Hoofdstuk 16: Het BBP doorheen tijd en ruimte

Economie, een Inleiding
Hoofdstuk 16:
Het BBP doorheen tijd en ruimte
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
1
Het BBP doorheen tijd en ruimte
 Vorig hoofdstuk: nationale rekeningen

Niveau van macro-economische grootheden
 Dit hoofdstuk: evolutie van economische activiteit


Reëel BBP (versus waarde en nominaal BBP)
Verandering, groei
 In euro’s
 Procentueel
 Met indexcijfer
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
2
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
5.
Nominaal en reëel BBP
De link tussen nominaal en reëel BBP
Van niveaus naar groeivoeten
Conjunctuur verloop 1960-2012
Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
5.
Nominaal en reëel BBP
De link tussen nominaal en reëel BBP
Van niveaus naar groeivoeten
Conjunctuur verloop 1960-2012
Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
4
1. Nominaal en reëel BBP
 Aandacht voor evolutie van kwantiteiten, welvaart


Prijswijzigingen buiten beschouwing
Reëel BBP
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
5
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP
1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen
2. Kettingindices
3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
2.
3.
4.
5.
De link tussen nominaal en reëel BBP
Van niveaus naar groeivoeten
Conjunctuur verloop 1960-2012
Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
6
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
7
1.1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen
 BBP tegen lopende prijzen, algemeen:
 BBP tegen lopende prijzen, Tabel 16.1. (2011):
 BBP tegen lopende prijzen = nominaal BBP
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
8
1.1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen
 Nominaal BBP

Vraag: Veranderingen BBP afkomstig van:
 Veranderingen in hoeveelheden?
 Veranderingen in prijzen?
 Veranderingen in beide factoren?
 Reëel BBP


Focus op veranderingen in hoeveelheden
Vergelijking doorheen tijd
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
9
1.1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen
 BBP tegen prijzen basisjaar (reëel BBP), algemeen:
 BBP tegen prijzen basisjaar, Tabel 16.1. (2013):

Vergelijk met nominaal BBP (2013):
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
10
1.1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen
 Tabel 16.2.: lopende en constante prijzen:



Jaar 2000: nominaal BBP = reëel BBP
Toename nominaal BBP mede door prijsstijgingen
Jaar 2009:
 Reëel BBP gedaald = recessie
 Maar ook nominaal BBP gedaald
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
11
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
12
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP
1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen
2. Kettingindices
3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
2.
3.
4.
5.
De link tussen nominaal en reëel BBP
Van niveaus naar groeivoeten
Conjunctuur verloop 1960-2012
Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
13
1.2. Kettingindices
 Wegfilteren prijsveranderingen kan euvel worden over
langere periode, omwille van


Kwaliteitsverbetering doorheen tijd
 Reële toegevoegde waarde
Nood aan wegingscoëfficiënten
 Relatieve waarde van economische activiteit
 Marktprijzen: bereidheid tot betalen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
14
1.2. Kettingindices
 Preciezer beeld schetsen van (groei van) binnenlandse
productie:

Techniek van ‘kettingprijzen’
 ‘spreidstand’ tussen basisjaar en jaar waarvoor men
reëel BBP berekent vermijden
 Keuze van constante prijzen voor elk jaar t: prijzen van
het jaar voordien
 Voorbeeld: reëel BBP van 2012 in kettingprijzen,
referentiejaar 2005
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
15
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP
1. Het BBP aan lopende en aan constante prijzen
2. Kettingindices
3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
2.
3.
4.
5.
De link tussen nominaal en reëel BBP
Van niveaus naar groeivoeten
Conjunctuur verloop 1960-2012
Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
16
1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
 Vergelijking doorheen ruimte:


Hoge prijsverschillen
BBP vergelijkbaar maken
 Geproduceerde goederen en diensten in verschillende
landen uitdrukken in gemeenschappelijke prijzen
 Voorbeeld: Chinese yuan (‘CNY’) en Amerikaanse
dollar
 Of omgekeerd,
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
17
1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
 Vergelijkbaar BBP:

Chinees BBP in eigen prijzen in Chinese yuan:

Chinees BBP in eigen prijzen in Amerikaanse dollar (of,
wegens koopkrachtpariteit, in Amerikaanse prijzen):
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
18
1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
 Koopkrachtpariteit:



