Vraag 58 - Nederlands

Vraag 58
Ga je graag uit of blijf je
liever thuis?
Over dramatiek: theater, tv-drama, musical, soap
Waar ben jij het liefst: uit of thuis? Wat doe je graag als je uitgaat
of thuisblijft? Thuis kijk je misschien tv en als je uitgaat, pik je
misschien een film, een toneelstuk of een musical mee. Wat
je ook doet, vaak krijg je te maken met entertainment in de
vorm van een toneelspel. Denk maar aan de programma’s die je
al bekeek op tv of de musicals die je zag. In die ‘shows’ wordt altijd op
verschillende manieren toneelgespeeld. In deze les leer je daar meer over.
1 Op de bühne
2 Op de buis
1 Op de bühne
Opdracht 1
De schouwburg
Als je naar een toneelstuk of een musical gaat kijken, zal dat vaak in een schouwburg zijn. Je ziet hier een
afbeelding van de zaal in de schouwburg waarin de acteurs het beste van zichzelf geven. Plaats het juiste
cijfer bij de woorden.
7
1
6
5
4
De parterre
1
Het doek
3
De orkestbak
2
De scène
6
De loge
7
De engelenbak
5
Het balkon
2
4
3
Woordverklaring
r podium in een
bühne = Duits woord voo
theater
dat speciaal is
schouwburg = gebouw
rstellingen
gebouwd voor toneelvoo
V
Vraag 58 - Ga je graag uit of blijf je liever thuis?
489
48
Naast de theaterzaal heb je ook nog een plaats waar de toeschouwers voor en na de voorstelling iets
kunnen drinken. Dat noem je de foyer
.
Voor de artiesten is er een aparte ruimte waarin ze samen iets kunnen drinken en napraten.
Dat noem je de artiestenfoyer
Opdracht 2
.
Op en achter de scène
Vul het kruiswoordraadsel over het theater in. Je krijgt telkens de eerste letter. Kun je het helemaal alleen of
heb je de hulp van je buur nodig?
Horizontaal
1
2
6
7
10
13
14
15
19
20
22
23
de tegenspeler van het hoofdpersonage: de a…
een groot slotapplaus van een tevreden publiek – Als het publiek overdonderd werd door de kwaliteit
van de voorstelling, gaat het rechtstaan en spreek je van een staande o…
een acteur die slechts een heel kleine en onbelangrijke rol vervult, vaak hoeft hij zelfs niks te zeggen:
de f…
vroeger zat die persoon in een hokje half onder het podium, tussen de voetlichten. Als een toneelspeler
zijn tekst niet meer wist, fluisterde hij die voor. Het beroep is zo goed als uitgestorven: een s…
iemand die een idee heeft over hoe een voorstelling er moet uitzien, die de rollen verdeelt en de
toneelspelers begeleidt tijdens de repetities, of die de verantwoordelijkheid heeft voor de inhoudelijke
en artistieke inhoud van een programma: de r…
een Engels woord voor alle spelers samen: de c…
de gezichtsuitdrukkingen: de m…
iemand die het gezicht en de haardracht van de acteurs verandert voor hun rol: de g…
een afgerond gedeelte van een toneelstuk: een s…
zwarte gordijnen of schotten aan de zijkant van het toneel – Toneelspelers die op- of afgaan lopen er
tussendoor: de c…
een acteur die voor de eerste keer voor publiek speelt: een d…
de g… repetitie is de laatste repetitie voor de première
Verticaal
2
4
5
7
8
9
11
12
16
17
18
21
490
0
proefoptreden waarbij acteurs, dansers of muzikanten laten zien wat ze kunnen: een a…
de geluidskwaliteit van een zaal – Als de spelers niet overal hoorbaar zijn of als het erg
galmt in de zaal , is de a… slecht.
het hoofdpersonage: de p…
een gebouw dat speciaal gebouwd is voor toneelvoorstellingen: de s…
alles wat op het toneel staat als de omgeving voor de toneelspelers: het d…
de eerste voorstelling voor een publiek: de p…
de gebaren van het lichaam: de g…
de angst die acteurs voelen voor een optreden: p…
de voorstelling die plaatsvindt voor de eerste publieke voorstelling, vaak voor
insiders: de a…-p…
alle voorwerpen die ze in een voorstelling gebruiken: de r…
vroeger waren de toneelstukken in drie b… verdeeld: twee voor en een na de pauze.
