pag. 10-11 Insuline anders

Diabetes
Aanbevelingen voor verbeterd injecteren
Insuline anders
Veranderingen in diabetesland: naalden halveren in lengte, de prikplek ontsmetten is niet
langer nodig en massage van de injectieplaats
kan achterwege blijven.
I
n Nederland staan insulinepennen niet meer ter discussie, maar heerst her en der nog wel onduidelijkheid
over het toedienen van de insuline ermee. Denk aan de
voorbereiding van de injectie, de keuze van de naald, de
plaats van het prikken en de afronding van de spuit. De
beroepsvereniging voor diabetesverpleegkundigen EADV
ontvangt hierover geregeld vragen. De vereniging gaf
deskundigen opdracht helderheid te verschaffen.
Ze zijn er eens goed voor gaan zitten, de diabeticionderzoekers. Zij vergaarden in vier internationale databases,
waaronder het bekende PubMed, alle wetenschappelijke
artikelen over diabetes, gepubliceerd van 1985 tot en met
2007. Meer dan honderd artikelen zijn door twee deskundigen onafhankelijk van elkaar beoordeeld op hun belang
voor mensen met diabetes. Bij onenigheid werd een derde
beoordelaar ingeschakeld.
Uit de toetsing rolde een lijst van 21 mogelijke verbeteringen voor het injecteren van insuline met de insulinepen.
Een groep experts heeft de verbeteringen stuk voor stuk
kritisch gewogen. De deskundigen beoordeelden de
bewijskracht als ‘sterk’, ‘matig’ of ‘relatief zwak’.
Hier volgen enkele belangrijke aanbevelingen:
Lengte naald halveert: de naalden worden aanmerkelijk
korter. Veel diabetici stappen over van een 12 mm-naald
naar een 5 mm- of 6 mm-naald, sommigen gaan terug
naar 8 mm. Korte naalden blijken op meerdere beoordeelde punten even goed en veilig als lange.
Desinfectie onnodig: uit onderzoek is gebleken dat
desinfectie van de prikplek niet nodig is en mogelijk zelfs
nadelige effecten heeft (zie kader). Belangrijk is wel te
injecteren in een schone, droge, onbeschadigde huid.
Op kamertemperatuur: patiënten die naar het Diabetesplein van Erasmus MC komen, krijgen daar voortaan insuline toegediend van buiten de koelkast. Die is aangenamer
van temperatuur. Het is niet meer nodig de insulinespuit
gekoeld te bewaren.
In de buik of benen: kortwerkende insuline bij voorkeur
in de buik injecteren, langwerkende insuline liever in de
bovenbenen of billen.
Niet meer via plooi: het injecteren met het kleine naaldje
(5 of 6 mm) moet voortaan loodrecht in de huid, en niet
langer via een vastgenomen huidplooi.
Niet door textiel: door de kleding heen prikken, wordt
afgeraden. Dit is weliswaar veilig en makkelijk, maar voor
Ontsmetten prikplek onnodig
Waarom is ontsmetting van de prikplek, wat altijd een gewoonte was, opeens
niet meer nodig? Een onderzoeker heeft bij vijftig deelnemers drie manieren
van desinfectie vergeleken: met alcohol, met kraanwater, zonder schoon­
maak. De onderzoeker bestudeerde bij alle groepen de schade aan de huid
en de mate van pijn. Hij mat geen verschil in het optreden van infecties,
complicaties en de pijnbeleving. Verklaring: het prikje in de huid is zo klein
dat er amper bacteriën door de opening kunnen. Conclusie: huid desinfecte­
ren is niet nodig. Andere studies met andere patiënten bevestigen dit.
Een onderzoeker stelt dat het regelmatig schoonmaken van de huid met
alcohol zelfs een nadelig effect heeft, omdat de huid hierdoor lijkt te verhar­
den. Dan kan het prikken meer pijn gaan doen. De onderzoekers nuanceren
wel dat de huid met water en zeep moet worden schoongemaakt als deze
‘zichtbaar vervuild’ is. En daarna afgedroogd.
10
mei / juni 2009 • Monitor
Tekst Joop van de Leemput | Beeld Levien Willemse
Diabetesverpleegkundige Liesbeth van der Stel
begeleidt een patiënt bij het correct prikken
korte naalden ongeschikt. Bovendien is de prikplek, die
onbeschadigd moet zijn, zo onzichtbaar.
Langzaam injecteren: de insuline mag snel of langzaam
Diabetes type 1 en 2
• Populaire naam: ‘suikerziekte’
• Is chronische stofwisselingsziekte
• Gehalte glucose in bloed te hoog
• Veelal verband met overgewicht
• Komt steeds vaker bij kinderen voor
• Nog geen genezing mogelijk
• Behandeling: verbetering leefstijl
• Behandeling: insuline injecteren
• Een tot vier injecties per dag
• Alternatief: insulinepompje
Monitor • mei / juni 2009
worden geïnjecteerd. Experts hebben een voorkeur voor
langzaam, maar een laag tempo van inspuiten is niet
bewezen beter.
Tien seconden rust: na het injecteren moet de patiënt bij
voorkeur tien seconden wachten met het uittrekken van
de naald. Zo’n pauze gaat lekkage van de insuline uit de
naald of prikplek tegen.
Geen massage meer: het is niet wenselijk de huid te
masseren na het prikken omdat massage de werking van
insuline onvoorspelbaar kan beïnvloeden.
Diabetesverpleegkundige Liesbeth van der Stel, werkzaam
op het Diabetesplein van Erasmus MC, pleit er in een
interne notie voor de nieuwe aanbevelingen goed te
verduidelijken aan patiënten, artsen en verpleegkundigen.
Ze vindt het begrijpelijk dat het ‘andere prikken’ wennen
zal zijn. Leg daarom duidelijk uit hoe de aanbevelingen tot
stand zijn gekomen, beveelt ze aan.
11