duurzaamheid - Johan de Witt

Ouderblad Johan de Witt-gymnasium | Jaargang 7-2
schoolgebouw
Johan de
Witt-gymnasium
Leerlingzorg binnen
de school
maak kennis met
de pr-commissie
De aarde
doorgeven?
Duurzaamheid
Burg. de Raadtsingel 89
3311 JG Dordrecht
Telefoon: 078 613 39 66
Telefax: 078 631 09 38
E-mail: [email protected]
www.veldlaw.nl
Van de redactie
Aperta / editorial
Groen, groener, groenst
Na al het verkiezingsgeweld in de wereld en in ons eigen land, komt
JOHAN met een GROENE editie. Laat de koning zich lekker met de
kabinetsformatie gaan bemoeien, wij zijn even discussie-moe. Het
zoveelste actualiteitenprogramma gaat op mute (of groener nog... zet
hem even uit!). Lees nog even niet het concept-regeerakkoord om te
checken of u de juiste keuze heeft gemaakt... Kom tot rust in de oase
die JOHAN voor u heeft samengesteld en zweef even met ons mee
over de interessante artikelen die u aan zult treffen in deze
GROENE JOHAN.
Aperta:
‘Openheid van zaken.
En dat in het Latijn.
Wij dachten dat het thema ‘duurzaamheid’
voor haar leerlingen die op enig moment
Van het werkwoord
wel iets zou zijn deze keer. Actueel en
meer behoefte hieraan hebben, kunt u
aperire het voltooide
toepasselijk, maar ook best moeilijk,
lezen in deze interessante bijdrage. Mooi
regelmatig ter discussie gesteld en
om als ouder op deze manier de weg naar
ongrijpbaar voor velen van ons.
individuele, passende zorg uitgelegd te
Daarom wilden wij mensen aan het woord
krijgen.
laten die ons hierover aan het denken
passieve deelwoord:
apertus. En dan
natuurlijk in het onzijdig
meervoud. Geniaal.’
Citaat: M. de Hoon.
kunnen zetten, zodat wij aan het eind onze
Onze JdW-filosoof heeft het begrip
eigen keuzes kunnen maken op het gebied
duurzaamheid tot de bodem uitgezocht en
van dagelijkse duurzaamheid en onze
komt met verrassende inzichten. De uitingen
verantwoordelijkheid kunnen nemen voor
van de heer Van der Held zijn altijd voer voor
onze planeet.
discussie en zo hebben we in elk geval weer
Vanaf jaargang 2010
een debat!
JOHAN.
In onze JdW-wereld zijn deze wijsgeren
Er is natuurlijk meer, te veel om hier de revue
algauw de leden van het lerarenkorps, en
te laten passeren, of moet ik zeggen te veel
JOHAN wil dan ook onze vaste columnisten
om overheen te zweven? We willen namelijk
en de mensen die een bijdrage hebben
niet meer dat u zweeft, maar alle bijdragen
geleverd aan deze editie hartelijk bedanken.
echt leest! De redactie heeft ze met liefde en
Vanuit de hoek van het vak aardrijkskunde
met ZORG voor u samengesteld.
Samen met
P. Barendregt
initiatiefnemer van
Aperta (1994).
vertelt de heer Kooijman wat onze jongeren
in de zes jaren gymnasium wordt bijgebracht
Voor nu veel leesplezier en wijsheid met uw
over duurzaamheid en welke conflicterende
duurzame keuzes gewenst!
belangen hierbij een rol spelen. Contumelia
heeft het over onze wegwerp-maatschappij
De redactie, Han van Antwerpen, Nadja
en de vooruitziende blik van Horatius.
Duykers, Patrick van ‘t Hof, Marieke Hoekstra,
Mascha Joustra, Liene Jouwsma, Martine
Duurzaamheid gaat blijkbaar ook over
Kluver, Belinda Noorland, Petrina van der
zorgdragen. Het artikel over passende
Meer, Odette Schouten en Diana van Veen
zorg in ons onderwijs is hierbij een mooie
aanvulling. Hoe het JdW dit in praktijk brengt
3
Groen, groener, groenst
Inhoud
14
School en …
3Aperta/editorial: Groen, groener, groenst
5
Van de rector: Voorwoord
7
Van de voorzitter: Duurzame betrokkenheid
54
Verslag van de ALV 2016
Informatief
8
8
12
Leerlingzorg binnen het Johan de Witt-gymnasium
14
Leerlingen promoten het JdW: Maak kennis met
de pr-commissie
Reportage
19
JdW-leerlingen glijden 2016 uit
24
Klas 1: Voor alles is er een eerste keer
26
Open dag 2017
30
Kleine Avond
34
Vossius RAW wil historie schrijven
56
JOHAN moet even wat rechtzetten…
thema
19
26
28
8
Duurzaamheid schoolgebouw
25
Test je kennis
28
Warmetruiendag 2017
33
Test je kennis! - Antwoorden en uitleg
36
De aarde doorgeven? Over duurzaamheid
in de geografie
41
Hoe duurzaam is het JdW-onderwijs?
52
Duurzaamheid - een bodemonderzoek
Mensen
44
Reünisten Hannah van den Ende en Susanne Fels
Spitten naar De Witt en tijdgenoten
48
‘De leeuw ontmoet de koninklijke vaan’
Columns en cartoon
44
30
20
Duurzaamheid der duurzaamheden
23
Stichting Studium Generale: DURIBILITAS, DURITIA
of toch PERENNUS?
37
Cartoon, Jacky To, klas 4D
38
Ouder en wijzer: Groentje
58Contumelia: Aere perennius
Varia
4Inhoudsopgave
4 Johan
6
Colofon en oproep voor adverteerders
56
Thema volgende JOHAN
Van de rector
Voorwoord
Het thema voor deze editie van de Johan,
beperking van het gebruik van papier en nog
duurzaamheid, is geen gemakkelijke. Ook
consequentere afvalscheiding.
voor de schrijver van het voorwoord zijn er
wel eens thema’s geweest die makkelijker
Een tweede manier om duurzaamheid aan
aanknopingspunten te bieden hadden. Maar
de school te koppelen is een totaal andere:
goed, volgens hedendaags jargon: het is een
in welke mate is ons onderwijs duurzaam
uitdaging.
in de zin dat het onze leerlingen goed op
hun toekomst voorbereidt? Is datgene wat
Bijzonder is het natuurlijk wel om duurzaam-
elke dag in alle vakken van het lesrooster
heid aan het Johan de Witt-gymnasium te
wordt voorgeschoteld voldoende voor een
koppelen. Met zijn bijna 765 jaar kun je de
toekomst die na een diplomering bij ons pas
school toch goed van een vorm van “duur-
echt begint? Leren wij de juiste kennis en
zaamheid” betichten. Er zijn geen gymnasia,
vaardigheden aan? Voeden we, samen met
en waarschijnlijk maar weinig andere scho-
de ouders, onze leerlingen voldoende op
len in Nederland, die in dit opzicht duurza-
om als zelfstandige, verantwoordelijkheid
mer zijn.
nemende burgers hun en onze samenleving
straks verder vorm te geven?
De redactie zal - en terecht - geen genoegen
De discussie over de invulling van onderwijs
nemen met deze erg praktische invulling van
is er overigens een van alle tijden. Beleid-
het thema, dat wel degelijk ook op andere
makers van nu bepalen de inhoud van het
manieren te koppelen is aan de school. Laat
onderwijs nu. Dat was in het verleden zo en
ik er eens twee nemen.
zal waarschijnlijk ook in de toekomst gebeuren. Als maar wel iedere beleidsmaker zich
Zo is het schoolgebouw sinds een half jaar
realiseert dat hij of zij de toekomstkansen
aangesloten op het HVC-netwerk. Geen eigen
van onze kinderen mede beïnvloedt. En dan
verwarmingsketel meer, wel gebruik van rest-
dringt zich onontkoombaar de vraag op: is
warmte van de vuilverbrandingsinstallatie
het onderwijs van nu duurzaam voor toe-
op De Staart. Toen het gebouw ruim drie-en-
komstige generaties? Ik durf niet te beweren
een-half jaar geleden weer door ons betrok-
dat dat zonder meer het geval is. Ook wij, do-
ken werd moesten we nog in onze warmte
centen en schoolleiding van het JdW, hebben
voorzien door een aparte warmtegenerator
voor het organiseren van duurzaam
op het plein voor de school. Nu is daar nog
onderwijs geregeld beleid, met inspiratie
slechts de omheining met coniferen van
en ondersteuning, nodig.
over. Ook bij de bouw en renovatie is er veel
aandacht geweest voor energiebesparende
Hans Dekker, rector
maatregelen zoals zichzelf uitschakelende
verlichting, extra isolatie van gevels en
dubbele beglazing.
Al met al een paar stappen in de goede
richting, waarbij meteen opgemerkt moet
worden dat er nog meer winst te behalen
‘Met zijn bijna 765 jaar kun je de
school toch goed van een vorm van
“duurzaamheid” betichten’
is met aanvullende maatregelen als
5
Colofon
Jaargang 7, nummer 2
maart 2017
Redactie
Han van Antwerpen (coordinator
en redigeerwerk), Nadja Duykers
(tekstschrijver en redigeerwerk),
Marieke Hoekstra (tekstschrijver
en redigeerwerk), Martine Kluver
(tekstschrijver en redigeerwerk),
Belinda Noorland (tekstschrijver
en redigeerwerk), Diana van Veen
(tekstschrijver en redigeerwerk),
Patrick van ’t Hof (tekstschrijver en
eindredactie), Mascha Joustra (fotografie)
Odette Schouten (fotografie),
Petrina van der Meer (fotografie),
Liene Jouwsma (vormgeving)
Met bijdragen van
Lotte Langerak, Derron van Os, Lieve
Pelle, Jacky To, K. Bos, J.A. Dekker,
D. de Gelder, L. van der Held, M. de
Over Johan
JOHAN wordt vervaardigd door ouders van leerlingen van het Johan de Wittgymnasium. Het blad is schoolgerelateerd, wordt geïnitieerd door en opereert
onder auspiciën van de oudervereniging.
Hoon, J.W. Koch, F. Kooijman, P. van
der Linden, J. van Ringelenstein, Hannah
Het blad heeft primair tot doel ouders en verzorgers van JdW-leerlingen nauwer
van den Ende, Susanne Fels, Patrick
te betrekken bij de school en te informeren over het reilen en zeilen op en rond
van ’t Hof, Myra Kleiweg de Zwaan,
Niels Mooij, Maarten Veldhuijzen
school, beschouwd vanuit een ouderperspectief en met de intentie een blad voor
de gehele school te zijn.
Met dank aan
Het blad wordt verspreid onder ouders, (oud-)personeel en overige betrokkenen,
Marisa van Aalst, Koen van der Linden,
alsook digitaal gepubliceerd op de site van het Johan de Witt-gymnasium.
Bjarne Oranje, Rianne Scheerhoorn,
Jochem Stoop
Adverteren
Inzenden
Iedereen wordt van harte uitgenodigd
De productie van JOHAN in de vorm
Wenst u meer informatie, of overweegt
tot het insturen van kopij. Ook sugges-
en het formaat zoals u deze nu inziet,
u deelname? Stuur een berichtje aan
ties voor artikelen en andere tips
wordt mede mogelijk gemaakt door
[email protected] en de redactie
onze adverteerders. De redactie
neemt contact met u op.
zijn welkom. Kopij wordt getoetst op
plaatsbaarheid.
De volgende JOHAN verschijnt in
week 26, 2017. Sluitingsdatum kopij:
11 mei 2017.
Druk & distributie
Drukkerij Van Gogh Zwijndrecht
SSKW Dordrecht
Grootverzet Fietskoeriers Dordrecht
streeft naar een goed samenspel
tussen reclame-uitingen en beeld- en
Als deze visie u aanspreekt en u tot
de groep van adverteerders wil gaan
behoren, maar niet over passend
advertentiemateriaal beschikt, dan
voorziet de redactie van JOHAN daarin:
Correspondentieadres
wij verzorgen de vormgeving voor u.
Redactie JOHAN
Kosteloos!*
p/a Oranjepark 11
3311 LP Dordrecht
e-mail: [email protected]
6 Johan
* Vraag naar de voorwaarden.
tekstitems.
‘Reken erop dat uw
advertentie gezien wordt!’
Van de voorzitter
Duurzame betrokkenheid
Nog niet zo heel lang geleden, we praten
gymnasium gelegd (waarin tot het geluk van
over het begin van deze eeuw, stond
onze kinderen het dragen van kleren wél
het categoraal gymnasiumonderwijs in
gebruikelijk is).
Dordrecht er heel anders voor dan nu. Kleine
Intussen is de oudervereniging niet meer
scholen zaten in het verdomhoekje, grote
weg te denken uit het huidige Johan de Witt-
scholengemeenschappen waren in opmars.
gymnasium. Nu het met de duurzaamheid
Dit had ook zijn weerslag op het Johan de
van de school voorlopig wel goed zit, zet
Witt-gymnasium. Onder politieke druk
de oudervereniging zich in voor de andere
werden diverse opties voor (bestuurlijke)
doelen uit haar statuten. Kort gezegd: het
schaalvergroting verkend. De toekomst van
betrekken van ouders bij de school, het
het Johan de Witt als zelfstandige school was
behartigen van de belangen van ouders
ongewis. En dat met een robuust verleden
bij de schoolleiding en het stimuleren en
van meer dan 750 jaar. Gesticht als Latijnse
sponsoren van activiteiten die het verblijf van
school in 1253 geldt het Johan de Witt als
onze kinderen op school nóg meer de moeite
het oudste zelfstandige gymnasium van
waard maken. Want zeg nu zelf, behalve
Nederland. Veel duurzamer vind je het niet.
uiteraard de boeiende lessen van bevlogen
docenten, herinner je je van de middelbare
Het was in 2002 dat een aantal betrokken
schooltijd toch vooral ook datgene wat zich
ouders zich sterk maakte voor het behoud
buiten de lessen afspeelde. En dat is waar het
van het categoraal gymnasiumonderwijs
Johan de Witt-gymnasium óók om bekend
in Dordrecht, tegen de stroom van
staat. Van al die leuke extra’s sponsort de
schaalvergroting in. De kleinschaligheid
oudervereniging er ook de nodige. Denk
van de school, gekoppeld aan de kwaliteit
aan projectweken zoals Cross Your Borders,
van het onderwijs, waren immers door de
excursies naar Naturalis en Rijksmuseum
jaren heen (en zijn nog steeds) voor veel
en culturele activiteiten zoals het Cicero
ouders en hun kinderen dé reden om voor
Concours.
het Johan de Witt te kiezen. Het stimuleren
van het behoud van het zelfstandig
Een activiteit die de oudervereniging
gymnasiumonderwijs in Dordrecht was een
binnenkort samen met school organiseert, is
van de redenen voor de oprichting van de
de beroepenavond voor leerlingen in klas 3.
oudervereniging. Duurzaamheid (in dit geval
Om hen te helpen bij het maken van een
van het categoraal gymnasiumonderwijs in
‘duurzame’ profielkeuze, vertellen ouders
Dordrecht) is daarmee één van de pijlers van
van (oud-)leerlingen op school over hun
onze vereniging.
vakgebied. Leerlingen vragen deze mensen
‘Gesticht als Latijnse
school in 1253 geldt
het Johan de Witt als
het oudste zelfstandige
gymnasium van
Nederland. Veel
duurzamer vind je
het niet’
het hemd van het lijf en toetsen zo hun
Het gymnasiumonderwijs gaat overigens,
toekomstdromen aan de realiteit.
hoe kan het ook anders, terug tot in de
Ook via onze prachtige JOHAN betrekken wij
Griekse oudheid. Door de vele oorlogen
u driemaal per maal per jaar bij de school
hechtten de Grieken veel belang aan
waar uw kinderen zoveel uren doorbrengen.
lichamelijke oefening. Sport (gymnastiek)
Heeft u vragen of suggesties? Wij horen het
werd destijds naakt (gumnós, γυμνός)
graag.
beoefend. Toen later de geestelijke
ontwikkeling van leerlingen meer centraal
Niels Mooij,
kwam te staan, was de basis voor het huidige
voorzitter oudervereniging
7
Thema
Duurzaamheid schoolgebouw
Johan de Witt-gymnasium
Aansluitend bij het thema van deze JOHAN heeft de redactie een afspraak gemaakt met
Pieter van der Linden (conrector bovenbouw) en Jan van Ringelenstein (hoofdclaviger).
Beide heren zijn vanuit hun takenpakket bezig met de duurzaamheid van het schoolgebouw.
Bij de start geven zij aan dat duurzaamheid een mooi idee is, maar vaak te duur. Nog
nieuwsgieriger geworden naar de duurzaamheid van het gebouw, start ik het gesprek.
tekst Marieke Hoekstra Fotografie Mascha Joustra. Bijdragen door: Robert Crabbendam (HVC groep),
Bart Muller (voormalig rector JdW) en Christian Janssen (TenW architecten en adviseurs)
Uitgangspunten en
keuzes (ver)nieuwbouw
schoolgebouw
te renoveren. Er is dus bewust niet gekozen
voor slopen, maar om het gebouw door middel van een aanbouw aan te passen aan de
hedendaagse functionele eisen.
In 2014 is de (ver)nieuwbouw van het
‘Een schoolgebouw
met een laag
energieverbruik
en een gezond
binnenmilieu als het
gaat om luchtkwaliteit,
temperatuur en
comfort, licht en
geluid’
schoolgebouw van het Johan de Witt-gym-
Concept frisse scholen
nasium opgeleverd. Eén van de belangrijk-
Uitgangspunt bij de (ver)nieuwbouw
ste duurzame aspecten is dat er destijds is
van het schoolgebouw was het principe
gekozen het schoolgebouw te handhaven en
van Frisse School. De definitie van een
frisse school is: ‘een schoolgebouw met
een laag energieverbruik en een gezond
binnenmilieu als het gaat om luchtkwaliteit,
temperatuur en comfort, licht en geluid.’
Voor een Frisse School gelden in principe
drie niveaus: A, B en C. Niveau C is gelijk aan
het bouwbesluit (verplichte eis), niveau B
is beter en A is het hoogste niveau. Tijdens
het ontwerpproces zijn deze niveaus
uitgangspunt geweest. Het doel voor het
schoolgebouw was niveau C te halen, en
daar waar mogelijk zelfs niveau B.
Energieverbruik
De Energie Prestatie Coëfficient (EPC, een
index die de energetische efficiëntie van
(nieuw)bouw aangeeft) moest destijds
volgens het bouwbesluit voldoen aan 1
(op een schaal van 2,5 tot 0, waarbij 0 het
meest zuinig is). Hier voldoet het gebouw
ruimschoots aan. In de EPC-berekening is
uitgegaan van traditionele verwarming.
8 Johan
Nu het schoolgebouw is aangesloten op
stadsverwarming zou in theorie de EPCscore nog gunstiger moeten zijn.
Deze hoge EPC-score is het gevolg van toepassing van hoge ‘RC-waarden’ (isolerend
vermogen van materiaal) van de gevels, dak
en vloeren van de aanbouw. Ook zijn er
delen van het bestaande gebouw geïsoleerd,
zoals het dak. Er zijn aluminium kozijnen
gebruikt met HR++-glas (dubbelglas). In het
bestaande gebouw zijn achterzetramen
geplaatst. Ook zijn er installatie-technisch
duurzame aspecten gebruikt als hoogfrequente verlichting met daglicht-afhankelijke
regeling. Voordelen van de achterzetramen
zijn dat de warmte in de klaslokalen grotendeels blijft hangen en dat de oorspronkelijke
raam(kozijnen) behouden zijn gebleven. Een
nadeel is echter dat ze heel hoog, en dus heel
zwaar zijn, zodat ze nauwelijks opengezet
kunnen worden. Het ventileren van de
klaslokalen is daarom soms lastig.