Tussen de b… ging het doek dicht en konden ze het decor verwisselen. Ieder b… (enk.)
werd opgedeeld in een aantal scènes. Tegenwoordig zijn er geen duidelijke b… meer en gaat
het doek niet altijd meer dicht tussendoor.
de middagvoorstelling: de m…
Deel 8
2
1
4
A N T A G O N
I
S T
3
O V A T
U
D
6
F
I
7
G U R A N T
T
T
T
E U R
P
O
I
A
E
C
E
L
U
E
G
S
O
M
A
W
K
O
C A S T
R
I
N
B
È
K
U
16
I
M E U R
A
S
17
V
T
R E G
I
S
S
D
P
I
M
I
E K
15
G R
I
E
20
N
G
N
18
K
R
A
B
O
E
N
S C È N E
O
K
T
D
R
W
-
R
T
I
P
21
S
R
M
J
I
E
A
V
E
M
T
D E
B U T A N T
I
I
N
E
È
N
C O U L
22
I
S
S
E N
23
E
E U R
H
19
G E N E R A L
E
1
P
12
11
9
K
Opdracht 3
L
O
O
8
I
M
F
5
S
10
14
S O U F
K
C
I
13
7
I
E
E
De theatertekst of het script
Lees de eerste scène van het eerste bedrijf uit het toneelstuk De onbeminden van François Mauriac.
EERSTE BEDRIJF
De werkkamer van de heer de Virelade in een groot landhuis. Een zonnige
lentemiddag. Door de vensters is het groene lover van bomen te zien.
Marianne de Virelade komt binnen, aarzelend gevolgd door haar vriendin
Rose.
Eerste scène
Rose, Marianne
ROSE
Nee, Marianne, je weet toch dat de werkkamer van je vader
verboden terrein is …
Vraag 58 - Ga je graag uit of blijf je liever thuis?
491
49
MARIANNE
Ik haat deze kamer, en toch zou ik er uren kunnen vertoeven …
ROSE
En als je vader nu ineens terugkwam! Marianne, kom, laten we gaan!
MARIANNE
Wees maar niet bang: hij blijft in Bordeaux zo lang als hij kan … En aangezien zijn oude
chauffeur er minstens twee uur over doet om de zestig kilometer af te leggen die ons
van Bordeaux scheiden … We hebben een zee van tijd …
ROSE
Jawel, maar als je vader achter het stuur gaat zitten … Die zet er zo’n vaart achter …
MARIANNE
Vroeger misschien … Maar tegenwoordig rijdt hij bijna nooit meer.
ROSE
Waarom niet? Hij is toch niet zo oud?
MARIANNE
Omdat hij daartoe niet meer … Al merk je er eigenlijk niks van, hoeveel hij ook
gedronken heeft …
ROSE
[gechoqueerd] Marianne! Hoe durf je!
MARIANNE
Ik laat je graag blozen. Ja, waarde dame, dat soort dingen krijg je te horen als je je met
de jongste telg van de Virelades inlaat!
ROSE
Je weet heel goed dat Elisabeth het niet op prijs stelt als we over dit soort dingen
praten.
MARIANNE
Mij bevalt het wel. En van mijn zuster hoef ik geen bevelen aan te nemen.
ROSE
[verwijtend] Oh! Marianne! Dat is slecht! Een zus die je heeft opgevoed, die een moeder
voor je is geweest, en die tien jaar ouder is dan jij!
