Uitzicht - Centrum voor Integrale Gezondheidszorg, Maastricht

Uitzicht
UITGAVE VAN MMV #6 2014
JAARGANG 41
GEZOND ACTIEF –
NATUURLIJK BETER
10
Cheer up!
6
9
20
Hoop doet écht leven!
Inzicht
Voedingstherapie tegen Lyme
In de media
Moestuingoeroes
Interview
Ivan Wolffers:
‘Volg je eigen weg’
m mv
jaar
Het voordeel van Lamberts
Pure Visolie 1100mg
60c c 23,75
120c c 39,95
180c c 50,95
m mv
B12 als Methylcobalamine
1000mg 60t c 13,95
www.hb08.nl
jaar
Vitamine D(oen)
1000ie (25mcg) 180t c 19,30
4000ie (100mcg) 120c c 24,95
redactioneel
In
dit
nummer
4 Blauwe bes
Befaamd om haar anthocyanines
5 Interview
‘Ik voel me als herboren’
6 Interview Hans van Montfort
Versterking immuunsysteem essentieel
tegen Lyme
10 Wetenschap
Geestkracht sterkt gezondheid
14 Actuele ledenstand MMV
Opnieuw gegroeid
18 Ontgift je huis
Maak je eigen antibacteriële zeep
20 Interview Ivan Wolffers
‘Geen enkele behandeling is heilig’
26 Op bezoek bij de boer
Biologisch en toch grootschalig
27 MMV-reis
Genieten in Zwitsers Saasdal
Rubrieken
09 In de media
13 Kruidentuin
15 Lijf en leden
16 Recepten
25 Column Gert Schuitemaker
28 Vraag & Antwoord
31 Colofon
Dubieus (2)
Het is niet mijn gewoonte om twee keer achter elkaar aandacht
te besteden aan hetzelfde onderwerp. Dat ik daar bij hoge uitzondering van afwijk en nog één keer de internist in opleiding Ben de
Jong ten tonele voer, u weet wel, die arts die MMV een dubieuze
vereniging noemt, heeft een nadrukkelijke reden. Het is hem kennelijk niet genoeg om met discutabele argumenten en veronderstelde
waarheden ten strijde te trekken tegen mensen die voorstander
zijn van complementaire geneeswijzen en daar – soms als laatste
strohalm – ook voor kiezen. Hij gaat een stap verder: hij belt bij wijze
van spreken Jan en alleman - patiënt, kliniek, specialist - die iets ten
gunste van de complementaire aanpak te melden hebben (gehad),
om hun positieve beleving/benadering af te serveren.
Natuurlijk is het zijn goed recht er een eigen mening op na te
houden over geneeswijzen die andere uitgangspunten hebben
en accenten leggen dan de reguliere benadering waarvoor hij in
opleiding is. Maar het is niet wijs er zonder kennis van zaken ‘op los
te gaan’. En het is ronduit verwerpelijk om als een soort medisch
inquisiteur van de 21ste eeuw mensen te benaderen om ze op
hun vermaledijde voorkeur aan te
spreken, ze hun keuze en gelijk te
betwisten. Met welk recht doe je
zoiets? Hoe kom je op zo’n laakbaar idee?
‘...verwerpelijk
om mensen
hun keuze
en gelijk te
betwisten...’
De Jong heeft in zijn eerste
publicatie laten weten dat ‘een al
te eenzijdig pleidooi de reguliere
geneeskunde in diskrediet brengt
en patiënten valse hoop biedt’. Ds. T. Meijer uit Puttershoek heeft
hem voor wat dat laatste punt betreft al doeltreffend van repliek
gediend. Voor wat het eerste betreft wil ik hem graag meegeven dat
niét een eenzijdig pleidooi voor complementaire benaderingen de
reguliere geneeskunde in diskrediet brengt, maar de stelselmatige
ongefundeerde kritiek uit eigen kring. Waarom
ga je je zo te buiten als al dat complementaire gedoe toch niets om het lijf heeft?!
Cor van Groningen
hoofdredacteur
Uitzicht
3
vitamine E
1,9 ug
kalium
85 mg
calcium
5 mg
beta-caroteen
43 ug
magnesium
5 mg
folaat
11 ug
anthocyaninmesg
80 – 400
C
vitam10inemg
energie
52 kcal
ten
a
r
d
y
h
l
o
ko 11 gr
blauwe bes
Wat betreft micronutriënten is menig groente en fruit de blauwe bes de baas. Maar de kracht
van deze uit Noord-Amerika stammende vrucht schuilt in iets anders: de anthocyanines.
Van deze tot de flavonoïden behorende groep stoffen zijn er 250 bekend. Kris Verburgh
wijdt twee bladzijden van zijn boek ‘Voedselzandloper’ aan de anthocyanines van de
blauwe bes. Deze zouden een bijzonder beschermende werking hebben op zenuwcellen.
Bij proefdieronderzoek veroorzaakte suppletie een duidelijk positief effect op geheugen,
evenwicht en bewegingscoördinatie. Daarnaast zijn er kankerwerende effecten gevonden in
menselijk kankercellijnen en proefdieren. Dus: op naar de zelfpluktuin deze zomer!
De vermelde hoeveelheden gelden per 100 gram rauwe blauwe bes
Op pagina 17 vindt u recept voor een smoothie met blauwe bes.
4
Uitzicht
m mv
jaar
interview
TEKST JAN VAN KLINKEN
Margreet kwam Lyme
te boven dankzij
natuurgeneeskunde
' Ik voel mij als
'
n
herbore
Al jaren voelt Margreet Heijerman (62)
zich niet fit. Steeds dienen zich nieuwe
klachten aan. De huisarts tast in het
duister en meent dat het ‘tussen haar
oren’ zit. Een natuurgenezer stelt
de diagnose chronische Lyme en biedt
een therapie die werkt.
P
ijn in de gewrichten, aanvallen van
duizeligheid, torenhoge bloeddruk,
oog- en oorproblemen, chronische kramp, ongekende moeheid,
haaruitval en problemen met het zenuwstelsel. De
huisarts weet geen raad met de waslijst aan ernstige ziekteverschijnselen waaraan de dan 58-jarige
Margreet lijdt.
Daarom besluit ze in oktober 2009 een bio-resonantie-arts te consulteren. Daar viel het kwartje. Sterker
nog: “Het kletterde. Ik had volgens hem de ziekte
van Lyme. Ik moet jaren geleden geïnfecteerd zijn
door een tekenbeet, maar ik behoor kennelijk tot de
vijftig procent die geen kring krijgt bij infectie.” Het
gecompliceerde ziektebeeld voert terug op borrelia,
de bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt. Maar
met de diagnose was Margreet nog niet van haar
klachten af. Ze hoopte dat de arts die met behulp van
bio-resonantie zo feilloos de diagnose had gesteld
op dezelfde effectieve wijze de kwaal te lijf kon gaan.
Maar helaas, zijn therapie bracht geen uitkomst.
Margreet is van huis uit vertrouwd met een natuurlijke aanpak van ziekten. Haar moeder Gré Strating,
richtte de Moermanvereniging (nu MMV) op, nadat
haar zoontje dankzij de therapie van de Vlaardingse
>>
Uitzicht
5
>>
kankerarts een dodelijke hersentumor
overleefde.
Indachtig de woorden van Moerman dat
je de vijand kunt overwinnen als je zijn
gedrag kent, onderging Margreet in 2012
bij de complementaire praktijk ‘In balans’
in Arnhem een zogenaamde ‘Vegatest’,
waarbij het functioneren van de organen
wordt ‘doorgemeten’. De test bevestigde
dat ze chronische Lyme had. Aan de hand
van haar urine liet de praktijk in Duitsland
een kuur van zes weken ontwikkelen
bestaande uit lichaamsspecifieke natuurgeneeskundige preparaten. Tot Margreets’
verbazing begonnen de middelen al na
twee weken te werken.
Knoflook en uien
“Het is ongelooflijk”, zegt Margreet, “maar
na twee kuren ervoer ik dat ik klaar was
met de ziekte van Lyme. Mijn eigen immuunsysteem heeft me daarbij enorm
geholpen. Als mens voel ik me twee jaar
na de behandeling als herboren.”
Huisarts
meende dat
het tussen
de oren zat
Om het risico van nieuwe besmettingen
te verminderen, volgt ze het Moermandieet, eet ze vaak uien en slikt ze dagelijks
een knoflookcapsule. “Iedere bacterie
heeft een hekel aan deze lucht. In ons
menu zouden dagelijks uien moeten
zitten, zeker in de tijd wanneer de teken
actief zijn”, raadt ze aan.
6
Uitzicht
m mv
jaar
Arts Hans van Montfort:
zee van verborgen le
“Er is te weinig herkenning en erkenning
voor de ziekte van Lyme”, zegt de
Maastrichtse arts Hans van Montfort.
Nadat zijn vrouw met de ziekte
geïnfecteerd raakte, legde hij zich toe
op de behandeling van Lyme. Mensen
uit heel Nederland weten de natuurarts
inmiddels te vinden. ‘Versterking van
het immuunsysteem is essentieel bij de
aanpak.’
D
e dankbaarste patiënt die Van
Montfort heeft, is een jongetje van
10 jaar. “Een miljard keer dank u”,
schreef hij in een briefje aan de arts.
Bij het jongetje stelde Van Montfort besmetting met
borrelia oftewel chronische Lyme vast. Na jaren van
onzekerheid wisten hij en zijn ouders eindelijk wat
hem mankeerde.
Tot dan toe had geen enkele medicus met zekerheid
kunnen vaststellen aan welke ziekte hij leed. Jeugd-
BEELD JEAN-PIERRE GEUSENS
Lyme veroorzaakt
ed
reuma leek het meest waarschijnlijk. Na de diagnose
van Van Montfort kon deze hem succesvol behandelen en nu is hij klachtenvrij.
“Het probleem”, legt Van Montfort uit, “is dat er in
Nederland geen betrouwbare deugdelijke tests zijn
voor Lyme. Meer dan de helft van de gevallen wordt
door de gangbare tests gemist. Dat betekent dat
iemand met Lyme een grote kans maakt dat hij te horen krijgt dat er niets uit het onderzoek is gekomen.”
Dat Van Montfort vaker een betrouwbare diagnose
kan stellen, dankt hij aan een test die ontwikkeld
is door een laboratorium in het Duitse Augsburg.
“Helaas wordt die in ons land niet erkend.”
Onbegrepen klachten
Van Montfort bouwde expertise op het gebied van
Lyme op, nadat zijn vrouw in de periode van 2000
tot 2005 aan een onbegrepen ziekte leed. Ze liep een
infectie op die zich manifesteerde in een dikke arm.
Ontstekingsremmers hielpen niet. In eerste instantie
bemoeide hij zich niet met de behandeling, totdat
hij merkte dat niemand wist wat er met haar aan de
hand was. “Ik voelde me heel erg moe, had concentratieproblemen en kreeg ontstekingen in mijn
gewrichten”, haalt zij op. Ze werd in Nederland op
borrelia getest, maar daar kwam niets uit.
“Hoe meer ik me met haar ziekte bezighield, hoe
meer ik ervan overtuigd raakte dat ze toch Lyme
moest hebben”, vertelt Van Montfort. In Zwitserland
ontdekte hij een expert die ze konden consulteren.
En jawel, uit diens test bleek dat zij inderdaad de
ziekte van Lyme had. De behandeling bestond uit
antibiotica en natuurlijke middelen die tot doel hadden haar immuunsysteem te versterken. Na verloop
van tijd verdwenen haar klachten helemaal.
