DE GRIEKSE BOUWKUNST

DE GRIEKSE BOUWKUNST
TEMPELS
7de eeuw v.C. : overgang van tempels in hout
en terracotta naar steen
HET HEILIGDOM
 Tempelcomplex = temenos
(temenoj) of hieron ( i(eron),
toegankelijk voor publiek.
 Tempel = naos (naoj, woning van
de god mét beeld) of hieron,
toegankelijk voor priesters,
gericht naar het Oosten.
 Altaar (bwmoj) voor de tempel.
Functie van het heiligdom
 De tempel is een verblijf van de god.
 De god is afgebeeld in de tempel in
een zittende houding, vaak in brons
en ivoor (chryselefantien).
 Het heiligdom is een bedevaartsoord
waar mensen tegen betaling gunsten
vragen.
 De offers worden gebracht op het
altaar voor de tempel.
 De priesters varen er wel bij. De
opbrengsten worden bewaard in een
schatkist in de tempel.
Chryselefantienen beeld in de
tempel in zittende houding.
GRONDPLANNEN
antentempel
peripteros
tholos
Indeling van een tempel
pronaos,
toegang
tot de
tempel
Naos of
cella, waar
het beeld
staat
Adyton,
(schat)
kamer
achter
de naos
Opisthodomos,
ruimte aan de
achterzijde,
soms schatkamer
De opbouw
of opstand
van een
tempel
akrotyrion
fronton
fries
architraaf of dekbalk
zuil
Stylobaat (3 treden)
kapiteel
zuilschacht met groeven of
cannelures
voetstuk
DRIE BOUWORDEN
 DORISCHE ORDE
 IONISCHE ORDE
 CORINTHISCHE ORDE
DORISCHE ORDE





INVLOED UIT EGYPTE
SOBER
ZWAAR
STOER EN STATISCH
KOMT MEEST VOOR
fries = afwisseling van
trigliefen en metopen
sober kapiteel = echinus
+ zware dekplaat
(abacus) tussen
architraaf en kapiteel
zware zuilen
geen voetstuk
Dorisch kapiteel
Tempel voor Hephaistos in Athene
Tempel voor Hera in Agrigentum
Tempel voor Hera in Paestum
Het Parthenon, tempel voor Athena in Athene
Parthenon : reconstructietekening
Reconstructie van het Parthenon in Nashville
IONISCHE ORDE
 ONTSTAAN IN KLEIN-AZIE
 LICHT EN ELEGANT
 FRIVOOL EN DYNAMISCH
doorlopende fries
kapiteel met voluten en
lichte dekplaat (abacus)
tussen kapiteel en
architraaf
voetstuk
Ionisch kapiteel
Nike-tempeltje in Athene
Nike-tempeltje : reconstructie
het Erechteion in Athene
altaar voor
Zeus in
Pergamon
CORINTHISCHE ORDE




variant van de Ionische orde
ontstaan in Corinthe
zelfde opstand
ander kapiteel
Corinthisch kapiteel versierd met
acanthusbladeren
Tempel van Zeus in Athene
La Madeleine, neoclassicistische kerk in
Parijs uit de 18de eeuw in Corynthische orde
De drie orden vergeleken
Dorisch
Ionisch
Corinthisch
Esthetiek en harmonie




optische correcties
harmonie en getallen
sculpturen
kleuren
Optische correcties
Om het uitzicht van de tempel
eleganter te maken werden
optische correcties aangebracht
Het grondvlak (stylobaat) is niet
vlak maar bol.
De zuilen verjongen en hellen naar
het midden toe.
Harmonie en getallen
 Wereld = kosmos (kosmoj)
 Kosmos = harmonische ordening
 Volgens Pythagoras bestaat de
orde in de kosmos uit proporties
van getallen
 Heilig getal = 1+2+3+4 = 10
(de Heilige Tetractys)
Deze en andere verhoudingen
(Gulden Snede) werden
toegepast door architecten bij
de het ontwerp van tempels.
De Gulden Snede in het Parthenon
Sculpturen
Tempels werden meestal versierd
met beeldhouwwerk.
- In frontons
- op de fries, afgewisseld met
metopen (Dorisch) of doorlopend
(Ionisch of Corinthisch), vaak in
een beeldverhaal.
- op de uiteinden van het dak
(akrotyria)
-Soms dienen beelden van vrouwen
(kariatiden) of mannen (atlantiden)
als zuil.
Parthenon : de
strijd tussen
Poseidon en Athena
Tempel van Zeus te
Olympia : strijd
tussen de Lapythen
en de Centauren
De kariatiden van het Erechteion
Beeld van Apollo,
akrotyrion in
terracotta van een
Grieks-Etruskische
tempel
Kleuren
 Tempels werden gebouwd in wit
marmer of in ruwe steen
(travertijn) met wit stucwerk.
 Het beeldhouwwerk was geverfd
in opvallende kleuren (blauw,
rood…)