Uit: De onbeminden, François Mauriac, Amsterdam International Theatre & Film Books
2
Iedere scène in een toneelstuk is opgebouwd op basis van de vijf w-vragen. Beantwoord de vragen over de
scène die je net gelezen hebt.
1 Wie speelt een rol in de scène?
Marianne en Rose
2 Wat gebeurt er in de scène? Wat is de handeling?
Marianne is in de verboden werkkamer van haar vader: Rose vindt dat geen
goed idee.
3 Waarom gebeurt dat?
(reden)
De vader van Marianne is niet thuis, dus nu is het haar moment.
4 Waar speelt dit zich af?
(ruimte)
In de werkkamer van de heer de Virelade in een groot landhuis
5 Wanneer gebeurt het?
(tijd)
Op een zonnige lentemiddag
492
Deel 8
Een theaterscène bestaat uit een gebeurtenis of handeling. De handeling speelt zich af in
een bepaalde ruimte en tijd. De personages hebben altijd een bepaalde reden om de
handeling uit te voeren.
De uitgeschreven tekst van een theaterstuk noem je het script.
3
Een woord of een zin kun je op heel wat verschillende manieren uitspreken. De manier waarop je het uitspreekt, laat horen wat je echt bedoelt of hoe je je voelt op dat moment.
Bekijk het script van De onbeminden opnieuw. Hoe weet de acteur hoe hij zijn tekst precies moet uitspreken?
Tussen vierkante haakjes staat soms wat extra informatie.
4
ant
Het script van een theaterstuk is altijd in de directe / indirecte rede geschreven (markeer het juiste antwoord). De woorden die de acteur moet zeggen, worden letterlijk weergegeven. Waarom?
Dat is de gemakkelijkste manier voor de acteur om zijn tekst uit zijn hoofd te
leren. Het enige waarmee hij verder nog rekening moet houden, zijn de instructies tussen haakjes.
5
Dit script is een gesprek tussen twee personen. Hoe noem je dat?
Een dialoog
In een theatervoorstelling staat soms slechts één acteur op het podium die in feite een gesprek met zichzelf
of het publiek aangaat. Hoe noem je dat gesprek?
Een monoloog
Het script is altijd in de directe rede geschreven, zowel bij monologen als dialogen. Tussen
haakjes staan aanwijzingen voor de acteur. Die aanwijzingen noem je regieaanwijzingen.
Opdracht 4
Soorten theater
Je zag al heel wat woorden uit en kenmerken van het theater. Maar wat is
theater eigenlijk?
Voor onze jaartelling hadden de Grieken het theater uitgevonden. Het woord
‘theater’ komt dan ook van het Griekse woord ‘theatron’. Dat betekent:
kijken naar een bepaalde plaats. Je kunt spreken van theater wanneer een of
meerdere spelers op een speelplek optreden voor een publiek.
Er bestaan heel wat verschillende vormen van theater. Verbind de soorten
theater met hun definities.
Vraag 58 - Ga je graag uit of blijf je liever thuis?
493
49
1 Tragedie
a Toneelstuk waarin een deel van de tekst gezongen wordt. Gesprekken
gaan spontaan over in liederen.
2 Komedie
b Toneelstuk dat realistischer is dan de klucht. Mensen worden
geconfronteerd met een probleem, maar het loopt meestal goed af.
Het is vrolijk en grappig.
3 Tragikomedie
c Toneelstuk dat gezongen en orkestraal begeleid wordt.
4 Klucht
d Toneelstuk over een held die een mooie toekomst lijkt te hebben, maar
door het noodlot achtervolgd wordt en uiteindelijk ten onder gaat.
5 Musical
e Muzikaal toneelstuk dat in tegenstelling tot de meeste opera’s een
lichte inhoud heeft en meestal een goede afloop kent. Het bestaat uit
een luchtig verhaal dat deels gesproken en deels gezongen wordt.
Letterlijk betekent het ‘kleine opera’.