In 2013 liep ze een nieuwe besmetting op. Ook nu
luidde de diagnose van de huisarts dat ze geen Lyme
had, maar maakte de uitslag van het eerdergenoemde lab in Augsburg duidelijk dat het wel degelijk
opnieuw om borrelia ging. Na een korte antiobiotica­
kuur was zijn vrouw opnieuw van haar klachten af.
Door de mond-tot-mondreclame en de uitvoerige
informatie op zijn website kreeg Van Montfort de
afgelopen jaren steeds meer mensen met de ziekte
‘Gangbare tests
missen meer dan de
helft van de gevallen’
>>
Uitzicht
7
TWEEDE KAMER
BEZORGD OVER LYME
>>
‘Lyme-bacterie
kan 350
ziektebeelden
veroorzaken’
van Lyme in zijn spreekkamer.
Tot uit Canada aan toe. Er is een
zee van verborgen leed, concludeert hij. “Dat komt doordat
borrelia het meest ingewikkelde
genoom heeft dat we kennen.
De bacterie openbaart zich in
allerlei gedaantes die ook nog
eens in elkaar kunnen overgaan. Vaak
ontwikkelt zich een biofilm die ervoor
zorgt dat het immuunsysteem de bacterie
niet herkent. Bovendien is de bacterie
hierdoor minder gevoelig voor antibiotica.
Daarbij komt dat borrelia in staat is zo’n 350
ziektebeelden te veroorzaken.”
Bijengif
De behandeling is maatwerk. Versterking
van het immuunsysteem is voor Van
Montfort essentieel bij de aanpak. Net als
bij kankertherapie zet hij een groot aantal
natuurlijke middelen in. Bijengif maakt
daarbij onderdeel uit van zijn arsenaal. “Dat
is een oude therapie. Mensen met reuma
gingen vroeger naar de imker en lieten
zich steken. Nu kan het met injecties.”
Als de ziekte niet wordt behandeld, kan dat
vergaande gevolgen hebben. Het is bekend dat borreliapatiënten een verhoogd
risico lopen op kanker. Ook kan een zekere
starheid in de therapie optreden; dat
betekent dat er geen verbetering meer optreedt in het welbevinden. “Wij denken als
gevolg van verkramping in de hersenen”,
zegt Yvonne Coolen, die gespecialiseerd is
in lichaamsgerichte psychotherapie. “Vaak
gaat de ziekte met co-infecties gepaard.
Het is écht een geduchte tegenstander.
Lyme komt nooit alleen”, aldus Hans van
Montfort.
U vindt meer informatie over Hans van Montfort en
Yvonne Coolen op www.cigmtr.nl
8
Uitzicht
m mv
jaar
Er komt een apart onderzoeks- en behandelcentrum
voor de ziekte van Lyme. Een meerderheid van de
Tweede Kamer stemde afgelopen mei in met het
burgerinitiatief waarin wordt gepleit voor betere tests en
langere en intensieve behandeling met antibiotica.
70.000 mensen zetten hun handtekening onder de petitie die in 2010 bij de Tweede Kamer werd ingediend.
Het debat liet op zich wachten omdat de Gezondheidsraad eerst met een advies moest komen. In dat advies
staat onder meer dat het testen van mensen op de ziekte
van Lyme verbeterd moet worden.
Te vaak gaat het daarbij mis. Volgens de Nederlandse
Vereniging voor Lymepatiënten krijgen mensen therapeutische praatsessies aangeboden om met de klachten
om te gaan. Ook komt het voor dat mensen met de
diagnose Lyme naar huis gaan, terwijl ze de ziekte juist
niet hebben.
Dat de politiek zich uitspreekt voor de ontwikkeling van
kenniscentra, juicht de natuurarts Hans van Montfort
toe maar of dat tot een doorbraak in de diagnose en
behandeling zal leiden, betwijfelt hij. “Het is een beetje
meer van hetzelfde. Ik vrees dat er weinig verandert,
zolang er niet echt nieuwe wegen worden ingeslagen.”
Besmette teek rukt op
Het aantal door huisartsen behandelde tekenbeten verviervoudigde in vijftien
jaar: van 23.000 in 1994 naar 93.000 in 2009. Het aantal mensen dat de diagnose
ziekte van Lyme kreeg groeide mee; van 6.000 naar 22.000. Het werkelijke aantal
mensen dat door teken gebeten is, ligt - naar schatting van het RIVM - rond de
miljoen.
Teken bevinden zich overal in de natuur, maar houden niet van paden en gemaaid
gras. Let ook op uw huisdieren die teken mee naar binnen kunnen brengen. Teken
komen af op warmte, beweging en geur.
Teken vallen niet uit bomen. Vanuit gras, gebladerte of struikgewas kruipen ze
omhoog waar ze geduldig wachten tot ze zich aan een passant kunnen vastgrijpen.
Dan kruipen ze naar een warm, vochtig plekje (liezen, oksels, achter de oren, randen van ondergoed en sokken) om te bijten. Hierbij spuiten ze een hoeveelheid
speeksel naar binnen om het bloed dat de teek wil opzuigen vloeibaar te houden.
Als dit speeksel bacteriën bevat, kan hierdoor een infectie optreden.
Jan van Klinken is freelance-journalist en
plv. hoofdredacteur van Uitzicht
in de media
TEKST ARJAN VAN LAAR
Moestuingoeroes
D
e moestuin is in de mode. Moestuinbakken en stadsboeren doen hun intrede. De
VPRO bracht in liefst elf sappige afleveringen de moestuin van Maarten ’t Hart
in beeld en staatssecretaris van Sociale Zaken Jette
Klijnsma tipte de tuin zelfs als aanvullend pensioen.
Groeien de bonen werkelijk tot in de hemel of blijft
het gekrabbel in de marge? Laat u inspireren door de
moestuinmeester van uw keuze.
“Als ik de bank was en jij een boer, dan kreeg je geen
cent!”, briest een buurman als hij zich met stijgende
verbazing heeft laten uitleggen waar die berg houtsnippers toe dient. Niet ploegen of spitten, maar
groenten kweken op gehakseld hout?! Voor deze
oude landbouwer is het vloeken in de kerk. Toch zal
de trend ook in dit conservatieve dorpje aanslaan.
Ooit. Eenvoudig vanwege de vele voordelen. Bloemrijk verwoord door Paul Gautschi, die door de film
van zijn dochters allengs de goeroestatus bereikt.
‘Back to Eden’ is dankzij ‘Moestuinmeisje’ nu met
Nederlandse ondertitels te bekijken.
Op zijn hark leunend debiteert Paul de ene na de andere tuinwijsheid, die hij direct aan de Bijbel ontleent. De
goddelijke openbaring is wellicht wat hoog gegrepen,
maar het moet gezegd, Pauls planten staan er wonderbaarlijk bij. Onkruid wieden is in zijn concept nauwelijks nodig en water geven ook niet. Spitten behoort
tot het verleden, net als kunstmest en pesticiden. Pauls
inspiratie is de Hof van Eden en de vrije natuur. Daar
wordt ook niet geploegd.
Ook Maartens Moestuin is fraai in beeld gebracht.
Maar de blije Angelsaksische insteek ontbreekt. De
schrijver/bioloog is meer van de Spartaanse aanpak.
Hij zeult met spruitplanten door vloeibare klei, om
maanden later te ontdekken dat het spitskolen zijn.
Voor het geld kan men zich de moeite besparen. Alleen
al het ‘omzetten’ van de grond kost Maarten honderden euro’s. “Daar kun je heel wat lekkere groenten voor
kopen. Je moet andere, zwaarwegende redenen hebben om dit te doen.” Die liggen bij ’t Hart eerder bij
gezonde beweging en buitenlucht dan bij geld en genot. Over zijn zelfgemaakte snijbiettaart: “Een knappe
prestatie als je dit kunt eten.” Citeert: “Op roggestoet
en snijbietstengels, gedijen zelfs de domste bengels.”
Fundamenteel verschil met het paradijsje van Paul is
de bodembehandeling. Maarten gebruikt houtsnippers alleen voor paadjes tussen de groentebedden. “De
meningen over het spitten zijn de laatste jaren wat veranderd”, zegt hij laconiek en drijft de spade in de oude
blauwe zeeklei. “Klei omspitten is een beestenwerk.”
Tegenover Maartens moeilijke moestuin, staat de makkelijke moestuin van Jelle Medema. Hij belooft een opbrengst van 150 euro per bak van 1,4 vierkante meter.
Precies de kosten van het startpakket. Daarom is uw
zuinige mediarecensent de trotse bezitter van een zelfgemaakt en dus goedkoop exemplaar. Op stahoogte; tegen
slakken en konijnen. Zoals beloofd groeit de sla als kool
in de luchtige mix van vermiculiet, turf en compost. Als
de aubergines net zo goed gaan dan hangen ze straks buiten reikwijdte. Hebben de buren ook weer wat te lachen.
Commentaar of tips? [email protected]
www.youtube.com | www.uitzendinggemist.nl | www.cruydthof.nl | www.makkelijkemoestuin.nl
Uitzicht
9
r
u
e
p
e
!
h
C
TEKST DR. HANS STOOP BEELD ISTOCKPHOTO
GEESTKRACHT STERKT
IMMUUNSYSTEEM
“I’m worried sick”,
zeggen ze in
Amerika. Het beste
antwoord dat de
dokter voortaan
wetenschappelijk
verantwoord kan
geven is: “Cheer
up!”. Over placebo,
nocebo en het
effect van onze
geest op het
immuunsysteem.
10
Uitzicht m mv
jaar
Hoop doet leven. We kennen allemaal wel een voorbeeld dat het gelijk van deze volkswijsheid onderstreept. De wetenschap zet daar echter grote vraagtekens bij. Het geven van ‘valse’ hoop aan patiënten
door behandelend artsen wordt door de landelijke
patiëntenfederatie KNMG (Koninklijke Nederlandse
Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst) niet
gewaardeerd. Maar de ontwikkelingen staan niet stil.
op, dat tot de dag van vandaag volop aandacht geeft
aan deze helende factoren. Dit instituut behandelt
mensen met kanker en ook andere ziekten met behulp
van zogeheten biopsychosociale interventies die gebaseerd zijn op PNI. Dankzij de nieuwste
wetenschappelijke bevindingen zijn deze interventies,
maar ook bijvoorbeeld de Simontontherapie,
nu wetenschappelijk onderbouwd.
Dat onze geest ons lichaam letterlijk tot grote
hoogten kan brengen, laat recent onderzoek van
het Radboud Universitair Medisch Centrum (UMC) in
Nijmegen duidelijk zien. Samen met Wim Hof, beter
bekend als de Iceman, beklommen 25 deelnemers,
waaronder MS-, reuma- en kankerpatiënten begin
dit jaar de Kilimanjaro in Tanzania. De besneeuwde
top van deze hoogste berg van Afrika ligt bijna 6 kilometer boven zeeniveau. In slechts 48 uur bereikten
24 van de 26 leden de top. Een prestatie die voor
onmogelijk werd gehouden1.
Lotgenotencontact helpt
Psycho-neuro-immunologie
Een ander experiment deed het Radboud UMC met
het inspuiten van een endotoxine, afkomstig van een
coli bacterie. De helft van de proefpersonen bereidde
zich op de injectie voor met meditatie, ademhalingsoefeningen, koude douches en/of door de kou lopen
in korte broek. De controlegroep deed niets. Wat
bleek: deze mensen hadden meer last van griepachtige verschijnselen. Deze studie toont aan dat het
sympathische zenuwstelsel en het immuunsysteem
wel degelijk beïnvloedbaar zijn2.