GPR gebouw
‘GPR gebouw’ is een methode waarmee
ontwerpkeuzes in een vroeg stadium de
duurzaamheid van een gebouw zichtbaar
maken. Voor het schoolgebouw van
het Johan de Witt zijn aan de volgende
duurzaamheidsmaatregelen cijfers gegeven:
energie (6,3), milieu (6), gezondheid (6,8),
gebruikskwaliteiten (8) en toekomstwaarde
(7,8). Al met al een redelijke score op het
V.l.n.r.: Pieter van der Linden, conrector bovenbouw en Jan van Ringelenstein,
hoofdclaviger (sleutelbewaarder)
gebied van duurzaamheid!
een licht gebouw is en dat er aandacht is
Duurzaam materiaalgebruik
voor een goede akoestiek en ventilatie- en
Er is gekozen voor traditionele, beproefd
klimaateisen. Zo is ook de lichtstraat in het
duurzame materialen als een bakstenen
hart van het gebouw ontstaan naast de oude
gevel. Bij de opbouw van het gebouw is
buitengevel, waardoor daglicht in het hart
gekozen voor dragende gevels met een
van het gebouw terechtkomt.
kolommenstructuur aan de binnenzijde.
Binnenwanden zijn van ‘metalstud’
(universeel, niet-dragend en lichtgewicht
Stadsverwarming
Een in het oog springende, duurzame maat-
scheidingswandsysteem) met een
regel voor het schoolgebouw is de aanslui-
gipsbeplating, zodat er een grote flexibiliteit
ting op stadsverwarming. Een voorwaarde
in de toekomst ontstaat. Het is dus mogelijk
voor medefinanciering aan de (ver)nieuw-
om eventuele aanpassingen aan de ruimtes
bouw van het schoolgebouw door de ge-
te maken.
meente Dordrecht was dat de school gebruik
‘Een in het oog
springende,
duurzame
maatregel voor het
schoolgebouw is
de aansluiting op
stadsverwarming’
ging maken van stadsverwarming. Toen
Zichtbare duurzaamheid gebouw
het schoolgebouw werd opgeleverd, was de
Ouders en leerlingen kunnen terugzien in
stadsverwarming nog niet gereed. Op het
het schoolgebouw dat rekening is gehouden
voorplein van de school is toen een tijdelijke
met duurzaamheid aan het feit dat het
installatie gemaakt. >>
9
>> Deze is sinds kort afgebroken, omdat de
definitieve installatie gereed is. Die staat in de
kelder van het JdW-schoolgebouw, en wordt
ook gebruikt door de naastliggende Bavinckschool.
Essentie van stadsverwarming
Bij het verbranden van afval dat niet
gerecycled kan worden, komt (heel) veel
warmte vrij. Daar wordt eerst elektriciteit van
gemaakt. De warmte die daarna nog overblijft,
wordt in buizen gestopt en in de vorm van
warm water aan de klanten van HVC (afvalen energiebedrijf in Dordrecht) geleverd die
op het warmtenet zijn aangesloten. Daar
wordt het gebuikt om woningen en bedrijven
mee te verwarmen en om warm tapwater
te maken. Zie voor de werking van de
stadsverwarming ook:
https://vimeo.com/152583748.
Recyclen stoom Chemours
Tussen HVC en Chemours (chemiebedrijf in
Dordrecht) is een stoomleiding aangelegd.
Hiermee wordt stoom die vrijkomt bij het
verbranden van afval geleverd aan Chemours.
Hierdoor hoeft Chemours minder aardgas
te verbranden om in de stroombehoefte te
voorzien. Deze stoomleiding is de start van het
warmtenet in Dordrecht. Op het terrein van
Chemours wordt de stoom omgezet in warm
water dat aan het warmtenet van Dordrecht
wordt toegevoegd.
Duurzame aspecten
stadsverwarming
Klanten die aangesloten zijn op het warmtenet verbranden geen aardgas meer, maar
gebruiken warmte die anders verloren zou
gaan. Omdat bij het verbranden van aardgas
CO2 vrijkomt, geeft deze warmtelevering dus
CO2-reductie.
Beheer stadsverwarming
Het beheer van de stadsverwarmingsinstallatie
is ondergebracht bij de H3O-stichting, waar de
Bavinckschool een onderdeel van is. Dit loopt
goed, maar vergt wel afstemming.
Op dit moment is de school nog aan het ‘oefenen’ met het instellen van de verwarming. De
temperatuur in het gebouw was aan de lage
kant. Gelukkig loopt dat steeds beter. Een uitdaging is dat de temperatuur per lokaal nog
verschilt.
10 Johan
Andere duurzame
aspecten in en rond het
schoolgebouw
Gescheiden afvalinzameling
Duurzame inrichting
Zowel docenten en scholieren maken onder-
Het meubilair in de leslokalen is gemaakt
scheid in papier- en restafval. Gescheiden
van FSC-hout. Dit staat voor Forest
afvalbakken staan zowel in de klaslokalen
Stewardship Counsil en garandeert het
als in de gemeenschappelijke ruimtes. In het
duurzaam gebruik van hout.
algemeen houden de scholieren zich aan de
afvalscheiding, alhoewel soms geconstateerd
Verkeer
wordt dat het op zijn minst prettig is als
98% van de scholieren en docenten komt
afval überhaupt in een afvalbak belandt.
lopend, met de fiets of met het openbaar
‘98% van de scholieren
en docenten komt
lopend, met de fiets
of met het openbaar
vervoer naar school’
vervoer naar school toe. Qua duurzaam
Schoonmaak
verkeersbeleid is dit uitstekend!
Bij het schoonmaken van het schoolgebouw
mag alleen gebruikgemaakt worden van
natuurproducten.
Duurzame koffie
In de docentenkamer wordt gebruikgemaakt
van koffiebonen met het Fairtradekeurmerk.
Dit keurmerk houdt in dat bij de productie
en distributie van de koffiebonen rekening
is gehouden met milieu en mensenrechten.
Bovendien blijkt er heerlijke koffie gezet te
worden met deze bonen, geen onbelangrijke
aanvulling.
Duurzaam handen drogen
In de toiletten hangen blowers in plaats
van papier om de handen te drogen. Dit
voorkomt papierverspilling!
11
Informatief
Leerlingzorg binnen het
Johan de Witt-gymnasium:
het individu centraal
Ga er maar aan staan: ieder lesuur een andere groep leerlingen voor je neus. Jouw vak met
alle ins en outs aan pre-pubers, pubers en adolescenten overbrengen. Voor de leraren van
het Johan de Witt-gymnasium is dit dagelijkse kost. Dat wil niet zeggen dat er sprake is van
eenheidsworst; geen leerling is hetzelfde. Waar de een er met twee vingers in zijn neus
doorheen rolt, zal de ander hard moeten werken. De ene leerling heeft nauwelijks zorg
nodig, de ander heeft behoefte aan ondersteuning of een zorgarrangement. De leraren van
het Johan de Witt-gymnasium zetten zich er iedere keer weer voor in om leerlingen het
onderwijs te bieden dat hen verder brengt. Dat is een compliment waard. In dit artikel leest
u hoe de school leerlingzorg vormgeeft en het nu actuele ‘passend onderwijs’ organiseert in
samenwerking met interne en externe deskundigen.
Tekst diana van veen
De leerlingzorg is verankerd in de school-
gaat om bekende leerproblemen als dyslexie
Fotografie Petrina van der Meer
organisatie door middel van schoolaf-
wordt naar het individu gekeken. Immers,
spraken, protocollen en wetgeving. Maar
wat voor de ene leerling met dyslexie werkt,
het belangrijkste voor leerlingen en ouders
hoeft voor de andere niet te werken. Er zijn
is dat deze wordt vormgegeven door te
kinderen met dyslexie die extra tijd nodig
werken met ‘de gouden driehoek’, dat wil
hebben bij toetsen, terwijl anderen baat
zeggen in samenwerking met leerling,
hebben bij een aangepaste beoordeling bij
ouders en school. ‘School’ wordt hier in
spelling of bij het beperken van leesbeurten.
brede zin opgevat: docenten, mentoren,
leerling
leerjaarcoördinatoren, een intern begeleider
en de schoolleiding spelen een rol in de
leerlingzorg, maar ook de medeleerlingen.
school
ouders
‘De school is betrokken
in brede zin’
‘Niet een protocol is leidend,
maar de individuele leerling’
De mentor is samen met de leerjaarcoördinator het eerste aanspreekpunt voor de basiszorg die binnen de school wordt geboden.
Leerlingen kunnen zelf aangeven dat ze er-
Leerlingen kunnen om verschillende
gens hulp bij nodig hebben, in bijvoorbeeld
redenen zorg nodig hebben. Sommigen
een mentorgesprek. Ook ouders, leraren
hebben bijvoorbeeld dyslexie, autisme
en ondersteunend personeel kunnen bij de
of adhd, anderen een chronische ziekte,
mentor en leerjaarcoördinator terecht als zij
psychische problemen of problemen in
denken dat een leerling zorg nodig heeft.
de thuissituatie. Eigenlijk geldt dat als een
leerling wordt belemmerd in zijn leren en
functioneren op school, er zorg nodig is.
Hoeveel zorg en in welke vorm, wordt per
individuele leerling bepaald. Ook als het
12 Johan
‘Mentor en leerjaarcoördinator
blijven betrokken’
De zorg kan op verschillende manieren
worden aangeboden, afhankelijk van
wat een leerling nodig heeft. Zo kan hij
hulp krijgen in de klas zelf, of in aparte
gesprekken. Naast de leraren houden onder
andere de intern begeleider, de ouderkindcoach (voorheen schoolmaatschappelijk
werker) en de anti-pestcoördinator zich
bezig met delen van de leerlingzorg.
Een belangrijke rol is weggelegd voor de
zorgcoördinator. Zij houdt door diverse
overleggen de vinger aan de pols, en is de
spreekwoordelijke spin in het web van
zowel de interne als externe leerlingzorg. De
leerjaarcoördinatoren en mentoren blijven
op de hoogte van alle ontwikkelingen.
Daarnaast zijn de leerjaarcoördinatoren
verantwoordelijk voor het regelen van
de praktische en organisatorische zaken
rondom de zorg voor de leerlingen binnen
de school. De eindverantwoordelijkheid
voor de leerlingzorg ligt bij de schoolleiding,
maar ook dat de school er verantwoordelijk
vertegenwoordigd door mevrouw Bos.
voor is dat de leerling het onderwijs krijgt
dat hem of haar past. Op het moment dat
‘De zorgcoördinator houdt
overzicht, intern en extern’
een school dit zelf niet kan bieden, is deze
verplicht te zoeken naar mogelijkheden
om dit wel te laten lukken. Dit kan een
andere, ‘gewone’ school zijn die de expertise
Het kan gebeuren dat een leerling meer
wel in huis heeft, of een school voor
nodig heeft dan de basiszorg die het Johan
speciaal onderwijs. In dergelijke gevallen
de Witt-gymnasium biedt. Op dat moment
is een belangrijke rol weggelegd voor de
wordt het Samenwerkingsverband ingescha-
samenwerkingsverbanden binnen het
keld. Het Samenwerkingsverband Passend
onderwijs. In een samenwerkingsverband
Onderwijs Dordrecht heeft de expertise en
zijn de gewone scholen vertegenwoordigd,
contacten in huis om te bepalen hoe de zorg
maar ook de scholen die speciaal onderwijs
aan deze leerling kan worden vormgegeven
bieden. Het Johan de Witt-gymnasium is
en wat ervoor nodig is om deze leerling te
aangesloten bij het Samenwerkingsverband
laten leren en functioneren. Samen met de
Passend Onderwijs Dordrecht. Samen met
begeleider passend onderwijs van het Samen-
de orthopedagogen en begeleiders passend
werkingsverband bekijken school, ouders
onderwijs wordt de leerlingzorg rondom
en leerling hoe er voor de leerling een zorg-
leerlingen vormgegeven en gecoördineerd
arrangement kan worden vastgesteld. Dat
in onderwijsarrangementen. Zowel de
laatste kan op het Johan de Witt-gymnasium
zorgcoördinator als de schoolleiding, maar
zijn, maar er kan ook worden besloten dat
ook een vertegenwoordiger van de ouders
een leerling (eventueel tijdelijk) op een
uit de medezeggenschapsraad heeft geregeld
andere school of met een andere vorm
contact met het Samenwerkingsverband.
van onderwijs beter tot zijn recht komt.
Er wordt dan gesproken over de algemene
‘Passend onderwijs
betekent samenwerken
om goede zorg te
bieden’
leerlingzorg, terwijl in het geval van de
In de media heeft u ongetwijfeld de term
zorgcoördinator individuele leerlingen ter
‘passend onderwijs’ voorbij horen komen.
sprake komen.
Passend onderwijs is een wet die ervoor
moet zorgen dat iedere leerling kan leren en
Wilt u meer weten over de leerlingzorg? Kijkt
zich kan ontwikkelen. ‘Passend’ betekent in
u dan eens op de schoolwebsite onder ‘Over
dit geval dat de leerling het uitgangspunt is,
ons’ bij ‘onderwijs en leerlingbegeleiding’.
Wilt u reageren op dit artikel?
Stuur uw reactie voor de rubriek
‘Beste JOHAN’ naar
[email protected]
13
Informatief
Leerlingen promoten het JdW:
Maak kennis met
de pr-commissie
In het kader van duurzame relaties aangaan, ook met ‘nieuwe’ leerlingen, is de redactie
van JOHAN in gesprek gegaan met mevrouw Bos, conrector onderbouw. Ook begeleidt
en coördineert zij de promotiecommissie. Deze commissie bestaat uit leerlingen van het
Johan de Witt-gymnasium.
tekst Marieke Hoekstra
Fotografie Mascha Joustra
Interview met Keet Bos
Wat is de aanleiding van de oprichting van
en 8 zien onze school in haar ‘normale’ doen
de pr-commissie?
en laten - what you see, is what you get.’
‘De promotiecommissie is opgericht in 2010.
Mevrouw Bos vervolgt: ‘Tijdens de open dag
Voor die tijd bezocht ik zelf basisscholen
fleuren de pr-leerlingen de school wat op. Ze
om voorlichting te geven en was ik veel aan
zetten vlaggen en stands klaar, delen naam-
het woord. Een ex-leerlinge, Loïs Schipper,
kaartjes en consumpties uit, helpen eerste-
gaf aan dat ze meewilde om voorlichting
klassers bij vragen waar ze zelf nog geen ant-
te geven bij haar ‘oude’ basisschool, de
woord op hebben en verwijzen eventueel
Horizon. Ik merkte dat de leerlingen van
ouders door naar collega’s. Aan het einde
groep 7 en 8 aandachtiger luisterden naar
van de middag nemen ze een vragenlijst af
Loïs. Ze waren onder de indruk en stiller.
en maken ze een vlog. Op de scholenmark-
Loïs maakte de informatie begrijpelijker en
ten presenteren zij de school aan de ouders
inzichtelijker. Ze sprak ze aan op een andere
en hun kinderen. Zij doen dat op hun ‘eigen’
manier, zij was nog één van hen. Dit bracht
wijze. En tijdens het bezoek aan een basis-
me op het idee om vaker leerlingen in te
school laten de pr-leerlingen aan groep 7 en
zetten voor pr-activiteiten. Nu gebeurde
8 een powerpoint-presentatie zien van de da-
dat alleen bij de open dag, waar ouders
gelijkse gang van zaken. Het lesrooster komt
rondgeleid worden door eerstejaars.’
aan bod, de projecten, hun favoriete bezigheden en de excursies. Daarna beantwoorden
Wat is het belangrijkste doel van de
zij alle vragen, zoals “hoe lang doe je over
pr-commissie en welke activiteiten horen
het huiswerk” en “is het moeilijk?”.’
daarbij?
14 Johan
‘Het belangrijkste doel is ‘nieuwe’ leerlingen
Wie zitten er in de pr-commissie?
wegwijs maken op onze school op een zo
‘De pr-commissie bestaat nu uit negen leerlin-
‘eerlijk’ mogelijke manier. Dit wil zeggen
gen, verdeeld over klas 1 t/m 5. Helaas ontbre-
dat de leden van de pr-commissie zo dicht
ken er op dit moment leerlingen uit leerjaar
mogelijk blijven bij de realiteit en dicht
4. Het streven is om uit elk leerjaar zowel een
bij zichzelf. Tijdens de proeflessen, die op
meisje als een jongen vertegenwoordigt te
reguliere lesdagen worden gegeven, zijn zij
zien in de pr-commissie. Het liefst een zo di-
gastheer of gastvrouw. Leerlingen van groep 7
vers mogelijke afvaardiging.’ >>
>> Wat is de tijdsbesteding van de leden
verschillende plekken naar het JdW
dan wijs ik twee leden aan als contact-
van de pr-commissie?
te reizen. Dit was een idee van een
persoon. Zij zorgen ervoor dat de
‘Elk pr-lid bezoekt in ieder geval één
leerling uit de pr-commissie. Zij merkte
planning wordt gehaald en signaleren
scholenmarkt. In totaal worden er
dat leerlingen uit groep 7 en 8 daar
eventuele problemen. Daarnaast wor-
drie scholenmarkten bezocht. Bij de
nieuwsgierig naar zijn. Ook hebben
den de taken, in overleg met alle leden,
proeflessen en de open dag is iedereen
ze regelmatig ideeën over het beeld-
aan het begin van het schooljaar vast-
aanwezig.’
materiaal dat we gebruiken bij de
gelegd. Onderling wordt niet gewisseld.
promotie van onze school.’
Iedereen weet wat hij/zij moet doen en
Brengen de leden zelf ideeën in met
de leden kunnen elkaar als het nodig
betrekking tot de promotie van de
Hoe is de pr-commissie georganiseerd?
is vervangen, bijvoorbeeld bij ziekte,
school?
‘Zelf ben ik bij elke activiteit aanwezig
vervangen. Ook leidt de pr-commissie
‘Jazeker! Zo geven zij tegenwoordig
maar de uitvoering gebeurt groten-
haar eigen leden op. Dit betekent dat
informatie over hoe lang het duurt
deels door de leden. Als we een voor-
nieuwe leden, veelal uit klas 1, worden
om met het openbaar vervoer vanaf
lichtingsbijeenkomst voorbereiden,
ingewerkt door meer ervaren leden.’
16 Johan
Een verslag over de pr-commissie ‘in actie’ tijdens proeflessen
Op een druilerige woensdag in januari
gelegenheid om wat vragen te stellen
trekt de redactie van JOHAN eropuit
aan de leerlingen van de pr-commissie.
om kennis te maken met de pr-commis-
Tot slot hebben wij nog een vraag:
sie. Ook willen we deze leerlingen in
Hoe was jouw eerste kennismaking met
actie zien tijdens de proeflessen. Een
het Johan de Witt gymnasium?
half uur voordat het programma
begint, staat het team klaar. Want, zo is
Lotte Langerak (klas 1)
bekend, het programma begint dan wel
Toen ik op de open dag het school-
om 13:30 uur, er zijn altijd kinderen
gebouw binnenkwam, werd ik meteen
die een half uur vroeger komen. Met
opgevangen en begeleid door leerlingen
representatieve ‘JdW-borden’ en een
zelf. Dat gaf mij een goed gevoel. Ik
gastvrije uitstraling heten zij de basis-
vond het een heel mooi gebouw in
schoolleerlingen, sommige samen met
vergelijking met alle andere scholen
hun ouders, welkom.
waar ik was geweest. Het was groot,
maar knus. Het was wel even schrikken,
grote scholen met mavo, havo en vwo,
De middag start stipt om 13:30 uur met
ik als klein guppy, voor zo’n grote
dus dit leek me wel een leuke school.
een welkomstwoord van mevrouw Bos.
school! Het fijnste vond ik dat er naar
Toen ik op de open dag kwam voelde ik
Een aantal leden van de pr-commissie
me geluisterd werd en dat ik mijn
me al meteen thuis. Ik werd rondgeleid
blijft voor de deur van het school-
lievelingsvakken kon volgen. Van heel
door iemand uit de eerste klas. Na de
gebouw staan zodat laatkomers toch
veel vakken, ook buitenschoolse, kon
open dag wist ik het zeker. Ik kon niet
nog hartelijk ontvangen worden.
ik proeflessen volgen. Ik ben nog steeds
wachten tot de basisschool voorbij was
Mevrouw Bos bereidt de basisschool-
enthousiast en dat komt omdat elke
en ik na de zomervakantie naar deze
leerlingen voor op het wisselen van
leraar je individueel bekijkt en zo nodig
school kon. Ik had goed gekozen, want
een lokaal tussen de proeflessen: ‘Het is
extra uitdaging of hulp biedt. Ook heb
ik heb het erg naar mijn zin op het
druk op de gangen en in het trappen-
je veel steun aan elkaar, iedereen kent
Johan de Witt.’
huis, houd vooral rechts aan!’ Op het
elkaar en er wordt goed ingegrepen als
programma staan een proefles biologie
er geruzied of gepest wordt.
door de heer Van Raai, een proefles
Koen van der Linden (klas 3F)
De open dag was werkelijk interessant
Cambridge Engels door mevrouw
Bjarne Oranje (klas 1):
en heeft veel indruk op mij gemaakt.
