Robuuste ecosystemen kunnen tegen een stootje

Robuuste ecosystemen kunnen tegen een stootje
CoP Beheer en Onderhoud
Maaibeheer: zwarte bak of groene wildernis?
3 juni 2015
Edwin Peeters
Evenwicht
2
Bron: http://www.zazzle.nl/
Weerstand
Resistance
Veerkracht
Resilience
3
Evenwicht
Bron: http://www.early-warning-signals.org
4
Multiple stress
Urbanisatie
Inrichting
Wateraan- en -afvoer
Klimaatsverandering
Bestrijdingsmiddelen
Organische
belasting
Eutrofiëring
Dempen
Recreatie
Vermindering
kwel
Invasieve soorten
Door M. Koekkoek
Toxicanten
Beheer (maaien/baggeren)
5
SOS
Doñana wetland
Science, 20-32015
Amazon rainforest
Great Barrier Reef
6
Green et al. In prep.
Safe Operating Space
Doñana wetland:
eutrofiëring, grondwater onttrekking
Amazone:
bosbranden
Great Barrier Reef:
overbevissing, baggeren, waterkwaliteit
Aanpakken van factoren die op lokaal niveau werken
om effecten van globale problemen te verminderen.
Robuuster maken van het ecosysteem
7
Systeem robuuster maken via maaien?
8
Sloten: uniform van karakter
door:
-> overmaat nutriënten
9
Sloten: uniform van karakter
door:
-> ontbreken peildynamiek
10
Sloten: uniform van karakter
door:
-> verdwenen kwelplekken agv drainage
11
Sloten: uniform van karakter
door:
-> uniforme inrichting
12
Sloten: uniform van karakter
door:
-> grootschalig, uniform onderhoud
Vroeger
Nu
13
Robuustheid vergroten in sloten?
Meer heterogeniteit !
Grotere biodiversiteit !
Grotere weerstand en
veerkracht van
gemeenschap
14
Maaien en heterogeniteit?
Intermediate disturbance theory (Connell 1978)
Hoogste biodiversiteit bij intermediaire verstoring
15
Maaien en diversiteit
Schonen/maaien is een echte verstoring (disturbance)
Verschillen in
maai frequentie!
35





A

A
observation
mean of all observations
30
STOWA dataset
Taxa vs frequentie
van maaien
Number of species
mean of maximum observations
25
20
15
10
5
0
0
1
2
>2
Cleaning frequency (times/year)
Peeters 2006
16
Verschillen in reactie van planten op maaien
Effect van hoogte van
afmaaien op biomassa ontwikkeling
Halverwege
Op driekwart
Tot op bodem
Glanzig fonteinkruid
Plat fonteinkruid
17
Verschillen in reactie van planten op maaien
Glanzig fonteinkruid (P. lucens) beperkt effect (1x significant verschil)
Groot effect op Plat fonteinkruid (6x significante verschillen)
groot verschil tussen ¾ en op bodemhoogte afmaaien
INDIVIDUELE VERSCHILLEN !
18
Verschillen in overlevingsstrategie van planten
Kransvederkruid
Kroos
Schede fonteinkruid
Stomp fonteinkruid
Plat fonteinkruid
Gekroesd fonteinkruid
Niet maaien voordat overlevingsorganen ontwikkeld zijn.
Soms vroeg in zomer, soms laat in jaar.
Dus kennis van aanwezige soorten van belang en timing op aanpassen !
19
Waterpest-achtigen
Elodea nuttallii
Egeria densa
Myriophyllum spicatum
Snelle groeiers
Groeien uit kleine fragmenten
Investeren in lengte groei -> winnen competitie om licht met andere planten
MAAIEN BEVORDERT HUN VERSPREIDING, GROEI EN CONCURRENTIEPOSITIE !
20
Kroos
Bultkroos
Veelwortelig kroos
Groot kroosvaren
Snelle groeiers
Dichte matten ongewenst
SLOTEN MET KROOS NIET MAAIEN MAAR KROOSVERWIJDEREN!
DOOR OPWERVELEN SEDIMENT BIJ MAAIEN PROBLEEM VERGROTEN.
21
Ruimtelijke variatie in maaien?
Anders schonen in de sloot
eenzijdig
Schuilplekken voor macrofauna & vis
Bron voor herkolonisatie
22
Maaien in polders
Polder met een
netwerk aan
watergangen
Maaien gebeurt overal hetzelfde.
Diversiteit is als gevolg overal
vergelijkbaar.
23
Maaien in polders
Ruimtelijk variëren (niet, 1x, 2x, half, plukjes laten staan)
Rekening houden met kenmerken van planten (vroeg, laat, hoog, laag)
Gevolg: differentiatie met verschillen in diversiteit (en grotere diversiteit voor de polder)
Hetzelfde
Verschillend
Vereist plan en kennis van zaken !
24
Conclusie
Gevarieerd en gedifferentieerd maaien
kan bijdragen aan het robuuster maken
van (sloot) ecosystemen en daarmee de
weerstand en veerkracht vergroten !
Noodzakelijk zijn een plan en kennis van
de lokale vegetatie en omstandigheden !
25
Dank
Jeroen van Zuidam
Bastiaan van Zuidam
26