Duizenden jaren geleden is mediteren met goed
resultaat geïntroduceerd, de Kneipp-kuur stamt uit
de negentiende eeuw en ook het effect van bewegen
is al veel langer bekend. “Onzin”, riep de wetenschap,
maar voortaan kunt u dankzij het Radboud UMC
‘wetenschappelijk verantwoord’ mediteren, ademhalingstherapie en Kneipp-kuren volgen, visualiseren
en bewegen.
Psycho-neuro-immunologie (PNI) heet deze relatief
nieuwe tak van onderzoek waarin de samenwerking
van gedrag en immuunsysteem centraal staat. Dat
het immuunsysteem intensief contact onderhoudt
met het zenuwstelsel, is al veel langer bekend. Prof.
Dr. Marco de Vries, als hoogleraar Algemene Ziekteleer verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, schreef in 1984 in zijn boek ‘Inleiding in de
algemene ziekteleer’ uitgebreid over rust, bescherming, ondersteuning, activiteit, bewegen, belasting,
wil, verantwoordelijkheid én de invloed van de heelmeester als mogelijke factoren in het helingsproces.
De Vries richtte in 1988 het Helen Dowling Instituut
Dat de psyche meer dan een woordje meespreekt, ontdekte ook David Spiegel. Deze onderzoeker geloofde
niet in het nut van lotgenotencontact. Toen hij dat
volgens het boekje probeerde aan te tonen, bleek het
tegendeel het geval. In zijn studie uit 19893 leefden de
vrouwen met uitgezaaide borstkanker gemiddeld twee
keer zo lang als ze met elkaar over hun ziekte praatten.
Hiervan was Cornelis Moerman heel wat decennia eerder al overtuigd. Al deze factoren zijn terug te vinden
in de visie van Moerman die hij in het begin van de 20e
eeuw ontwikkelde en bij zijn patiënten toepaste.
Onderzoek: ‘Vrouwen
met uitgezaaide
borstkanker leefden
twee keer zo lang als
ze met elkaar over
hun ziekte praatten’
Onderzoekers toonden ook aan dat het wel degelijk
mogelijk is om het autonome zenuwstelsel én het immuunsysteem vrijwillig te beïnvloeden door training.
Lawrence LeShan, Bernie Siegel en Carl Simonton
merkten bij het behandelen van hun kankerpatiënten
dat psychologische factoren het ontstaan en/of beloop
van kanker kunnen beïnvloeden. Zij noemen dit een
fighting spirit. Sociale steun en de neiging tot ontkenning van de ernst van de ziekte kunnen samengaan
met een gunstiger beloop, terwijl depressieve coping,
pessimisme en neiging tot hulpeloosheid voor een
ongunstiger beloop kunnen zorgen. Wel adviseren de
onderzoekers4 om voorzichtig te zijn met het toekennen van psychische correlaten aan ontstaan en beloop
van kanker, omdat dit een oneigenlijke verantwoordelijkheid kan leggen bij individuele patiënten.
Uitzicht
>>
11
>>
‘Fighting
spirit zorgt voor
een gunstiger
beloop van de
ziekte’
Geestkracht kan echter ook negatief uitpakken voor de gezondheid. Dat toont een macaber experiment uit de jaren dertig van
de vorige eeuw5, waarbij een Indiase ter dood veroordeelde
instemde met een alternatieve executiemethode. Door zijn
verwachting op deze manier aan te passen, overleed de veroordeelde nog vóór hem daadwerkelijk iets werd aangedaan. Het
is één van de meest fascinerende casusstudies uit het review
artikel ’Emotions as the cause of rapid and sudden death’, geschreven in 1936 door de Amerikaanse onderzoeker N.S. Yawger
in Archives of Neurology and Psychiatry.
En zo zijn er meer studies. Walter Cannon (van Harvard Medical
School), deed onderzoek naar Maori’s in Nieuw-Zeeland en beschrijft hoe een Maori enkele dagen, nadat hij door de plaatselijke witch doctor werd vervloekt, overleed. Volgens Cannon een
kwestie van ‘death by imaginaton’.
baar onder de merknaam
aspirine. Ondanks de
enorme populariteit van
het geneesmiddel bleef
het werkingsmechanisme
lange tijd onopgehelderd.
Pas in 1971 beschreven
Britse wetenschappers7 hun vermoeden
dat aspirine de productie van prostaglandinen, hormoonachtige stoffen, blokkeert.
Nocebo-effect
Literatuur:
Ook in dit geval liep de wetenschap dus
achter de feiten aan.
Ook in onze westerse cultuur veroorzaken negatieve verwachtingen lichamelijke klachten. Dit nocebo-effect – afgeleid van
het Latijnse nocere dat ‘kwetsen’ betekent - is het kwade broertje
van het placebo-effect. Het schaarse onderzoek dat ernaar
gedaan is, geeft opmerkelijke resultaten te zien.
Bij een gecontroleerde studie met twee groepen astmapatiënten kregen beide groepen dezelfde spray met fysiologisch zout
toegediend. Bij de groep die verwachtte dat de spray de klachten zou verlichten, bleek dit inderdaad het geval. Maar in de
groep die verteld was dat de spray een irriterende stof bevatte,
kregen mensen binnen vijf minuten een hevige astma-aanval.
Metingen in deze nocebo-groep toonden ernstig vernauwde
bloedvaten aan. Terwijl de placebogroep op hetzelfde middel
juist opgelucht ademhaalde. Zo is er ook een studie waarin
suikerwater aangeprezen werd als braakmiddel. Tachtig procent
van de proefpersonen moest hierdoor inderdaad overgeven.
1
www.eenvandaag.nl/extra/wimhof
2
Kox M et al. 2014 PNAS Voluntary activation of
Dat placebo’s duidelijk effect hebben op patiënten en proefpersonen, is bekend. Een aansprekend voorbeeld daarvan betreft een
studie6 waarin maar liefst 59 procent van de proefpersonen met
het prikkelbare darmsyndroom, een verbetering rapporteerde
van hun toestand na een behandeling met namaakpillen.
7
the sympathic nervous system and attenuation
of the innate immune response in hyman.
3
Spiegel D. The Lancet 1989 effects of psychosocial treatment on survival of patients with
metastatic breast cancer.
4
Garssen B. 2009. Psychologische factoren bij
het ontstaan en beloop van kanker. In H. de
Haes, L. Gualthérie van Weezel, & R.Sanderman
(red.) Psychologische patiëntenzorg in de
oncologie (pp. 29-40). Assen: Van Gorcum.
5
Bionieuws editie 4, 25-02-2005
6
Kaptchuk TJ et al. 2010 PLoS One.
Dec 22;5(12). Placebos without deception:
a randomized controlled trial in irritable
bowel syndrome.
Nature, juni 1971
Hoopvol
Wat staat ons nog meer te wachten nu er volop onderzoek
wordt gedaan? De volksgeneeskunde, die uit ervaringen is
ontstaan, is over een aantal jaren mogelijk zo goed wetenschappelijk onderbouwd dat we het vanaf dan reguliere geneeskunde
noemen.
Aspirine is daarvan een goed voorbeeld. De Assyriërs gebruikten vierduizend jaar geleden wilgenbladeren tegen pijnlijke
gewrichten. Ook Egyptenaren kenden de pijnstillende effecten
van de wilg en de Griekse arts Hippocrates propageerde in de
vierde eeuw voor Christus wilgenpoeder tegen hoofdpijn en
ontstekingen. Bayers acetylsalicylzuur is nog steeds verkrijg-
12
Uitzicht m mv
jaar
Dr. Hans Stoop is kankeronderzoeker en
vaste medewerker van Uitzicht
kruidentuin
TEKST PETRA PRONK INHOUD MARRY FOELKEL, KRUIDENDESKUNDIGE
HEERMOES:
ONKRUID IN DE TUIN, HEERLIJK IN DE THEEPOT
Thee kun je niet genoeg drinken. Getrokken van verse kruiden is het heerlijk op een
warme zomerdag en je krijgt en passant
ook heel wat gezonde stoffen binnen.
Welke thee je ook trekt, zorg dat er heermoes inzit. Dit ‘onkruid’ is een fantastische
basis voor een gezond kopje thee.
De heermoes, ook wel akkerpaardenstaart of schaafstro genoemd, is een
echte oerplant.
Zijn wortels gaan meer dan twee meter
diep. Hij is familie van de varen en de
wolfsklauw, en een afstammeling van
grote boomachtige planten, een laatste
overblijfsel van de prehistorische reuzenpaardenstaarten. “De plant groeit op zure
grond”, vertelt Marry. “Als je hem in je
tuin ziet, weet je dat de bodem uit balans
is en dat deze plant het evenwicht gaat
herstellen.”
Heermoes ziet eruit als een klein dennenboompje. De steel bestaat uit kleine stukjes met een ‘krans’ die je mooi uit elkaar
kunt halen en weer in elkaar kunt zetten.
Gewone heermoes heeft kransen die
uitmonden in dennennaalden met meer
dan acht zijnaalden. Een waarschuwing is
op zijn plaats: heeft de steel minder dan
acht zijnaalden, dan hebt u te maken met
de giftige variant. Deze groeit echter niet
in tuinen, maar alleen in moerassen.
“Het is onkruid in je tuin”, stelt Marry,
“maar heerlijk in de theepot. Heermoes
is een perfect basiskruid voor thee,
omdat je er een extra boost mee geeft.
De plant bevat namelijk veel kiezelzuur,
dat is een weefselversterker. Het herstelt
en versoepelt het skelet en versterkt de
weerstand van het bindweefsel waardoor het lichaam meer grip krijgt op het
verwerken van de afvalstoffen. Het helpt
de elastische weefsels van vitale organen
te verstevigen en soepel te houden en
remt het verouderingsproces. Ook bevat
het veel mineralen. Zo is het bijvoorbeeld
een rijke bron van calcium. De plant bevordert de wondgenezing en wordt ook
gebruikt om symptomen van reumatoïde
artritis mee te bestrijden. Hij laat zich
goed gebruiken voor warme omslagen
en zitbaden. Ook kan heermoes helpen
nierstenen te voorkomen. Het was een
van de lievelingskruiden van ‘vader’
Kneipp, die het gebruikte voor voet- en
handbaden.
RECEPT
BASISTHEE VAN EEN ECHTE OERPLANT
INGREDIËNTEN Heermoes (equisetum arvense) | Venkel | Anijs | Hysop | Tijm |
Aardbeiblad | Vrouwenmantel
Een goede thee wordt getrokken uit drie
tijm. Doe deze kruiden samen met de
nuttige kruiden, drie lekkere kruiden en
heermoes in de theepot en trek er thee van.
één heilig kruid (heilig = heel = dat wat
Varieer door de dag heen. Maak hem ‘s
de zaak compleet maakt). Het ‘heilige’
morgens bijvoorbeeld lekker fris met wat
kruid is in dit geval heermoes. Heermoes
verse munt, en voeg ’s avonds voor een
is de perfecte basis voor een gezonde
slaapmutsje wat Californische papaver en
thee, het hele jaar door. Vul de thee aan
kattenkruid toe.
met kruiden van het seizoen. Verzamel
voor een lekkere zomerthee venkel, anijs,
Het aftreksel is ook te gebruiken voor
hysop, aardbeiblad, vrouwenmantel en
kompressen, omslagen en zitbaden.
Uitzicht
13
de mmv-ledenstand
EXTRA AANBOD
NOG STEEDS VAN KRACHT!
De zomer is in ’t land en dat heeft zijn weerslag op de
ledenwerfcampagne. We zijn druk met onze vakantie,
onze tuin of andere buitenactiviteiten. Leden werven staat
even op een tweede of derde plan.