Purchasing Power Parity
(Theoretische) wisselkoers die ervoor zorgt dat aan
onderstaande gelijkheid wordt voldaan:
Nominale wisselkoersen geven immers niet noodzakelijk
gelijkheid:
 Voorbeeld: flesje parfum goedkoper in China dan in
V.S.
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
19
1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
 In dergelijke gevallen

PPP-dollarwisselkoers < nominale dollarwisselkoers

Bijgevolg: BBP China in PPP-dollars > BBP China in dollars
via nominale wisselkoers:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
20
1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
 Arme landen


Koopkracht dollar vaak groter dan nominale wisselkoers
laat vermoeden
BBP met nominale wisselkoersen vaak onderschat
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
21
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
22
1.3. Internationale prijsverschillen en koopkrachtpariteiten
 Tabel 16.3.:


Internationale vergelijking BBP’s per capita in 2011
Zonder en met correctie koopkrachtverschillen
 Zonder PPP-correctie:
Welvaartsniveau China 11% van dat van V.S.
 Met PPP-correctie:
Welvaartsniveau China 17% van dat van V.S.
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
23
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
5.
Nominaal en reëel BBP
De link tussen nominaal en reëel BBP
Van niveaus naar groeivoeten
Conjunctuur verloop 1960-2012
Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
24
2. De link tussen nominaal en reëel BBP
 Nominaal BBP:
 Reëel BBP:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
25
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP
2. De link tussen nominaal en reëel BBP
1. De BBP-deflator
2. De Laspeyres-prijsindex
3. De hoeveelheidindex van het BBP
3. Van niveaus naar groeivoeten
4. Conjunctuur verloop 1960-2012
5. Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
26
2.1. De BBP-deflator
 BBP-deflator definiëren:

Factor waar we volume-indicator Qt (reëel BBP) mee
moeten vermenigvuldigen om tot Yt (nominaal BBP) te
komen:

BBP-deflator kan berekend worden als:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
27
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
28
2.1. De BBP-deflator
 BBP-deflator is prijsindex

Gewogen gemiddelde van prijsveranderingen van alle
individuele goederen
 Paasche-index
 Gewichten: aandelen van goederen in BBP van lopend
jaar
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
29
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP
2. De link tussen nominaal en reëel BBP
1. De BBP-deflator
2. De Laspeyres-prijsindex
3. De hoeveelheidindex van het BBP
3. Van niveaus naar groeivoeten
4. Conjunctuur verloop 1960-2012
5. Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
30
2.2. De Laspeyres-prijsindex
 Alternatieve prijsindex

Gewogen gemiddelde van prijsveranderingen van alle
individuele goederen
 Laspeyres-index
 Gewichten: aandelen van goederen in BBP van
basisjaar
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
31
2.2. De Laspeyres-prijsindex
 Toepassing: consumptieprijsindex (CPI)

Voorgedefinieerde lijst van hoeveelheden (korf van
goederen)

Meting van maandelijkse veranderingen in kosten van
levensonderhoud
 Aan hand van kostprijs vastgelegde korf goederen en
diensten

Belangrijk om realistisch beeld te krijgen:
 Samenstelling getuigenkorf regelmatig bijstellen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
32
2.2. De Laspeyres-prijsindex
 Tabel 16.5.:



CPI voor 2004 (basisjaar), 2008 en 2013
Jaarlijkse cijfers:
 Gemiddelde van maandelijkse indexcijfers
Gezondheidsindex: geen schadelijke goederen zoals
alcohol, tabak, autobrandstoffen, …
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
33
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
34
2.2. De Laspeyres-prijsindex
 Prijsindex van consumptie geregeld onderwerp van
discussie (in België basis voor aanpassing van lonen en
salarissen aan prijsevolutie); kritiek;

Consumptiekorf slechts om twee jaar aangepast
 Systematische overschatting inflatie

Consumptieprijsindex meet ook prijsstijgingen ten gevolge
van kwaliteitsverbetering

Eigenbelang regeringen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
35
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP
2. De link tussen nominaal en reëel BBP
1. De BBP-deflator
2. De Laspeyres-prijsindex
3. De hoeveelheidindex van het BBP
3. Van niveaus naar groeivoeten
4. Conjunctuur verloop 1960-2012
5. Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
36
2.3. De hoeveelheidindex van het BBP
 Nominaal BBP in indexvorm:
 Product van Paasche-prijsindex en Laspeyres-volumeindex Qt:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
37
2.3. De hoeveelheidindex van het BBP
 Hoeveelheidindex Qt is Laspeyres-index:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
38
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP
2. De link tussen nominaal en reëel BBP
3. Van niveaus naar groeivoeten
1.
2.
3.
4.
5.
Absolute en relatieve toename
Groeivoet en indexcijfers met basis 100
De gemiddelde jaarlijkse groeivoet
Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
Bijdrage aan de groei van verschillende componenten
4. Conjunctuur verloop 1960-2012
5. Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
39
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
40
3.1. Absolute en relatieve toename
 Tabel 16.6.:

