leven in het donker - De Zaken van Zwijsen

Aarde
LES 1
LEVEN IN HET
DONKER
Hoi, ik heet Melvin. Ik kon vannacht
niet slapen. Ineens hoorde ik buiten
gepiep en toen gefladder. Ik rende
naar het raam om te kijken. Weet je
wat ik zag? Een uil. Met een rat in
zijn bek!
JE LEERT
• dat er dagdieren en nachtdieren
zijn;
• hoe mollen onder de grond
kunnen leven;
• hoe dieren in de diepzee voedsel
vinden.
BEGRIPPEN
• het dagdier
• het nachtdier
• de graafpoot
• de snorhaar
• de diepzee
• de hengelvis
Dagdieren en nachtdieren
Veel dieren eten en drinken overdag.
’s Nachts slapen ze. Deze dieren noemen
we dagdieren. Nachtdieren gaan pas in
het donker op zoek naar eten. Denk
maar aan egels en vleermuizen. Veel
nachtdieren voelen zich in het donker
veiliger. Toch moeten ze goed
oppassen. Want ’s nachts zijn
er ook roofdieren op pad!
Maak opdracht 1
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
opdracht 1
Waar horen de dieren bij? Trek lijnen.
dagdieren
paard
58
uil
egel
nachtdieren
rat
hond
vleermuis
Les 1 • Leven in het donker
JE LE E RT dat er dagdieren en nachtdieren zijn.
B EG RIPPE N dagdier • nachtdier
Hoe vinden nachtdieren hun eten in het donker?
Kijken en horen
Uilen jagen op muizen, konijnen en ratten.
Met hun grote ogen kunnen ze heel goed
zien in het donker. Net als katten. Uilen en
katten hebben ook heel goede oren.
Ruiken en horen
Egels zoeken ’s nachts naar torren, wormen
en slakken. Ze kunnen niet zoveel zien.
Maar ze hebben wel een heel goede neus
en ze kunnen uitstekend horen.
Horen
Vleermuizen jagen op
muggen en nachtvlinders.
Ze kunnen heel goed horen.
Dat kun je ook wel zien aan hun
enorme oren.
Voelen en horen
Ratten zijn alleseters. Ze hebben
lange haren op hun snuit, net als
katten en muizen. Hiermee kunnen
ze goed voelen. Ze hebben ook een
goede neus en goede oren.
Ruiken
opdracht 2
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Nachtvlinders hebben een soort veertjes op
hun kop. Hiermee kunnen ze heel goed
ruiken. Zo kunnen ze in het donker toch
bloemen vinden.
Maak opdracht 2
Roofdieren jagen op andere dieren. Die dieren noem je prooidieren.
Welke nachtdieren zijn roofdieren? Kleur blauw.
Welke nachtdieren zijn prooidieren? Kleur geel.
slak
nachtvlinder
egel
uil
muis
kat
vleermuis
59
Aarde
Altijd nacht: onder de grond
Een mol heeft een korte,
zachte vacht. Er blijft geen
grond in zitten.
Mollen hebben maar weinig licht nodig.
Ze leven de meeste tijd onder de grond,
in holen en gangen die ze zelf gegraven
hebben. Mollen zijn het gewend om
onder de grond te leven. Dat kun je
aan alles zien. Kijk maar eens mee.
Onder de grond heb je niets
aan goede ogen. De ogen van
de mol zijn daarom maar heel
klein. Ze zitten onder zijn vacht.
Jammie jammie!
Dit eet een mol:
Met zijn grote graafpoten
kan een mol goed graven.
Maak opdracht 3
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
opdracht 3
60
Waarom wijzen de poten van een mol naar de zijkant?
Les 1 • Leven in het donker
JE LE E RT hoe mollen onder de grond kunnen leven.
Een mol heeft heel goede oren.
Ze zitten onder zijn vacht. Er zit
een klepje over de oren. Zo kan
er geen grond in komen.
B EG RIPPE N graafpoot • snorhaar
Mijn vader loopt te
mopperen: ‘We hebben
een mol in de tuin. Kijk
maar: ons hele grasveld
is naar de knoppen.’
Molshopen.
Een mol heeft
ook een heel
goede neus.
Een mol kan goed voelen
met zijn snorharen.
Waar is die mol?
Mollen zie je niet zo vaak. Toch zie je het
meteen wanneer er een mol in de tuin is.
Als de mol een gang graaft, gooit hij een
deel van de grond naar buiten. Zo ontstaan
kleine bergjes. Die bergjes noem je
molshopen.
opdracht 4
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Maak opdracht 4
Wat hoort bij een mol? Kleur.
vleeseter
planteneter
dikke wollen vacht
goede oren
goede neus
snorharen
geen oren
goede ogen
61
Aarde
WEET JE HET NOG?
C
Zonder licht kunnen
planten en dieren niet leven.
Altijd nacht:
in de diepste zeeën
’s Nachts is het nooit helemaal
donker buiten. Er is altijd wel
wat licht, bijvoorbeeld van de
maan of van de sterren.
Alleen in de diepzee is het
echt pikdonker.
’s Nachts, maar ook overdag.
Want de diepzee is soms
kilometers diep. Zelfs het licht
van de zon kan daar niet
komen. Er groeien dus geen
planten op de bodem van de
diepzee. Maar er zijn daar wel
dieren. Waar leven zij van?
Ik heb gelezen dat de diepste zee
meer dan 11 kilometer diep is.
Wat zal het daar donker en koud zijn.
Maak opdracht 5
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
opdracht 5
Wat hoort bij de diepzee? Kruis aan.
Het is er licht en koud.
Het is er donker en koud.
Het is er donker en warm.
Het is er licht en warm.
62
Les 1 • Leven in het donker
JE LE E RT hoe dieren in de diepzee voedsel vinden.
B EG RIPPE N diepzee • hengelvis
Een kwal die licht geeft.
Doe het licht eens aan
Veel dieren in de diepzee leven van restjes
planten en beestjes die langzaam naar de
bodem zakken. ‘Zeesneeuw’ heet dat.
Maar hoe vinden zij hun voedsel in het
donker? Door zelf licht te geven!
Vissen in het donker
Je kunt zelf op zoek gaan naar je eten.
Maar je kunt ook wachten tot het eten naar
jóú toekomt. Dat doet de hengelvis. Deze
vis heeft een lichtgevend staafje op zijn
kop. Er komt altijd wel een vis op het licht
af. En die zwemt dan zo de bek van de
hengelvis binnen.
De hengelvis.
Een reuzenpissebed
uit de diepzee kan
wel 30 centimeter
lang worden.
Reuzen van de diepzee
Het is ijskoud in de diepzee en er is weinig voedsel. Daarom groeien
sommige dieren heel langzaam. Maar ze kunnen wel heel oud
worden, soms wel 150 jaar. En al die jaren groeien ze gewoon door.
Sommige inktvissen worden wel meer dan 10 meter lang!
Zo groot … eh … klein wordt
een gewone pissebed op het land.
opdracht 6
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Maak opdracht 6
De vissen op deze foto hebben mooie, opvallende kleuren.
Vissen in de diepzee hebben dat niet. Waarom niet? Kruis aan.
In het donker heb je niets aan al die mooie kleuren.
Daar is het veel te koud voor.
Ze hebben wel mooie kleuren, maar die zie je niet in het donker.
Anders worden ze meteen opgegeten door de hengelvis.
63