6 Opera
7 Operette
f
Kort toneelstuk waarin ze een komisch geval uit het dagelijks leven op
grappige wijze behandelen.
g Toneelstuk waarin afwisselend ernstige en vrolijke elementen aan bod
komen. Het grootste deel van het stuk is wel komisch.
1
2
3
4
5
6
7
d
b
g
f
a
c
e
Het woord ‘theater’ komt van het Griekse ‘theatron’ = kijken naar een bepaalde plaats.
Een aantal soorten theater zijn de komedie, de klucht, de tragedie, de tragikomedie de
mu
musical, de opera en de operette.
2 Op de buis
Opdracht 5
Het televisiedrama
Vul de ontbrekende woorden in. Je krijgt telkens de beginletter.
Heel wat mensen zijn fan van het televisiedrama. Hoe dat komt, is niet moeilijk te verklaren: het
dagelijks
l even
wordt in het televisiedrama weergegeven en mensen vinden het
leuk om daarover na te denken en op die manier hun eigen leven beter te begrijpen.
Er zijn heel wat soorten televisiedrama’s, maar de twee meest bekende en geliefde zijn zonder twijfel
de soap
de politieserie
en de politieserie
telkens een g esloten
. Het grootste verschil tussen de twee is dat er in
e inde
is. In elke aflevering
komen dezelfde personages terug zoals de politie-inspecteurs, maar de verhaallijn is in iedere aflevering
494
4
Deel 8
anders en op het einde is er telkens een oplossing. De soap
daarentegen kan jarenlang
doorgaan zonder het verhaal van de personages ooit echt af te sluiten. De bekendste soap over de hele
wereld is zonder twijfel het Amerikaanse The
Beautiful
of Mooi
Bold
and
en Meedogenloos
the
zoals wij het in het Nederlands
vertalen. Die soap speelt al vanaf 1987 en wordt in 130 landen uitgezonden.
In Vlaanderen zijn de twee bekendste soaps Thuis
(op één) en Familie
(op VTM).
Ben jij ook fan?
Opdracht 6
1
De soap
Vul de ontbrekende woorden in. Kies uit:
dagelijks / decors / overdramatisering / rode draad / uitgesponnen / cliffhanger / kijkcijfers /
soap opera / plotlijnen / weinig / voorspelbaar / feuilleton / spannend / onrealistisch / huisvrouwen /
close-up / onthullende / namiddag / gewone / inlevingsvermogen / primetime / komisch /
zeepfabrikanten / emotionele / buitenlocaties / zeepproducten / traag / spectaculaire / rivaliserende
De naam ‘soap’ komt van het Amerikaanse ‘soap opera
’. De uitzendingen
van de soap opera werden in de jaren dertig op de radio en vanaf de jaren vijftig ook op de televisie
uitgezonden. Ze werden oorspronkelijk gemaakt voor huisvrouwen
en werden
aanvankelijk in de namiddag uitgezonden. Je zal dan ook niet vreemd opkijken dat de soap opera
gesponsord werd door zeepfabrikanten
zeepproducten
die tussendoor reclame maakten voor hun
. Zo konden ze heel wat vrouwen bereiken.
Het principe waarbij het dagelijks
leven van gewone
mensen elke dag wordt gevolgd, zie je voor het eerst in het feuilleton
. Feuilletons
zijn vervolgverhalen in de krant die in de negentiende eeuw ontstonden. Pas in de jaren dertig
ontstonden de hoorspelen die op de radio werden uitgezonden, de soap opera’s, die daarna naar de
televisie overgingen.
Vraag 58 - Ga je graag uit of blijf je liever thuis?
495
49
Soaps worden meestal in primetime
kijkcijfers
uitgezonden om zo de hoogst mogelijke
te behalen. De meeste soaps worden dagelijks uitgezonden. Daarom
is er weinig voorbereidingstijd, wat wel eens kan zorgen voor mindere acteerprestaties. Soaps kosten
relatief weinig
geld omdat de meeste scènes uit dialogen bestaan die altijd
in dezelfde decors
buitenlocaties
worden gespeeld, en omdat er zelden speciale effecten of
worden gebruikt.