Absolute toename (kolommen 2 en 6):
 Voorbeeld: absolute verandering reëel BBP

Jaarlijks groeicijfer (kolommen 3 en 7):
 Voorbeeld: procentuele groei reëel BBP
 Voorbeeld: procentuele groei nominaal BBP
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
41
3.1. Absolute en relatieve toename
 Jaarlijks groeicijfer


In procent: vermenigvuldiging met 100
Peruun: zonder vermenigvuldiging
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
42
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP
2. De link tussen nominaal en reëel BBP
3. Van niveaus naar groeivoeten
1.
2.
3.
4.
5.
Absolute en relatieve toename
Groeivoet en indexcijfers met basis 100
De gemiddelde jaarlijkse groeivoet
Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
Bijdrage aan de groei van verschillende componenten
4. Conjunctuur verloop 1960-2012
5. Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
43
3.2. Groeivoet en indexcijfers met basis 100
 Groeivoeten ook anders te schrijven:
 Bijgevolg:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
44
3.2. Groeivoet en indexcijfers met basis 100
 Indexcijfer: Qt/Qt-1 x 100


100, bij groeivoet in procent
 Vertrekjaar/basisjaar gelijkgesteld aan 100
1, bij groeivoet in peruun
 Toepassing: over meerdere jaren:

Voorbeeld: indexcijfer met basis 2002=100

Observatie: over 10 jaar is BBP op wereldvlak dus met
30,9% toegenomen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
45
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP
2. De link tussen nominaal en reëel BBP
3. Van niveaus naar groeivoeten
1.
2.
3.
4.
5.
Absolute en relatieve toename
Groeivoet en indexcijfers met basis 100
De gemiddelde jaarlijkse groeivoet
Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
Bijdrage aan de groei van verschillende componenten
4. Conjunctuur verloop 1960-2012
5. Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
46
3.3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet
 Groei:

Niet-lineair proces
BBP jaar na jaar, met groeivoet in peruun:

Vertrekkend van 2002:

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
47
3.3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet
 Relatie tussen Q2002 en Q2004:
 Voor kleine groeipercentages en weinig periodes is
productterm erg klein

Groei tussen 2002 en 2004 wordt dan (relatief precies)
benaderd door som van jaarlijkse groeivoeten
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
48
3.3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet
 Algemeen: gemiddelde jaarlijkse groeivoet

Vergelijking steeds één jaar achteruit herschrijven tot in
vertrekjaar:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
49
3.3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet
 Algemeen: gemiddelde jaarlijkse groeivoet

Introductie van denkbeeldige groeivoet g, laatste lijn van
vorige vergelijking wordt:

Bijgevolg: gemiddelde jaarlijkse groeivoet te berekenen
als:
 Ook toegepast om groei over kortere periodes (dan
één jaar) te herrekenen alsof deze zich een jaar lang
zou voordoen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
50
3.3. De gemiddelde jaarlijkse groeivoet
 Omzetten groei over kortere periodes naar jaarlijkse
groei

Groei derde kwartaal

Uitdrukken op jaarbasis (doel: vergelijkbaarheid met
jaarlijkse groeicijfers)
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
51
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP
2. De link tussen nominaal en reëel BBP
3. Van niveaus naar groeivoeten
1.
2.
3.
4.
5.
Absolute en relatieve toename
Groeivoet en indexcijfers met basis 100
De gemiddelde jaarlijkse groeivoet
Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
Bijdrage aan de groei van verschillende componenten
4. Conjunctuur verloop 1960-2012
5. Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
52
3.4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
 Hierboven: groei berekend over periodes van zekere
lengte

Voorbeeld: kwartaal, jaar of meerdere jaren
 Niet-lineair groeiproces kan ook weergegeven worden in
continue vorm
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
53
3.4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
 Groeivoet g: ogenblikkelijke groeivoet die geldt op elk
moment in tijd (‘instantaneous growth’)

Verandering Q(t) bij voortschrijden tijd:

Illustratie exponentieel verband: bovenpaneel Figuur
16.1.

