Een beeld van de tijd

De Middeleeuwen
De Middeleeuwen
Een beeld van de tijd
Politieke ontwikkeling:
Politieke ontwikkeling:
voor
500‐1500 na
•Romeinen
•Middeleeuwen
Midd l
•Renaissance
Renaissance
• Stammen o.a. de Germanen 500‐700
• Karolingische tijd (Karel de Grote) 700‐900
a o g sc e t jd ( a e de G ote) 00 900
• Noormannen rond 900
Noormannen rond 900
• Romaanse tijd 900‐1100
Romaanse tijd 900‐1100
• Kruistochten (rond 1100)
K i t ht ( d 1100)
• Gotiek 1100‐1500
Gotiek 1100 1500
• Ontdekkingsreizen rond en na 1500
Karel de Grote
Karel de Grote
• Koning der Franken In 800 tot keizer van het Westen gekroond. Hij is overleden na een kort ziekbed (vermoedelijk longontsteking) en is begraven in de
kort ziekbed (vermoedelijk longontsteking) en is begraven in de dom van Aken.
• Geen portretten. Lengte van 1,93 m, rossig haar, snor, buikje
• Karel heeft het Frankische Rijk verder uitgebreid en tot grotere bloei gebracht.
• Doordat maar een van zijn zoons, Lodewijk de Vrome, hem D d
ij
L d ijk d V
h
overleefde kon hij het rijk ongedeeld nalaten. • De ambitie om Karel de Grote na te volgen was een van de De ambitie om Karel de Grote na te volgen was een van de
belangrijke factoren in de middeleeuwse geschiedenis van Frankrijk en Duitsland.
Lodewijk de Vrome
Lodewijk de Vrome
Verdeelde het rijk over zijn 3 zonen:
• West Europa: Karel de Kale
• Midden Europa: Lotharius
Midd E
L th i
• Oost Europa: Lodewijk de Duitser
Hij week af van het Salische recht. ‐> regeling over het rijk. Onvoldoende autoriteit en politiek talent: regeling flopte.
Burgeroorlogen tussen West Europa en Oost Europa en de inval van de Noormannen leidde tot een twee deling.
Noormannen leidde tot een twee deling. Hiermee werd de basis gelegd voor de staatkundige verdeling van E
Europa in het latere Frankrijk, Duitsland en Italië.
i h tl t
F k ijk D it l d It lië
Sociaal/Economische ontwikkeling:
Sociaal/Economische ontwikkeling:
Kerk / Geestelijkheid
Adel (Koning, keizer, hertog)
Burgerij / Bourgeoisie (handel en handwerk)
Boeren
Rover, rondtrekkenden, Rover
rondtrekkenden
bedelaars (Robin Hood)
Leenheer (Koning)
(leende grond uit, bruikleen)
Leenman
Feodaal stelsel
Feodaal stelsel
Hier zat de echte macht
(Ridder, graaf, hertog)
(Verpachtte de grond)
Pachtboeren
Groot verschil tussen rijk en arm.
Groot
verschil tussen rijk en arm
De rijken waren de opdrachtgevers van kunstenaars.
G d di t
Godsdienst
Christendom
Islam
Christendom:
Paus
(wereld macht)
Kardinalen
(Land)
Bisschoppen
h
(kerkprovincies, bisdom)
Priester
(parochie)
Inleiding in kunst & Cultuur
in kunst & Cultuur
Jaartal 1000 : de wereld vergaat
Deugdig (goed): hemel
Zondig (slecht): hel
Bedevaartsreizen
‐Santiago de Compostella (Spanje)
‐Bedevaartroutes via Engeland
d
l d
Robin Hood Nam geld van Pelgrims
De eerste kloosters ontstaan langs deze routes.
Deze worden gebouwd in Romaanse stijl d
b
d
l
Kloosterlingen:
Paters, monniken, nonnen
“Ora et labora” = Bid en Werk
Deden ook dienst als scholen, weeshuizen etc
weeshuizen etc.