Kirkels en een proefles Latijn door de
Vorig jaar verveelde ik me heel erg op
Er was van alles te zien: natuurkunde,
heer Boets.
school, ik had niets te doen. Mij werd
scheikunde, biologie, maar ook
Als de kinderen aan de proeflessen
aangeraden om naar deze school te
wiskunde, Cambridge Engels, Latijn en
beginnen, hebben de ouders
gaan. Bij mij in de buurt waren alleen
muziek. >>
17
‘Het is hard werken, de lessen zijn niet altijd even
spannend, maar ik voel me op mijn gemak. Iedereen kan
hier zichzelf zijn’
>> Het leek mij erg leuk deze vakken
nog niet gebeurd. Ik denk dat het
Jochem Stoop (klas 5)
te volgen van de leraren die je dan ook
vooral kwam door de leuke sfeer en de
Het is alweer een tijdje geleden, onge-
echt hebt ontmoet. Als in: “Zij zijn super
kleinschaligheid. Toch bleef ik twijfelen.
veer vijf jaar, dat mijn schoolkeuze
goed in dat vak; dat wil ik ook.” Ik ben
Niet alleen vanwege het reizen, ik had
definitief werd. Ik weet nog goed hoe
nog steeds enthousiast over het Johan
ook twijfels over het niveau. Zou ik dat
blij ik was toen ik hoorde dat ik was
de Witt, er hangt altijd een goede sfeer.
wel aankunnen? Ik ben nog steeds heel
toegelaten! Al in groep 7 had ik mijn oog
In de pauze op je gemak je boterham
blij met deze keuze. Het is hard werken,
laten vallen op het Johan de Witt-gym-
eten en daarna rustig naar het lokaal
de lessen zijn niet altijd even spannend,
nasium. Een oud-leerling had mij zo
lopen en op tijd beginnen; daar houd ik
maar ik voel me op mijn gemak.
enthousiast gemaakt dat ik dat jaar
wel van! Ook ben ik enthousiast over
Iedereen kan hier zichzelf zijn.
alvast naar de open dag ging. In alle
buitenschoolse activiteiten. Zo speel ik
opzichten was deze school beter voor
iedere vrijdagmiddag hoorn bij Panta
Rianne Scheerhoorn (klas 5)
mij. Het was alles wat ik wilde. Van de
Musica, het schoolorkest. En ik help
De reden waarom ik zelf in de pr-com-
leerlingen die mij ontvingen, tot de lera-
met veel plezier mevrouw Bos bij de
missie zit, heeft alles te maken met mijn
ren die mij kennis lieten maken met de
pr-commissie. Ik kijk erg uit naar
eigen ervaring destijds en de keuze voor
vakken. De sfeer was fantastisch! Naast
komende jaren op het JdW!
het JdW. Door de presentatie op de scho-
de gezelligheid, werd mijn keuze ook be-
lenmarkt en de open dag, vond ik het
ïnvloed door de manier waarop de vak-
Marisa van Aalst (klas 3C)
meteen heel persoonlijk en vertrouwd.
ken worden gegeven. De lessen geven je
Mijn keuze voor het Johan de Witt-
Dat is ook wat bij het JdW past. De sfeer
vrijheid zodat je het leren op jouw ma-
gymnasium was niet de meest voor
die ik toen al proefde was: gezelligheid,
nier kunt aanpakken. Er waren zoveel
de hand liggende. In mijn woonplaats
samenwerking, persoonlijkheid en klein-
pluspunten. Dat ik per se naar het JdW
Ridderkerk kiezen kinderen toch
schaligheid. Zo werd ik rondgeleid door
wilde, werd alleen nog maar duidelijker
vaak voor een school in Ridderkerk
een leerlinge zelf! Als leerling kun je zelf
toen ik ook nog een middag proeflessen
en soms in Rotterdam. Toch volgde
het beste vertellen hoe je de school mee-
mocht volgen. Na dat kleine voorproefje
ik een proefles omdat een vriendin
maakt. Daarnaast waren de proeflessen
wilde ik meer. Mijn keuze was gemaakt.
dat had gevraagd, ik ging meer mee
voor mij ook belangrijk. Ik merkte dat
voor de gezelligheid. Van tevoren
het JdW ook zonder toeters en bellen
dachten we dat reizen naar Dordrecht
leuk was. Gewoon, zoals het er elke dag
niet echt een optie zou zijn vanuit
aan toe gaat. Geen slingers, geen feest,
Ridderkerk. Pas na de proefles zijn we
maar gewoon echt les. Na bijna vijf jaar
gaan kijken of het haalbaar was. Ik
ben ik nog steeds hartstikke blij met
kwam namelijk heel enthousiast thuis,
mijn schoolkeuze; de lessen, de mensen
dat was na proeflessen van andere
om me heen en de sfeer. Ik zou niet
scholen, en ik heb er heel wat bezocht,
anders willen!
18 Johan
De redactie is onder de indruk
van de gastvrijheid, professionaliteit
en spontaniteit van de commissie en
is trots op deze leerlingen die zich zo
inzetten. We kunnen de promotie met
een gerust hart aan hen overlaten!
Reportage
JdW-leerlingen glijden 2016 uit
Na de eerste toetsweek van het jaar is er traditiegetrouw tijd voor
ontspanning: op donderdagavond het kerstgala en op vrijdagochtend schaatsen. Sommigen druk, anderen nog brak. De ene
hard rijdend, de ander voorzichtig glijdend of zelfs voortgeduwd.
Ook enkele docenten begaven zich op glad ijs,
andere vonden dat minder wijs. Plezier en chaos alom! En toen
was ook 2016 weer voorbij gegleden.
19
Column
Duurzaamheid der
duurzaamheden
het niet goed zal gaan aflopen
met de aarde als we zo doorgaan
met consumeren. En op basis van
Tekst D. de Gelder
deze bangmakerij verdienen de
len we ook niet meer. Liever kopen
uitgekookte staatshoofden en
we iets nieuws met weer de nieuwste
bedrijven, die op de conferentie
snufjes. Ergens tijd en energie in ste-
de werken van Willem Elsschot
Een aantal jaar geleden moesten
ken om iets zo goed mogelijk te ma-
nauwkeurig bestudeerd hebben,
de 150 jaar oude eikenhouten
ken en daarna te onderhouden, dat
met hun standaardrapport en
plafondbalken vervangen worden
zit er tegenwoordig niet meer zo in.
–presentatie veel geld.
van een gebouw van de universiteit
We raken dus steeds meer in vlucht-
De ‘tegenstanders’, die dus juist
in Oxford. Dat kostte nogal wat. Bij
en vluchtig gedrag. Zelfs tijd om
beweren dat het nonsens is dat de
het zoveelste overleg mocht ook
niets te doen is er niet meer bij. En
mens het klimaat kan beïnvloeden,
de tuinman zijn zegje doen en toen
dat is dus niet duurzaam.
hebben op diezelfde conferentie ook
diezelfde werken van Elsschot bestu-
bleek: het probleem was al opgelost.
Tijdens de bouw waren een aantal
De overheid en bedrijven gaan
deerd, en ook hun standaardrappor-
eiken geplant voor de vervanging
natuurlijk erg aan de haal met de
ten en –presentaties gemaakt, die
van de balken; de nieuwe balken
klimatologische duurzaamheid van
uiteraard gebaseerd zijn op dezelfde
waren er dus al.
onze planeet. Ze lijken samen te
metingen als die van de ‘voorstan-
Wat een duurzame blik! Om op
werken om ons, de consument, op
ders’.
die manier voor het onderhoud te
allerlei manieren geld af te troggelen
zorgen, petje af.
onder de noemer ‘duurzaamheid’
En daardoor worden wij verleid om
(En waarschijnlijk ís het ook zo).
(extra) geld neer te leggen voor
Eigenlijk is het heel simpel: het gaat
Zeer frequent wordt dan ook een of
allerlei door de overheid gestimu-
om duurzaam. Dat wil zeggen dat
andere conferentie gehouden, waar-
leerde fancy apparaatjes, die de
het best duur mag zijn en lang mee
bij de organisatoren, die uiteraard
moet kunnen gaan. Dat laatste be-
geen enkele band met een van
energieverbruik met een aantal
reik je dan weer door een vooruit-
bovengenoemde partijen hebben, in
procenten zal verlagen. Achteraf
ziende blik, aandacht, reparatie, on-
hun handjes wrijven wegens de to-
blijkt dat toch niet zo te zijn (of
derhoud, et cetera. Kortom, je moet
renhoge inkomsten. Hier komen alle
misschien een heel klein beetje).
ergens genoeg tijd aan besteden.
staatshoofden en bedrijfspersonen
Excuus volgt natuurlijk, maar het
En niet alleen met betrekking tot de
op kosten van de staat (dus de be-
geld hebben ze al binnen.
klimatologische omstandigheden
lastingbetalers) met vliegtuigen
Of spullen worden bewust slechter
op onze planeet, maar op allerlei, zo
en grote auto’s (met lekker veel uit-
gemaakt dan ze al zijn, zoals lampjes
niet alle terreinen, in relaties en tijd,
stoot) weer eens bij elkaar om te
die veel slechter gemaakt zijn dan
in duurzaamheid van de mens.
gaan kiezen wie ‘voorstander’ of
daadwerkelijk zou kunnen, zodat we
Op al deze vlakken doen wij het te-
‘tegenstander’ van menselijke in-
telkens weer nieuwe moeten kopen.
genovergestelde: zelfs al hebben we
vloed op klimaatverandering wil zijn,
Dit alles geheel volgens de ijzeren
duurzaamheid hoog in het vaandel,
en wat voor producten de bedrijven
wet van Elsschot.
het mag tegelijkertijd weinig of niets
aan de man willen brengen die de
kosten van ons geld, ons tijd, onze
overheid vervolgens weer kan gaan
Gelukkig bestaat er nog een dorpje
luxe, ons comfort of wat we lekker
promoten (tegen een bepaald per-
waar elke dag verse duurzame vis
zelf willen doen. Het hoeft ook niet
centage aan inkomsten voor de
wordt aangeboden. Dure vis? Valt
lang mee te gaan, want na een paar
rijksschatkist).
wel mee, het kost een knaak. En
CO2-uitstoot verminderen of het
gelukkig blijft dat duurzame dorpje
jaar zijn we het desbetreffende onder- of voorwerp zat. Dingen onder-
Door die gekozen ‘voorstanders’
nog steeds dapper weerstand
houden, repareren of bijhouden wil-
worden we bang gemaakt dat
bieden...
20 Johan
drukkerij van gogh
p
r
e
w
t
n
o
w
u
l
a
r
o
o
!
V
k
r
e
w
k
u
r
d
en
Lindtsedijk 88r • 3336 LE Zwijndrecht • 078-6192025
[email protected] • www.drukkerijvangogh.nl
Boekhandel De Nwe Bengel
Vriesestraat 35, 3311 NN Dordrecht
078-645 49 56
[email protected]
www.debengelonline.nl
Openingstijden:
Maandag 13.00 – 17.30 uur
Dinsdag t/m vrijdag 10.00 – 17.30 uur
Zaterdag 09.30 – 17.00 uur
Koopavond : Donderdag 17.30 - 21.00 uur
Op koopzondagen zijn we ̛s middags geopend, meestal vanaf een uur of één.
Column
Maar ook met die conclusie zijn
DURIBILITAS, DURITIA of
toch PERENNUS?
wij er niet. Want waarom streeft
de mens juist wel constant naar
verandering, verbetering, the pursuit
of happiness, maar wordt anderzijds
het begrip duurzaamheid, behoud,
toch gezien als een positieve
waarde?
Het woord duurzaamheid staat
Tekst Maarten L. Veldhuijzen
hetzelfde Westgermaanse suffix
tegenwoordig voor een absolute
-zaam herkenbaar is in woorden als
waarde: de zorg om met ons
bothersome of awesome. Ik herken in
handelen geen schade toe te
Tja, nadenkend over het thema
dat suffix -some ons achtervoegsel
brengen aan onze omgeving.
van deze JOHAN, ‘duurzaamheid’,
-zaam. Een echte classicus kwam
Een levensnoodzaak. Maar de
bekroop mij direct de lust om - als
met perennus. De betekenis van dat
verandering is een constante, en zo
linguïst van de brakke vlakte - de
woord, ‘door de jaren (bestand)’,
ook de omstandigheden waaronder
interessante samenstelling van dit
komt dan wel het meest in de buurt
wij duurzaamheid nastreven. Een
woord eens nader te beschouwen.
van de huidige connotatie van
beetje de positie van de hamster
duurzaam.
in de tredmolen. Als er naast de
basisbehoeften iets van energie
Als jurist kwam mij meteen het
ruwe gezegde Lex dura, sed lex (‘de
Dit is voor mij genoeg hobbyistisch
overblijft, is de aard van de mens
wet is hard, maar het is de wet’) in
taalkundig gepraat. Even
dat hij/zij blijft streven.
gedachten.
interessant, zo niet interessanter,
is de connotatie van het woord
Het gaat hier om een bijdrage in
Durus, Latijn voor ‘hard, sterk,
‘duurzaam’ of de betekenis,
het ouderblad van het Johan de
krachtig’. Tot zover een duidelijk
de emotie, die het bij de lezer
Witt-gymnasium, bij uitstek de
Latijns woord.
of toehoorder oproept. Wat is
plaats voor kennisvermeerdering en
duurzaam? De Griekse filosoof
wijsheid. Waar ook duurzaamheid
Het achtervoegsel, de suffix -zaam,
Heraclitus constateerde al dat
aan constante verandering
heeft weinig met het Latijn te
de enige constante factor in ons
onderhevig is, zie ik toch één
maken. Het is Westgermaans met de
bestaan juist de verandering is.
constante: de waarde van kennis.
betekenis: ‘de neiging hebbend tot’.
De conclusie moet dus zijn dat
Is het naïef om te denken dat met
De conclusie moet dus zijn dat het
ook duurzaamheid per definitie
het verbreiden van kennis ook de
woord duurzaam niet betekent dat
een betrekkelijk begrip is. Niets is
beschaving en de zorg voor onze
iets duurt of blijvend is. Het gaat dus
duurzaam. Alles is aan verandering
leefomgeving worden bevorderd?
niet om een constante waarde, maar
onderhevig.
Zonder kennis van deze zaken komt
eerder om een streven naar kracht,
er in elk geval niet veel van terecht.
de neiging hebbend tot hardheid.
Laat mij dan maar naïef zijn en
stellen dat de verbreiding van kennis
Zoekend in de mij beschikbare
bronnen naar het Latijnse woord
voor ‘duurzaamheid’, heb ik het niet
makkelijk kunnen vinden. Wel het
woord duritia voor ‘hardheid’, zowel
in letterlijke als in overdrachtelijke
zin, maar geen woord voor
duurzaamheid. Het is wel leuk om
‘De Griekse filosoof
Heraclitus constateerde
al dat de enige constante
factor in ons bestaan juist
de verandering is’
hoe dan ook de basis vormt voor
een verantwoorde samenleving.
je te realiseren dat in het Engels
23
Reportage
Klas 1:Voor alles is er
een eerste keer
Tekst Derron van Os, Lotte Langerak en Diana van Veen
In de vorige JOHAN heeft u al
Fotografie Derron van Os en Lotte Langerak
kennis kunnen maken met Derron
van Os en Lotte Langerak. Zij
vertelden toen in ‘Van klas 0 naar
klas 1’ over de overstap van hun
basisschool naar het JdW en
Derron: De toetsweek was eigenlijk niet
zo zwaar, maar het voorbereiden wel!
Ik had tien toetsen, en één toets vind
ik al veel. Weken van tevoren zit je al
met je boek onder je neus en dan is het
‘Ik was soms langer
onderweg dan dat ik op
school was’
de eerste periode op de school.
tijd om de toets te maken en dan denk
Na de toetsen was er even tijd om bij
Dat smaakte JOHAN naar meer!
je: was dit het?! Als je in de toetsweek
te komen en te feesten. Er werd nette
In deze en de volgende JOHAN
goede cijfers wil halen dan moet je je
kleding aangetrokken en, niet te verge-
goed voorbereiden.
ten, haar en make-up werden gedaan.
volgen we hen verder tijdens hun
eerste jaar. Deze keer schrijven zij
over de toetsweek, het kerstgala,
het schaatsen en de open dag.
Het kerstgala was het volgende evene-
‘Hoe beter je voorbereidt,
hoe beter je cijfer zal zijn’
ment voor deze eersteklassers.
Lotte: De avond van het kerstgala
wist ik niet goed wat ik ervan moest
In de laatste twee weken voor
Lotte: De toetsweek verliep bij mij heel
verwachten. Gelukkig was het zo dat,
soepel, het verging me gemakkelijker
eenmaal aangekomen, ik me heel erg op
dan ik had gedacht. We hadden gemid-
mijn gemak voelde. Eerst speelde er een
deld twee toetsen per dag en waren hier-
koor en daarna draaide er een dj, beide
door dus heel vroeg thuis. We hadden
erg leuk. De sfeer was super, er werd
vakken toetsen gepland waren,
geen maak-huiswerk en daardoor flink
gedanst en gezongen en vooral veel lol
onder andere: gym, Nederlands
de tijd om ons op de volgende toetsen te
gemaakt.
grammatica, wiskunde, Latijn,
focussen. Uiteindelijk, toen we de cijfers
de kerstvakantie stond de eerste
toetsweek op de agenda. Een
blik op het toetsrooster voor
klas 1 laat zien dat er voor tien
biologie en tekenen.
kregen, was ik erg tevreden met het
resultaat. Ik was mijn eerste toetsweek
‘Het was geweldig!’
gelukkig goed doorgekomen!
Derron: Het kerstgala was bijzonder om
mee te maken. Toen ik binnenkwam (en
daarna ook nog) speelde er een heel goede jazzband. Later op de avond kwamen
er dj’s. Het was een feest waarbij je netter dan normaal gekleed moest zijn.
Uitslapen was er niet bij, eerst nog
sportief 2016 afsluiten op de ijsbaan.
Het was even geleden dat Derron en
Lotte op de gladde ijzers hadden gestaan, maar dat mocht de pret niet
drukken.
Derron: De dag na het kerstgala gingen
we met de hele school schaatsen. Ik
vond het schaatsen wel leuk, maar
24 Johan
Test je kennis!
Hoe klimaatbewust ben je?
De wasdroger de deur uit, of je oude
koelkast? Opladers uit het stopcontact
halen, of korter douchen? Wat denk jij dat
beter voor het milieu is? Doe de quiz.
Wat is het beste
voor het klimaat?
1
2
omdat ik het niet heel goed kan, heb ik
ook in de kantine gezeten. Daar was het
lekker warm en kon je warme chocolademelk drinken. Toen ik op het ijs stond
3
moest ik wel weer even wennen, maar
De oude tweede koelkast in de
bijkeuken wegdoen of
Wasgoed drogen aan de waslijn
i.p.v. de wasdroger gebruiken?
Opladers van mobiele telefoons
uit het stopcontact halen als je
ze niet meer gebruikt of
Een minuut korter douchen?
het eten van 100 gram bosbessen
uit Argentinië of
uiteindelijk kon ik toch nog mijn voeten
het eten van 100 gram kippenvlees
een beetje vooruitschuiven. Ik vond het
een hele leuke dag en ik vond het ook
leuk geregeld van school als een soort
afsluiting van 2016.
