Vertrouwen in de wetenschap

Published on Rathenau Instituut (https://www.rathenau.nl)
Home > Vertrouwen in de wetenschap
Vertrouwen in de wetenschap
Vertrouwen in de wetenschap is gebaseerd op de hoop en verwachting dat de wetenschap ons leven
gezonder, langer, interessanter en dus prettiger maakt. Vertrouwen in de wetenschap is een belangrijke
parameter om de impact van wetenschap te beoordelen. In deze factsheet geven we beknopt een
cijfermatig overzicht van hoe het gesteld is met het vertrouwen van de Nederlandse burger in de
wetenschap. De wetenschap wordt vergeleken met andere instituten en met andere landen. Ook gaan we
in op de gewenste mate van betrokkenheid van burgers bij het opstellen van de wetenschapsagenda.
Vertrouwen in wetenschap bij de Nederlandse burger
Vertrouwen in de wetenschap is gemeten door middel van twee enquêtes (2012 en 2015) onder een
representatieve steekproef van Nederlandse burgers. Gevraagd is op een schaal van 1 (geen enkel
vertrouwen) tot 10 (volledig vertrouwen) hoeveel vertrouwen burgers hebben in een aantal instituties. In de
onderstaande figuur is aangegeven hoeveel procent van de burgers de desbetreffende institutie een 7 of
hoger geeft. Duidelijk is dat van alle 8 gevraagde instituties de wetenschap veruit het grootste vertrouwen
wekt bij de burger. Er is een kleine teruggang in 2015 maar deze is veel minder groot dan bij de meeste
andere instituties.
1
Het vertrouwen van burgers in instituties in Nederland, 2012 en 2015
Geg evens : Download als cs v bes tand [1]
Bron: Enquêtes vertrouwen 2012 (WRR en Rathenau Ins tituut), 2015 (Rathenau Ins tituut)
Notities : De fig uur g eeft het percentag e van de burg ers dat de des betreffende ins titutie een 7 of hog er g eeft.
Vertrouwen in de wetenschap blijkt breed in de samenleving te leven. Mannen en vrouwen hebben een
vergelijkbaar vertrouwen, jong en oud verschilt ook nauwelijks. Er is een klein verschil in vertrouwen tussen
mensen met een uiteenlopende politieke oriëntatie. Het zijn de stemmers op de PVV en de SGP die het
minste vertrouwen hebben in de wetenschap (58% en 59% op dezelfde schaal) en iets minder ook de SPstemmers. Duidelijke verschillen zien we vooral bij de opleidingsachtergrond. Degenen met alleen
basisonderwijs of enkele jaren voortgezet onderwijs hebben duidelijk minder vertrouwen dan de MBO-ers
met een gemiddeld vertrouwen en de hoger opgeleiden die meer vertrouwen in wetenschap hebben.
Vertrouwen internationaal vergeleken
Naast het onderzoek van het Rathenau Instituut onder de Nederlandse burgers is er ook een internationaal
vergelijkend onderzoek gedaan onder burgers van alle lidstaten; de Speciale Eurobarometer 419 (2014).
Daarin werden in alle lidstaten representatieve steekproeven bevraagd. Naar het vertrouwen in de
wetenschap als zodanig werd niet gevraagd; maar wel naar de elementen waar dit vertrouwen op
gebaseerd is. Gevraagd werd of de wetenschap in staat zal blijken om op een aantal maatschappelijke
uitdagingen positieve invloed te hebben, de hoop en verwachting dus.
De uitkomsten van deze bevraging voor de Nederlandse burgers staan in de onderstaande figuur. Ze zijn
geordend naar de graad van die verwachtingen; de uitdagingen met hoge verwachtingen staan bovenaan;
die met de lage verwachtingen onderaan.
