestaan.
Het woord boeddha* komt van het werkwoord
‘budh’ dat twee betekenissen heeft: het werkwoord
kan betekenen ‘weten’ maar ook ‘wakker worden’.
Als je het woord boeddha letterlijk vertaalt dan krijg
je ‘hij die weet’, of ‘hij die wakker is geworden’. Het
boeddhisme is zo een religie tot ‘weten’, tot ‘wakker
worden’.
De boeddhisten hebben een eigen woord voor religie. Zij spreken liever over marga*, een ‘pad’, een
‘weg’. Het boeddhisme is een weg naar inzicht, naar
ontwaken.
Zonder kleinerend te doen over hun eigen stichter
zeggen de boeddhisten daarom dat de Boeddha ‘de
pad-vinder’ is. Hij heeft immers als eerste de weg of
het pad gevonden dat leidt naar inzicht, naar dat
wakker worden. Als een goede padvinder wijst hij
ook anderen deze weg en vertelt hen hoe zij deze
weg zelf kunnen gaan.
In dit hoofdstuk
Leerdoelen 12
Studiesuggesties 12
2.1 Het boeddhisme in cijfers 12
2.2 Het boeddhisme op de wereldkaart 14
2.3 Het beeld van de Boeddha 14
opm boeddhisme herdruk2006
20-07-2006
12:09
Pagina 12
12
Leerdoelen: aan het eind van het hoofdstuk
wordt van je verwacht dat je inzicht hebt in:
1. de betekenis en afleidingen van het woord
‘boeddhisme’ en ‘boeddha’;
2. het aantal boeddhisten in de wereld en meer
speciaal in Nederland;
3. de verspreiding van het boeddhisme over
wereld;
4. de symboliek van het boeddhabeeld.
Een bestudering van het boeddhisme begint daarom
met het leven van de Boeddha. Samen met de leer,
de dharma, en de gemeenschap van alle boeddhisten in de sangha vormen zij de drie juwelen van
het boeddhisme.
Studiesuggesties
1. Noteer bij bovenstaande vier leerpunten de
belangrijkste informatie uit dit hoofdstuk.
2. Noteer in de woordenlijst je eigen omschrijving van de woorden met een asterisk*.
Extra
2.1 Het boeddhisme in cijfers
Hoewel het niet precies is vast te stellen, neemt
men aan dat er momenteel ongeveer 360 miljoen
boeddhisten zijn. Op de totale wereldbevolking van
zes miljard is dat ongeveer 6,1%.
Het aantal boeddhisten in Nederland wordt geschat
op ongeveer 30.000, waarvan de helft immigrant is.
3. Verzamel gedurende een week tijdschriften
en kranten en onderzoek die op informatie over
het boeddhisme wereldwijd en in Nederland.
Verzamel ook de juiste websites op internet die
Van alle boeddhistische richtingen zijn in
Nederland vertegenwoordigers te vinden.
Hieronder volgen de belangrijkste.
je van dienst kunnen zijn bij je studie van het
boeddhisme; zie: tactiek Omgaan met nieuws,
1) Van het Kleine Voertuig boeddhisme, of
blz. 94.
Theravada-boeddhisme, is er een monnikengemeenschap vanuit Thailand gevestigd in Waalwijk:
de Buddharama Temple, die in 1973 is opgericht
voor de Thaise gemeenschap in Nederland.
4. Maak van een film, waarin het boeddhisme
een rol speelt (zie blz. 15), een recensie.
opm boeddhisme herdruk2006
20-07-2006
12:09
Pagina 13
13
Organisaties in Nederland
Hinayana/Theravada
•
Boeddhayana Centrum
•
Buddharama Temple
•
Buddhavihara
•
Jonge boeddhisten
•
Sayagyi U Ba Khin
•
Vipasanna Meditatie
Mahayana
•
Hoi Phat Viet-Nam Hoa-Lan
•
Nichiren Shoshu Soka Gakkai
•
De Stroom
•
Tiêp Hiên Orde
•
Vietnamese Boeddistische
Samenwerking in Nederland
Tibetaans
2) Tot het Grote Voertuig boeddhisme rekenen zich
de vluchtelingen uit Viëtnam, die sinds 1978 als
‘bootvluchtelingen’ in ons land leven.
3) Het Diamanten Voertuig boeddhisme kun je
aantreffen in de vele meditatiecentra in ons land.
4) Het Japanse Zen boeddhisme treft men aan in
centra waarin zenmeditatie beoefend wordt.
Om de belangen van al deze richtingen te overkoepelen bestaat er de Boeddhistische Unie Nederland
daarnaast nog de Stichting Vrienden van het
Boeddhisme en tenslotte de Stichting Jonge
Boeddhisten.
Hiernaast vind je de belangrijkste boeddhistische
organisaties in Nederland. Een volledig overzicht
van boeddhistische centra, ook in je eigen omgeving, is bij je docent te verkrijgen.