‘Leuk om nu eens aan de
andere kant te staan’
Lotte: De volgende ochtend moesten we
weer vroeg op en met de bus naar de
over het JdW. En wat vertel je dan? Dat
schaatsbaan. Eenmaal daar aangeko-
is iets om over na te denken, schrijft
men moesten we nog heel even buiten
Derron:
Tien zonnepanelen op het dak of
4
Een elektrische auto
5
Geen vliegvakantie voor twee
personen naar Thailand of
Isolatie van spouwmuur, vloer
en schuin dak?
wachten, maar we konden al gauw naar
binnen, naar boven, onze schaatsen
Voordat de achtste-groepers kwamen
aantrekken en spullen in ons kluisje
dacht ik: had ik dit niet beter kunnen
leggen. Ik had al jaren niet meer ge-
voorbereiden? Toen ik mensen moest
schaatst, dus ik was benieuwd hoe het
rondleiden dacht ik: wat moet ik
me nu zou vergaan. Maar toen ik op het
zeggen? Maar toen ik eenmaal bezig
ijs stond, had ik het gevoel al gauw weer
was kon ik ook niet meer stoppen met
te pakken. Met een groep klasgenoten
praten! Uiteindelijk ging alles goed,
hebben we heel wat rondjes geschaatst!
ik heb twee groepen rondgeleid en die
Ik vond het zo leuk dat ik rond twee uur
waren heel tevreden over de school. En
nog op het ijs stond met een klasgenoot!
daarover ben ik dan weer tevreden! Het
Uiteindelijk, na het late naar bed gaan
was een leuke ochtend.
Stand-by van apparaten uitzetten
7
Lotte: Op 28 januari was het dan zover:
die dag, ben ik doodmoe weer naar huis
de open dag! Het eerste deel van de
gegaan, maar wel met heel veel leuke
ochtend heb ik gevlogd met Renske,
dingen achter de rug!
een groep8’er. We hebben ook nog twee
8
ik naar de centrale hal gegaan. Daar
door eersteklassers rondgeleid op de
heb ik de rest van de ochtend enquêtes
open dag. Nu waren zij aan de beurt
afgenomen bij ouders en kinderen die
om leerlingen van groep 8 te vertellen
weer terug naar huis gingen.
9
10
Twee dagen in de week geen vlees
voor twee personen of
Kamperen in eigen land i.p.v.
per auto naar Zuid-Europa?
Woning verbeteren van label
G naar A of
Woon-werkverkeer van
Zwolle – Utrecht niet meer
per auto maar per trein?
Hoog rendement cv-ketel of
proeflessen gevolgd samen, hierna ben
Vorig jaar werden Lotte en Derron
van de vorige avond, het vroege opstaan
van die ochtend en het schaatsen van
Korte ritjes met fiets i.p.v. auto of
6
Voedselverspilling met de helft
terugbrengen (voor twee personen)?
Zuinig rijden of
Zonneboiler installeren
Zie antwoorden en uitleg op pagina 33
25
Open dag 2017
Fotografie Odette Schouten en Liene Jouwsma
26 Johan
Zaterdagmorgen 28 januari
proeven. Trots en enthousi-
2017 presenteerde het Johan
asme straalde af op de be-
de Witt-gymnasium zichzelf.
zoekers. Aan het einde van
Al het onderwijzend en on-
de ochtend hadden 327 mo-
dersteunend personeel was
gelijk nieuwe leerlingen uit
die morgen al vroeg in de
groep 7 of 8 (basisonder-
school voor de laatste voor-
wijs) de school bezocht. Uit
bereidingen. Leerlingen uit
de gehouden enquête bleek
de eerste klassen leidden
een hoge waardering voor
de potentiële leerlingen door
de aanpak van de open dag
de school en langs alle verte-
en de algehele sfeer in onze
genwoordigde geledingen.
school. Nu afwachten op het
Er waren proeflessen, be-
aantal nieuwe aanmeldin-
schikbare vakdocenten en
gen. Zie ook de open dag
natuurlijk ook practicum-
2017-vlog op de JdW-site.
27
Thema
Warmetruiendag 2017
En? Had jij een dikke wollen trui aan op de ‘Warmetruiendag’ op vrijdag
10 februari? Stond de verwarming, thuis of op het werk, inderdaad een graadje
lager? Via docent Michael Boets (Latijn) hoorde de redactie van JOHAN over de
Warmetruiendag. In Vlaanderen, waar hij eerder werkte, wordt deze dag sinds
2005 met veel enthousiasme georganiseerd. In Nederland sinds 2006. Het Johan de
Witt-gymnasium deed dit jaar ook mee. Wat vonden de leerlingen er eigenlijk van?
Werd het idee warm ontvangen?
Tekst Belinda Noorland
land slechts een dag de verwarming een
graadje lager zet, spaart dat 3,6 miljoen
Eerst wat achtergrondinformatie. De
m3 gas uit, zo rekende Milieu Centraal
organisatie achter de Warmetruiendag
uit: 3,2 miljoen euro en 6,4 miljoen kg
metruiendag. ‘Het is ook nog eens leuk
is het Klimaatverbond in samenwerking
om allemaal gekke truien te zien’, zei
met Greenchoice. Onder het motto
CO2. Dat betekent dat hier een mooie
winst valt te behalen voor het klimaat.
Anne. Op de vraag of er regelmatig
‘de groenste energie is de energie die
Waren de leerlingen enthousiast over
lessen zijn over dit thema liepen de me-
je niet gebruikt’ worden we jaarlijks
deze klimaatactie? Tijdens de pauze
ningen uiteen. ‘Vooral bij aardrijkskun-
aangemoedigd om warmere kleding
hield de redactie een kleine steekproef.
de, voor de rest niet zo vaak’, zei een
te dragen. De thermostaat kan dan
Het is leuk om de jongelui naar hun
leerling uit de derde. Een paar JdW’ers
makkelijk een graadje lager. Per graad
mening te vragen. Aan humor geen ge-
uit de tweede vertelden dat er nauwe-
gebruik je 6% minder energie en dat
brek. De eerste vraag was natuurlijk:
staat gelijk aan 6% minder CO2-uitstoot.
Heb je koud vandaag? ‘Alleen bij
lijkslessen zijn over CO2-uitstoot en kli-
wiskunde’, zei een leerling, ‘maar daar
het derde jaar echt uitgebreid aan bod
De trui staat symbool voor wat we zelf
is het altijd koud, want de leraar zet het
komt.
kunnen doen om de uitstoot van broei-
raam standaard open!’ Verder heeft
We stelden ook deze vraag: zouden
kasgassen te verminderen. De gekozen
echter niemand het koud gehad. Som-
er meer lessen moeten gaan over
datum, rond 16 februari, is ook symbo-
migen vroegen zich af of de verwarming
duurzaamheid? Derron zei hierover:
lisch en verwijst naar het Kyotoprotocol
wel echt lager stond, want ‘je merkte er
‘Hoe meer je ervan weet, hoe bewuster
en de verjaardag van de inwerktreding
niets van’. Maar de meesten waren dan
je je ervan wordt en zo kun je een
van het protocol. Met dit verdrag kwa-
ook warmer gekleed. Een leerling,
steentje bijdragen om het milieu intact
men de industrielanden overeen om de
David, was heel duidelijk: ‘Een dag is
te laten.’ ‘Nee’, vond een leerling, ‘het
uitstoot van broeikasgassen met gemid-
onzin, doe dan een week lang de ver-
probleem is bekend.’ Stijn vindt het niet
deld 5,2% te verminderen.
warming een graad lager!’
heel interessant en ‘ik weet wel iets van
Bijna een kwart van ons energiegebruik
Alle leerlingen vonden het positief dat
duurzaamheid.’ Jelle zegt daarover: ‘Het
wordt ingezet voor het verwarmen en
het JdW meedeed. En ja, school zou elk
hoeft niet vaker aan bod te komen. Ik
koelen van gebouwen. Als heel Neder-
jaar wel mee mogen doen aan de War-
heb er al veel over geleerd. Je hoort het
maatverandering. Wellicht dat dit pas in
overal wel.’ Dat vindt Tobias ook: ‘Dan
hoor je steeds hetzelfde.’ Eensgezind
waren de JdW’ers over het belang van
het thema. ‘Het is belangrijk voor later’,
vond Guusje. Een jongen antwoordde
serieus: ‘Ook voor de generatie na ons,
voor de kinderen die wij krijgen.’
Volgens Greenchoice was de Warmetruiendag 2017 de grootste klimaatactie
van Nederland, met meer dan 241.500
deelnemers. De volgende editie van
Warmetruiendag is op 2 februari 2018.
Hopelijk doet het JdW dan ook weer
mee en wordt het een mooie, groene,
traditie.
28 Johan
Van startende
ondernemer
tot bloeiende
onderneming.
Administratiekantoor
Procura
• Administratie
• Jaarrekeningen
• Belastingaangiften
• Fiscaal advies
• Salarisadministratie en P&O
• Ook voor particulieren
Adres: Bootjessteeg 34 • 3331 HB Zwijndrecht • Telefoon: 078 6127888
E-mail: [email protected] • www.administratiekantoorprocura.nl
Nederlandse orde van administratie- en belastingdeskundigen
Reportage
Kleine Avond
Tekst Marieke Hoekstra
Maandagavond, 20 februari 19.30 uur. De
onbewoond eiland en hier vertoeft de docent
Fotografie odette schouten
gordijnen van de grote zaal in Kunstmin
een tijdje in de jungle, waar hij verrassende
gaan open en het publiek ziet een verveelde
ontmoetingen heeft met een bewegende
en ongeïnteresseerde schoolklas die kijkt
boom en met Freek Vonk. Vervolgens belandt
naar een docent die vol enthousiasme een
hij in New York. Daar wijst Donald Trump
nieuwe lesmethode wil uitproberen. Het lukt
hem op een (alternatief?) feit dat dit de best
de docent niet om de aandacht van de klas
bezochte Kleine Avond ooit is. In deze stad
te trekken, laat staan overwicht te krijgen.
komt de docent tot het besef dat hij nodig is in
Terwijl de leerlingen tijdens de les kletsen,
Dordrecht. De leerlingen hebben hem immers
gaan kaarten, in hun slaapzak kruipen om bij
nodig, want de examens staan immers voor
te slapen en frisdrank voor elkaar inschenken,
de deur.
gaat de tekst van het eerste lied van de Kleine
Avond over deze ‘slechte leraar’. Geheel
Het verhaal over de belevenissen van de
gedemotiveerd, en een illusie armer, besluit
JdW-docent wordt gedurende de avond
de docent op reis te gaan om op zoek te gaan
afgewisseld met scènes over hoe het met de
naar ‘de zin van de leraar’. Zijn reis begint
schoolklas gaat, die nu moet functioneren
in India, waar de docent, met een echte
zonder hem. Na de eerste euforie blijken de
‘tuktuk’ op het toneel (!), Indische wijsheden
leerlingen niet allemaal op één lijn te zitten
ontvangt. Vervolgens gaat de docent mee
met betrekking tot wat ze nu gaan doen op
met een cruise op zoek naar rust, maar
school. Eerst hacken een aantal leerlingen via
hij vindt vooral feestende mensen in een
hun computer de schoolbel, en vervolgens
gezellig café. Het cruiseschip legt aan bij een
de site van SOM. Daarna blijkt een deel
van de klas zich te vervelen. Eigenlijk willen
ze leren. Eén leerling eist vervolgens op
enigszins dictatoriale wijze de macht in de
klas op. Boeken lezen wordt verboden, en
er wordt niet meer geleerd. De leerlingen
voelen zich steeds ongelukkiger in de klas.
Op een gegeven moment breekt er bijna een
opstand uit, want de leerlingen willen wel hun
diploma halen, zodat ze tandarts, rechter of
interieurverzorger kunnen worden. Gelukkig
is dit het moment dat de op krachten en
tot inzicht gekomen docent de klas weer
betreedt. En dan komt alles toch nog goed!
Tijdens dit verhaal, dat voor een rode draad
30 Johan
zorgt tijdens de Kleine Avond, vinden zoals altijd diverse, vooral muzikale acts plaats. Anna
Kon legde de lat direct hoog voor de rest van
de avond, omdat ze in perfect Frans en met een
mooie stem het lied Je ne regrette rien zong.
Wulan trad op met het lied If I ain’t got you,
begeleid door pianospel van haar vader. Stijn
had een actieve bijdrage aan de avond. Hij
speelde gitaar bij zowel het lied Blonde krullen
als Classic en voerde een act uit met humor
en een muzikale improvisatie. De ‘Italiaanse
verrassing’ was met recht een verrassing, toen
de heren Balisteri en Barendrecht (beide docent
bij de sectie geschiedenis) samen in de tuktuk
het toneel opreden en een aantal Italiaanse
liederen zongen, waarbij de begeleiding van
mevrouw Meijer (docent muziek) noemenswaardig was. Dat geldt ook voor haar bijdrage toen ze, verkleed als het vrijheidsbeeld, een
prachtig lied ten gehore bracht. De bijdrage van
het Panta Musica Orkest, onder leiding van de
heer De Caluwé, was indrukwekkend. Het nummer Fix you van Elise, Ruben, Olav, Mark, Jeroen
en Ferdy was een professionele, muzikale act.
De Kleine Avond eindigde met een dans, die
door Junior en Pien geregisseerd was, en waaraan zij beide een belangrijke bijdrage leverden.
Tot slot vond de uitreiking van de Johanna en
Johan weer plaats. Dit zijn prijzen voor de beste
vrouwelijke en mannelijke JdW-docent 2017,
uitgereikt door Musae namens alle leerlingen.
De redactie van de JOHAN wil hierbij graag de
winnaars, mevrouw Soeters en meneer Van
Raai (beide docent biologie), feliciteren met het
winnen van deze prijs!
31
Hoera!
www.nobelsbrood.nl
AAN DE VOET VAN DE GROTE KERK
IS HET ELKE DAG VAKANTIE!
Nobel’s Brood: Grotekerksbuurt 53 - Dordrecht | Telefoon: 078 - 7370377
Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag van 07:30 tot 16:00 uur
zondag van 09:00 tot 12:00 uur
Het mooiste brood.
NOBEL’S BROOD, DAT IS ECHT BROOD!
Zie vragenlijst op pagina 25
1 De oude koelkast
wegdoen
Door de oude koelkast de
deur uit te doen bespaar je
per jaar meer CO2 dan door
rden en uitleg!
Test je kennis! - Antwoo
jaar. Een huishouden heeft
spaart het meest: zo’n 5.400
- Zwolle) niet meer per auto
gemiddeld 2,7 opladers in
kilo CO2. Maar ook het iso-
maar per trein af te leggen.
leren van je woning is goed
Op de woon-werkafstand
voor het klimaat: spouw-
Utrecht - Zwolle bespaar
huis, dus per huishouden
is dat ongeveer 0,8 kilo CO2
per jaar.
de wasdroger niet meer te
gebruiken. De oude koelkast
3 Kippenvlees
muur, vloer en schuin dak
Je woning verbeteren van
kilo CO2. Let wel: wanneer je
energielabel G naar A
wegdoen bespaart zo’n 190
Bosbessen uit een ver land
kilo CO2 per jaar, de wasdro-
kosten de meeste CO2-uit-
stoot doordat ze worden in-
stoot. Bovendien verhoogt
spaart rond de 90 kilo CO2
gevlogen. 100 gram blauwe
het comfort in je woning
per jaar. Koelkasten zijn de
bessen uit Argentinië kosten
door minder tocht en vocht.
laatste jaren steeds zuiniger
0,97 kilo CO2. Kippenvlees
ger niet meer gebruiken be-
geworden. Daarom loont het
kost ongeveer een kwart van
ook de moeite om een koel-
de CO2-uitstoot van de inge-
kast van zeven jaar of ouder
te vervangen. Vervang je de
oude koelkast door een nieuwe, dan scheelt dat 80 kilo
CO2.
2 Een minuut korter
douchen
Opladers van mobiele
telefoons kosten vrijwel
geen energie (en dus CO2-
uitstoot). Eén minuut korter
vlogen bessen. 100 gram kip:
0,26 kilo CO2. Ter vergelijking:
100 gram varkensvlees is
0,45 kilo CO2, 100 gram rund-
huishouden. Als iedereen
je woning isoleert, bespaar je
ieder jaar opnieuw CO2-uit-
bespaart zo’n 7.000 kilo CO2.
9 Voedselverspilling
met de helft
terugbrengen
Door je voedselverspilling
6 Korte ritjes met de
fiets
Door korte autoritten tot
10 kilometer te vervangen
door de fiets bespaar je zo’n
310 kilo CO2-uitstoot per
met de helft terug te
brengen bespaar je
gemiddeld zo’n 350 kilo CO2
per jaar. De besparing bij
het vervangen van een cvketel door een hr-combiketel
vlees rond de 1,6 kilo CO2.
jaar. Het structureel uitzet-
is zo’n 330 kilo per jaar.
Let wel: zeker bij vlees zit-
ten van apparaten die anders
Voedselverspilling met 100
ten er flinke marges in type
op stand-by zouden blijven
procent terugbrengen is niet
vleesproduct. Zo kan de uit-
staan, bespaart per jaar zo’n
realistisch, met de helft wel.
stoot bij 100 gram rundvlees
Bijvoorbeeld door op maat
fluctueren tussen 0,9 en
110 kilo CO2. Door het vele
optrekken en remmen is het
te kopen en koken, slim te
meer dan 4 kilo CO2. Hierbo-
brandstofverbruik op korte
bewaren en creatief met
ritten 33 procent hoger dan
restjes te zijn.
ven staan gemiddelden.
het gemiddelde verbruik.
douchen scheelt 60 kilo per
jaar voor een gemiddeld
je 7.500 kilo CO2 per jaar.
besparen samen zo’n 3.600
4 Een elektrische
auto
De korte ritten zijn daardoor
10 Zuinig rijden
niet alleen duur, ze zijn ook
Beter is zuinig rijden. Door
in Nederland een minuut
Je auto vervangen door een
extra slecht voor het milieu,
consequent zuinig te rijden
korter zou gaan douchen,
elektrisch exemplaar be-
de luchtkwaliteit in de stede-
bespaar je zo’n 10 procent
dan scheelt dat maar liefst
spaart de meeste CO2-uit-
lijke omgeving en ze veroor-
op de brandstofkosten
stoot. Tien zonnepanelen
zaken extra slijtage - dus
vergelijkbaar met de CO2-
besparen 1.100 kilo CO2 per
onderhoud - vanwege het
en zo’n 360 kilo CO2.
elektra) van alle huishoudens
scheelt 1.500, bij een ge-
in een stad zo groot als
middeld aantal kilometers
Eindhoven. Dit terwijl veel
(13.600 km/jaar) wanneer
van de huidige opladers
deze op grijze stroom rijdt.
helemaal geen stroom meer
Als je je elektrische auto op-
verbruiken als ze zonder
laadt met je zonnepanelen,
telefoon in het stopcontact
bespaar je nóg meer. Als je al
zitten. Oudere opladers
je autokilometers op zonne-
kunnen nog wel een beetje
stroom wilt rijden dan heb je
gebruiken. Als je de oplader
gemiddeld zo’n dertien zon-
altijd in het stopcontact laat
nepanelen nodig.
455 miljoen kilo CO2. Dat is
uitstoot voor energie (gas en
jaar, een elektrische auto
zitten verbruik je gemiddeld
ongeveer 0,8 kWh per jaar
rijden met een koude motor.
een zonneboiler in een
gemiddeld huishouden kun
7 Kamperen in eigen
land
Kamperen in eigen land
bespaart zo’n 450 kilo CO2,
een jaar lang twee dagen in
de week geen vlees eten met
twee personen bespaart zo’n
320 kilo CO2.
8 Per trein reizen
Het meeste bespaar je
5 Geen vliegvakantie
Door het installeren van
door je woon-werkverkeer
(exclusief opladen). Dat komt
Niet gaan vliegen met twee
(wanneer dit een forse
overeen met 0,3 kilo CO2 per
personen naar Thailand be-
afstand betreft, zoals Utrecht
je zo’n 200 kilo CO2 per jaar
besparen. De CO2-besparing
van de zonneboiler neemt
toe naarmate er meer warm
water gebruikt wordt. Des te
groter het huishouden, des
te groter de besparing dus.
Gepubliceerd in NRC op
26 november 2015, gemaakt
met medewerking van Milieu
Centraal.