Toch konden we de afgelopen periode, dat wil zeggen: sinds het vorige nummer van Uitzicht, een kleine zestig nieuwe leden begroeten.
Daarmee staat de teller nu bijna op 500. Het mag best eens gezegd
worden dat dit een prachtige tussenstand is, zeker als we bedenken
dat talloze gerenommeerde organisaties hun leden bij hopen zien
weglopen.
MMV deelt dus niet in die malaise. Sterker nog, er is sprake van forse
groei. Eens te meer laat dat zien dat veel mensen nu onderkennen hoe
ze zelf aan hun gezondheid en vitaliteit kunnen bijdragen. MMV wil
met haar 40-jarige kennis en ervaring voor hen graag wegwijzer zijn
en het is goed om vast te stellen dat dit signaal prima doorkomt. Voor
u een mooie opsteker als u anderen benadert om lid te worden. Er is
duidelijk behoefte aan betrouwbare en gedegen informatie.
Tijdelijk aanbod
Zoals in het vorige nummer van dit blad werd aangekondigd, is er een extra reden om nu lid te worden.
Wie in de periode van 14 juni tot en met donderdag
31 juli 2014 lid wordt of is geworden van MMV, maakt
kans op een gratis toegangsticket voor Corpus in
Oegstgeest. U kunt daar een ‘reis door de mens’
maken. De ticket vertegenwoordigt een waarde van
€ 17,75. MMV heeft een stapeltje kaarten ingekocht
en zal die onder de nieuwe leden verloten.
Voor de aanbrengers geldt eveneens een extra
aanbod. Wie in dezelfde periode drie nieuwe leden of
meer aanbrengt of heeft gebracht, maakt kans op de
inzetstoompan Apollo van Demeyere met een winkelwaarde van 69 euro. Ook bij dit onderdeel zal worden
geloot. U heeft vanaf de verschijningsdatum van dit
nummer gerekend nog ruim een week dus wees snel.
Veel succes!
Boeken bestellen met MMV-korting
Als lid van MMV kunt u boeken bestellen met korting. Wilt u één of meerdere boeken bestellen uit onderstaande lijst? Maak dan het juiste bedrag over via een bankoverschrijving en
noteer daarbij de gewenste titel(s).
01
Dokter Moerman, een weg tot genezing
C. van Groningen en A. Ronhaar
02
U kunt meer dan u denkt, aanvullende maatregelen om
Kanker te helpen voorkomen en genezen, Hans Moolenburgh sr
03
U kunt veel meer dan u denkt, wat u zelf kunt doen om uw
kind gezond te houden, Hans Moolenburgh sr
04
Kookboek De Natuurrijke Keuken, (niet-leden € 19,50)
05
De actuele voedingstabel, waar zit wat in?
06
Retrospectief onderzoek naar de effectiviteit van de
Moermantherapie
07
Het Gouden boekje voor de gezondheid, dr. G. Schuitemaker
(Voor meer boeken van dr. Schuitemaker zie:
www.gezondeboeken.nl
08
De Helende Factor, Bob Th. Hornstra
14
Uitzicht m mv
jaar
€ 11,30
€ 24,95
€ 24,95
€ 17,50
€ 10,00
ZO BESTELT U
(geen geld opsturen!)
€ 20,40
U kunt de boeken bestellen via rekeningnummer NL06 INGB 0000 3559 99,
t.n.v. de Moermanvereniging, Postbus
508, 2400 AM Alphen aan den Rijn
€ 12,95
€ 16,50
De prijzen zijn inclusief verzendkosten
binnen Nederland. Daarbuiten wordt
€ 5,- extra berekend.
lijf & leden
LEDEN VAN MMV VERTELLEN HOE ZE PERSOONLIJK INVULLING GEVEN
AAN HET THEMA ‘GEZOND ETEN – GEZOND LEVEN’.
Toch 25 kilo
kwijt
Altijd al wilde Jolanda Rexwinkel (56) uit ‘s-Gravendeel
wijkverpleegkundige worden, maar het zou tot haar 24e duren
voordat ze de stoute schoenen aantrok. Ze koos voor een MBO-V
dagopleiding en voelde zich als een vis in het water. “Dat was vier
jaar lang genieten”, vertelt ze met een stralende glimlach.
Intussen heeft ze er als wijkverpleegkundige 28 jaar opzitten. De arbeidsvreugde is
er in die periode niet op vooruit gegaan. Haar dagelijks werk wordt opgedeeld in
zorgminuten, wat zij en haar collega’s ervaren als een moderne vorm van slavernij.
Een andere minder leuke ontwikkeling is de toename van kankerpatiënten. “Had
je in de begintijd eens in het halfjaar iemand met die ziekte, nu heb je er zes in de
week. Het lijkt wel alsof iedereen aan kanker overlijdt.”
Klacht
Graag zou ze haar cliënten voorlichten over het belang van gezonde voeding, maar
ze heeft geleerd dat ze daarmee voorzichtig moet zijn. Een dame die ze verzorgde,
onderging een chemokuur. Jolanda had gelezen dat het voor het lichaam beter is om
tijdens de chemokuur een hoge dosis vitamine C te gebruiken, maar dan wel op voorschrift van een natuurarts. Toen ze dat de vrouw in overweging gaf, stuitte dat op
onbegrip. Maar dat niet alleen, de dame vertelde het aan haar oncoloog en die
reageerde daar zodanig op dat de patiënt een klacht indiende bij de werkgever
van Jolanda. “Je moet dus heel erg oppassen”, klinkt het gelaten. “Je bent als wijkverpleegkundige in dienst van een organisatie.” Maar begrijpen doet ze de situatie niet helemaal. “Voorlichting over voeding en leefgewoonten maakt nota bene
onderdeel uit van mijn takenpakket!”
Delen
Wat gezonde voeding vermag, kan ze uit eigen ervaring vertellen. Ze vond zichzelf
veel te zwaar maar wat ze ook probeerde, geen enkel dieet was succesvol. Totdat
ze het boek De Hormoonfactor van Ralph Moorman las. Ze ondernam een ultieme
poging. Als zijn aanpak ook niet zou werken, zou ze nooit meer lijnen. “Zijn boek
gaf me veel vertrouwen. Hij is een expert, dat is duidelijk.”
De proof of de pudding was in the eating, zoals de Engelsen zeggen. De 25 kilo’s die
eraf gingen, vormden het bewijs.
Ze wil haar ervaringen op het gebied van gezonde voeding graag met anderen
delen en als dat niet via het werk kan, dan graag in MMV-verband. Dat is de reden
waarom ze zich kort geleden aanmeldde als vrijwilliger. “Hopelijk lukt het op deze
manier wel om de boodschap aan derden over te brengen”, lacht ze.
Uitzicht
15
rece
Basis groentebouillon
Natuurrijke groen
VOOR 4 PERSONEN
INGREDIËNTEN
KEUKENGEREI
BASIS
• 1 lt water
• 1 prei
• halve venkelknol
• 2 grote wortelen
• 2 bosuitjes
• stuk knolselderij
• takjes verse peterselie, selderij,
rozemarijn, tijm, bieslook, laurier
• 1/2 el groentebouillonpoeder
Schuimspaan of zeef
Gebruik als basis voor deze saus
het recept van de groentebouillon hiernaast.
BEREIDINGSWIJZE
1 S
nijd de groenten (venkel, wortelen, knolselderij) in grove stukken. Alleen de
schone schillen en harde delen gebruiken voor het trekken van de bouillon.
2 B
reng alle ingrediënten bij elkaar in een pan aan de kook en laat het op laag
vuur ca. driekwartier trekken.
3 H
aal vervolgens de groenten uit de pan, bijvoorbeeld met een schuimspaan
of via een zeef.
4 D
e bouillon is nu klaar. U kunt deze bouillon als drank gebruiken of als basis
voor een soep.
INFORMATIE
• Voedingslijn: Moermandieet
• Voorgerecht
• Bereidingstijd 15-30 minuten
• Basisingrediënten: groenten
• Makkelijk te maken
• Kosten: €2 - €5 per persoon
• Ingrediënten makkelijk verkrijgbaar
16
Uitzicht m mv
jaar
INGREDIËNTEN
• 50 g roomboter
• 2 volle el speltmeel
• Snuifje peper
• kurkuma
KEUKENGEREI
Pan
Garde
INFORMATIE
• Voedingslijn: Moermandieet
• Bijgerecht
• Bereidingstijd 10 minuten
• Basisingrediënten: groenten en
granen
• Makkelijk te maken
• Kosten: € 1 per persoon
• Ingrediënten makkelijk
verkrijgbaar
epten
ntesaus
Boerenkool-banaan-blauwe bes
smoothie
VOOR 2 PERSONEN
BEREIDINGSWIJZE
INGREDIËNTEN
KEUKENGEREI
1 Z
et de groentebouillon klaar.
2 Doe de roomboter in een pan met
een dikke bodem en laat het zachtjes smelten.
3 Doe het speltmeel erbij wanneer
de boter gesmolten is. Goed blijven
roeren en al roerende scheut voor
scheut de bouillon toevoegen totdat een gladde saus ontstaat.
4 Naar smaak peper en veel kurkuma
toevoegen.
• 150 g boerenkool, gesneden
• 1 banaan, geschild
• 125 g blauwe bessen
Lepel
Potje met deksel
Koelkast
Tip! Deze saus
is heerlijk bij onder
andere rijst.
BEREIDINGSWIJZE
Tip!
Neem biologische
boerenkool. Doordat
het blad iets zachter is,
kun je het beter mixen.
Je kunt de boerenkool vervangen door
spinazie. Ook erg
lekker en gezond.
1 D
oe de boerenkool in de
blender en giet er een groot
glas water bij. Mix het geheel
tot een egale groene smoothie.
Zorg dat alle stukjes boerenkool verdwenen zijn, dat maakt
de smoothie net wat lekkerder
qua structuur.
2 Schil de banaan en voeg deze
toe. Doe er tot slot de 125
gram blauwe bessen bij.
3 Zet de blender opnieuw aan en
mix het geheel tot een egale
groene smoothie.
LEUK OM TE WETEN:
in biologische boerenkool zitten
minder pesticiden en nitraten!
Uitzicht
17
ontgift je huis (5)
TEKST MATILDE NEWMAN
Ouderwetse zeep
IS GOED GENOEG
Na het plassen handen wassen. We
groeiden er allemaal mee op. Maar wie
zijn handen met antibacteriële zeep
wast, doet mogelijk meer kwaad dan
goed. Veel antibacteriële zeep bevat
triclosan, een stof die in een recente
studie in verband is gebracht met
borstkanker.
Vijftig jaar geleden gebruikten chirurgen triclosan
voor het eerst in operatiekamers als desinfecterende scrub. Sindsdien wordt deze stof toegevoegd
aan zeep, tandpasta, schoonmaakmiddelen en
zelfs speelgoed. Maar onderzoekers in ZuidKorea deden onlangs een verontrustende
ontdekking. In een laboratoriumstudie
stimuleerde triclosan samen met de stof
octylphenol de groei van borstkankercellen in petrischaaltjes. Ook zorgden
beide stoffen voor een groei in borstkankertumoren bij muizen. Octylphenol is
een hormoonverstorende stof die gebruikt
wordt in plastics, verf en pesticiden.
De Koreaanse onderzoekers zijn de eersten die
een verband leggen met kanker. Eerdere studies
onthulden dat triclosan invloed heeft op de werking
van hormonen bij dieren. Zo zorgde de stof bij
muizen voor een verlaging van de lichaamstemperatuur en had triclosan een negatieve werking op
het centrale zenuwstelsel. Bij mannelijke vissoorten
veroorzaakte triclosan de aanmaak van vrouwelijke
ei-proteïnen.
