Propylaeën en Nikè-tempel op de Acropolis te Athene

Propylaeën en Nikè-tempel op de
Acropolis te Athene
Stan Verhees
DBKV VT1A
Acropolis is een rots midden in Athene, die vroeger, en ook nu nog, het stadsbeeld van Athene
bepaalt. Deze rots kun je van overal af in de stad zien, en kun je daarom goed als navigatie gebruiken.
De Acropolis werd ook wel de 'heilige rots' genoemd. Acropolis betekent het hoogste punt van de
stad. In dit geval het hoogste punt van Athene, en door deze hoogte kon de bevolking van Athene in
oorlogstijd toevlucht zoeken op deze berg. Later, toen deze defensieve functie niet meer nodig was,
werd de berg een symbool van de politieke macht. Nu is de Acropolis een van de belangrijkste heilige
centra van de wereld.
Op de rots staan een aantal heilige tempels, allemaal gewijd aan een aantal verschillende goden,
waarvan de belangrijkste godin Athene was. Ik zal twee van deze tempels nader toelichten in dit
verslag.
Propylaeën
De Propylaeën is een overdekte entree tot het heilige gebied van de Acropolis, en gebouwd tussen
437 en 432 v. Chr. door de uit Athene afkomstige architect Mnesikles. In deze eeuw, werd hij
gebruikt als tentoon- stellingzaal, waar beelden en schilderijen ten toon werden gesteld. De mensen
uit Athene verzamelden zich hier, en praatten over politiek, filosofie en andere aspecten van hun
'geliefde' stad.
Tegen de cella van de Propylaeën liggen twee kamers. De noordelijke daarvan werd in die tijd
gebruikt als toonzaal voor schilderijen, terwijl de zuidelijke kamer, die nooit helemaal afgebouwd
was, meer ingericht was als een toonzaal voor beelden en als een entree naar het Nikè-tempeltje. De
tempel ligt aan de westkant van de rots, en is ontworpen door de architect Mnesicles, en is gebouwd
in de jaren 473 tot 432 v.chr, onder het bewind van de Griekse stadhouder Pericles.
De bouw van de werd stil gelegd door de Peloponessische Oorlog (de oorlog tussen de Grieken en de
Perzen), en om onduidelijke redenen is de tempel nooit helemaal afgemaakt.
De ruïnes zijn vandaag de dag nog steeds te bezichtigen. De Propylaeën zijn gebouwd over de resten
van een eerder gebouwde tempel heen, die gebouwd was onder de leiding van Pissitratus, de
Atheense stadhouder voor Pericles. De Propylaeën bestaan uit een centraal bouwwerk en twee later
gebouwde vleugels. Dit is te zien aan het feit dat de zuilengalerijen aan de west- en oostkant van het
gebouw een rij Dorische zuilen hebben, terwijl twee dunnere rijen Ionische zuilen de centrale hal in
drie delen splitst. De Dorische architectuur vormt een perfecte combinatie met de Ionische zuilen,
terwijl het wel twee verschillende stijlen zijn.
De Dorische zuilen lijken op die van het Parthenon, alhoewel ze veel zwaarder zijn. Zie hieronder een
plan van de Propylaeën.
Stan Verhees
DBKV VT1A
Nikè-tempel
Dit gebouw is het kleinste tempeltje van de Acropolis, maar ondanks zijn grootte heeft het toch een
grootse uitstraling. Het is net als het Parthenon en de Propyleëen gewijd aan de godin Athene, maar
deze is specifiek gewijd aan de godin Athene in de vorm van de gevleugelde godin van de
overwinning, nl. Athene-Nikè. Het ligt aan de voorkant, en straalt zo een beetje nieuwe hoop uit, die
mensen in moeilijke tijden van de wanhopige strijd tegen de Spartanen en hun bondgenoten weer
nieuwe moed gaf, om te strijden tegen deze vijanden. Dit tempeltje staat bij de ingang van de
Acropolis, tegen de Propyleëen aan, en gebouwd op een Myceens vestingwerk. Het idee om deze
tempel te bouwen ontstond in 448 v. Chr. en het is in 420 v. Chr. ontworpen en gebouwd door de
Griekse architect Callicrates.
De Nikè-tempel is een prachtig voorbeeld van de Griekse bouwkunst. De gehele tempel is in de
Ionische stijl gebouwd, dit is de enige tempel op de Acropolis die geheel in deze stijl is gebouwd, de
rest van de tempels zijn niet geheel of geheel niet in deze stijl gebouwd. De Ionische bouworde houd
in dat alles meer decoratief en speelser en minder streng en consequent ingericht is als voorheen.
Alles is zo sierlijk afgewerkt dat de werkelijke functie bijna niet meer opvalt. Het gebouw bestaat uit
een eenvoudige cella, een voor- en achtergang met vier Ionische zuilen. Het heeft een doorlopend
fries in laag reliëf, waarop de strijd tussen de Grieken en de Perzen is afgebeeld. De oorlog werd
beslist door de slag bij Plataiai, die gewonnen werd door de Grieken. Laag reliëf betekend dat de
beelden niet los van de achtergrond kwamen. Er zit dus minder 3D in dan bij hoog reliëf, waar de
beelden wél loskomen van hun achtergrond. Zie hieronder een plan van de Nikè-tempel.
Bronvermelding:
Boek:
De Acropolis van Athene: Geschiedenis,
mythologie, tempels en cultus van de Acropolis
te Athene.
Nevio Degrassi, Gerard Grasman
Alphen aan den Rijn : Atrium, 1989.
Internet:
Google Scholar
Athene en de Peloponnesus (eBook)
Daniël Koster
Arbeiderspers, B.V. Uitgever De, 14 mrt. 2012
Stan Verhees
DBKV VT1A