33
Reportage
Vossius RAW wil historie
schrijven
tekst Lieve Pelle, ab-actis
Begin van dit schooljaar konden wij ons
verfrissende buitenschoolse activiteiten te
Fotografie Vossius
eindelijk, na vier jaar JdW, kandidaat stellen
organiseren.
voor Vossius 2016-2017. Allereerst hebben
we het bestuur gevormd en daarna een
Gerardus Vossius
groep mede-enthousiastelingen gezocht
Wij laten ons echter ook inspireren door de
waarmee wij de strijd met de andere
rijke Vossius-historie, want die is er! Vossius
kandidaten zouden aangaan. Vervolgens was
- genoemd naar Gerardus Vossius, oud-
het tijd om sponsors te zoeken, een naam
rector van onze school van 1600 tot 1623
te verzinnen, campagne-acties te bedenken
- bestaat al sinds mensenheugenis. In de
en zo waren wij klaar om de degens te
loop der jaren heeft het al heel veel leuke,
kruisen. Helaas trokken de tegenkandidaten
spraakmakende feesten georganiseerd. Je
zich voortijdig terug en hoefden wij ons
zou zelfs kunnen zeggen dat het Johan de
alleen nog maar te presenteren bij de
Witt-gymnasium mede hieraan zijn goede
schoolleiding en na hun goedkeuring, bij
reputatie te danken heeft. Wij streven
onze medeleerlingen.
ernaar dit te evenaren!
‘inwerkperiode’ door het vorige Vossius,
‘Ook deze tijd zal eenmaal
de goede oude tijd heten.’
kunnen wij ons richten op onze plannen
(Godfried Bomans, 1948)
Vossius RAW is een feit. Na een
voor dit jaar. Wij gaan ons inzetten voor veel
Affiche Kerstgala
34 Johan
gezelligheid naast alle schoolverplichtingen.
Onze ervaring met Vossius beslaat maar
Ook gaan wij de uitdaging aan om nieuwe,
vijf jaar, maar gelukkig is er binnen onze
school een ervaringsdeskundige,
ere hersteld, namelijk de praesesket-
oppakken, evenals de filmavond, ook
namelijk mevrouw Van den Hout van
ting. Deze werd elk jaar doorgegeven
zo’n legendarisch succes. Vroeger werd
de administratie. Zij zat ruim dertig
aan de nieuwe praeses, tot zo’n dertig
deze op school gehouden. Er was een
jaar geleden op onze school en maakte
jaar geleden, toen de heer Bol, vader
speciale bank waar het Vossius-bestuur
toentertijd zelf deel uit van Vossius.
van één van onze huidige Vossiusle-
op mocht plaatsnemen, de rest van de
‘Vroeger’, vertelde zij ons, ‘was het
den, hem niet meer terug gaf. Gelukkig
school zat daarachter. Maar vanwege
kerstgala elk jaar weer een enorm
kreeg zijn zoon er lucht van, die haalde
het grote aantal leerlingen zijn we
succes, een echt gala met een bigband.
de zolder ondersteboven en vond de
genoodzaakt uit te wijken naar de
Er werd alleen gestijldanst. De bruggers
ketting. Bij onze presentatie hebben we
bioscoop. Genoeg om naar uit te kijken
gingen dan ook massaal op dansles om
deze bijzondere ketting weer geïntro-
dus.
een goede beurt te kunnen maken. Veel
duceerd.
romances ontstonden op de dansvloer.’
Afgelopen kerstgala hebben wij de
Een andere ‘gouwe ouwe’ is de
bigband opnieuw geïntroduceerd en
competitie om de JdW-trofee. Een
we mogen zeggen dat het zeer geslaagd
week lang binden alle klassen de
was; na een weifelende start gingen
strijd met elkaar aan op verschillende
uiteindelijk de voetjes van de vloer.
sportieve en intellectuele onderdelen.
Wellicht een idee voor een volgend
Dit hebben we zelf helaas maar één
Vossius om voorafgaand aan het
keer mee mogen maken, maar we
volgende kerstgala een spoedcursus
hebben er stuk voor stuk nog heel
stijldansen te organiseren?!
goede herinneringen aan. Ook deze
We hebben dit jaar nog een traditie in
traditie willen we dit jaar weer
‘Wij hebben er zin in!’
Bent u na het lezen enthousiast geworden? Wij zijn voor onze activiteiten
altijd op zoek naar donateurs! U kunt
een vrijwillige bijdrage over-maken op
rekeningnummer NL17RABO0166948195
t.n.v. Stichting Johan de Witt-gymnasium,
o.v.v. Vossius RAW.
35
Thema
De aarde doorgeven?
Over duurzaamheid in de geografie
Tekst Frank Kooijman, docent aardrijkskunde
Eerder kreeg ik de eer om voor de
kunnen worden verhandeld, omgezet
klimaatverandering, stedelijke vraag-
JOHAN een stukje te schrijven over de
kunnen worden tot halffabricaten en
stukken (waarbinnen duurzaam bou-
onbekende wereld, terra incognita.
eindproducten en op de wereldmarkt
wen een kleine rol heeft), transport,
Een reisverhaal door de tijd waarin de
kunnen worden aangeboden.
milieurampen, natuurlijke hulp-
mensheid zich het onbekende gebied
bronnen, demografische ontwikkelin-
toe-eigende. De witte vlekken op de
Als vakgroep aardrijkskunde voelen
gen en het verschil in bezit tussen arm
kaart, de monsters die daar leven –
wij ons verantwoordelijk zo eerlijk
en rijk op diverse schaalniveaus.
het is beter om daar weg te blijven.
mogelijk kennis over te dragen over de
In het examenprogramma komen
Nu de vraag over duurzaamheid
diverse onderdelen van de geografie.
dezelfde thema’s weer terug. Nu wordt
komt, is het antwoord kort door de
We werken vanuit vijf invalshoeken.
van de leerlingen verwacht dat ze daar-
bocht: hadden we dat inderdaad maar
Één daarvan is de fysische geografie, de
bij ook een mening vormen, nadenken
gedaan. Die keuze was er echter niet.
vier overige dimensies vallen onder de
over de keuzes die individuen en groe-
Twee dominante tendensen vullen
sociale geografie en zijn demografie,
pen maken en de effecten die deze keu-
de gedachte: we zijn met steeds meer
economie, politiek en cultuur. In de
zes hebben. Daarbij ontkomen we niet
(figuur 1 en 2) en we willen steeds
eerste leerjaren wordt de kennisbasis
aan conflicterende belangen.
meer (figuur 3). Economische groei,
gelegd voor een verder aardrijkskundig
welvaartsgroei, doet een enorm
denken in de bovenbouw, waarin
beroep op de reserves van onze
ongeveer de helft van de JdW’ers het
planeet. Globalisering houdt in dat
vak heeft gekozen. Thema’s die in de
grondstoffen en delfstoffen wereldwijd
onderbouw al aan bod komen zijn:
Lesvoorbeeld 1
We vragen in de klas naar de kleding die leerlingen dragen. Wat staat er in het
label? Waar is de kleding gemaakt? Hoe is het hier gekomen? Wat heeft het gekost?
Wie zijn er wijzer van geworden? Wat heb je geacht bij de aanschaf? Hoe lang heb
je het al? Wat is je oudste, nog in gebruik zijnde, kledingstuk? Koop je wel eens iets
tweedehands?
Figuur 1. Bevolkingstoename
Bron: http://blog.dssresearch.com/?p=229
36 Johan
Figuur 2. Verdeling van bevolkingsgroei en
groeiverwachting tussen ontwikkelde en
minder ontwikkelde landen. Bron: http://
www.prb.org/images09/WorldPopGrowth.gif
Lesvoorbeeld 2
In klas vier stellen we de mondiale
voetafdruk op. Altijd weer een aardige
manier om inzicht te krijgen in ons
gedrag (bijvoorbeeld:
voetafdruktest.wnf.nl).
Wat eten we? Waarmee verplaatsen we
ons? Wat kopen we? Hoe isoleren we
onze woningen? Dit geeft inzicht in ons
gedrag, ons handelen.
Figuur 3. Bruto Nationaal Product wereldwijd. Bron: https://oneinabillionblog.com/
energy/ccs/understanding-the-continueddominance-of-fossil-fuels/
Cartoon ingezonden door Jacky To, klas 4D
Het is lastig om de feiten die via de
kentekens rijden op de dagen dat de
kennis over, draagt bij aan debat en
media uit de wetenschap, publieke
auto’s met de oneven kentekens stil
meningsvorming, maar dient zelf
opinie en de politiek over ons
staan. We recycleren steeds meer. De
neutraal te blijven. De vakgroep bestaat
uitgestort worden, om te zetten in
binnenstad is verboden terrein voor de
uit drie kritisch denkende individuen
behapbare brokken kennis die daarbij
vervuilende diesels. Mensen in India
die het niet altijd kunnen laten om hun
ook nog constructief zijn voor de
krijgen voorlichting over de effecten
mening en gevoel voor zich te houden.
leerling. Positief geformuleerd is het
van veel kinderen op hun welvaart
De leerling kan na zes jaar JdW vanuit
goed een bijdrage te leveren aan de
en ontwikkeling op de lange termijn.
ons vak in ieder geval meer bewust
bewustwording van de leerlingen.
Alternatieve energiebronnen komen
kiezen welke rol hij of zij wil innemen
Ze dienen kennis te hebben over de
uitgebreid aan bod.
in de duurzaamheidsvraagstukken.
Hopelijk heeft de frisse jongere daarbij
stijgende zeespiegel, verdrinkende
eilanden, mislukte klimaatakkoorden,
Vanuit de fysisch geografische hoek
een glimlach in het gezicht en de
CO2-emissierechtenhandel, politieke
is de insteek van wetenschapper
gereedschappen om een positieve
beloften en politieke ontkenningen van
Salomon Kroonenberg verfrissend. In
kentering teweeg te brengen, één die
klimaatverandering (zoals recent in de
zijn boek De menselijke maat (Atlas,
wij nog niet altijd vanzelfsprekend
VS door president Trump).
2006) kijkt hij naar klimaatprocessen
achtten.
op lange termijn. Hij schrijft kritisch
Graag geven we ruimte voor nieuwe
over de wijze waarop mensen de
ideeën. In de profielwerkstukken wordt
klimaatverandering proberen te keren.
bij regelmaat gewerkt aan oplossingen
‘Buig mee, blijf realistisch’, is zijn
voor problematieken aangaande
verhaal. Vulkanen produceren CO2, we
klimaat en duurzaamheid. Het is mooi
weten niet alles, de planeet is oud en
te kunnen melden dat China zich
zal ook gewoon weer richting een ijstijd
bewuster is gaan opstellen voor wat
gaan, onze invloed is enigszins beperkt.
betreft hun rol in de vervuiling van
de aarde. Er komen weer meer fietsen
Uiteindelijk neemt de geograaf geen
in het straatbeeld. Auto’s met even
standpunt in en draagt hij alleen maar
Wilt u reageren op dit artikel?
Stuur uw reactie voor de rubriek
‘Beste JOHAN’ naar
[email protected]
37
Ouder en wijzer
Column
Groentje
eenvoudig. Geduldig beantwoordden we de achttien bladzijden met
vragen. Mijn prachtige schets van
Tekst Myra Kleiweg de zwaan
het monumentale dak (met dakpannen uit de jaren tachtig) werd niet
geaccepteerd. Het moest een technische tekening zijn. Toen we die
O, wat is dat lastig, geen van mijn
van een vriend kregen, bleek mijn
kinderen doet het licht uit. ‘Het
man zich vergist te hebben in de
is weer kerst’, roep ik als ik thuis
termijn. Die was al lang verstreken.
Maar in verband met de slechte
kom en overal het licht brandt.
In de krant lazen we dat andere be-
bereikbaarheid van de klanten is de
Op de lagere school was er één
woners van de negentiende-eeuwse
lease-auto onontbeerlijk. Dus die
keer per jaar Warmetruiendag.
schil hun zonnepanelen op last van
trein rijdt manlief heel hard voorbij.
De verwarming stond dan op 19
de gemeente moesten verwijderen.
Dat de werkgever recent besloot om
in plaats van 20 graden. Het was
Toch wel ingewikkeld, die circulaire
de activiteiten te verplaatsen naar
vooral stoer om met een maffe
economie.
de hoofdstad, maakt het natuurlijk
muts in de klas te zitten. Circulaire
helemaal leuk. Nu kan de hele
economie of duurzaamheid is nu
Helemaal als het op reizen aankomt.
afdeling in het gunstigste geval drie
niet iets waar mijn kinderen warm
Mijn ene zoon wilde de andere
uur extra in de auto doorbrengen.
voor lopen. Mijn man daarentegen
opzoeken in Frankrijk. ‘Mam, kan
Een treinticket wordt, zelfs nu, niet
is heel duurzaam. Ik heb alleen het
je effe betalen?’ € 230,00 voor een
vergoed.
idee dat het altijd meer kost dan
enkeltje Lyon! Wel duurzaam en
Duurzaam? Hoe leg je het je kinde-
het bespaart. ‘Nee hoor’, roept hij
duur, zo’n TGV. Dus manlief reed
ren uit? Dat ze best met hun oude
vrolijk, ‘de ledlampen van Ikea zijn
hem om 17:00 uur naar Schiphol.
Bob de Bouwer of Huis Anubis
helemaal niet zo duur.’ Alle lampen
Heen en weer vliegen was slechts
broodtrommeltje naar school kun-
in ons huis zijn nu led en in de kast
€ 105,00 (en nog goedkoper als we
nen, in plaats van elke dag opnieuw
liggen meer dan veertig peertjes
het wat eerder hadden bedacht).
een plastic zakje te pakken dat in de
met halogeen erin, zijn vorige
Tja, dan toch maar vliegen voor een
prullenbak eindigt? Dat ze op die
‘besparingsproject’. Of neem m’n
weekendje weg.
manier kunnen bijdragen aan het
dochter: de badkamer is toch wel
Of neem die gezonde groentetas
verminderen van de plastic soep? Of
het ‘heilige der heiligen’. Douchen
van de biologische winkel: ‘Wat
dat het dragen van een extra laagje
duurt toch echt minimaal twintig
is dat nou weer?’, ‘Je denkt toch
en een warmere dikke trui in de
minuten. Ze is helaas niet de enige…
niet dat ik dat eet?!’, ‘Ik wil vlees!’,
winter je echt nog niet dik maakt of
Het roer moest om. We zouden aan
‘Echte mannen eten vlees’. ‘Mam,
je tot lid van de orde van geiten-
de zonnepanelen gaan. Onze in-
ik ben toch geen vogel? Als ik wil
wollensokken bevordert?
stallateur, die ook de mooie badka-
zingen, ga ik wel op een koor.’
mer met de populaire en zeker niet
Of de werkgever: centraal gelegen
‘Nee hoor, ik ben heel duurzaam’,
duurzame regendouche heeft aan-
naast een station is hij voor iedereen
zegt onze jongste meneer
gelegd, kwam met een offerte voor
goed bereikbaar met het ov.
zelfvoldaan. ‘Ik douch hooguit een
wat zonnepanelen op het dak. Sinds
keer per week en was mijn haar nog
enkele jaren wonen we in een oud
minder. Mijn kleren gooi ik bijna
pand met een monumentale sta-
nooit in de was, ik heb trouwens
tus. Wij langs de gemeente voor een
maar drie broeken, dus ook in die
vergunning. Maar dat is nog niet zo
zin draag ik bij aan een goed milieu.
De verwarming op mijn kamer is
kapot en ik fiets naar school. Hoezo
ben ik niet duurzaam? Nee hoor:
een beter milieu begint toch echt bij
jezelf!’
38 Johan
Weslhoivone
Fa
WELKOM
ONTDEK MEER DAN 70
DAMESMODE MERKEN ZOALS:
AAIKO, BEAUMONT, CAMBIO,
CAROLINE BISS, CREENSTONE,
10 DAYS, GEISHA, GIL BRET, GUSTAV,
JOSEPH RIBKOFF, KYRA & KO, LA FÉE
MARABOUTÉE, MARC CAIN, MARYLEY,
PENN & INK, RAINS, REPEAT, RIANI,
STUDIO ANNELOES, SUMMUM EN YAYA.
PERSONAL
SHOPPING
100%
AANDACHT
VOORSTRAAT 352, DORDRECHT
WWW.BAHLMANN-MODE.NL
VOLG ONS: FACEBOOK/BAHLMANNMODE
WELKOM
BIJ ONS SCHOONHEIDSINSTITUUT
IEDEREEN MOOI
Vlak 1, 3311 AT Dordrecht
078-6144167
[email protected]
www.beautesansdoute.nl
Rust, ruimte en aandacht
zijn onze inspiratie!
Wij verzorgen uw huid professioneel en met aandacht
om de huid in optimale conditie te krijgen en te houden.
Iedere huid is uniek, dus voor de verzorging hiervan
gebruiken wij alleen hoogwaardige producten en de
Schoonheidssalon
Beauté sans doute
Vlak 1, 3311 AT
Dordrecht
nieuwste technieken.
Uw huid is het contact met de wereld.
078-6144167
[email protected] - www.beautesansdoute.nl
Thema
Hoe duurzaam is
het JdW-onderwijs?
Interview met Pieter van der Linden,
conrector bovenbouw
Hoe groen is het Johan de Witt?
der Linden: ‘Gelet op de maatschappelijke
Tekst Belinda Noorland
Kent u hem nog? De slogan van de Postbus
discussie is duurzaamheid een begrip
Fotografie Mascha Joustra
51-campagne uit de vorige eeuw? ‘Een beter
geworden waar we niet meer omheen
milieu begint bij jezelf.’ Ik weet nog dat ik
kunnen. Wij als school(leiding) moeten
me als puber in die jaren zorgen maakte
daarin onze weg nog gaan vinden.
om het milieu. Tijdens de skivakantie zag
Tegelijkertijd is duurzaamheid wel een
ik vanuit de gondel dode bomen in het
belangrijk aandachtspunt voor
dennenbos. Dat had vast te maken met de
alle schoolleiders en alle andere
zure regen. In die tijd werden we bestookt
personeelsleden.’
met foto’s van aangetaste bossen en een
zandstenen Mariabeeld met een geërodeerde
Keurmerk Eco-schools
neus. Maar dankzij allerlei maatregelen
Hoe kijkt u aan tegen de Eco-schools?
daalde de uitstoot van zwaveldioxide en
Als school kun je deelnemen aan het
verdween het fenomeen. Maar de zure regen
programma, maar het principe achter
van toen was een klein probleem als je het
de Eco-Schools is student-led change.
vergelijkt met de opwarming van de aarde.
Het stimuleert leerlingen om zélf
De oplossing zit hem nu in het drastisch
activiteiten te ondernemen om de school
verlagen van de uitstoot van broeikasgassen,
(verder) te verduurzamen. Zij maken
en duurzaam handelen. Dat bracht me bij de
duurzaamheid bespreekbaar en brengen
vraag hoe het JdW daarmee omgaat. Worden
de school in beweging naar een nieuwe
er eigenlijk lessen gegeven over CO2-uitstoot,
situatie. Momenteel zijn er in Nederland
afvalvermindering en het broeikaseffect?
110 deelnemende scholen. >>
En moeten onze kinderen op school afval
scheiden? Of gooien ze papier in dezelfde
prullenbak als het lege blikje cola?
Duurzaamheid: een belangrijk
aandachtspunt
Als je besluit om de conrector te interviewen
en ter voorbereiding wat websites bezoekt,
duizelt het al snel. Landelijke en lokale
initiatieven te over: Eco-schools, Energieke
Scholen, Green Deal Scholen, Frisse School –
to name a few. Ook de gemeente verlangt van
scholen een actieve houding ten aanzien van
energiebesparing. Binnen het takenpakket
van conrector Pieter van der Linden valt
het beheer van het gebouw. Dan krijg je
automatisch te maken met duurzaamheid
en ben je al snel aanspreekpunt. Pieter van
41
Bij de nieuwbouw
en renovatie van
het schoolgebouw
is rekening
gehouden met de
uitgangspunten van
de Frisse School:
een schoolgebouw
met een laag
energieverbruik
en een gezond
binnenmilieu.