Superbacterie
Triclosan staat dus al langer onder verdenking.
Verschillende studies in de laatste tien jaar laten
zien dat triclosan genmutaties in bacteriën veroorzaakt. Die kunnen ervoor zorgen dat medicijnen
als antibiotica minder goed of zelfs helemaal niet
werken. Zo zijn er al mutaties bekend van de E coli
bacterie en salmonella.
In Minnesota
zijn producten
met triclosan
vanaf 2017
verboden
18
Uitzicht m mv
jaar
Ook de ziekenhuisbacterie MRSA blijkt in
sommige onderzoeken bestand tegen
triclosan. Door de toename van de toepassing van onder andere triclosan zou zich
een zogenaamde superbacterie kunnen
ontwikkelen die weerstand biedt tegen
alle huidige medicijnen op dit gebied.
Een ander gevaar is dat triclosan terecht
komt in onze ecosystemen waar het microorganismen en bacteriën doodt. Bovendien
TRICLOSAN: DE
FEITEN OP EEN RIJ
Wat is het?
Triclosan is een krachtige bacteriedodende en schimmelwerende
stof die via de huid in de bloedbaan
terecht kan komen. De stof is bijna
niet oplosbaar in water, maar goed
oplosbaar in ethanol, di-ethylether
en sterk basische oplossingen.
Triclosan kan een chemische reactie
aangaan met het chloor in drinkwater.
Komt het in ons lichaam voor?
Triclosan eindigt via de mondproducten in de watercyclus waar het
(onder andere) een desastreuze
invloed heeft op algen. Deze zijn
verantwoordelijk voor een groot
deel van de fotosyntese op aarde. Uit
testen in Amerika blijkt dat triclosan
voorkomt in de urine van 75 procent
van de bevolking. Onderzoekers in
Noorwegen vonden de stof terug in
moedermelk en in de navelstreng
van pasgeborenen.
Waarom vermijden?
Potentieel van invloed op ontwikkeling van borstkanker. Ook is de
stof hormoonverstorend. Het is zeer
giftig voor organismen in het water,
met name voor algen. Triclosan
werkt mogelijk de ontwikkeling van
een superbacterie in de hand. Bij een
infectie biedt deze weerstand tegen
alle huidige medicatie.
Waar zit het in?
Tandpasta en antibacteriële zeep
zijn de grootste verbruikers. Wees
verder alert bij andere antibactieriële
producten, van vaatwasmiddel tot
make-up en van middelen tegen
acné tot scheergel. De stof kan zelfs
voorkomen in kleding, schoeisel en
luchtverfrissers.
Hoe weet u of het ergens in zit?
Triclosan staat vermeld in de ingrediëntenlijst. Neem bij verdachte
producten (zonder ingrediëntenlijst)
contact op met de leverancier of
producent.
kan de stof in een waterrijke omgeving
onder invloed van zonlicht omgezet
worden in giftige dioxines. Hoe giftig
deze dioxines zijn, is nog onduidelijk
omdat er te weinig onderzoek naar
is gedaan. Niet alle dioxines zijn even
giftig, maar de vraag is of je het risico
moet lopen.
Onnodig risico
De Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA), wereldwijd het invloedrijkste orgaan voor beoordeling van
synthetische middelen, heeft ook haar
twijfels bij triclosan en maakt zich zorgen over de ontwikkeling van resistente
bacteriën die het in de hand werkt .
In een online informatiebrochure zegt
de FDA dat niet is bewezen dat handen
wassen met een antibacteriële zeep
beter werkt dan wassen met water en
ouderwetse zeep.
Aangezien triclosan derhalve een onnodig risico vormt, stelt de FDA een
nieuwe regel voor. Producenten van
antibacteriële zeep moeten eerst de
veiligheid en werking van het product
onderbouwen voor het op de markt
mag worden gebracht. De regel gaat alleen gelden voor reguliere zeep en douchgel die met water worden gebruikt.
Ontsmettingsmiddelen in bijvoorbeeld
ziekenhuizen zijn uitgesloten van de regel.
Onder druk van de FDA en consumenten hebben verschillende grote
producenten de stof al verwijderd uit
hun producten. Zo heeft GlaxoSmithKline toegezegd triclosan uit de
productielijn van zeep te halen en ook
Procter&Gamble belooft het gebruik
van de stof af te bouwen.
Maar daarmee zijn we nog niet van
triclosan af: de stof zit namelijk ook in
sommige tandpasta’s. Colgate bijvoorbeeld blijft de stof gewoon gebruiken
in de tandpasta omdat de voordelen zwaarder zouden wegen dan de
nadelen. Zo zou triclosan zeer effectief werken tegen plaque en gaatjes.
Dit levert volgens Colgate zo’n groot
voordeel op, namelijk een gezond gebit,
dat we het risico’s van de stof voor lief
moeten nemen. De Amerikaanse staat
Minnesota daarentegen sluit liever elk
risico uit. Alle producten die triclosan
bevatten zijn er vanaf 2017 verboden.
Binnen Europa zijn er nog geen landen
die de stof hebben verboden.
Zelf zeep maken
Met dit recept desinfecteert u uw
handen op natuurlijke wijze zonder
water of zeep.
• 200 ml Vodka
• 200 ml gedestilleerd water
• 1 tl amandelolie
• 15 druppels essentiële tea tree olie
• 15 druppels essentiële lavendel olie
(of een andere olie die lekker ruikt)
Schenk alle ingrediënten in een
reisflesje, goed schudden (ook voor
gebruik) en klaar. Zowel Tea tree als
Lavendel olie hebben antibacteriële
eigenschappen, de alcohol doet
de rest.
Gebruikt u liever water en zeep? Ga
dan in de natuurwinkel op zoek naar
een natuurlijke handzeep en voeg 1015 druppels tea tree olie toe. Schud
het geheel goed door elkaar en klaar
is uw eigen antibacteriële zeep.
Matilde Newman
is freelancejournaliste en
vaste medewerker
van Uitzicht
Uitzicht
19
interview
TEKST RINEKE WISMAN BEELD GIJS VERSTEEG
‘Geen enkele
behandeling
IS HEILIG’
ARTS IVAN WOLFFERS OVER LEEFSTIJL
EN PROSTAATKANKER
20
Uitzicht m mv
jaar
Met een gezonde leefstijl kan je jaren aan je leven toevoegen.
Die boodschap deelt emeritus hoogleraar, arts en schrijver
Ivan Wolffers (66) in zijn publicaties over gezondheid. Dat
leefstijl ook bijdraagt aan levenskwaliteit bij kanker; daarvan
is hij zelf een levend bewijs.
‘I
k heb geloof ik een beetje kanker’, zei
hij zijn vrouw, nadat hij met de diagnose prostaatkanker thuis kwam. Het was
te laat voor een operatie. Het gezwel
had het kapsel verlaten.
Aan de dokter stelde hij de klassieke vraag: ‘Hoe
lang heb ik nog?’
“Je hoopt op een wonder. En heel lang hoop je dat
ze een vergissing gemaakt hebben”, zegt hij. “Dat de
diagnose eigenlijk over iemand anders gaat.”
Dat juist Ivan Wolffers, voorvechter van preventie
van ziekten door middel van een gezonde leefstijl,
kanker moest krijgen, is een wrede speling van het
lot. Hoewel de statistieken aangeven dat het zo
vreemd helemaal niet is, weet hij: “Zestig procent
van de kankers hangt samen met omgevingsfactoren en veertig procent niet. Je kunt dus ook gewoon
pech hebben.”
Het is nu ruim elf jaar na de diagnose. De kankercellen infiltreerden zijn botten: ribben, uitsteeksels van
de wervels, heupen en knieën.
Op de vraag hoeveel jaar hij nog heeft, hoeft hij
geen antwoord meer. “Ik wil genieten van de tijd
die ik heb en niet alleen maar treuren en met die
eeuwige kanker bezig zijn.” Het interview geeft hij
telefonisch, zodat het minder tijd kost. Voordat we
van wal steken, maakt hij nog even snel een aantekening af.
Schrijven en troost
Schrijven doet hij iedere dag. Het samenstellen van
een dagelijkse column over de bijwerkingen van
medicijnen slokte eind jaren zeventig zoveel tijd
op dat Wolffers zijn praktijk als huisarts sloot. In het
verzamelwerk Medicijnen beschreef hij de voor- en
nadelen, werking en bijwerkingen van alle medicijnen.
Daarna schreef hij naast zijn baan als hoogleraar
gezondheidszorg en cultuur vele andere publicaties
over gezondheid (zie kader). Op www.ivanwolffers.nl
schrijft hij sinds 2004 iedere week over alles waar
hij tegenaan loopt als man met prostaatkanker.
“Schrijven, dat is mijn leven”, zegt hij. Het geeft hem
plezier en het is een manier om het hart te luchten
en het ‘mooie van het leven te vangen’.
De website was aanvankelijk bedoeld om niet
steeds hetzelfde verhaal te hoeven vertellen van
hoe het bij de dokter was: “Eerst keken er vijf mensen per dag en dat aantal groeide vanzelf. Nu lezen
vierduizend mensen per week mijn weekboek. Dat
vind ik vererend en verrassend, maar dat was niet
de opzet. Mensen schrijven mij vaak dat het hun
troost biedt. Daar ben ik wel blij om.”
Consult op video
Naast openhartig en relativerend is Wolffers
in zijn weekboek kritisch op de zorg die hij
tegenkomt. ‘Kankeronderzoekers pleiten
voor ontspanning en beweging als
onderdeel van de behandeling tegen
kanker’, schrijft hij bijvoorbeeld. Geen
enkele dokter zei ooit iets tegen hem
in die richting, vertelt hij: “Artsen zien
het als hun taak om die strijd met dat
gezwel aan te binden. Daar ligt hun
expertise en dat andere zien ze vaak over
het hoofd. Dat is jammer.” Maar hij begrijpt
het ook wel.
“Artsen functioneren onder enorme tijdsdruk en
de protocollen bepalen de praktijk. Als je weinig
tijd hebt, richt je je op de technische kant en komt
zoiets als de communicatie minder aan bod. Het is
geen onwil. Het is een politieke zorg.”
‘Artsen
moeten vooral
goed luisteren.
Sec informeren
zonder waardeoordelen’
Wolffers constateert een positieve beweging. Onderzoek toont aan dat vaak niet goed tot patiënten
doordringt wat de arts tegen ze zegt. “Maar als je
niet alles goed hebt gehoord, is het ook moeilijk
om een beslissing te nemen. Er zijn al artsen die het
consult filmen of op video opnemen en dat aan de
patiënt meegeven. Dan kan je het nog eens naluisteren: wat is er precies gezegd?”
Op een bijeenkomst van KWF Kankerbestrijding,
waar Wolffers onlangs was uitgenodigd, leerde hij
Uitzicht
21
dat verschillende zorginstellingen experimenteren
met multidisciplinaire teams en projecten om de
communicatie te verbeteren. “Hoogleraren besliskunde onderzoeken hoe mensen beslissen als ze te
maken hebben met ziekte en hoe artsen hen daarbij
kunnen begeleiden.”
Wat Wolffers betreft wordt ‘kwaliteit van leven’ een
verplicht onderdeel van het gesprek tussen oncoloog en patiënt. “Het maakt nogal uit of iemand 54
of 80 jaar oud is. De meeste vormen van kanker zijn
inmiddels chronische ziektes geworden. Wil je dan
een behandeling die je leven mogelijk met twee
jaar verlengt of wil je de ziekte zodanig managen
dat je kwaliteit van leven houdt?”