7 vakken / 7 vrije consten:
Trivium (grammatica), Logica (redeneerkunst),
Rhetorica (welsprekenheid), Quadrivium (rekenkunde),
(
)
Geometica (meetkunde), Astronomie (sterrenkunde),
M i (
Musica (muziek).
i k)
De aller besten mochten theologica
(godgeleerdheid) studeren
(godgeleerdheid) studeren.
Bijbel: Oude testament Nieuwe testament
Bijbel: Oude testament, Nieuwe testament
Heilsgeschiedenis
(ontstaan van de mens)
van de mens)
Jezus Christus
Apocalyps
(einde van de wereld)
Liniaire geschiedenis
Kunst & Cultuur
Kunst & Cultuur
• V
Vroege middeleeuwen 500‐800
idd l
500 800
Karolingische stijlperiode
• De
De volle/hoge middeleeuwen 800
volle/hoge middeleeuwen 800‐900
900
Romaanse stijlperiode,
Gotische stijlperiode
Gotische stijlperiode • De late middeleeuwen 1100‐1500
Architectuur
ROMAANS:
Armoede, kuisheid, gehoorzaamheid
Plattegrond gebasseerd op cruci fix (kruis)
Opbouw van een kerk
1: Viering (toren)
2: Middenschip/beuk
p/
3: Zijbeuken
4: Dwarsbeuk
5: Koor
6 K
6: Kooromgang
7: Koorkapellen
8: Zijkapellen
Romaanse Abdij van Cluny
1: Viering (toren)
2 Midd
2: Middenschip/beuk
hi /b k
3: Zijbeuken
4: Dwarsbeuk
5: Koor
6: Kooromgang
7: Koorkapellen
8: Zijkapellen
Horizontaal
Architectuur
ROMAANS:
• Zwaar, lomp
• Dikke muren
• Donker (door de kleine ramen)
• Rondboog
• Horinzontaal
• Tongewelf: een gewelf dat over de gehele lengte dezelfde vorm heeft en waarvan de dwarsdoorsnede een halve cirkel vormt, zodat het gewelf een halve cilinder vormt Gemetseld Soms ook van hout
een halve cilinder vormt. Gemetseld. Soms ook van hout.
Later vervangen door:
• Kruisgewelf: het gewelf ontstaat als twee gelijke tongewelven elkaar snijden. De lijnen van de twee halve cilinders treffen elkaar in het midden, zodat een kruisvorm ontstaat. De gewelfkappen zijn de dragende elementen. Zij geleiden de druk naar een muur of pilaar.
Architectuur
Dom van Spiers (Duitsland)
Architectuur
Kapiteel
Architectuur
Abdij van Cluny, Frankrijk
Abdij van Cluny
Architectuur
Abdij van Cluny
Houten tongewelf
Kruisgewelf
Abdij van Cluny
Kapiteel
Architectuur
Romaans: vooral klooster kerken
900‐1100
Gotisch: Stads kerken
1100‐1400
Na 1000 n. Chr. verging de wereld niet (Apocalyps).
Mensen kregen hoop specdialiseerden zich in een ambacht
Mensen kregen hoop, specdialiseerden zich in een ambacht. Settelden zich rond handelsroutes. Meer en meer mensen gingen daar wonen: Er kwamen steden
Meer en meer mensen gingen daar wonen: Er kwamen steden.
Er ontstond grote kerkenbouw. De Romaanse kerken waren te lomp en Er
ontstond grote kerkenbouw. De Romaanse kerken waren te lomp en
te zwaar om uit te vergroten en dus kwam de Gotiek.
Architectuur
Gotisch: • Dunne muren
• Dunne pilaren
• Grote ramen : Glas‐in‐lood
• Spitsbogen
• Verticaal: Verticale compositie
• Veel versiering
Architectuur
Kruisribgewelf:
Een type gewelf op een vierhoekige basis met de ribben als dragende
elementen. De ribben en de bogen worden eerst gebouwd. Daarna wordt de ruimte tussen de ribben opgevuld met metselwerk.
Door de draagkracht
is het mogelijk steeds lichtere en hogere gebouwen te bouwen. Lichter: minder druk.