•
Ling Shen Jen Foo Chung
•
Karma Deleg Chö Phel Ling
•
Dharmadhatu
•
Döphan-Ling
•
Jewel Heart
•
Maitreya Instituut
•
Nyingcentrum
•
Rigpa
•
Sakya Thegchen Ling
•
Shambala
Zen
•
Association Zen Internationale
•
Buddhist Contemplatives
•
Hogen Daido Osho-san en kring
•
International Zen Institute of America
•
Kanzeon Sangha
•
Sanbô-Kyô-Dan
•
Soto Zen-centrum
opm boeddhisme herdruk2006
20-07-2006
12:09
Pagina 14
2.2 Het boeddhisme op de wereldkaart
Op de kaart zie je aangegeven hoe het boeddhisme
over de wereld is verspreid. Er wordt onderscheid
gemaakt tussen landen met Hinayana-boeddhisme
(Theravada) en landen met Mahayana-boeddhisme.
2.3 Het beeld van de Boeddha
Het beeld van de Boeddha is, ook in onze cultuur,
het duidelijkste beeld van het boeddhisme zelf. De
Boeddha in meditatie confronteert de mens direct
met waar het in het boeddhisme om gaat, namelijk
serene rust, aandacht voor de binnenwereld van de
mens, concentratie en meditatie.
Vanaf het moment dat men de Boeddha begon af te
beelden gelden er strenge regels voor hoe men hem
moet afbeelden.
Enige van die regels zijn: een bolvormige uitwas op
zijn hoofd als teken van grote wijsheid en inzicht.
Het ‘derde oog’ als teken van het juiste inzicht;
lange oorlellen als teken van koninklijke afkomst
(deze zijn veroorzaakt door het dragen van zware
sieraden); een goudkleurige huid als teken van verlichting en blauwzwart haar.
De Boeddha zit in de lotushouding met (half)gesloten ogen en draagt het monnikskleed over de linkerschouder.
Ook het afbeelden van de houding van de handen
van de Boeddha is aan regels gebonden. Je ziet hier
zes handhoudingen; moedra’s*. Elke houding drukt
iets uit over de Boeddha. Noteer bij de zes moedra’s
de juiste betekenis. De zes houdingen, in willekeurige volgorde, zijn:
1. zich beroepen op de realiteit
2. het verdrijven van angst
3. het onderwijzen
4. het wiel van de leer
5. de meditatie
6. het geven.
a
b
c
d
e
f
opm boeddhisme herdruk2006
20-07-2006
12:09
Pagina 15
15
Boeddhisme in de film
• Little Buddha
•
(Italië 1993, Bertolucci)
Een film van de Tibetaan Khyentse Norbu over een
Tibetaanse monniken gaan op zoek naar de reïncar-
groep jonge monniken die liever voetballen op de tv
natie van hun leermeester en vinden uiteindelijk
zien, dan mediteren. Een realistische kijk op het
drie kandidaten (waar onder een Amerikaanse jon-
boeddhisme?
gen). Wie is de echte reïncarnatie?
•
Binnen deze verhaallijn wordt teruggegrepen op
(India, 2002, Pan Nalin)
het levensverhaal van de Boeddha.
De film gaat over Tashi die het omgekeerde levens-
•
verhaal heeft dan de Boeddha. Tashi groeit op in
Temptation of a monk
The cup
(Tibet, 1999, Khyentse Norbu)
Samsara
(Hong Kong 1993, Law)
het klooster en ontdekt de verlokkelijke buitenwe-
Een prachtige film waarin het boeddhisme als cen-
reld. Het boeddhisme wordt in deze film niet afge-
traal thema fungeert. Een traditionele zoektocht
schilderd als een serene, hemelse religie. De beslis-
naar zuiverheid en liefde.
sing alles op te geven is wreed en moet meer dan
•
eens worden genomen.
Seven years in Tibet
(Verenigde Staten 1997, Annaud)
In 1939 probeert de jonge Duitser Harrer als lid
van een expeditie de Nanga Parbat te beklimmen.
De poging loopt op niets uit en de bergbeklimmers
komen, door het uitbreken van de Tweede
Wereldoorlog in Tibet terecht. Harrer sluit daar
vriendschap met de dan nog jonge Dalai Lama.
•
Kundun
(Verenigde Staten,1997, Scorsese)
De Tibettanen noemen hun leider de Dalai Lama
‘kundun’ wat betekent aanwezigheid. Een film over
het leven van de Dalai Lama, tot het moment dat hij
in 1959 Tibet ontvluchtte.
•
Die Salzmanner von Tibet
(Zwitserland, 1998, Koch)
Een documentaire van Ulrike Koch. Met binnengesmokkelde filmapparatuur volgde ze maandenlang
het harde bestaan van de Dropka-nomaden in
Noord Tibet. Als zoutwinners verdienen ze niet
alleen de kost, maar belijden ze ook hun boeddhistische geloof.