Relatieve verandering:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
54
3.4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
 Sterkte van continue formulering:
 Schatting mogelijk met regressietechniek:



Verloop van (logaritme van) BBP doorheen tijd
Richtingscoëfficiënt: geschatte gemiddelde jaarlijkse
groeivoet Belgische economie tussen 1846 en 2014
Dit is trendgroei: groei over heel lange termijn
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
55
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
56
3.4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
 Figuur 16.1.:




Wereldoorlog 1
Interbellum
 ‘Roaring twenties’
 Maar dan: beurscrash
Wereldoorlog 2
‘Gouden’ jaren zestig
 Groei > Trendgroei
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
57
3.4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
 Aantal perioden nodig om grootheid te verdubbelen?

Voorbeeld:
 g = 3,5%  Welvaartsverdubbeling in twintig jaar
 g = 1%  Welvaartsverdubbeling in zeventig jaar
 Conclusie: kleine verschillen in groeivoet hebben
zware implicaties
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
58
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
59
3.4. Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
 Tabel 16.8.:




Recentste groeicijfers van aantal landen in wereldeconomie
Op wereldvlak lopen groeivoeten sterk uiteen
Crisis 2009
 Westerse landen: negatieve groeicijfers
 China en India: groeivertraging
Japan, VK en Duitsland: zwaar getroffen door recessie
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
60
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
61
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1. Nominaal en reëel BBP
2. De link tussen nominaal en reëel BBP
3. Van niveaus naar groeivoeten
1.
2.
3.
4.
5.
Absolute en relatieve toename
Groeivoet en indexcijfers met basis 100
De gemiddelde jaarlijkse groeivoet
Waarom logaritmes zo handig zijn bij groei
Bijdrage aan de groei van verschillende componenten
4. Conjunctuur verloop 1960-2012
5. Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
62
3.5. Bijdrage aan de groei van verschillende componenten
 Groei BBP tegen constante prijzen op te splitsen als:


Groei BBP = som groeivoeten van onderliggende
componenten met wegingsfactor wi
Wegingsfactor: aandeel van component in aggregaat
van jaar voordien
 Figuur 16.2.:


Illustreert ontleding van groei
Spectaculaire inzinking vierde kwartaal 2008 en eerste
kwartaal 2009
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
63
3.5. Bijdrage aan de groei van verschillende componenten
 Figuur 16.2.:

Vierde kwartaal 2008:
 Negatieve groei (-1,9%) in hoofdzaak te wijten aan
scherpe daling investeringen en netto-uitvoer

Eerste kwartaal 2009:
 Voorraadwijzigingen sterk negatief

Einde terugval in tweede kwartaal 2009:
 Herneming netto-export

Pril herstel in derde kwartaal 2009:
 Groei voorraadvorming
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
64
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
65
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
Nominaal en reëel BBP
De link tussen nominaal en reëel BBP
Van niveaus naar groeivoeten
Conjunctuur verloop 1960-2012
1.
2.
3.
4.
De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie
Inflatie
Reële groei
De outputkloof
5. Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
66
4.1. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en
inflatie
 We vertrekken van:
 Overstap naar groeicijfers: verhouding t.o.v. waarde van
variabele in jaar voordien:
 Herschrijven in vorm van groeivoeten:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
67
4.1. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en
inflatie
 Relatie tussen deze drie groeivoeten:
 Bijgevolg bekomen we onderstaande benadering:
 Voorbeeld:



gtN = 3,5%
∏t = 2%
 gt dan ongeveer = 1,5%
 Benaderingsfout = 0,03 procentpunt (0,015 x 0,02)
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
68
4.1. De samenhang tussen nominale groei, reële groei en
inflatie
 Figuur 16.3.:


Nominale en reële groei en inflatie voor Belgische
economie in periode tussen 1960 en 2014
 Nominale groei = Reële groei + Inflatie
Recessie 2009:
 Reële groei sterk negatief (-3%)
 Beperkte inflatie (1%)
  Nominale groei negatief (-2%)
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
69
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
70
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
Nominaal en reëel BBP
De link tussen nominaal en reëel BBP
Van niveaus naar groeivoeten
Conjunctuur verloop 1960-2012
1.
2.
3.
4.
De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie
Inflatie
Reële groei
De outputkloof
5. Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
71
4.2. Inflatie
 Figuur 16.4.:


Inflatie midden jaren zeventig in België ver boven 10%:
 Hoge inflatie met lage reële groei  stagflatie (stagnatie
en inflatie)
Let wel: dalende prijzen op zijn minst even grote
economische zorg als te sterk stijgende prijzen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
72
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
73
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
Nominaal en reëel BBP
De link tussen nominaal en reëel BBP
Van niveaus naar groeivoeten
Conjunctuur verloop 1960-2012
1.
2.
3.
4.
De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie
Inflatie
Reële groei
De outputkloof
5. Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
74
4.3. Reële groei
 Figuur 16.5.:

Reële groei voor België en wereld

Recessie = groeivertraging zo fors dat ze leidt tot
inkrimping reëel BBP (en negatieve groei voor minstens
twee kwartalen)
 1975; 1981; 1993; 2009

Gouden jaren zestig
Oliecrisis met devaluatie in 1982
Vertrouwenscrisis 1990 (Irak)
Midden jaren negentig: opnieuw snelle groei
Dotcom bubble barst in 2001
Financiële crisis 2007





ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
75
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
76
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
Nominaal en reëel BBP
De link tussen nominaal en reëel BBP
Van niveaus naar groeivoeten
Conjunctuur verloop 1960-2012
1.
2.
3.
4.
De samenhang tussen nominale groei, reële groei en inflatie
Inflatie
Reële groei
De outputkloof
5. Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
77
4.4. De outputkloof
 Schommelingen van economische activiteit ook op
andere manier te belichten
 Feitelijk BBP versus potentieel BBP

Potentieel BBP: BBP indien groei steeds op langetermijngemiddelde zou gebleven zijn
 Twee manieren om potentieel BBP te berekenen:


Langetermijngroeivoet berekenen via regressie schatting
 Trendgroei  trend-BBP
Potentieel BBP bepalen aan hand van productiefunctie die
rekening houdt met volume beschikbare productiefactoren en stand technologie
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
78
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
79
4.4. De outputkloof
 Outputkloof: verschil tussen feitelijk en potentieel of
trend-BBP (in procent potentieel BBP)
 Figuur 16.7.:

Outputkloof voor België en V.S.

Langetermijngroeivoet verandert zelf ook (onder invloed
van structurele factoren), …
… doch potentieel BBP schommelt minder dan feitelijk BBP


Conjunctuuranalyse: studie van schommelingen rond
trendlijn
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
80
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
81
4.4. De outputkloof
 Hoogconjunctuur (feitelijk BBP > potentieel BBP):

Vaak gepaard met lage werkloosheid en groeiende
internationale handel
 Laagconjunctuur (feitelijk BBP < potentieel BBP):

Vaak gepaard met hoge werkloosheid en dalende
internationale handel
 Interessante vraag: zware recessie van 2009 enkel
effect op feitelijk BBP, of werd langetermijngroei ook
beïnvloed?
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
82
Het BBP doorheen tijd en ruimte - Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
5.
Nominaal en reëel BBP
De link tussen nominaal en reëel BBP
Van niveaus naar groeivoeten
Conjunctuur verloop 1960-2012
Groei van het BBP en welvaart
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
83
5. Groei van het BBP en welvaart
 Verantwoord welvaartsconclusies trekken:


Internationale prijsverschillen en prijsveranderingen
doorheen tijd: correct in rekening brengen
Nationaal inkomen in open economie verschilt van
binnenlandse productie
 Goede welvaartsindicator: reëel BNI per capita
 BNI: bruto nationaal inkomen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
84
5. Groei van het BBP en welvaart
 Reëel BNI per capita (PPP-dollars):

Geschikte welvaartsindicator, maar niet perfect
 Bepaalde goederen en diensten niet in rekening
gebracht: huishoudelijk werk, zwartwerk, …
 Andere goederen wel in rekening gebracht hoewel
weinig zin
 Welvaart heeft ook te maken met verdeling
Belang van maatschappelijke voorkeuren
 Duurzaamheid productie?
 Vrije tijd niet in rekening gebracht
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
85
5. Groei van het BBP en welvaart
 Tabel 16.9.:

Vergelijking van twee mogelijke welvaartsindicatoren:
 BNI per capita
 HDI (Human Development Index)
Omvat ook levensverwachting en scholingsniveau

Merk op: Zuid-Afrika scoort beduidend slechter op HDI
welvaartsindicator
 Aidsepidemie
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
86
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2013
16 – HET BBP DOORHEEN TIJD EN RUIMTE
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
87