“Artsen moeten vooral goed luisteren naar de
patiënt. Sec informeren zonder waardeoordelen. Als
iemand voor moeilijke keuzes staat, is het belangrijk
om opmerkingen als ‘Als ik u was, zou ik dat doen’ te
vermijden.”
Leefstijlveranderingen
‘Mannen moeten gemiddeld 42 jaar met een chronische aandoening leven en vrouwen 48 jaar’, volgens
het Centraal Bureau voor de Statistiek. Wolffers is
ervan overtuigd dat een gezonde leefstijl bijdraagt
aan het voorkomen van ziekten. “Borstkanker, prostaatkanker en pancreaskanker zouden bij een deel
van de mensen mogelijk met leefstijlveranderingen
kunnen worden voorkomen. Een garantie krijg
je niet, maar de kans is kleiner”, zegt hij. “Als je al
kanker hebt, is het moeilijker deze terug in zijn hok
te krijgen. Wel zou je met voldoende beweging
en een dieet waarmee je je metabolisch
systeem spaart je conditie kunnen verbeteren. In grote lijnen betekent dat
vezelrijk voedsel en in het geval van
prostaatkanker: minder zuivelproducten.”
Zelf volgt hij grotendeels de reguliere behandeling. Zijn prostaat is een
paar keer bestraald en de kankercellen worden met hormoontherapie
bestreden.
“Ik neem wel zelf beslissingen”, benadrukt
hij. Om de drie maanden krijgt hij een buikprik die de aanmaak van testosteron remt. Afhankelijk van de hoogte van de psa-waarde neemt hij
in overleg met de uroloog af en toe een ‘therapievakantie’, om zijn lichaamseigen temperament weer
te ervaren. “Ik kan met de uroloog op goed niveau
praten over wat verstandig is. Na bijna twaalf jaar
ben ik nog altijd in goede conditie, dus ik denk dat
‘Ik hecht veel
waarde aan de
eigen wijsheid
van mensen’
22
Uitzicht m mv
jaar
we het redelijk goed doen samen.”
Hoe belangrijk is het dat mensen in de behandeling
van ziekte hun eigen weg volgen?
“Ik zou in alles in het leven mijn eigen weg willen
volgen. Een complementaire therapie draagt voor
sommige mensen misschien bij aan de zorg voor je
lichaam en dat is belangrijk.”
“Ik hecht veel waarde aan de wijsheid van mensen
zelf. De meeste patiënten denken aardig goed na
over de therapieën die ze aangaan. Er is geen enkele
behandeling heilig. Niemand kan voorspellen wat
er na een bepaalde therapie precies met je gaat gebeuren. Dat is een proces waarin je zelf gaandeweg
wijzer wordt.”
Winning team
Na de diagnose schrapte Wolffers zuivel en vlees
helemaal uit zijn toch al gezonde dieet en scherpte
dat verder aan door het vet te beperken, waarin de
hormonen die de kanker aanjagen zich verschuilen
(uit eigen onderzoek hiernaar ontstond Het dikke
afvalboek).
Ook bleef hij bijna dagelijks acht kilometer hardlopen. Tot zeven maanden geleden, omdat het een te
zware belasting is voor zijn versleten heup. Hij twijfelt over een kunstheup vanwege de metastatische
activiteit in het heupbot. “De oncologisch orthopeed zal door de metastases heen moeten frasen
om de kom te plaatsen. Hoe de kanker daarop zal
reageren, weet niemand. Ik deinsde om die reden
terug van de operatie.”
MEER OVER WOLFFERS
“Ik geloof sterk dat mijn immuniteit en mijn goede
conditie voor een groot deel bepaald zijn door
hoe ik mij voel en hoe het met mij gaat. Dan denk
ik: never change a winning team. Gelukkig kan ik
direct terugkomen als ik eruit ben. Met mijn vorm
van kanker heb ik urgentie; dat is fijne zorg.“ Om
toch te bewegen, wandelt hij. “Dan begint het pas
na acht kilometer een beetje pijn te doen.” En ook
fietst hij. Onlangs nog vijftig kilometer. “Zo lang ik
dat allemaal nog kan, maak ik me niet druk meer
om die heup. Er zijn genoeg mensen van 66 die dat
al lang niet meer kunnen.“
‘Kanker is niet zo´n ramp, zo lang je maar niet zo veel gedoe hebt met de
gevolgen van de behandeling ervan.’ In zijn weekboek over prostaatkanker
relativeert Ivan Wolffers (1948) zijn ziekte en beschrijft zijn ervaringen.
Iedere zaterdag plaatst Wollfers een nieuw bericht op zijn website.
Ivan Wolffers studeerde geneeskunde in Utrecht en werkte korte tijd als
huisarts. Bekend werd hij met zijn naslagwerk Medicijnen waarvan de laatste editie verscheen in 2010. Uit zijn persoonlijke zoektocht naar optimale
voeding ontstonden verschillende boeken: Het dikke afvalboek (2007),
Het gezonde afvalboek (2008). In 2011 verscheen Gezond - zijn ‘magnum
opus’ waarin alles staat wat hij weet over gezondheid. In 2013 verscheen
Het gezonde lifestyleboek een praktische gids voor het gezonde leven. Op
www.joop.nl schrijft hij dagelijks columns met titels als ‘Fast food, slow
poison’ of ‘Bescherm ons tegen het gif ’. Daarnaast twittert hij gezondheidnieuwtjes via @IvanWolffers.
Wolffers promoveerde op onderzoek naar veranderende medische tradities in Sri Lanka en nam in januari van dit jaar afscheid als hoogleraar
gezondheidszorg en cultuur aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. In
zijn afscheidsrede ‘De teloorgang van de wetenschap’ stelt Wolffers dat
belangenverstrengeling leidde tot eenzijdig onderzoek, focus op producten en het negeren van preventie.
Op basis van zijn weekboek verschenen eerder drie boeken: Walvis Spelen, Heimwee naar de Lust en Onweer in de verte. In september verschijnt
een nieuw boek Als de tijd voor altijd stil zou staan over kanker en tijd (bij
uitgeverij Nieuw Amsterdam).
Freelance journaliste
Rineke Wisman is
eindredacteur van Uitzicht.
Hij is getrouwd met schrijver en filmmaker Marion Bloem. Ze hebben een
zoon en twee kleindochters.
www.ivanwolffers.nl.
Uitzicht
23
(advertenties)
Nr
Hiernaast treft u een kleine selectie
aan van producten, welke door De
Roode Roos B.V. geleverd kunnen
worden.
Hierdoor krijgt u een indruk van ons
ruime assortiment van meer dan 4000
producten. Ons volledige assortiment
is te bekijken op
www.derooderoos.com
Al onze producten worden in principe
geleverd met een korting van max.
25% ten opzichte van de adviesprijs.
Om te bestellen kunt u gebruik maken
van de lijst die hiernaast is afgedrukt.
Uw schriftelijke bestelling kunt u naar
onze postbus sturen. Vervolgens laten
wij de bestelling door PostNL bij u
thuis bezorgen.
Ook kunt u ons gratis naamnummer
0800-ROODEROOS (0800-7663376)
gebruiken.
U kunt ook een email sturen naar
[email protected] of direct
bestellen via onze webwinkel op
www.derooderoos.com
Fabrikant
Mattisson H C
€ 7,95
€ 6,76
7105 Bio-Melatonine 3 mg (30 tab)
Pharma Nord
€ 12,95
€ 9,71
7108 Magnesiumbisglycinaat (100 tab)
Vitals
€ 29,95
€ 22,46
7730 ADAM (60 tab)
Now Foods
€ 39,95
€ 29,96
638 Magnesium Citraat 200 mg (100 tab)
Now Foods
€ 17,50
€ 13,13
268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)
Pharma Nord
€ 47,95
€ 35,96
205 Multi vit.& mineralen (240 tab)
Plantina
€ 99,75
€ 74,81
6790 EKO Krill Neuroplex (120 softgel)
CellCare
€ 56,30
€ 45,04
4667 Intestinal Symbiotic Probiotica (90 gram)
CellCare
€ 33,90
€ 27,12
6989 Alfa-Liponzuur 300 mg (60 vcaps)
Bonusan
€ 25,00
€ 18,75
6706 Vitamine B12 1000 mcg Methylcobalamine Vitals
€ 18,95
€ 14,21
105 Orthiflor Original (60 caps)
Orthica
€ 23,35
€ 19,85
106 Orthiflor Original (120 caps)
Orthica
€ 40,95
€ 34,81
A. Vogel
€ 14,99
€ 11,24
5199 Gerijpte Japanse Knoflook One A Day 600 Kyolic
€ 19,95
€ 14,96
5028 Magnesium Taurate (120 tab)
5603 Echinaforce Forte (60 tab)
€ 24,54
€ 18,40
6961 251 Dibencozide & Foliumzuur (60 zuigtab AOV
Douglas
€ 17,85
€ 13,39
5968 Prostasol (60 tab)
Medpro
€ 95,00
€ 85,50
6676 Vitamine D-3 1000 IE (90 softgel)
Now Foods
€ 10,95
€ 8,21
3654 Prostaat Formule (60 tab)
Best Choice
€ 11,50
€ 8,63
5765 Astaxanthin-eco (120 caps)
Plantina
€ 60,30
€ 45,22
5856 Kolorex Advanced Intestinal Care (30 caps Sanopharm
€ 19,95
€ 17,96
6213 Elke Dag (90 tab)
Vitals
€ 49,95
€ 37,46
4105 Levertraan Forte (60 softgels)
Bonusan
€ 9,00
€ 6,75
6985 Silicea Original (30 caps)
Hubner
€ 9,95
€ 8,46
2999 Eye Q 500 mg (210 caps)
Springfield
€ 36,95
€ 27,71
3402 MorDHA (citroen) (60 softgels)
Minami Nutrition
€ 29,95
€ 22,46
3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)
Barlean's
€ 19,95
€ 14,96
3338 Glucosamine 1200 mg (120 tab)
Lamberts
€ 19,95
€ 14,96
7407 Silymarine extract (60 vcaps)
Now Foods
€ 14,95
€ 11,21
7732 Mucoperm (60 sachets)
Nutriphyt
€ 42,75
€ 36,34
Prijswijzigingen voorbehouden
Uw naam: (Dhr/Mevr):
Lidmaatschap nr.:
Adres:
Geboortedatum:
Postcode & Woonpl.:
Email:
Telefoonnummer:
(Evt.) Voorschrift van:
Uitzicht m mv
Leden
7135 Chia Seed Raw Bio (250 gram)
Vermeld hier uw
adresgegevens:
24
Normaal
jaar
column
DOOR DR. GERT SCHUITEMAKER
HOE IS HET TOCH MOGELIJK
DAT DE POLITIEK DOOF IS VOOR
DE BENADERING MET VOEDING?
Eind verleden jaar vond in Londen een speciale
G8-top plaats voor ministers van volksgezondheid, gewijd aan dementie. Initiatiefnemer van deze G8 Dementia Summit was de
Britse premier David Cameron. Hij wilde zijn
voorzitterschap van de eerstvolgende G8-top
aangrijpen om het initiatief te nemen tot actie
tegen deze aandoening. Op de top discussieerden ministers, farmaceuten, hulporganisaties
en wetenschappers een dag over een nieuwe
benadering van onderzoek en behandeling
van de aandoening.
