Vallen - Elkerliek ziekenhuis
advertisement
VALLEN (BIJ DEMENTIE) 19-09-2012 Marije Nederlof, Physician Assistant Klinische Geriatrie Elkerliek Ziekenhuis Cirkel van leven • 17 miljoen inwoners in NL • 2,6 miljoen 65 plussers (1 op 6) Leeftijdsverwachting bij geboorte Levensverwachting zonder chronische ziekten jaar geslacht jaren 2011 mannen 79,02 vrouwen 82,86 mannen 47 vrouwen 41 2010 Levensverwachting in goed ervaren gezondheid 2010 mannen vrouwen 64 Levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen 2010 mannen vrouwen 70 Dodelijke val doodsoorzaak jaar Aantal mannen en vrouwen Totaal alle doodsoorzaken 2011 135 741 Accidentele Val 2011 2420 (meerendeel ouderen) (60-70 jaar: 136) (70-80 jaar: 315) (80- ouder: 1675) Binnen jaar na heupfractuur 25% Aantal valongevallen bij ouderen • Iedere 4 minuten raakt een oudere dusdanig gewond door een val, dat behandeling in het ziekenhuis nodig is. Topje van de ijsberg Ziekenhuis bezoek • 370 miljoen euro aan directe medische kosten na een val • 11% ernstige verwondingen – 5% weke delen en hoofdtrauma – 4% diverse fracturen – 2% heupfractuur • 25% overlijdt binnen 1 jaar • 25% invalide Communicatie • Huisarts weet slechts 20% valpartijen ….en maar 50% van valpartijen met letsel Neerwaartse spiraal: – Schaamte / schuldgevoel – Negatieve invloed op kwaliteit van leven – Sociale isolatie – Valangst bij 32% – Functionele achteruitgang – Opname in VZH of VPH – Afname levensverwachting Vicieuze cirkel Val Verhoogd valrisico Verminderde reflexen Angst om te vallen Verminderde activiteiten Contractuur Verminderde conditie Verlies van spiersterkte Brummel-Smith, 1989 Wat kunnen wij doen? • Observatie hulpverleners noodzakelijk! – Vraag naar valpartijen – Vraag naar valangst – Oorzaken en risico’s beoordelen – Denk aan secundaire preventie VAL RISICOFACTOREN Thuiswonenden Verpleeg- en verzorgingshuizen Mobiliteitstoornissen Mobiliteitsstoornissen Eerder gevallen Eerder gevallen Psychofarmaca Psychofarmaca Cognitieve stoornissen Cognitieve stoornissen Leeftijd Leeftijd Afhankelijk in ADL activiteiten Afhankelijk in ADL activiteiten Polyfarmacie Cardiale medicatie Gewrichtsaandoeningen Onafhankelijkheid bij verplaatsingen Verminderde lichamelijke activiteit Orthostatische hypotensie Depressieve symptomen Gedragsproblemen Vrouwelijk geslacht Ziekte van Parkinson Urine-incontinentie Duizeligheid Visusstoornissen Aantal risicofactoren • Hoe meer risicofactoren er aanwezig zijn, hoe groter de kans om te vallen • Valkans: 0 risicofactoren: 4 risicofactoren: 5% 80% Oorzaken van vallen Intrinsieke factoren Extrinsieke factoren Medische en neuropsychiatrische beelden Medicatie Val Slechte visus en gehoor Veranderingen neuromusculair functioneren, lopen en reflexen (Verkeerd gebruik) loophulpmiddelen / schoeisel Omgevingsfactoren Oorzaken van vallen Intrinsieke factoren Medische en neuropsychiatrische beelden Val Slechte visus en gehoor Veranderingen neuromusculair functioneren, lopen en reflexen • • • • • • Diabetes mellitus COPD Hyponatriëmie Anemie Vitamine deficiënties Cardiale aandoeningen: Ritme stoornis, Kleplijden, Infarct, Hartfalen, Carotis pathologie • Duizeligheid: Orthostatische hypotensie , Benigne paroxysmale positie duizeligheid, Post prandiale hypotensie, Menière, Neuritis vestibularis • CVA • Epilepsie • • • • • • • • • • Drop