2
Verwachtingen van Nederlandse burgers over de wetenschap, in % van het totaal
Geg evens : Download als cs v bes tand [2]
Bron: Special Eurobarometer 419, bewerking Rathenau Ins tituut
Notities : De betreffende vraaag in de enquête was als volg t: "Verwacht u dat wetens chap een pos itief of een neg atieve
invloed zal hebben?" De uitkoms ten zijn g eordend naar de g raad van die verwachting en: de uitdag ing en met hog e
verwachting en s taan bovenaan; die met de lag e verwachting en onderaan.
Duidelijk is dat burgers met name veel impact verwachten op de uitdagingen waarop primair de bètatechnische en de gezondheidswetenschappen gericht zijn. Over de bijdrage van de wetenschap aan de
sociale onderwerpen heeft de burger minder hooggespannen verwachtingen. Een uitzondering vormt
“onderwijs en vaardigheden”. Daar wordt ook door een groot deel van de burgerbevolking een positieve
invloed aan toegekend
Als we al deze onderwerpen bij elkaar optellen en nagaan hoeveel procent van de burgers positieve
invloed van de wetenschap verwacht dan is het cijfer voor Nederland 62%. Vergelijkbare cijfers voor andere
landen liggen soms hoger (Zweden; 67%), maar meestal lager zoals in het Verenigd Koninkrijk (51%) het EU
gemiddelde (50%) of Duitsland (53%). Momenteel zijn er nog geen onderzochte verklaringen voor deze
verschillen.
Vertrouwen en betrokkenheid bij wetenschap
In Nederland is er een lange traditie om burgers en wetenschap dichter bij elkaar te brengen; diverse
wetenschapsmusea, Nacht van Kunst en Kennis, Nacht van Kunst en Wetenschap en Twente Science Night
zijn enkele voorbeelden hiervan. In 2015 is de Nationale Wetenschaps Agenda gekomen.
In de enquête van 2015 is aan de Nederlandse burgers gevraagd of zij vinden dat burgers mee zouden
3
moeten beslissen over de onderwerpen die onderzocht moeten worden. Dat blijkt het geval voor 42% van
de bevolking; 27% vindt dat dit moet, maar dat zij daar zelf geen rol in hoeven vervullen en nog eens 15%
wil zelf daadwerkelijk meedoen. Hoger opgeleiden worden daar meer door aangesproken (22%) dan
middelbaar en lager opgeleiden.
Er is beperkte internationale vergelijking mogelijk. In Zweden en in het Verenigd Koninkrijk zijn soortgelijke
vragen gesteld. In deze beide landen is de belangstelling van de burgerbevolking belangrijk sterker dan in
Nederland. Het zelf willen meebeslissen scoort in het VK niet 15% maar 31% en in Zweden 53%. Waar 58%
van de Nederlandse burgers vindt dat burgers niet hoeven meebeslissen geldt dat voor het VK voor 24%
en in Zweden 13%.
Bronnen:
Special Eurobarometer 419 [3] European Commission, Brussels 2014
Vetenskapen I Samhället- Resultat frän Som-undersökungen 2014 VA rapport 2015-2 Stockholm
Public attitudes to science 2014 [4]. Main report. Ipsos Mori London 2014
Tiemeijer, Will & De Jonge, Jos; Hoeveel vertrouwen hebben Nederlanders in wetenschap? [5]
WRR/Rathenau Instituut Den Haag 2013.
De Jonge, Jos. Vertrouwen in de wetenschap 2015, Feiten & Cijfers 15 [6] Den Haag 2015.
Bron-URL: https://www.rathenau.nl/nl/page/vertrouwen-de-wetenschap
Links
[1] https://www.rathenau.nl/nl/tablefield/export/node/1327/field_paragrafen/und/0
[2] https://www.rathenau.nl/nl/tablefield/export/node/1327/field_paragrafen/und/2
[3] http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/eb_special_419_400_en.htm
[4] https://www.ipsos-mori.com/Assets/Docs/Polls/pas-2014-main-report.pdf
[5] https://www.rathenau.nl/nl/publicatie/hoeveel-vertrouwen-hebben-nederlanders-wetenschap
[6] https://www.rathenau.nl/nl/publicatie/vertrouwen-de-wetenschap-2015
4