Een groep vooraanstaande Britse artsen en
wetenschappers greep deze top aan om
gezamenlijk een brief te sturen aan de Britse
premier en de minister van Volksgezondheid
Jeremy Hunt. Samen pleitten zij voor gezonde
voeding in de strijd tegen dementie. In hun
brief stelden ze dat een verbetering van de
volksgezondheid een sterker wapen is dan
een behandeling met geneesmiddelen. Het
mediterraan voedingspatroon – dat rijk is
aan groenten en slechts weinig vlees bevat –
vormt volgens hen de kern van een gezond
leefpatroon. Eén van de ondertekenaars van
de brief stelde in de krant The Telegraph dat
slechte voeding meer ziekten veroorzaakt dan
inactiviteit, roken en overmatig alcoholgebruik
bij elkaar. Na de top kwamen de bijeengekomen ministers van Groot-Brittannië, Frankrijk,
Duitsland, Italië, Japan, de Verenigde Staten,
Rusland en Canada met een gemeenschappelijke verklaring. Hierin echter geen woord over
voeding, laat staan iets over de suggestie die
de Britse artsen en wetenschappers hadden
gedaan over het mediterrane voedingspatroon
als preventieve maatregel.
E-suppletie gepubliceerd in een ander
gerenommeerd tijdschrift, de New England
Journal of Medicine. In de eerste studie werd
bij patiënten met vrij ernstige Alzheimer de
achteruitgang vertraagd. In de andere studie
bij patiënten met een milde cognitieve aandoening werd geen effect gezien. Dit nieuwe
onderzoek betrof patiënten er net tussenin,
met milde tot matige Alzheimer. Evenals in
de twee voorgaande studies kreeg een groep
patiënten ook 2000 IE vitamine E als suppletie.
Dit bleek de achteruitgang bij de patiënten
significant te vertragen ten opzichte van
placebo. De vitamine E-patiënten functioneerden significant beter in het dagelijks leven. De
onderzoekers concludeerden dat de vitamine
E de achteruitgang bij Alzheimerpatiënten met
bijna twintig procent per jaar kan vertragen.
Dit alles ondersteunt mijn waarneming dat
de politiek doof is voor de benadering met
‘voeding’, zelfs als hierop vanuit de reguliere geneeskunde wordt gewezen.
Nog dover is de politiek
voor de mogelijkheden
die vitamine E-suppletie
biedt, weliswaar in een
hoge, maar veilige dosis
van 2000 IE (de ADH is
zo’n 15 IE). Terwijl mij
lijkt dat de combinatie
van mediterrane voeding met
vitamine E-suppletie grote
mogelijk­heden biedt om
Alzheimer tegen te gaan.
‘Slechte voeding
veroorzaakt
meer ziekten
dan inactiviteit,
roken en alcohol’
Een paar weken later verscheen een wetenschappelijke publicatie in het vooraanstaande
wetenschappelijke tijdschrift JAMA. Het ging
om de ziekte van Alzheimer, de vorm van
dementie die het meeste voorkomt. Al eerder
waren er twee studies met 2000 IE vitamine
Uitzicht
25
TEKST JAN VAN KLINKEN
Op bezoek bij
biologische groentekwekerij
Grootschalig én biologisch. Met die combinatie is niets mis, zo blijkt
bij groentekwekerij Groenland in het Utrechtse Schalkwijk. Maar
het is ook een uitdaging. ‘Bij een uitbraak heb je een fors probleem.’
De vier hectare kassen waarin Ron van
Dijk (47) zijn bedrijf uitoefent, waren 21
en 22 juni opengesteld voor het publiek,
net als vele andere biologische bedrijven
die meededen aan het jaarlijkse evenement ‘Lekker naar de Boer’. Over belangstelling had Groenland niet te klagen. Er
kwamen honderden bezoekers op het
bedrijf af.
Van Dijk’s vader stapte in 1970 over van
de standaard groenteteelt op biologischdynamisch. Daarin was hij een pionier.
“Mijn vader beleefde geen lol meer aan
het kunstmatig opfokken van de productie. Het biologisch boeren had zijn hart”,
vertelt hij.
Intussen moest de schoorsteen wel blijven roken, maar daarin werden zij niet
teleurgesteld. De vraag nam almaar toe
en ze konden hun paprika’s, pepers, alle
mogelijke kleuren tomaten en andere
groenten voor een goede prijs verhandelen. Het ging zelfs zo goed dat ze de ene
uitbreiding na de andere realiseerden.
Qua oppervlakte aan kassen is de kwekerij sinds de start verviervoudigd.
Niet dat het alles goud is wat er blinkt.
Ron, die het bedrijf in 1995 van zijn vader
overnam: “De concurrentie vanuit landen
als Spanje en Italië wordt steeds heviger.
De prijzen staan onder zware druk.”
Op de vraag of de consument de producten uit die landen kan vertrouwen,
Uitzicht m mv
Uitdaging
Biologisch groente kweken is een uitdaging. “We werken veel met natuurlijke
vijanden en met rassen die resistent
zijn tegen ziekten. Maar je hebt uiter-
aard geen chemicaliën achter de hand
zoals andere telers. Bij een uitbraak heb
je een fors probleem. Al met al ligt de
opbrengst bij ons soort bedrijven 35 tot
40 procent lager dan bij een niet-biologische kweker.”
Twee dagen in de week krijgt hij hulp
van cliënten van de naburige zorginstelling ‘De Groene Golf’ . Die doen allerhande klusjes. “Dat geeft veel voldoening.
Voor deze mensen is het een nuttige
dagbesteding en zelf leer je relativeren”,
tekent Ron aan.
Ron van Dijk geeft uitleg tijdens de open dag. In de kas was
tevens een expositie van olieverfschilderijen van Willy Kruijssen.
Verviervoudigd
26
geeft Ron een diplomatiek antwoord.
“Wij hebben in Nederland één organisatie, Skal, die de hele biologische sector
controleert. Alleen al in Spanje heb je
acht van die organisaties. Kun je zelf als
teler uitkiezen bij wie je je aansluit. Dat
zegt genoeg.”
jaar
actueel
‘Reis was fantastisch’
Bergwandelingen met besneeuwde vergezichten, dineren uit de Natuurrijke Keuken, boeiende
gesprekken en nieuwe vriendschappen. Die
steekwoorden kenmerken de eerste MMV-reis
over de grens.
De MMV-reis met 27 personen - gemiddelde leeftijd 68 jaar, de jongste 23 en de
oudste 90 - voerde naar Saas Almagell
in Zwitserland. We arriveerden er na een
lange rit en een overnachting in Duitsland,
met chauffeur Annemieke. Rolf Zurbriggen
van hotel Mattmarkblick stond al op de
uitkijk om ons te verwelkomen met een
diner uit het MMV-kookboek De Natuurrijke keuken. Ook in Zwitserland kun je
eten volgens Moerman! In overleg met
kookexperts uit de groep werd een menu
voor de rest van de vakantie uitgewerkt.
Iedereen geniet van de maaltijden!
Het Saasdal telt achttien bergen hoger dan
vierduizend meter. Er is volop gewandeld
en onderweg was er ruimte om te genieten van de prachtige vergezichten. Uit de
vele (lotgenoten)gesprekken en het plezier
dat er was, ontstonden nieuwe vriend-
schappen. En er zijn twee verjaardagen
gevierd. Een prachtige reis en (dus) een
prachtige herinnering! Volgend jaar weer,
was de vraag die op de laatste dag gesteld
werd. Aldus reisleider Wim Kuling.
Fantastisch
“In Zwitserland liet reisleider Wim ons
de mooiste plekjes zien”, schrijft Klazien
van der Toorren. “Het was iedere dag
een feest om in de bus te stappen. Onze
conditie werd flink op de proef gesteld
tijdens de soms pittige wandelingen. In
het restaurant boven op de berg van het
uitzicht genieten, behoorde gelukkig tot
de mogelijkheden.”
“Aan het eten in het hotel werd veel
aandacht besteed. Heerlijk ovenvers
Moermanbrood en ’s avonds de keuze uit
twee menu's. Andere gasten keken jaloers
naar de lekkere dingen die de koks uit ons
kookboek hadden klaargemaakt. Als de
reis volgend jaar weer doorgaat, zullen
Marlie, ik en andere leden van de kookcommissie, ons sterk maken voor recepten
die iets minder arbeidsintensief zijn. De
koks hadden soms wel erg veel werk aan
ons. Marlie en ik mochten een kijkje in de
keuken nemen. Je kon er letterlijk van de
vloer eten. Ik heb nog nooit een keuken
gezien die zo brandschoon was.
‘Andere gasten
keken jaloers naar
de lekkere dingen
uit ons kookboek’
Boeiend waren de vele gesprekken met
ouderen die nog persoonlijk bij dokter
Moerman onder behandeling waren
geweest, en wat hij hun aan dieet en voedingssupplementen had voorgeschreven.
De reis was in één woord fantastisch. Veel
dank aan de voortreffelijke chauffeuse Annemiek en aan Wim voor de begeleiding.”
Uitzicht
27
vraag
&
antwoord
In deze rubriek gaat een team van ervaren artsen in op de meest
uiteenlopende medische vragen, of vragen over voeding en/of
suppletie.
BRIAN PESKIN EN LEVERTRAAN
Al jaren ben ik lid van MMV en ook van de Vereniging Homeopathie. Onlangs
las ik in HM een artikel over ‘onverzadigde vetzuren in de strijd tegen kanker.’
In de vijf voedingsrichtlijnen van Brian Peskin wordt onder andere gesteld
dat de wereldwijd verbreide opvatting dat visolie goed is, achterhaald is. Mijn
man en ik slikken al jaren levertraan op aanraden van Albert Ronhaar, waar ik
destijds onder behandeling was. Graag verneem ik de mening van het artsenteam over de voedingsrichtlijnen van Brian Peskin en met name over zijn
stelling t.a.v. levertraan.
Drs. Kees van Rhee, arts: ‘U stipt een belangrijk en actueel onderwerp aan.
Prof. Brian Peskin heeft trouwens wel een knuppel in het hoenderhok gegooid met zijn boude uitspraken! De ideeën van Peskin zijn een praktische
uitwerking van de eerdere stelling van Nobelprijswinnaar Dr. Warburg in
1931, namelijk dat kanker alleen kan ontstaan als gevolg van zuurstoftekort
in de cel. Meervoudig onverzadigde vetzuren zijn dan als transportmedium
van belang om dit tekort op te heffen.
Voor een goede vetstofwisseling, zo stelt Peskin, heeft ons lichaam uit
voeding eigenlijk alleen de essentiële stoffen alfalinoleenzuur (ALA) en
linolzuur (LZ) in de juiste verhouding nodig. Daarmee kan het zelf alle noodzakelijke vetzuurvarianten
maken. Dit is de hoeksteen van zijn betoog! Levertraan – uw vraag – valt onder de varianten en is dus
misbaar. Ik zou dus een basale suppletie van ALA en LZ adviseren.
De vitamines A en D zijn zonodig apart te doseren. Los hiervan vermeld Peskin uit literatuurstudies een
drie keer hoger risico voor melanomen bij levertraan-gebruik, dus ik denk dat zijn stelling correct is.’
Heeft u een vraag? Formuleer die dan zo concreet mogelijk en stuur deze naar de redactie
van Uitzicht. Via e-mail: [email protected] of
naar het postadres van de redactie: Hof van
Azuur 30, 2614 TB Delft. Schriftelijk gestelde
vragen worden uitsluitend in deze rubriek
beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven.
Heeft u dringende persoonlijke vragen?
Belt u dan met onze infolijn (088) 24 24 240
(ma-vr 10.00 - 17.00 uur; ma-avond van 19.00
- 21.00 uur).