attack, Polyneuropathie Parkinson(isme) Kanaalstenose Dementie Depressie Delier Orthopedische afwijkingen Oogafwijkingen Presbyacusis • Alle acute en chronische ziekten!! Diepteperceptie en contrastgevoeligheid Duizeligheid testen? • Orthostatische hypotensie : →RR meting: Tensiedaling bij 1-5 minuten staan –Systolisch 20 mmHg –Diastolisch 10 mmHg • BPPD → Dix hallpike manoeuvre Mobiliteit en balans beoordelen • • • • • • • • • Tinetti Functional Reach Handknijpkracht (HKK) Timed up & go (TUG) SWWT: stops walking when talking Beoordeling gebruik hulpmiddel 6 minuten looptest Reactiesnelheid Tandemstand (balanstest) Oorzaken van vallen Extrinsieke factoren Medicatie Val (Verkeerd gebruik) loophulpmiddelen / schoeisel Omgevingsfactoren Medicatie en vallen • Bijwerkingen • Verkeerd gebruik • Gebruik van 4 of meer medicijnen • • • • • • Morfine, Tramal, Codeine,….. Normison, Seresta, Temesta, Diazepam, Tranxène,..… Haldol, Risperdal, Dipiperon, Seroquel,….. Cipramil, Nortrilen, Amitriptyline,..... Lasix, Hydrochloorthiazide, Aldacton,….. Atenolol, Coversyl, Renitec, Digoxine, …… Halfwaardetijd (uren) • • • • • • • Temazepam Oxazepam Nitrazepam Diazepam Lorazepam Zopiclon (imovane) Zolpidem (stilnoct) 11 15 34 48 (100) 16 5 2,4 Oorzaken van vallen Extrinsieke factoren Medicatie Val (Verkeerd gebruik) loophulpmiddelen / schoeisel Omgevingsfactoren • Schoeisel: feestschoentjes, smalle / hoge hak, onstabiel, open hiel, slippers, niet dragen orthopedisch schoeisel etc. • Stok verkeerde zijde, niet consequent gebruiken • Rollator: niet op de rem, niet meenemen naar de stoel, vergeten, tegen wielen aan lopen, drempels over worstelen – Diverse uitvoeringen beschikbaar: • Lichtgewicht, • Met elleboogsteunen • Omkeerbare rem Oorzaken van vallen Extrinsieke factoren Medicatie Val (Verkeerd gebruik) loophulpmiddelen / schoeisel Omgevingsfactoren Omgevingsgebonden: • • • • • • • • • drempels, trappen deurdrangers, verlichting, interieur, rommel / obstakels Oud onstevig meubilair WC te laag, geen steunen losse kleedjes, gladde vloeren voetpaden, lawaai, De plaats van de valpartij Ruim de helft vindt plaats in en om het huis 1 Vaste trap 18% 2 Woonkamer 10% 3 Slaapkamer 10% 4 Badkamer of douche 7% 5 Keuken 6% 6 Toilet 3% Preventieve maatregelen • • • • • • • Multifactoriële interventies: Oorzaak aanpakken Medicatie saneren Goed schoeisel Visus / gehoor optimaliseren Woningaanpassing Activeren Risico Osteoporose Vallen bij dementie • Inschattingsvermogen ↓ • Verkeerd gebruik, onhandigheid omgang hulpmiddelen (17%) • Afname motoriek (loop en balansstoornissen) • Dubbeltaken • Omkering dag nachtritme • Impulsief gedrag • Instrueerbaarheid • • • • • • • • • Gevaarlijke situaties Initiatief verlies Impulsief gedrag Instrueerbaarheid Kwetsbaarheid (delier, depressie) Bijkomende morbiditeit Medicamenteuze behandeling / bijwerkingen Parkinsonisme Vasculair beschadigd brein Dus: bij vallen • Ernst inschatten • Oorzaak achterhalen door – Valanamnese – Is er een acute ziekte? – Medicatie – RR/p/T en orthostatische hypotensie • Secundaire preventie • Osteoporose inschatten Take home: • • • • We worden steeds ouder Er komen procentueel meer ouderen aan Oud is niet out Niet iedere oudere patiënt is een geriatrische patiënt • Vallen is een probleem waar we iets mee moeten • Leeftijd komt niet met gebreken, ziekte wel. Vragen?