42 Johan
>> Wereldwijd doen er al ruim 49.000
Leren over duurzaamheid
scholen mee aan dit internationale
Op de lagere scholen is tegenwoor-
keurmerk. In Heerhugowaard is het
dig veel aandacht voor ‘duurzaam-
Clusius College actief deelnemer van
heidseducatie’. De leerlingen in
het programma. Leerlingen bedachten
de bovenbouw hebben dat veel
daar kladblokken gemaakt van foute
minder meegekregen. Hoe zorgt de
kopieën, en klas 1A drinkt water uit
school ervoor dat er lessen zijn over
duurzame, navulbare drinkflesjes.
duurzaamheid? Is er bijvoorbeeld
Gedurende een halfjaar werd het
overleg tussen u en de docenten die
schoolafval één dag per maand
deze lessen verzorgen? ‘Nee hoor’,
gewogen en de laatste keer was de
antwoordt Pieter van der Linden,
hoeveelheid verminderd met maar
‘dat is aan de docent, die beslist
liefst vijftien kilo. Van der Linden:
zelf hoe de lessen worden ingevuld.
‘Wellicht dat zo’n initiatief iets is voor
Bij de vakken aardrijkskunde,
onze school. Op dit moment is het
scheikunde, natuurkunde en biologie
voor ons nog geen agendapunt, maar
is duurzaamheid regelmatig onderdeel
wellicht in de toekomst wel. We zullen
van het lesprogramma.’
ons dan ook moeten laten informeren
hierover.’
En worden de leerlingen gestimuleerd
om op school duurzaam te denken?
De Frisse School: betere
prestaties
Moeten zij bijvoorbeeld ook afval
Bij de nieuwbouw en renovatie
school wel moeten stimuleren. Hier
van het schoolgebouw is rekening
zijn nog geen concrete plannen voor.’
scheiden? ‘Nee, maar we zouden dit als
gehouden met de uitgangspunten van
de Frisse School: een schoolgebouw
Worden de leerlingen gestimuleerd
met een laag energieverbruik en een
en/of ondersteund als zij zelf met
gezond binnenmilieu. Bij binnen-
initiatieven komen? Is er voor leerlingen
milieu gaat het om luchtkwaliteit,
bijvoorbeeld een stembus om met ideeën
temperatuur en comfort. Het idee
te komen, waaruit vervolgens de beste
achter de Frisse School ontstond nadat
ideeën worden uitgevoerd?
onderzoek aantoonde dat in 80% van
Hier reageert de conrector enthousiast
de klaslokalen de CO2-concentratie
op: ‘Er is geen ideeënbus, maar dat is
te hoog is. Onvoldoende ventilatie
wel een goed idee! Wellicht kunnen we
en een slechte luchtkwaliteit zijn
die in het leven roepen.’
Er is geen ideeënbus,
maar dat is wel een goed
idee! Wellicht kunnen we
die in het leven roepen’
hier debet aan. Het kan zorgen voor
slechtere leerprestaties. En het kan
Heeft het Johan de Witt-gymnasium al
hij: ‘Voor de productie van een kilo
leiden tot gezondheidsklachten (zoals
eens meegedaan aan een initiatief als de
biefstuk is gemiddeld 25 kilo voer
hoofdpijn, keelpijn, droge ogen) en
Warme-truien-dag? Doet de school mee
nodig! Dat moet eerst ergens groeien.
ziekteverzuim. Een verdubbeling van
op 10 februari? De conrector heeft goed
Er is ook veel water nodig. En weet je
frisse luchttoevoer zorgt ervoor dat
nieuws: ‘We gaan aanstaande vrijdag
wel hoeveel methaangas er vrijkomt
leerlingen zo’n 15% beter presteren.
10 februari meedoen aan deze dag.’
bij koeien?’ Vooruit dan maar. ‘s
Middags haal ik bij de slager kip en
Niet onbelangrijk dus en vandaar dat
ik vraag hoe het daarmee is gesteld.
Door het interview met de conrector
varkensvlees. Een lekker stoofpotje
Pieter van der Linden antwoordt:
realiseer ik me dat we thuis ook
van sukadelapjes mag over dertig
‘De luchtkwaliteit in onze lokalen,
best wat meer kunnen doen. Ik ben
dagen weer.
maar ook in andere ruimten wordt
destijds enthousiast begonnen met
regelmatig gemeten. Voor frisse
plastic afval scheiden, maar snel weer
scholen gelden in principe drie
gestopt toen ik de volle zakken door
niveaus: A, B of C (waarbij A het
de straat zag wegwaaien. ‘s Middags
beste is, red.). Onze school voldoet
stelt mijn zoon Oscar voor om een
aan niveau B en dat is ruimschoots
maand geen rundvlees te eten. Van
voldoende.’
de biologiedocent Van Raai leerde
Wilt u reageren op dit artikel?
Stuur uw reactie voor de rubriek
‘Beste JOHAN’ naar
[email protected]
43
Mensen
Reünisten Hannah van den Ende
Interview Nadja Duykers en Diana van Veen
Fotografie Mascha Joustra
Hannah van den Ende en
Susanne Fels, vriendinnen sinds
klas 1C; een dubbel-interview
dat door Susanne eigenlijk in
gang was gezet om Hannah in
het zonnetje te zetten. Hannah
publiceerde een proefschrift,
waarvoor de kiem was gelegd op
het Johan de Witt-gymnasium.
Susanne mailde ons hierover:
‘Een bijzondere promotie - en
dat zeg ik niet alleen omdat
Hannah mijn vriendin is - waarin
zij op prachtige, toegankelijke,
maar vooral persoonlijke wijze
de lotgevallen van Nederlandse
artsen ten tijde van toenemende
terreur in (aanloop naar) WOII
beschrijft. Morele dilemma’s
en persoonlijke ervaringen
komen aan bod, en ook vragen
als: ‘In hoeverre konden
artsen vasthouden aan hun
artsenidentiteit?’, en ‘In hoeverre
bleven zij trouw aan zichzelf en
aan de eed van Hippocrates?’
JOHAN sprak met hen over hun
tijd op het JdW, de tijd daarna
en hoe hun tijd op het Johan
de Witt-gymnasium nog steeds
invloed heeft op hoe zij in het
leven staan.
44 Johan
en Susanne Fels
Hannah en Susanne zaten van 1995 tot
2001 op het Johan de Witt-gymnasium.
Hoe waren zij tot de keuze voor het Johan de Witt gekomen?
Susanne: Ik ben bij verschillende open
dagen is geweest. Mijn vader, die zelf
ook een mooie middelbareschooltijd
op een gymnasium had gehad, raadde me aan te gaan kijken bij het Johan
de Witt-gymnasium. De sfeer bleek er
goed en ook de kleinschaligheid sprak
me aan. Daarnaast was het heel fijn dat
een klasgenoot van de basisschool dezelfde keuze maakte. Het was een stukje
fietsen zo over de Zwijndrechtse brug,
maar er waren altijd anderen. We verzamelden boven op de brug.
Voor Hannah liep het iets anders. Zij
woonde kort voor de overstap vanuit
groep 8 in Udenhout, vlakbij Tilburg.
Ze was al bij verschillende scholen
gaan kijken, maar toen verhuisde ze
naar Dordrecht. Ze weet niet veel meer
van hoe de keuze nu tot stand kwam,
maar de kleinschaligheid van het
Johan de Witt-gymnasium sloot mooi
aan bij de kleine Jenaplan-basisschool
waar ze vandaan kwam.
Vanaf het begin zaten de vriendinnen
in een gezellige klas, waarin de meiden
vooral met de meiden optrokken
en de jongens met de jongens. De
klas was niet voor iedereen leuk; de
lerares Frans had het zwaar met hun
klas. Bijzonder is dat een deel van de
meiden uit de C-klas nog steeds met
elkaar optrekt. De vriendinnengroep
gaat regelmatig een weekendje naar
Ouddorp of Renesse. En nu, kort na het
interview, reizen zij naar Oostenrijk
voor het huwelijk van een van de
meiden. En in het voorjaar komen
zij weer samen voor de bruiloft van
Hannah. >>
‘a trip down memory
lane’
45
leerlingen adviseerden deze tabel te
bèta-vakken moest doen. Ze werkte
gebruiken, de patiënten regelmatig
keihard, maar na een welgemeend
te wegen en aandacht te geven aan
advies van haar wiskundeleraar,
patiënten tijdens eetmomenten om
meneer Timmermans, heeft ze de
ondervoeding te voorkomen. Meneer
vakken wiskunde B en natuurkunde
Bartels vond het werkstuk zeer de
toch maar laten vallen.
moeite waard en zond het in voor een
Toen ze het Johan de Witt-gymnasium
werkstukwedstrijd van de universiteit
verlieten, hadden ze een heerlijke tijd
Wageningen en Unilever, met als
achter de rug. Het was echter niet de
gevolg een mooi certificaat en een
beste tijd voor de school zelf, Hannah
eervolle vermelding.
en Susanne benoemen de gang van zaken in die tijd als ‘rommelig’.
Waar Hannah direct naar Groningen
vertrok om medicijnen te gaan studeren, ging Susanne vanwege haar liefde
voor de Franse taal eerst een halfjaar
naar Parijs. Daar bezocht ze veel musea en ontdekte ze dat ze kunstgeschiedenis wilde studeren. Het werd Amsterdam, omdat dit qua sfeer het meest
leek op Parijs. Aan de VU studeerde ze
>> Hoewel het allemaal een beetje was
af als kunsthistorica met specialisatie
weggezakt, komt het nu, zo om de hoek
moderne kunst vanaf 1850. Musea be-
van het Oranjepark, weer helemaal te-
zoekt ze nog steeds heel graag tijdens
rug. De school was toen niet zo groot
haar vakantie, in haar dagelijkse werk-
(ongeveer 400 leerlingen), ze pendel-
zaamheden speelt kunst geen promi-
den voor de lessen heen en weer tus-
nente rol meer.
sen het Oranjepark en de Oranjelaan.
Meneer Van der Wal was rector, maar
Susanne: ‘Een vraag stellen
is een vaardigheid, geen
gebrek aan kennis’
ook andere namen van leraren komen
voorbij: meneer Van Beek, meneer Sormani, en mevrouw Tonino ging toen
nog over de roosters. Susanne denkt
met plezier terug aan mevrouw Frima,
die haar hond mee de klas in nam. Het
was er net zo een als zij thuis hadden.
‘Tot mijn zevende wilde ik
koorddanseres worden…’
En, vult Hannah aan, zij las de namen
voor bij de promotie.
Susanne was na haar studie betrokken
bij het Geldmuseum in Utrecht (in
het gebouw van de Munt), dat helaas
Het onderwerp sloot mooi aan bij de
alweer gesloten is. Ze organiseerde
ambitie van Hannah: Tot mijn zevende
evenementen en hield zich bezig
De twee vriendinnen zijn duidelijk
wilde ik koorddanseres worden, maar
met fondsenwerving; het regelen en
op elkaar ingespeeld en vullen elkaar
daarna switchte ik naar arts. Hierbij
organiseren beviel haar goed. Haar
aan. Dat was al zo op school. Voor
zegt ze dat ze graag het gezicht van
werk als projectleider bij ‘Eerst De
het vak biologie deden zij samen
mevrouw Bos, haar toenmalige
Klas’ deed haar realiseren dat goede
onderzoek naar ondervoeding in
gymlerares, wil zien als zij dit leest. Om
docenten heel belangrijk zijn: Ik ben
ziekenhuizen, toen een actueel thema.
haar droom te bereiken koos Hannah
dankbaar voor de goede leraren die
Mensen gingen soms wel 4 kilo lichter
vakken die misschien niet helemaal
wij indertijd hadden op het Johan de
het ziekenhuis uit dan dat ze erin
logisch lijken. Ze legt uit: Toen was het
Witt-gymnasium. ‘Eerst De Klas’ is
kwamen. Ze gaven onder andere het
net dat je gemiddeld een 8 moest halen
een traineeprogramma voor jonge
advies om, zoals Hannah het zegt,
om zonder loting te worden toegelaten
academici, ontwikkeld door overheid,
letterlijk een vinger aan de pols te
tot de opleiding tot arts. Ik was goed in
onderwijs en bedrijfsleven. Wat haar
houden. Ze laat een tabel zien waaruit
talen en dat gaf de garantie voor een
opviel bij ‘Eerst De Klas’ is volgens
duidelijk wordt hoe de dikte van de
gemiddelde 8. Daarnaast had ze ook
haar zeggen: Er wordt in het onderwijs
pols laat zien wat iemands gewicht
geschiedenis in haar pakket. Susanne
veel feedback gegeven, veel meer dan
ongeveer moet zijn. De toenmalige
is een echte alfa, maar vond dat ze ook
in het bedrijfsleven. Daar heb ik nu
46 Johan
heel veel aan in mijn huidige functie
als legal project manager bij het
‘Een nieuw boek…
waarop zij dit met volledig particuliere
gelden realiseerden.
advocatenkantoor NautaDutilh. Als
Op dit moment pendelt Hannah op en
niet-jurist op de innovatie-afdeling
neer tussen Amsterdam, Dordrecht
Nu, terug in Dordrecht en vlakbij hun
probeer ik in een vrij traditionele
en Israël. Na haar promotie werd ze
oude school, stellen we de volgende
omgeving de 21st century skills in
uitgenodigd door familie van een van
vraag: ‘Wat is het meest waardevolle
te brengen. Een functie waar ik mijn
de artsen om naar Israël te komen.
dat je mee hebt gekregen vanuit je tijd
energie helemaal kwijt kan.
Sinds twee jaar reist ze op en neer
op het Johan de Witt-gymnasium?’
Israël. Tijdens haar eerste bezoek
Hannah: Bij alles wat ik doe, kijk ik
Na haar medicijnenstudie, met een
ontmoette ze de achterkleinzoon,
naar de dingen vanuit de uitspraak van
master in medische geschiedenis
de vonk sprong over en nu zijn ze
meneer Vos: geschiedenis is alles, alles
op de VU in Amsterdam, is Hannah
verloofd. In maart gaan zij trouwen.
is geschiedenis.
in Maastricht gaan promoveren als
Hannah werkt als arts in Nederland,
medisch historicus. De kiem voor dit
maar wil dat beroep graag uitoefenen
Susanne: De openheid waarmee je din-
bijzondere traject is gelegd op het
in Israël. Als docent Public Health geeft
gen die je niet kent benadert. Open staan
Johan de Witt-gymnasium, door haar
ze een cursus over de Nederlandse
voor mensen en kennis. Niet uitsluiten,
geschiedenisleraar meneer Vos. In
gezondheidszorg aan Amerikaanse
maar samenwerken. In ieder mens zit
de eerste les maakte hij, vers van de
studenten. Daarnaast schrijft Hannah
iets waardevols.
universiteit, een onvergetelijke indruk
examenvragen voor medische
met zijn definitie van geschiedenis.
examens. Verder is zij bezig met een
In Hannah’s promotieonderzoek
tweede boek. Dit boek gaat over de
combineerde zij als arts haar liefde
Joodse Invalide: een Joods verpleeghuis
voor geschiedenis en haar fascinatie
in Amsterdam met groot aanzien dat
voor de lotgevallen van Joden tijdens
voor de oorlog bekend stond als zeer
de Tweede Wereldoorlog.
vooruitstrevend. Het was niet alleen
bijzonder vanwege de manier waarop
‘In het publiek zat
Kees Vos’
‘Geschiedenis is alles, alles
is geschiedenis. Als je dat
begrijpt, dan begrijp je alles’
de verzorgenden in het verpleeghuis
als in een groot gezin voor de patiënten
zorgden, maar ook door de wijze
Met Susanne als een van haar
paranimfen beleefde ze de meest
spannende dag ooit toen zij haar
proefschrift Vergeet niet dat je arts
bent verdedigde. In het publiek zaten
ook de nog in leven zijnde Joodse
artsen, hun familie en familie van
de artsen die niet meer in leven zijn.
Hannah sprak zeven artsen die hun
beroep uitoefenden tijdens 1940-1945;
een kleine groep die de ervaringen als
medicus in die tijd nog uit de eerste
hand kon delen. Daarnaast sprak zij
met echtgenotes, kinderen of nazaten
van artsen, medische studenten
en verpleegsters (in totaal zo’n
tweehonderd interviews). De artsen
stonden voor vreselijke dilemma’s,
dilemma’s die door Hannah zijn
vastgelegd en in de historische context
zijn geplaatst. Het proefschrift is in
ongewijzigde vorm gepubliceerd als
boek met dezelfde titel: Vergeet niet
dat je arts bent.
47
Spitten naar De Witt en tijdgenoten
‘De leeuw ontmoet de
koninklijke vaan’
Een Dordtse dichtbundel voor de koning van Engeland
Tekst Patrick van ’t hof
De vorige keer schreef ik over de zeven-
sterke banden met de Merwestad of zijn
tiende-eeuwse schilder-schrijver Samuel
inwoners, zoals Jacob Cats, Joachim Oudaan
van Hoogstraten en zijn treurspel, Dieryk
en Nicolaas Heinsius.
en Dorothé, of de Verlossing van Dordrecht
De gedichten in de bundel gaan allemaal
(1666). Ik vertelde hoe Van Hoogstraten
over de restauratie van het Britse konings-
met het stuk Vondels Gysbreght van Aemstel
huis. Karel II Stuart was in 1639 gedwon-
heeft willen nabootsen en verbeteren. In de
gen zijn land te verlaten nadat zijn vader,
Opdracht van het treurspel blijkt hoe trots
koning Karel I, door zijn politieke tegen-
Van Hoogstraten op zijn Dordrecht was. Hij
standers was onthoofd. Na deze gebeurtenis
schrijft daarin althans dat hij niet helemaal
werd de Britse monarchie afgeschaft en trad
tevreden is over het eindresultaat van zijn
Oliver Cromwell op als lord protector van
treurspel, maar dat hij het laat uitgeven zoo
Groot-Brittannië. Dit deed hij tot zijn dood
als ik’er (=haar) uit een ingeboore drift tot den
in 1657, waarna zijn zoon Richard het stok-
roem myner geboort-Stadt, welkers Aalou-
je van hem overnam. Deze Richard moest in
de Glory ik onbeschreumt trompette, best heb
1660 plaats maken voor de verbannen
konnen uitrusten.
Karel II, waarmee de Britse monarchie
De keer daarvoor schreef ik over stadsbe-
werd hersteld.
schrijver Matthijs Balen, die met zijn mees-
De poëten die aan de Herstelde zeeg-triomf
terwerk Beschryvinge der Stad Dordrecht
meewerkten, bejubelden deze gebeurtenis
veel lof oogstte van zijn Dordtse literaire
uitbundig. De historicus Pieter van Gode-
vrienden: zeventien lokale dichters klom-
wijck schreef bijvoorbeeld: ’t Verduyvelt
men in de ganzenveer om hun goedkeuring
Engelandt dat is nu weer verengelt. Lambert
over het geschiedwerk in verzen uit te druk-
van den Bos, conrector van de Latijnse
ken. De trotse Dordtse schrijvers en dichters
school in Dordrecht, wenste Karel II boven-
schreven veel en graag over hun stad en zijn
dien een lang leven toe: Leeft lang, ô Vorst,
inwoners.
leeft salige ueren (=uren)! Het is waarschijnlijk dat deze veelschrijver Van den Bos de
Voorblad Herstelde zeeg-triomf
48 Johan
Dordtse dichters en een Britse
koning
redacteur is van de Herstelde zeeg-triomf; in
Opmerkelijk is daarom een dichtbundel
grafie geschreven over Karel II.
die in 1660 werd uitgegeven bij de Dordtse
Misschien is de bundel vervaardigd ter ge-
boekverkoper Abraham Andriessz. Het
legenheid van een bezoek van Karel II aan
draagt de titel Herstelde zeeg-triomf van
Dordrecht. Toen de verbannen koning weer
Karel de Tweede, Koning van Groot Brittanje,
teruggeroepen werd naar Engeland, is hij
Vranck-rijck, en Yerlandt, Beschermer des
namelijk op de terugtocht naar zijn thuis-
Geloofs. Het bevat ruim 40 verzen die
land op 24 mei in Dordrecht geweest. Bij die
werden geschreven door, zoals op het
gelegenheid heeft er volgens Matthijs Balen
voorblad staat, verscheyde voornaemste
nog een ongeluk plaatsgevonden met een
Poëten van Hollandt. De meeste van deze
kar met buskruit die over een brug wilde rij-
dichters zijn zelf Dordtenaren, zoals Samuel
den. Doordat er zoveel mensen op de been
van Hoogstraten, Willem van Blijenberg
waren, ontstond er op de brug een gedrang,
en Pieter van Godewijck. Andere hebben
waarbij er een aantal mensen te water raak-
hetzelfde jaar had de conrector nog een bio-
te, welk, aldus Balen, zommige heel kwalijk
bekwam. Onder deze onfortuinlijke Dordtenaren was nota bene Balens eigen dochter.