Alle afleveringen gaan over een vaste groep personages waarbij verschillende
plotlijnen
elkaar kruisen. Het verhaal kent geen afgebakend begin en
einde en wordt uitgesponnen
voorspelbaar
over heel wat seizoenen. Het verhaal is ook vaak
. Daardoor loopt het verhaal soms heel traag
is het niet echt spannend
en lijkt er na een aantal afleveringen weinig
vooruitgang te zijn gemaakt. Voordeel: je kunt een paar weekjes op reis gaan zonder iets te missen.
De traditionele soap staat meestal in het teken van verschillende families en hun onderlinge
(rivaliserende
) verhoudingen. Daaruit volgen emotionele intriges en spannende
verwikkelingen die als een rode draad door de serie lopen.
Heel wat afleveringen eindigen met een cliffhanger
. Dat is een spannend
einde van een aflevering die de nieuwsgierigheid van de kijker naar de volgende aflevering prikkelt.
Cliffhangers zijn dan ook vaak onthullende
of emotionele
momenten in het verhaal. Het zijn situaties die de vraag oproepen hoe het verhaal verder zal verlopen.
Zeker in de laatste aflevering van een seizoen is er een spectaculaire
De close-up
cliffhanger.
is het meest gehanteerde cameraperspectief om
emoties duidelijker zichtbaar te maken. Daarmee doet de soap een sterk beroep op het
inlevingsvermogen
van de kijker. Ook worden situaties vanuit meerdere
perspectieven bekeken, zodat de kijker zelf kan beslissen met welk(e) personage(s) hij of zij meeleeft.
Toch zijn soaps vooral een middel om te ontsnappen aan dagelijkse zorgen. Heel wat
gebeurtenissen zijn overdreven en onrealistisch
komisch
en daarom komt de soap soms
over. Problemen en emoties worden overdreven uitvergroot waardoor
er vaak sprake is van overdramatisering
.
Woordverklaring
496
6
Deel 8
keme
intrige = oneerlijke en stie
eiken
ber
te
l
doe
een
om
methode
(ook: verhaallijn)
2
Bekijk het fragment uit Zonde van de zendtijd. Daar drijven ze de
spot met de soap Thuis. Welke typische kenmerken van de soap
vergroten ze uit?
Heel wat familiale relaties
Heel wat verhaallijnen die door elkaar lopen
Ze geven het dagelijks leven en de miserie ervan
weer: jaloezie, ongelukken …
Niet meer realistisch: moord, dubbelganger
spectaculaire cliffhanger: Manfred
De term soap komt van de zeepfabrikanten die de eerste hoorspelen op de radio
sponsorden.
In een soap zijn de personages stereotiep en wordt heel wat overdreven.
Het gaat altijd over de persoonlijke problemen en emoties van een vaste groep
personages.
Er lopen heel wat verhaallijnen en familiale relaties door elkaar.
In één aflevering gebeurt er maar weinig. Op vrijdag of op het einde van het seizoen eindigt
de soap vaak met een cliffhanger zodat de kijker nieuwsgierig blijft naar het vervolg.
De close-up vergroot de emoties van het personage uit.
Wat moet je kennen?
Wat moet je kunnen?
Je kent de woordenschat over theater.
Je weet hoe een theaterscène in een script
gegoten wordt.
Je kent de verschillende soorten theater.
Je kunt de woordenschat over theater
gebruiken.
Je kunt de verhaalelementen zoals
personages en thema’s in een soap
herkennen en benoemen.
Je kent de oorsprong van de term ‘soap’.
Je kent de inhoudelijke kenmerken van een
soap.
Vraag 58 - Ga je graag uit of blijf je liever thuis?
497
49