28
Uitzicht m mv
jaar
‘HCL NIET ZOMAAR SLIKKEN’
In reactie op het interview in het vorige nummer van Uitzicht met Jo Peters
over maagzuur waarschuwt voedingstherapeute Gerlinde Stam dat HCL- capsules niet voor iedereen met maagklachten geschikt zijn. "Vooral mensen met
refluxklachten moeten hier voorzichtig mee zijn. HCL is zoutzuur en dit kan
de slokdarmwand ernstig aantasten. Een aangepaste dosis is dan wenselijk,
liefst onder begeleiding van een natuurarts/therapeut. Een alternatief met
minder kans op complicaties (maar soms ook minder effectief) is een eetlepel
citroensap of appelazijn voor of na de maaltijd. Ook is het aan te bevelen om
het HCL-supplement samen met pepsine te gebruiken; bij de kwalitatief goede
suppletieleveranciers is dat reeds toegevoegd." Overigens is het boek dat Peters
noemt, niet van Gert Schuitemaker (hij schreef het voorwoord) maar van dr.
Jonathan V. Wright.
MEDICIJN VOOR BOTONTKALKING
GEEN DIEET EN SUPPLEMENTEN
Een vriendin (60) is voor botontkalking Calci Chew
D3 1000mg/800ie kauwtabletten voorgeschreven.
Ze bevatten 20 mg. cholecalciferol, isomalt E953
en sucrose. Dit product voelt niet goed bij inname,
vooral de zoete smaak niet. De huisarts heeft hier
geen begrip voor. Graag zou ik mijn vriendin vanuit
de natuurgeneeskunde een alternatief voor dit
medicijn aanbevelen.
Ik verband met uitzaaiingen in het sternum en
ribben, moet ik anti-oestrogenen gaan gebruiken. Ik had 28 jaar geleden borstkanker met zes
foute klieren. De borst is toen gedeeltelijk verwijderd; er volgden chemokuren, 36 bestralingen
en vijf jaar Nolvadex. Achttien jaar is het goed
gegaan; toen werd een tumor van acht millimeter ontdekt en de borst geheel verwijderd.
Nabehandeling leek niet nodig. Al die jaren
gebruikte ik Iscador en twaalf jaar streng het
Moermandiëet. Nu moet ik bestraald worden en
antioestrogenen gaan gebruiken. Mijn oncoloog
verbiedt me als het ware hierbij het Moermandieet te gebruiken en ook de supplementen.
Wat is uw mening?
Drs. Roland Lugten, arts: ‘Botontkalking,
osteoporose (poreuze botten) is een
proces dat velen bezighoudt. Maar
belangrijker is het om te focussen op
fractuurrisico en fractuurpreventie. Want
als je niet valt, dan breek je ook niets.
Risicofactoren voor het ontstaan van
fracturen door het vallen hebben te
maken met problemen die er kunnen
zijn in het dagelijkse leven. Zoals gewrichtsklachten (artrose),
gebruik van medicijnen tegen depressie en angst, slaapmedicatie,
het gebruik van 5 of meer verschillende medicijnen, verminderd
gezichtsvermogen, urine-incontinentie, ziekte van Parkinson, CVA,
cognitieve problemen en vitamine-D-deficiëntie. Als deze risicofactoren minimaal zijn, dan zal ook de kans op een fractuur minimaal
zijn. En dan is de noodzaak om medicatie te gebruiken bij vermindering van botkwaliteit minder aan de orde.
Leefregels met betrekking tot voeding en bewegen zijn het belangrijkste om de botten te versterken.
Als aanvulling komen de volgende middelen in aanmerking:
vitamine D3, vitamine K2, een supplement dat calcium/magnesium
bevat.
Belangrijk bij het gebruik van vitamine D3 is dat eerst de spiegel van
vitamine D3 in het bloed bepaald moet worden. Er bestaan zeer veel
individuele verschillen. Een test is eenvoudig uit te voeren. Een te
hoog gehalte aan Vitamine D kan ernstige bijwerkingen veroorzaken.
Uit onderzoek blijkt dat de inname van vitamine K uit voeding
voldoende is voor een optimale bloedstolling, maar dat het onvoldoende is voor een optimale activiteit van vitamine K-afhankelijke
enzymen buiten de lever. Een van deze enzymen is osteocalcine die
belangrijk is voor de botopbouw.
Ook Urticalcin en Calcium Phosphoricum D6 Schussler zijn aan te
raden. Deze stoffen kunnen de stofwisseling van calcium optimaliseren.’
Drs. Roland Lugten, arts: ‘Na lange tijd is de kanker bij u teruggekomen en dat vind ik heel erg naar voor u. Maar u heeft met
uw leefwijze en uw inzet ervoor gezorgd dat de kanker 28 jaar is
weggebleven. En dat is ver boven verwachting. Dat het zo goed
is gegaan heeft te maken met uw leefwijze, met de Iscador en
de Moermantherapie. Ik vind het daarom onbegrijpelijk dat uw
oncoloog u het dieet en supplementen verbiedt.
Ik denk niet dat hij u verbiedt optimaal gezond te leven. Want
mag u dan ook niet meer wandelen of fietsen, mag u dan
ook geen plezierige contacten onderhouden? Het is dan ook
verboden om ontspanning en liefde te zoeken. Het gebruik van
biologische volwaardige voeding en extra vitamines is zeker
uitgesloten. Want al deze zaken verbeteren uw gezondheid en
daarmee uw overleving. En hebben een positieve invloed op het
effect van bestraling en antioestrogenen.
Misschien heeft uw oncoloog wetenschappelijk bewijs gevonden dat gezond leven en een gezondheidsbevorderende leefstijl
reguliere behandeling in de weg staat. En dat het toch beter
is om junkfood te eten, te roken en teveel alcohol drinken en
thuis voor de buis te blijven zitten. Want als met deze leefstijl de
bestraling en de anti-oestrogenen het beste werken, heb ik me
vergist. Mijn hele leven lang al.’
Uitzicht
29
Zoek niet verder. . .
. . .kies voor SNP
LIE
Vitamine
K2
Q7
Mena
GEELWOR
TE
,5 g
ules - 22
30 caps
60 caps
ules - 37
Snp
products
nature
super
leme
ssupp
Voeding
We hebben de
natuur niet
uitgevonden, maar
we hebben het
beste eruitgehaald
De een
heeft problemen ...
De ander neemt
ProstaSol™
ZALMO
A3
+ OMEG TM + Vitamine D3
NIEUW!
L
,2 g
nt
Snp
super natu
re prod
ucts
Voedi
ngssup
p
Snp
lement
®
ProstaSol™
super nature products
www.supernatureproducts.nl
Premium Voedingssupplementen
en vitamines met unieke
samenstellingen en goed
opneembare ingrediënten.
VOOR EEN GEZONDE PROSTAAT
zuive
en puurr
Voor meer Informatie:
medpro Holland B.V
Tel.: +31 33 28 67 642
e-mail: [email protected]
www.med-pro.org
VASCU-VITAAL®
Een methode om uw bloedvaten schoon te houden
Naast de huidige samenstellingen is er nu de nieuwe samenstelling voor
Vascu-Vitaal®. Ontwikkeld op basis van de nieuwste inzichten voor vitamines,
fytotherapeutica, mineralen en anti-oxidanten.
VOEDINGSSUPPLEMENTEN
Kwaliteit
geproduceerd
in Nederland
Bestel voordelig online op
www.vitawell.eu
o.a. Omega 3, 6 en 9 | Cranberry | Q10 | Multivitamines | Prostaat Plus | Probiotica | Fem Totaal
R
R
NIEUWE
SAMENSTELLING
tlucht
Zwee
tluchtorbij!
Zwee
oedvovo
ij!
vooorgrg
oed orb
Zonder parfum · hypoallergeen
vo
!
eten
t zwen
!
eet rthehe
ucer
t zwetok
Redce
sels
r de
Redu
de
oksels.
elonon
w
de
r
Zo
de
eten
Zowel
op de vo
eten.
al
s sop de vo
De nieuwe samenstelling is gebaseerd op twee hoofd-ingrediënten: fytosterolen en
rutosiden. Deze ingrediënten worden aangevuld met magnesium, foliumzuur,
alpha-liponzuur, vitamine K2 en crataegus extract.
al
Like ons op facebook
30
Uitzicht m mv
jaar
SYNEO.NL
Oligo Pharma BV, Kerklaan 2, 1211 PP Hilversum
Tel. (035) 624 46 71. Fax: (035) 624 46 72
www.oligo-pharma.com email: [email protected]
colofon
Uitzicht is het magazine van MMV en verschijnt tien
keer per jaar.
Voor een natuurlijke
stoelgang
HOOFDREDACTEUR
Cor van Groningen
PLV. HOOFDREDACTEUR
Jan van Klinken
EINDREDACTEUR
Rineke Wisman
MEDEWERKERS
Leonard Davids, Ellen Hameeteman, Jan van Klinken,
Arjan van Laar, Matilde Newman, Petra Pronk,
dr. Gert Schuitemaker, Christine Steenks,
Darmfunctie
Complex
dr. Hans Stoop, Gijs Versteeg
ONTWERP
D&DJ communicatie
DRUK
BDU
OVERIGE FOTO'S
iStock
REDACTIEADRES
Hof van Azuur 30
2614 TB Delft
ADVERTENTIES
J.P.H. Geraats
Louis Regoutstraat 36
6006 LL Weert
T (0495) 53 22 20
Uitzicht ISSN 0169-9938
I www.mmv.nl
E [email protected]
Redactie van Uitzicht en bestuur van MMV aanvaarden
geen verantwoordelijkheid voor de toepassing van de
inhoud van dit blad. Zie voor overname van artikelen
en andere informatie onze website www.MMV.nl/
Magazine/OverUitzicht
Centraal Bureau MMV,
Postbus 508
2400 AM Alphen ad Rijn
• Bevordert de stoelgang
• Natuurlijke kruidenextracten
T (0172) 49 79 44 (werkdagen tussen 9 en 13 uur)
E [email protected]
Lid worden?
• e-mail naar [email protected]
• www.MMV.nl
Natuurlijk ... het is Wapiti!
• of: MMV, Postbus 508, 2400 AM Alphen ad Rijn
Kosten € 29,00 per jaar.
U ontvangt dan automatisch tien keer per jaar Uitzicht
Wapiti Darmfuntie Complex is verkrijgbaar of te bestellen bij:
Drogist, Apotheker, Reform- en Gezondheidswinkel.
Voor meer informatie:
Emonta B.V. Tel. 0512 - 518 085 www.wapitinatuur.nl
en krijgt tot 25 % korting op voedingssupplementen
bij verzendhuis De Roode Roos.
MEER INFORMATIE
www.MMV.nl/Over MMV
Uitzicht
31
MontAna®
Slow Juicer
Type PR-179
€ 249,incl. btw
Power Juicer met 2 zeven
•
•
•
•
•
150 Watt
500 Watt piekvermogen
Gewicht: 5,8 kg.
Perskegel 65 omw./min.
Voor sap met meer voeding,
smaak en kleur
Tel: 0320 - 23 79 30
www.montanaslowjuicer.nl
www.sttlelystad.nl
N
IE
UW
!
ADAM
multivitamine voor mannen
• ADAM is een uitgebalanceerde mannen multi die naast vitaminen en
mineralen ook nog andere belangrijke stoffen levert zoals Co Q10,
alfaliponzuur, zaagpalmblad, resveratrol en druivenpitextract
• Bovendien bevat het de biologische actieve vormen van vitamine B-6
en B-12
• ADAM is ijzervrij!
ADAM
60 tabletten
Te bestellen bij
De Roode Roos B.V.
onder vermelding van
productnummer 7730
Topkwaliteit voedingssupplementen met een gezonde prijs
www.vitortho.nl
VitOrtho, exclusief distributeur van NOW Foods-voedingssupplementen