Triomfscènes op tempelmuren

Triomfscènes op tempelmuren
Patrick van Gils
Op veel pylonen (toegangspoorten) en doorgangen naar het binnenste van tempels bevinden zich
triomfscènes. Op deze scènes is te zien hoe de koning op het punt staat om zijn vijanden neer te
slaan. Tegenover de koning staat een godheid. In de Thebaanse regio is dit gewoonlijk de god
Amon-Ra. In Neder-Egypte kon dit Ptah, Horus of Seth zijn. In een gebaar van goedkeuring biedt
de godheid meestal een Khepesh-zwaard aan de koning aan.
De triomfscène was een toonbeeld van de macht van de koning die met goddelijke steun Egypte
beschermde tegen de chaos. Deze chaos werd gevormd door de gebieden buiten de grenzen van
Egypte. De triomfscène beschermde het binnenste van de tempel hiertegen. Door de chaos op de
buitenkant van de tempel te verslaan, werd voorkomen dat deze de tempel binnen kon dringen.
Triomfscène van Thoetmoses III op de zevende pyloon in de tempel van Karnak.
Triomfscènes dateren al uit de Predynastische Periode. Het Narmerpalet is het oudste voorbeeld
van een dergelijke scène. Op de achterzijde van dit palet is te zien hoe koning Narmer een vijand
bij de haren vast heeft en op het punt staat deze te doden. De oudste triomfscène op een muur is
afkomstig uit de regeerperiode van farao Snefru uit de 4de dynastie. Op een reliëfstuk dat
gevonden is in de Sinaïwoestijn, is te zien hoe de koning een vijand neerslaat. Dit reliëf bevindt
zich nu in het Egyptisch Museum in Caïro. De oudste triomfscène op de pylonen van een tempel is
uit de regeerperiode van Thoetmoses III uit de 18de dynastie. Tijdens de Grieks-Romeinse periode
maakte de triomfscène nog steeds deel uit van de standaard tempel decoratie.
Het Narmer palet bevat de oudste weergave van een triomfscène.
Triomfscène op de tempel van Esna gebouwd tijdens de Grieks-Romeinse periode.
De triomfscène wordt veelal vergezeld door een tekst die de grootsheid van de koning beschrijft.
Vanaf de 19de dynastie werd een toespraak van de godheid aan de tekst toegevoegd.
Omdat triomfscènes meestal aan beide zijdes van een doorgang werden aangebracht, werden er
twee typen toespraken vervaardigd:
Het eerste type is een samenvoeging van een toespraak van Amon tot Amenhotep III en een
toespraak tot Thoetmoses III. Amon geeft hierin de koning de macht over alle vier de windstreken.
De centrale opdracht luidt: ‘Neem het zwaard van de overwinning.’ Op deze manier komen tekst en
afbeelding met elkaar overeen.
In het tweede type noemt Amon de koning: ‘heilig in verschijningen, sterk aan macht, sterk van
arm’ en meldt ‘het noorden en het zuiden zijn voor hem gegrepen’. Hierna volgen verschillende
varianten op de toespraak van Amon, die per koning verschillen.
Het derde onderdeel van de triomfscène is een topografische lijst. Deze lijst bestaat uit een
variërend aantal ovalen naamringen waarvan de rand een stadsmuur voorstelt. Boven de naamring
is een gebonden vijand te zien. Het uiterlijk van de vijand komt in de meeste gevallen overeen met
de omgeving van de genoemde plaats. Noordelijke plaatsen hebben een noordelijk uiterlijk, onder
andere herkenbaar aan een puntbaardje. Zuidelijke plaatsen hebben een Nubisch/Afrikaans
uiterlijk. De armen van de vijand zijn op een pijnlijke wijze vastgebonden achter de rug. Om de
nek zit een koord dat door de godheid wordt vastgehouden, een teken van de onderworpenheid
van de plaats.
Topografische lijst met Syrische plaatsen in de tempel van Ramses II in Abydos.
Een aantal topografische lijsten geven een overzicht van gebieden die na een militaire campagne
daadwerkelijk waren verslagen. Voorbeelden hiervan zijn (delen van) de lijsten van Thoetmoses
III, Sethy I, Ramses II en Sjesjonk I. Het merendeel van de lijsten is echter opgebouwd uit
uittreksels van de lijsten van Thoetmoses III en moet worden gezien als ceremoniële lijsten.
Niet alle triomfscènes bestaan uit alle onderdelen. Op die van Amenhotep II op de zuidzijde van de
8ste pyloon in de tempel van Karnak ontbreekt een topografische lijst. Hetzelfde geldt voor een
triomfscène van Ramses III op de oostelijke toegangspoort, de migdol, van de Medinet Habutempel.
Wilt u meer te weten komen over de verschillende scènes die op de muren van
Egyptische tempels werden aangebracht? Schrijf u dan nu in voor de cursus ‘De tempels
van Egypte’.
Tijdens 4 lessen leert u over de architectuur en evolutie van tempels, de belangrijkste
rituelen, over de priesters die in de tempels actief waren en over de belangrijkste scènes
op de muren.
Like Thoth Egypte cursussen op Facebook
Meldt u nu aan voor de Thoth Egypte cursussen nieuwsbrief en ontvang €5,00 korting op een
cursus of seminar. U kunt zich hier aanmelden.