Maar dat terzijde, terug naar de Herstelde
zeeg-triomf. Want wat hadden de Dordtse
dichters nu eigenlijk te maken met deze
Karel II? Waarom traden zij samen op en
vervaardigden zij een bundel met gedichten
waarin werd gevierd dat er sinds jaren weer
een koning in Groot-Brittannië was?
Prinsgezinden en staatsgezinden
Een deel van die vraag kunnen we beantwoorden door eerst te kijken naar de situatie waarin de Nederlanden op dit tijdstip
verkeerden. 1660 valt midden in het Eerste
Stadhouderloze Tijdperk (1650-1672). Na het
einde van de opstand van de Republiek tegen Spanje in 1648, was er onenigheid ontstaan tussen de aanhangers van stadhouder
Willem II (de prinsgezinden of Orangisten)
en een groot aantal overwegend Hollandse
regenten met Johan de Witt aan het hoofd
(de staatsgezinden). Het meningsverschil,
dat aanvankelijk ging om het vraagstuk wat
er na de Opstand met het leger moest gebeuren, bereikte een hoogtepunt toen Willem II
Amsterdam probeerde in te nemen, het bolwerk van de Hollandse oppositie. De aanval
nisme erg verbonden met de Republiek, en
mislukte. Enkele maanden later overleed
probeerden de banden met de staatsgezinde
Willem II onverwachts aan de pokken.
regering aan te halen. Zij hadden daarom in
Na de dood van Willem II ontstond er bin-
1651 een unie van twee republieken voorge-
nen de Oranjepartij een crisis: er was geen
steld. De Staatse regering reageerde echter
geschikte plaatsvervanger voor de overleden
weinig enthousiast op dit voorstel. Omdat de
stadhouder. Zijn zoon, Willem III, was een
Republiek ook nog eens een directe handels-
week na zijn vaders dood in 1650 geboren en
concurrent van Engeland was, verslechter-
was natuurlijk voorlopig nog geen geschikte
de de relatie tussen de twee snel. Cromwell
kandidaat om zijn vader op te volgen.
keurde in 1651 de Acte van Navigatie goed,
Tijdens de Grote Vergadering van 1651 werd
die het de Nederlanden vrijwel onmogelijk
besloten dat elk gewest afzonderlijk zou kie-
maakte handel te voeren met de Engelsen.
zen of het wel of geen stadhouder aan wilde
Uiteindelijk brak er een oorlog uit (de Eerste
stellen. Holland, dat veruit het machtigste en
Engelse Zeeoorlog, 1652-1654), die de Repu-
rijkste gewest was, kon op deze manier een
bliek verloor. Engeland dwong de Republiek
voortrekkersrol gaan spelen. De andere
naast het vredesverdrag de Acte van Seclusie
gewesten konden zonder een stadhouder
te tekenen, waarin stond dat Holland beloof-
immers moeilijk weerstand bieden aan de
de geen Oranje-stadhouder meer aan te stel-
invloedrijke Hollanders. Zo brak het Eerste
len. Cromwell en de zijnen hadden er belang
Stadhouderloze Tijdperk aan.
bij dat Willem III het niet voor het zeggen
Oliver Cromwell (1599-1658),
geschilderd door Samuel
Cooper, National Portrait
Gallery, London
zou krijgen. Karel II was namelijk de oom
Beter een goede buur…
van de jonge Willem; Willems moeder was
Hoe lagen in deze tijd de verhoudingen met
de zus van Karel. De Engelse regering vrees-
onze overzeese buren? De Engelsen, onder
de dan ook dat wanneer Willem III aan de
leiding van lord protector Cromwell, voelden
macht zou komen, hij de verbannen Karel II
zich door hun protestantisme en republica-
in het zadel zou kunnen helpen. >>
49
Bovendien spreekt Cornelis van Beveren vrij
expliciet de wens uit dat met de restauratie
van de Engelse kroon ook Willem III de
macht kan krijgen:
Het Oudt Batavien (= de Nederlanden),
met blyschap overladen,
Schijnt nu in vreugt te baden,
Vol hoop, dat Nassauws Stam (= de Oranjes),
die door een hagel-slagh,
By na ter neder lagh,
Sal door dees Somer-lugt weer moediglijk
uytspruyten.
Betekent dit dat dichters die bijdragen leverden aan de Herstelde zeeg-triomf allemaal
prinsgezind waren? Voor sommigen zal dit
zeker gegolden hebben, maar ook voor de
staatsgezinden was er voordeel te behalen
bij de kroning van Karel II. Zoals geschreven, was de relatie met Engeland de laatste
jaren erg verslechterd. De nieuwe koning
zou, omwille van zijn neefje, de harde handelspolitiek verzachten die Cromwell had gevoerd ten aanzien van de Republiek. Er was
dus voor beide partijen uitzicht op het ontstaan van een duurzame en vruchtbare relatie tussen de twee landen. H. Hoet, een andere dichter die een vers voor de Herstelde
zeeg-triomf schreef, vat het mooi samen:
Ik zie vernieud den band der bondgenoten,
Karel II Stuart (1630-1685),
geschilderd door John Michael
Wright, National Portrait
Gallery, London
>> Ome Karel
En ‘t Britze Rijk aen Nederland gesloten[.]
Uiteindelijk belandde Karel II, zonder hulp
De Oranjepartij kreeg hierdoor nieuwe hoop
Economische omstandigheden
in Dordrecht
dat Willem III in de Nederlanden aan de
Zeker in Dordrecht kon men wel betere han-
macht zou kunnen komen; Karel zou
delsbetrekkingen met de Engelsen gebrui-
Willem daar toch zeker wel bij helpen? In de
ken. De economische omstandigheden in de
vroege jaren ’60 verscheen er dan ook een
Merwestad waren de laatste eeuwen ver-
golf van prinsgezinde literatuur en propa-
slechterd. Waar Hollands eerste stad in de
ganda, waarin onder meer werd betoogd hoe
Middeleeuwen nog een aanzienlijke positie
hecht het lot van de Oranjes en de Stuarts
had ingenomen, was het qua handelsvolume
met elkaar verbonden waren. In de Herstelde
in de zeventiende eeuw achtergebleven bij
zeeg-triomf schrijft Jan Bara bijvoorbeeld dat
Rotterdam en Amsterdam. Het Dordtse inwo-
er nu zicht is op een goede samenwerking
nersaantal was in de loop van de zestiende
tussen Nederland en Engeland:
eeuw aanzienlijk minder snel gegroeid dan
van zijn neefje, in 1660 alsnog op de troon.
steden als Amsterdam, Leiden en Haarlem.
50 Johan
D’Oranje-spruyt, de glans van Nederlant,
Het beroemde Dordtse stapelrecht leverde
Biedt aan zijn Oom, den Koning, ziel en hant.
nog wel een belangrijke bijdrage aan de
[…]
stedelijke welvaart, maar het had meer een
Leef lang de Vorst van ‘t machtigh groot
fiscaal karakter gekregen.
Brittanje,
In de zeventiende-eeuwse zeevaart speelde
Lang leef de Stam van ‘t Vreden-rijck Oranje.
Dordrecht geen rol van betekenis. Alleen
van de handel met Engeland kon Dordrecht
nog enige economische voorspoed verwachten, omdat de Merwestad gunstig lag ten
opzichte van de Theems. De handel met de
Engelsen werd dan ook actief door de regering in Dordrecht gestimuleerd: het Engelse
Merchant Adventurers, een soort handelsgilde, kon er sinds 1655 op belastingvrijdom
en een eigen civiele rechtspraak rekenen.
Er werd zelfs speciaal voor deze handel een
nieuwe haven gegraven: de Kalkhaven. Het
was dus begrijpelijk dat men in Dordrecht de
troonsbestijging van de Engelse koning toejuichte, want dat gaf immers betere perspectieven voor de handel.
Het vers dat door de Dordtse graanhandelaar en amateur-filosoof Willem van Blijenberg werd geschreven, vormt dan ook een
mooi voorbeeld van de verwachting dat het
herstel van de Engelse kroon Dordrecht de
economische voorspoed zou brengen:
Bindt Zeen, en Eylande aen malkand‘ren
Door vrede, […]
Dat onsen handel in de baren
Des Oceaens mag veylig zijn;
Soo sal uw’ staet en d’onse groeyen
Soo torst uw Rijck een goude Mijn
En ’t ons sal staegh en eeuwigh bloeyen.
Samuel van Hoogstraten schrijft bovendien
dat de vrede het mogelijk maakt om volgeladen handelsschepen de oceaan op te sturen:
nen. Bovendien zette hij de harde handelspolitiek van Cromwell voort en tekende hij nog
Zoo! Laat de Teems met zwangere vlooten
in hetzelfde jaar de hernieuwde Acte van
stroomen,
Navigatie. In de periode 1665-1667 zouden
En stootze drijvend deur den Oceaan
de twee landen nog een zeeoorlog uitvech-
De Leeuw ontmoet de Koninklijke vaan
ten. De Herstelde zeeg-triomf van Karel de
Eerbiedigh, en ons zeeven vrye Staaten
Tweede vormt daarmee een momentopname
En Steden zijn van vreugde als uitgelaten:
van de kortstondige en vergeefse hoop van
[…]
de Dordtse dichters op een duurzame relatie
De vrede verquikt alle inheems en uitheems,
met hun belangrijkste handelspartner.
Willem III (1650-1702),
geschilderd door Gottfried
Kneller, Scottish National
Portrait Gallery
En is de Ziel van Maas, en Y en Teems.
Momentopname
Dat Karel II in 1660 de troon besteeg, leek
dus voor iedereen, maar met name voor de
Dordtenaren, goed nieuws te zijn. Helaas,
van een duurzame relatie met de Engelsen
waarop in de Herstelde zeeg-triomf zo vaak
gezinspeeld werd, kwam niets terecht; Karel II zou de hoge verwachtingen allerminst
waarmaken. Al vrij snel bleek dat hij geen
interesse had om Willem III actief te steu-
Om verder te lezen:
• Bos, L. van den: Herstelde Zeeg-Triomf van Karel de Tweede, Koning van
Groot Brittanje, Vranckrijk, en Yerlandt, beschermer des Geloofs. Door
verscheyde voornaemste Poëten van Hollandt. Dordrecht: Abraham
Andriessz., Boeck-verkooper by ’t Stadt-huys, 1660. KB Den Haag 174 E 3.
• Frijhoff, W., H. Nusteling & M. Spies (red.): Geschiedenis van Dordrecht van
1572-1813. Hilversum: Verloren, 1998.
• Prak, M.: Gouden eeuw. Het raadsel van de Republiek. 2e druk. Nijmegen:
Sun, 2002.
• Stern, J.: The phoenix from the ashes. Orangism in word and image
1650-1672. Diss. London, University College, 2007.
51
Thema
Duurzaamheid - een
bodemonderzoek
Is het mogelijk kritiek te hebben op iets loffelijks als duurzaamheid?
Wat kan daar eigenlijk tegen zijn? De kwestie vertoont trekjes van
een heilig huisje. Laten we de term eens filosofisch tegen het licht
houden. Aandacht voor de verzwegen uitgangspunten van een
modewoord.
Tekst L. van der Held
‘energie is schaars,
de aarde is eindig,
overbevolking is
onafwendbaar’
In 1572 verscheen in het sterrenbeeld
De natuur, aards of hemels, verschijnt als
Cassiopeia, voor de ogen van stomverbaasd
tijdruimtelijke ordening van eenvormige
Europa, een nieuwe ster aan het firmament.
massapunten. Er was geen relevant verschil
Deze gebeurtenis - sindsdien spreken we van
meer tussen ‘domeinen’. Behalve één:
een supernova - is van niet te onderschatten
tegenover die uniforme natuur, zo dacht
belang geweest voor de moderne weten-
men, staat de mens met zijn rationaliteit.
schap, waarbinnen een nieuw begrip van
Hij kon haar toch maar mooi overzien en
natuur en kosmos opkwam.
doorgronden en zo naar eigen behoeften
Sinds Aristoteles was het onbetwiste
inrichten en beheersen. Descartes zei het al
uitgangspunt van wetenschappers en
in 1637: de mens dient zich te positioneren
geleerden dat eeuwige hemellichamen zich
als maitre et possesseur de la nature. Door
in concentrische kristallen sferen bevonden
de opkomst van het darwinisme mag die
en daarin perfecte cirkels beschreven. Deze
gedachte inmiddels op de mestvaalt van de
bovenmaanse wereld was tijdloos, een god-
wetenschap zijn beland, tot op de dag van
delijk domein. Er golden andere wetten dan
vandaag blijft ze min of meer het verzwegen
op de hoekige, eindige aarde.
uitgangspunt van westerse politiek. Van
Toen de Deense astronoom Tycho Brahe
staatswege geleid natuurbeheer staat op deze
in 1572 de nieuwe (‘nova’) ster beschreef,
bodem. Als een plantje in cartesiaanse aarde
verbrijzelde hij een millenia-oude aristo-
schiet daarbij nu het woord ‘duurzaamheid’
telische betekeniswereld. De hemel bleek
op. Maar onder de oppervlakte gaan rotte
veranderlijk. Daarmee kwam het meest
wortels schuil.
duurzame begrip van duurzaamheid
dat Europa ooit gekend heeft, de Griekse
Münchhausen-act
illusie van een gefixeerde kosmos, op losse
Misschien is het aardig de definitie van de
schroeven te staan. De gevolgen waren niet
term erbij te pakken, zoals geformuleerd
mals: elementaire grondbegrippen van het
door de World Commission on Environment
westerse denken, waaronder natuur, hemel,
and Development van de Verenigde Naties:
aarde, tijd, moesten op de schop. Niet alleen
‘Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling
kwamen sterrenstelsels in een ander licht
die aansluit op de behoeften van het heden
te staan, ook de betekenis van de aarde
zonder het vermogen van de toekomstige
veranderde.
generaties om in hun eigen behoeften te
voorzien in gevaar te brengen.’
52 Johan
In het moderne natuurontwerp zijn hemel
In ieder geval is de VN eerlijk. Hier telt maar
en aarde gelijk. Er gelden dezelfde wetten.
één belang: menselijke behoeftebevrediging.
Newton kon even later vaststellen: de
Geen spoor van de alomtegenwoordige val-
appel valt van de boom door dezelfde
se opvatting, schaamteloos gecolporteerd
kracht die de planeten in hun baan houdt.
door pseudowetenschappelijke organisaties
à la Greenpeace, dat de natuur zélf ge-
CO2-gehalte in de atmosfeer ongeveer
diging op peil moet blijven, kan dat
vaar loopt of beschadigd raakt. Wie zo
twintig keer zo hoog als nu - een feest
niet anders dan op kosten van andere
denkt, maakt twee grondige fouten.
voor menig organisme. De bloem
werelddelen. Hier blijkt: schaarste re-
ontstond, zeeleven tierde welig. Dat
geert de wereld. De strijd om energie
Ten eerste maakt hij aanspraak op een
zulks de mens niet bevalt, zal de aarde
wordt door ‘discussie’ over duurzaam-
bovennatuurlijke herkomst. Alleen
een worst wezen.
heid verhuld. Waarschijnlijk op goede
als een mens opgevat wordt als een
Duurzaamheid is er dus niet om de
gronden: het is de vraag hoe lang zo’n
wonderwezen buiten de natuur, kan
natuur een handje te helpen. Die gaat
welvaartsdiscrepantie nog wordt geac-
de gedachte postvatten dat zijn gedrag
haar eigen gang en is niet aangelegd op
cepteerd door miljarden havenots.
de natuur beschadigt of bevordert. De
menselijk welbehagen. Zorgen daar-
natuur bevindt zich dan in de voogdij
omtrent zijn opgetrokken uit achter-
Achter het schijnbaar onschuldige
van de mens. Klimaatverandering,
haalde sentimenten van aristotelische
woord ‘duurzaamheid’ gaat zo
dat zal dan wel door zijn onbesuisde
snit.
nogal wat schuil: het verdoezelt
acties komen! In de alledaagsheid is
het zicht op geologische tijdschalen
zo’n buitennatuurlijke mens zelfs een
Gouden Tijdperk
en op geopolitieke verhoudingen.
vanzelfsprekendheid: als het drukke
Toch is de genoemde definitie in hoge
De term heeft iets onempirisch en
werkende bestaan wat knelt, gaat hij
mate problematisch, en wel om wat ze
dwangmatigs: het maakt blind voor
een dagje ‘naar de natuur’.
niet zegt. Verondersteld wordt dat het
wat er eigenlijk gaande is.
Maar als het darwinisme één ding
handhaven van een zeker welvaartsni-
Maar laten we wel wezen. Het is de
heeft laten zien, dan is het wel dat
veau kan voortbestaan, mits daartoe
aard van ieder organisme om strijd
deze constellatie een grote illusie is:
maar de nodige maatregelen getrof-
te leveren om energie en die zo lang
de mens is, als ieder organisme, in alle
fen worden. Zo’n bestendige welvaart,
mogelijk voor zichzelf te behouden.
opzichten verweven met de natuur.
dat heeft ook bijna iets ‘natuurlijks’,
Hoe zou het organisme ‘westerling’
Zijn denken, willen en voelen bevinden
alsof het zo hoort, alsof dat een nor-
daarvan uitgezonderd zijn? Daarom
zich nimmer tegenover de natuur,
male, evenwichtige toestand is. Maar
is kritiek hier niet op zijn plaats.
maar zijn zelf natuurproducten.
hoe lang moet dat duren? Voor hoeveel
Darwinistisch gezien is leugenachtige
Hoezeer wij toch nog vastzitten aan
generaties? Volledig buiten beeld blij-
duurzaamheidsretoriek, teneinde
de illusie van een scheiding of zelfs
ven fundamentele gegevens: energie
de eigen belangen veilig te stellen,
oppositie tussen mens en natuur
is schaars, de aarde is eindig, over-
een slimme zet. Zegsmannen en
(en hoe weinig het darwinisme dus
bevolking is onafwendbaar. Signalen
predikers geven zo juist blijk van hun
eigenlijk is ingedaald) blijkt uit het
daarvan worden weggewuifd met vage
verwevenheid met de natuur: zij zijn
onvermogen de zaak te nemen zoals
verwijzingen naar technologische in-
extensies van alle aristotelische illusie
die is: een stuk natuur gaat een dagje
novaties die de schaarste wel buiten
en cartesiaans bedrog dat de natuur
naar de natuur. Of: een stuk natuur wil
de deur zullen houden. Maar: de aarde
tussen haar producten laat opkomen.
de natuur beheren. Natuurrecreatie of
is eindig, dus schaarste kan niet bui-
Zo blijkt nog maar eens wat Darwin
natuurbeheer, waaronder het streven
ten de deur worden gehouden. Sterker
al zag: de natuur is speels en illusoir.
naar duurzaamheid, het zijn baron van
nog: hij is allang in huis. Hoe?
Menselijk denken is met huid en haar
Münchhausen-acts par excellence.
Stelselmatig blijft onvermeld dat de
aan dit spel overgeleverd.
behoeftevoorziening in dit verband
De tweede fout zit ‘m in chronische
specifiek westerse behoeften betreft.
kortzichtigheid: de eigen beperkte
In het geding is het voortbestaan van
levenstijd wordt als maat voor de
het Gouden Tijdperk van westerse wel-
natuur opgesteld, zonder oog voor
vaart, niet van het gemiddelde wel-
natuurcycli die zich op heel andere
vaartsniveau van een Afrikaans land.
tijdsschalen bevinden. De geoloog
Westerse duurzaamheid kan uitslui-
Kroonenberg wordt niet moe erop te
tend bestaan bij de gratie van een heel
wijzen: menselijk denken is doorgaans
andere duurzaamheid: die van rela-
niet afgestemd op de maten van de
tieve armoede in andere werelddelen.
natuur zelf. Neem het gevreesde
Waarom? Lees Jared Diamonds Collap-
koolzuurgas. De meeste vegetatie op
se: als de aardbol de totale wereldbe-
aarde staat te springen om wat extra
volking in westerse behoeften moest
CO2. Zij heeft nog een herinnering aan
voorzien, zou zij twaalf keer zoveel
de greenhouse earth van het Krijt van
energie moeten produceren als nu. Dat
100 miljoen jaar geleden. Toen was het
gaat niet. Als westerse behoeftebevre-
‘Het is de aard van ieder
organisme om strijd te
leveren om energie en die zo
lang mogelijk voor zichzelf
te behouden’
Wilt u reageren op dit artikel?