Lichter: minder druk.
Notre Dame, Parijs, Frankrijk
Architectuur
Architectuur
Architectuur
Architectuur
Architectuur
Architectuur
Architectuur
Architectuur
Architectuur
De dom,Utrecht
De dom,Utrecht
De dom,Utrecht
Beeldende kunst 3D
Decoratief, en herinneren aan:
• Voorbije zaken ( h l
(verhalen en denkbeelden)
d kb ld )
• Heden Heden
(deugden en zeden)
• Toekomst (straffen en beloningen)
Façade
Notre Dame
Romaanse beeldhouwkunst:
•
•
•
•
•
•
Strak, stijf, levenloos
Gesloten
Eenvoudig, vereenvoudigd
Z d
Zonder stofuitdrukking
f i d kki
Symbolisch
Plat
Timpaan
De kloosterkerk van Sainte Foy
Christus als triomfator. Bronzen paneel van de S.Zeno in Verona (12e eeuw).
Gotische beeldhouwkunst:
Levendig
Opener
Realistisch weergegeven
M
Met stofuitdrukking
f i d kki
(natuurlijke plooivouw)
• 3D/Ruimtelijk
• Symbolisch
•
•
•
•
• N
Natuursteen, (eiken)hout
t
t
( ik )h t
Beschilderd: POLYCHROMEREN
De kloosterkerk van Sainte Foy
Kathedraal van Amiens, Frankrijk ‐ Hout
Symboliek
Madonna met Kind – Michelangelo
g
(Onze Lieve Vrouwenkerk te Brugge, Belgie)
Pi t Michelangelo
Pieta –
Mi h l
l
Dode Jezus Christus met Maria
Sint Pieter ‐ Rome
Pieta ‐ Annibale Carracci, Kunsthistorisch museum te Wenen
Beeldende kunst 2D
In boeken (bijbel)
Op muren: Fresco
Op muren: Fresco
Kenmerken
• Plat
• Heel ritmisch
• Geabstraheerd
Romaans Fresco
Gourdon Kerk in Engeland
In boeken (bijbel) ‐> MINIATUREN
Minioem = rood (veel gebruikt door monniken die werkten in de werkplaats van het
(veel gebruikt door monniken die werkten in de werkplaats van het
klooster, scriptorium)
Kenmerken
• Plat
• Heel ritmisch
• Geabstraheerd
Versierde beginletter
Fresco:
Schilderen op vochtig medium, zoals nog nat ,
g
pleisterwerk. Tekenen met houtskool.
Natte kalklaag aanbrengen.
Fresco aanbrengen.
De kleuren worden dof en vaag.
Rouwen om Christus ‐
Giotto di Bondone
(1267‐1337)
Kapel in Padova,Italie
Majesta
St. Joan Church Spain c 1100
c. 1100
Toegepaste kunst
g p
Gebruikskunst.
• Edelsmeetkunst
• Glas‐in‐lood
• Tapisserie
Edelsmeedkunst
Vooral gebruikt in de kerk
T h i k
Technieken:
• Cloisonné (werken met emaille, gesmolten glas)
• Inzetten van edelstenen
In etten van edelstenen
• Filigrain (kantwerk in metaal) Kwamen vaak voor in reliekhouder.
Relikwie: een “doosje” met iets van een heilige er in”
C t t idd l h ili
Contactmiddel ‐> heilige ‐> god
d
Cloisonné (werken met emaille, gesmolten glas)
Inzetten van edelstenen
Filigrain (kantwerk in metaal) Toegepaste kunst
g p
Glas‐in‐lood (gotisch)
• Versiering
• Verhalen afbeelden
• Sfeer
• Bescherming
TTechniek:
h i k
• Ontwerp op papier
• Ware grootte in karton
Ware grootte in karton
• Losknippen van onderdelen
Delen nasnijden in blank glas
• Delen nasnijden in blank glas
• Delen brandschilderen met oxyden (roest)
p
• Delen omranden met loodstrip
• Delen samenvoegen (solderen) tot het raam.
Architectuur