Stuur uw reactie voor de rubriek
‘Beste JOHAN’ naar
[email protected]
53
School en ...
Verslag van de ALV 2016: nieuw bestuur,
studietips en uitreiking Elanprijs
Tekst Han van Antwerpen
Op 7 november 2016 was de Algemene
tijdens schoolreizen (informatie voor
ledenvergadering van de oudervereniging.
ouders en protocollen), ICT-beleid
Als vereniging zijn wij verplicht minimaal
(huidige en toekomstige apparatuur),
een keer per jaar een ALV te houden.
de groei van de school (m.b.t.
We geven graag invulling aan deze
huisvesting) en bezetting redactie
verplichting en verenigen het nuttige
JOHAN (nieuwe redactieleden).
met het aangename door op deze avond
de jaarlijkse Elanprijs uit te reiken. Ook
Financieel gezond
nodigen we elk jaar een spreker uit met
De penningmeester lichtte het
een goed verhaal. Deze keer was dat
financiële beleid toe; de vereniging
Evelyn Helmich-de Jonge, zij gaf een
is financieel gezond. Deze armslag
presentatie met de titel: Tips voor betere
gebruikt de vereniging voor een aantal
de ouders en een hartstochtelijke
schoolprestaties.
vaste onderdelen. De grote uitgaven
pleitbezorger van gymnasiaal
zijn voor diverse projecten die het
onderwijs.
Wat doet het bestuur precies?
In het formele gedeelte van de ALV legde het bestuur verantwoording af voor
gymnasiaal onderwijs ondersteunen en
het maken van het blad JOHAN.
Na de bestuurswisseling bestaat het
bestuur voor het schooljaar 2016 – 2017
het gevoerde beleid. In totaal was de
Bestuurswisseling
zaal gevuld met zo’n zestig ouders, een
Niels Mooij is nu voorzitter en opvolger
Niels Mooij - voorzitter en
viertal docenten en de bestuursleden
van Michael van der Spek. De nieuwe
vertegenwoordiger ouders klas 5
van de oudervereniging. Na de opening
secretaris is Yvette Buitenhuis. Zij ver-
Alex Claassen - vice-voorzitter en
memoreerde de voorzitter de rol en
vangt Iné Doelman. De kinderen van de
vertegenwoordiger ouders klas 6
taken van het bestuur: sponsor, belan-
aftredende bestuursleden zijn in mei
Yvette Buitenhuis - secretaris en
genbehartiger en klankbord. Deze rol-
geslaagd voor hun diploma en zodoen-
vertegenwoordiger ouders klas 3
len komen tot uiting in deze activiteiten:
de niet meer verbonden aan het JdW.
Esther Stoop - penningmeester en
Jolanda Cornelissen heeft aangegeven
vertegenwoordiger ouders klas 4
niet herkiesbaar te zijn in verband met
Geert Stevens - vertegenwoordiger
en afstemming met de medezeggen-
een drukke agenda. Voor haar opvol-
ouders klas 2
schapsraad;
ging koos het bestuur een ouder met
Patty Biemond - vertegenwoordiger
een kind in het eerste leerjaar. Dat is
ouders klas 1
Patty Biemond geworden.
Han van Antwerpen - coördinator
• overleg voeren met de schoolleiding
• sponsoring van projecten en activiteiten (muziek/cultuur/debat/excursies);
JOHAN
• inzetten van ons netwerk bij profielkeuze tijdens beroepenavond;
• ondersteuning en vertegenwoordiging tijdens de open dag;
uit:
Michael van der Spek is benoemd tot
van de oudervereniging gezeten,
Elanprijs schooljaar
2015 - 2016
erelid. Hij heeft tien jaar in het bestuur
waarvan twee jaar als voorzitter. Drie
Als ouders vinden wij het belangrijk
bloemen voor de begeleiders van
van zijn kinderen hebben succesvol
dat het Johan de Witt-gymnasium zich
buitenlandse reis);
het JdW doorlopen. Niels Mooij haalde
onderscheidt en blijft onderscheiden,
herinneringen op van de tien jaar dat
ook ten opzichte van andere gymnasia.
Michael van der Spek betrokken was
Niet alleen met goed onderwijs, maar
bij de oudervereniging. Hij noemde
ook met activiteiten buiten het reguliere
de oud-voorzitter een cultuurdrager
lesprogramma. Om docenten en secties
en het geheugen en geweten van de
te stimuleren continu te innoveren
vereniging door zijn continue aandacht
en extra activiteiten te organiseren,
Het afgelopen jaar heeft het bestuur
voor Vossius en Musae. Hij was een
heeft de oudervereniging enkele jaren
zich beziggehouden met: de veiligheid
krachtige belangenbehartiger namens
geleden de Elanprijs ingesteld. Het
• beheer Lief-en-Leed fonds (bijv.
• sponsoring JdW-penning voor de geslaagden bij de jaarlijkse proclamatie;
• realisatie van het blad JOHAN
(drie keer per jaar);
• organiseren thema-avond .
54 Johan
waarbij zij actief en passief kennisma-
is mevrouw Helmich remedial teacher
ken met ballet en opera.
op het Erasmiaans Gymnasium Rotterdam. Zij is auteur van het boek Tips voor
De winnaar van de Elanprijs schooljaar
betere schoolprestaties.
2015-2016 is geworden: de sectie
Engels. De voorzitter reikte de prijs uit
Tijdens de presentatie gaf mevrouw
aan mevrouw Abcouwer en lichtte toe:
Helmich talloze tips om onze kinderen
‘Als ouders hechten we veel belang aan
op weg te helpen naar betere
gedegen onderwijs in de Engelse taal.
schoolprestaties. Vooral leerlingen in
Buiten het reguliere programma Cam-
de onderbouw kunnen deze adviezen
bridge Engels om, bieden jullie sinds
goed toepassen. Deze onderwerpen
schoolbestuur nomineert elk
twee jaar leerlingen de mogelijkheid
kwamen aan bod:
jaar enkele projecten. Voor de Elanprijs
om in de zesde klas op te gaan voor het
2016 waren genomineerd:
hoogste haalbare: Certificate of Pro-
• Planning en organisatie
ficiency in English (CPE). Jullie slagen
• Woordjes leren
erin om per jaar enkele leerlingen dit
• Toetsen
natuurkunde, scheikunde) voor
te laten behalen.’ De winnende sectie
• Concentratie
de vele practica in de klassen 4, 5
Engels was zichtbaar blij met de waar-
en 6 waarmee zij zich nadrukkelijk
dering en de prijs. In haar dankwoord
Aan de hand van voorbeelden uit de
onderscheiden van andere gymnasia
vertelde mevrouw Abcouwer dat de
praktijk, schetste Evelyn Helmich de
en vwo-afdelingen.
sectie Engels vooral enthousiasme voor
uitdagingen, valkuilen en verleidingen
• De sectie Engels voor de wijze waar-
de Engelse taal wil overbrengen en dat
waar leerlingen van nu mee te maken
op zij, aanvullend op het reguliere
de toekenning van deze prijs bijzonder
hebben. Haar tips varieerde van
programma voor Cambridge Engels,
motiverend is.
pragmatisch en eenvoudig tot kind-
• De sectie Binask (biologie,
sinds enige tijd de mogelijkheid bieden tot het behalen van het Certificate of Proficiency in English (CPE).
• De muziekdocenten de heer De
Tips voor betere
schoolprestaties
De ALV werd, zoals ieder jaar, afgerond
afhankelijk maatwerk. Overzichtelijk
en toepasbaar voor die ouders die hun
kind een steuntje in de rug willen geven
op weg naar betere schoolprestaties.
Caluwé en mevrouw Meijer die
met een interessante presentatie. Eve-
erin geslaagd zijn om samen met
lyn Helmich-de Jonge gaf de aanwezi-
De powerpoint-presentatie van
getalenteerde leerlingen in korte
ge ouders handvatten mee die ervoor
mevrouw Helmich kunt u bekijken op
tijd flinke stappen te zetten in de
zorgen dat kinderen beter presteren op
de schoolsite: www.jdw.nl/Geledingen/
ontwikkeling van het schoolorkest
school.
Oudervereniging/ALV2016
Pantamusica en het schoolkoor.
Mevrouw Helmich werkte eerder als
Na afloop van de ALV was er
waarop hij vorm geeft aan praktijk-
docent en gaf les in economie, maat-
gelegenheid om wat te drinken en
onderwijs binnen het vak Kunst en
schappij, Nederlands en aardrijkskunde
konden ouders napraten met mevrouw
Beeldende Vormgeving, door leerlin-
Dat deed zij op verschillende niveau’s,
Helmich en haar boek aanschaffen.
gen mee te nemen naar de Stopera,
van mavo tot gymnasium. Momenteel
• De heer Akkerman voor de wijze
Ook geïnteresseerd?
Maak kennis met…
Het boek Tips voor betere
schoolprestaties is te koop voor € 16,65.
‘Mijn naam is Patty Biemond. Ik ben leerkracht op een basisschool in Zwijndrecht.
Om het boek te bestellen maakt u
Ik woon samen met mijn man en zoon in Alblasserdam. Sinds dit schooljaar zit
€12,95 (+3,70 verzendkosten) over op
onze zoon Timon (1D) op het Johan de Witt-gymnasium en ben ik bestuurslid van
bankrekening NL58INGB0000408607
de oudervereniging om zo meer betrokken te zijn bij de school en het schoolleven
t.n.v. E. Helmich-de Jonge. Daarna stuurt
van onze zoon. Ik vertegenwoordig de eerste klassen. Contact met de ouders stellen
u een melding van de betaling en uw
wij binnen de oudervereniging zeer op prijs. U kunt mij benaderen met uw vragen,
adresgegevens naar evelynhelmich@
opmerkingen of ideeën via e-mail: [email protected] of telefonisch:
gmail.com. Zij stuurt u het boek dan zo
078-6930301.’
spoedig mogelijk toe.
55
Reportage
JOHAN moet even wat
rechtzetten…
Hoeveel van de klassiekers heeft u al gelezen nadat
JOHAN u de favorieten van het personeel van het Johan
de Witt-gymnasium heeft aangeprezen? Mocht u ze
allemaal al hebben verslonden, dan hebben we nog een
mooie toegift voor u. Op onverklaarbare wijze werd
namelijk de met veel zorg samengestelde inzending van
de heer Koch niet geplaatst in de laatste editie. JOHAN
biedt hiervoor zijn welgemeende excuses aan aan de
heer Koch en wil dit goedmaken door hem een eervolle
vermelding te geven in deze editie. U kunt de klassiekerslijst trouwens nog steeds beluisteren op Spotify. Zoek op
‘JdW ken je klassiekers’, natuurlijk nu aangevuld met de
‘ouverture’ van Die Zauberflöte.
En dan nu, without further ado de
van mijn favoriete regisseurs. Vervolgens
Het toneelstuk bevindt zich in de
argumentatie van de heer Koch:
is er de versie van de Nederlandse opera
mediatheek. Een uitvoering (de première
De ratio staat tegenwoordig onder druk
(DNO) in de regie van Pierre Audi, met
vond plaats in 1801) maakte Lessing
en het populisme tiert welig.
een decorontwerp van Karel Appel die
zelf niet meer mee. Het toneelstuk is een
Gelukkig kunnen we teruggrijpen op de
later is overgenomen door de Salzburger
parabel, waarin de drie monotheïstische
Verlichting (in het Duits: Aufklärung).
Festspiele in 2006. Tenslotte ziet u
godsdiensten voorkomen en vreedzaam
Die liep niet in alle landen synchroon.
een recentere versie die ook bij DNO
met elkaar kunnen omgaan. Goethe
Zo wordt in Duitsland die tijd vooral
werd verfilmd onder regie van Simon
was een grote fan van het stuk
gezien in de periode aan het eind van de
McBurney uit 2012.
en hij zei erover: ‘Möge das darin
ausgesprochene göttliche Duldungs- und
achttiende eeuw. Uit die tijd stammen
Daarnaast een tweetal cd-opnames.
Schonungsgefühl der Nation heilig und
Daarvan verscheen de eerste in 1964 al
wert bleiben!’ Het citaat laat helaas zien
De één is de opera Die Zauberflöte
op lp, in een uitvoering onder leiding van
dat Goethe een vooruitziende blik had en
van W.A. Mozart, die in 1791 (Mozarts
Karl Böhm. Tot de cast behoren de jonge,
nog heeft.
sterfjaar) zijn première beleefde en
te vroeg gestorven Fritz Wunderlich, en
waarin de strijd tussen goed en kwaad
Dietrich Fischer-Dieskau. De andere cd
(de laatste verbeeld door de Koningin
dateert van 1995 en is op authentieke
Hartelijke groeten,
van de Nacht met haar magnifieke aria)
instrumenten opgenomen tijdens de
Jan Willem Koch
centraal staat. In mijn huis kwam ik vijf
Ludwigsburger Schlossfestspiele onder
dierbare versies tegen, die allen op de
leiding van John Eliot Gardiner.
dan ook mijn twee klassiekers.
foto te zien zijn (samen met de andere
klassieker).
De andere klassieker is het toneelstuk
Drie zijn dvd’s. De oudste is de verfilming
Nathan der Weise van Gotthold
van de opera (1975) door de bekende
Ephraim Lessing uit 1779, dat al in
Zweedse cineast Ingmar Bergman, een
1781 in het Nederlands vertaald werd.
56 Johan
Mijmeren
uitvinden konzentrieren Zingeving
kwaliteit overpeinzen tempus
bidden
Lezen
denken
Profiel kiezen silens
Kennis Gapyear
Leefstudiekeuze
doen
penser
ontwikkelen
interpretatie
BEZINKEN παιδεύεσθαι
deep thinking
ἀκούειν
inspiratie
Betekenis
verwonder
vorm Einsicht
Levenskunst
φιλοσοφία
sagesse
rem ipsam dicere
Vragen
diepgang
erfinden
mediteren
reflecteren
THEMA VOLGENDE JOHAN deep thinking
door Martine Kluver
57
Column
Aere
perennius
en genieten van zijn geschriften.
Geniet van het leven, dat was ook
voor hemzelf wel een item. Wij
noemen het nog wel eens carpe
diem (waarbij het laatste woord
uit twee lettergrepen bestaat).
Duurzaamheid is in. Het mot alle-
Quintus Horatius Flaccus werd in 65
maal lang meegaan. Ja, behalve mo-
voor Christus vlak na Sinterklaas in
bieltjes dan. Het is voor de midden-
Venusia geboren en was net geen
stand op dat gebied wel fijn als die
58 jaar oud toen hij in Rome de pijp
dingen toch zo één keer in de an-
aan Maarten gaf, het loodje legde,
derhalf jaar de geest geven, kapot
de eeuwige jachtvelden opzocht,
gaan dus. En wel zodanig kaduuk
het tijdelijke voor het eeuwige
dat ‘u wellicht beter een nieuw toe-
verwisselde, kortom definitief
stel aan kunt schaffen. Hee, ik zie
expireerde.
Kortom, deze Horatius was nogal
overtuigd van de kwaliteit van zijn
plotseling dat dat abonnementtechnisch ook heel goed kan!’ Ja, abon-
De dertigste en laatste ode uit het
oeuvre. Het verschijnsel van de
nementtechnisch, m’n reet. Budget-
derde boek van de Oden, ‘Carmina’,
vraatzuchtige regen kennen wij
technisch werkt dat niet, meneer de
wil ik de geïnteresseerde lezer van
ook nog. We noemen het alleen
opgetogen verkoper! Zo’n mobiel-
deze column (die dan ook normaal
zure regen. Kijk, wij weten wel
tje is dus niet duurzaam, maar het
gesproken platte grappen en vileine
dat zure regen ontstaat wanneer
tegenovergestelde van duurzaam.
humor verwacht) niet door de neus
Vergankelijk, eindig, bederfelijk,
boren. Hij begint als volgt:
gammel.
zwaveldioxide (SO2), stikstofoxiden
(NOx), ammoniak (NH3) en vluchtige
organische stoffen (VOS) oplossen
Exegi monumentum aere perennius
in de regenwolken, maar dat wist
Aere perennius. Voor de
(Ik heb een monument voltooid,
Horatius niet, de sloeber! Maar
gymnasiasten is dit een vervelende
duurzamer dan brons)
actueel was ‘ie dus wel.
grammaticale constructie (ablativus
regalique situ pyramidum altius,
comparationis, comparativus
(en hoger dan de koninklijke bouw van
onzijdig en al dat soort ellende),
de piramiden,)
voor de echte classici op deze
quod non imber edax, non Aquilo
wereld – het zijn er gelukkig nog
impotens
heel wat – is de uitdrukking aere
(dat noch de vraatzuchtige regen,
perennius (samengesteld uit
noch de machteloze noordenwind)
‘per-’ en ‘-annus’: de jaren door,
possit diruere aut innumerabilis
of zoiets) onlosmakelijk verbonden
(kan vernielen of een ontelbare)
met Horatius. Deze dichter had een
annorum series et fuga temporum.
tijdje niets om handen en heeft
(reeks van jaren en de vlucht der
toen mooie gedichten geschreven
tijden.)
over van alles en nog wat. Latere
generaties leerlingen zouden, zo
dacht hij, intens verheugd zijn over
58 Johan
Contumelia
Baanbreker.nl
Baanbreker.nl voor
voor nu
nu
én
én in
in de
de toekomst!
toekomst!
Baan
BaanBedrijfskleding
BedrijfskledingB.V.
B.V.hecht
hechtveel
veelwaarde
waardeaan
aanzaken
zakenals
alsmens,
mens,maatschappij
maatschappijen
en
milieu,
milieu,FairWear
FairWearen
eninnoverend
innoverendondernemen.
ondernemen.Hieronder
Hierondereen
eenleuk
leukweetje
weetjeen
eneen
een
goede
goedereden
redenwaarom
waaromwe
wezuinig
zuinigmoeten
moetenzijn
zijnmet
metonze
onzegrondstoffen.
grondstoffen.
DE
DEKATOENPLANT
KATOENPLANT(GOSSYPIUM)
(GOSSYPIUM)
InIntotaal
totaalzijn
zijnerermeer
meerdan
dan290
290verschillende
verschillendesoorten
soortenkatoenkatoenplanten,
planten,waarvan
waarvanerermaar
maarenkele
enkelegeschikt
geschiktzijn
zijnvoor
voorhet
hetmaken
maken
van
vankatoenproducten.
katoenproducten.De
Demeeste
meestekatoen
katoenkomt
komtuit
uitChina,
China,
gevolgd
gevolgddoor
doorde
deVerenigde
VerenigdeStaten
Statenen
enIndia.
India.
Voor
Voorde
deproductie
productievan
vaneen
eenspijkerbroek
spijkerbroekisisgemiddeld
gemiddeld8000
8000liter
literwater
waternodig.
nodig.
Bron:
Bron:www.oneworld.nl/water/watervoetafdruk/water-je-kledingkast
www.oneworld.nl/water/watervoetafdruk/water-je-kledingkast
Met
Metbedrijfskleding
bedrijfskledingvan
vanBaan
Baanhelpt
helptde
dedrager
dragerniet
nietalleen
alleenmee
meeaan
aanhet
hetcreeëren
creeërenvan
van
een
eenbeter
beteren
enveiliger
veiligerwerkmilieu,
werkmilieu,maar
maarbouwt
bouwtdeze
dezeook
ookaan
aaneen
eenbetere
betereen
enleefbare
leefbare
toekomst.
toekomst.
BAAN
BAANBEDRIJFSKLEDING
BEDRIJFSKLEDINGB.V.
B.V. DAT
DATWERKT!
WERKT!
Bijdorp
BijdorpOost
Oost50,
50,2992LA
2992LABarendrecht,
Barendrecht,tel.
tel.0180-641890,
0180-641890,www.
www.baanbreker.nl
baanbreker.nl
SPRING IS IN THE AIR
SHOP OOK
ONLINE OP
VOORWINDEN
.NL
smidsweg 5-7 ‘s-gravendeel | tel. 078-6305050 | www.voorwinden.nl