Kenmerkend aspect: opkomst van de emancipatiebewegingen

Tijdvak 8:
De tijd van burgers en stoommachines
1800 – 1900
Eeuw van de
industrialisatie
Begin van de moderne
tijd, contemporaine
geschiedenis
1
1
Inleiding
Kenmerkende aspecten
31. De industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legde
voor een industriële samenleving.
32. Discussies over de ‘sociale kwestie’.
33. De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de
industrialisatie.
34. De opkomst van emancipatiebewegingen.
35. Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds
meer mannen en vrouwen aan het politiek proces.
2
36. De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen:
liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en
feminisme.
Begrippen
Confessionalisme
Democratisering
Emancipatiebewegingen
Feminisme
Imperialisme
Industriële revolutie
Industriële samenleving
Liberalisme
Moderne imperialisme
Nationalisme
Politieke stroming
Sociale kwestie
socialisme
Exameneis: Je kunt een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, een ontwikkeling, een verschijnsel
of een handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende
aspect te verduidelijken.
Tijdvak 8: De tijd van burgers en stoommachines 1800 – 1900
2
Inleiding
Inleiding
Wat is politiek? Wat is maatschappelijk?
Het tijdvak
Door stoommachine kwam er een industriële revolutie,
opkomst burgerij, urbanisatie, moderne economie
De wereld in de 19e eeuw
3
Nieuwe machtsverhoudingen. Met name vanaf 1870 modern
imperialisme, Europa overheerst de wereld.
In Zuid-Amerika dekolonisatie
Bloei VS
Tijdvak 8: De tijd van burgers en stoommachines 1800 – 1900
3
Inleiding
Inleiding
Europa
Sterke bevolkingsgroei door industriële revolutie
Na 1815 heersten de 5 grote mogendheden over Europa.
Sterke groei Rusland
Osmaanse rijk zwak
1861 Italië
1871 Duits Keizerrijk
4
Nederland
1815 met België Koninkrijk der Nederlanden
1831 afscheiding België
Economie niet sterk
Vanaf ca. 1865 toename welvaart
1848 grondwet Thorbecke
Tijdvak 8: De tijd van burgers en stoommachines 1800 – 1900
4
Paragraaf 8.1 De industriële revolutie
Kenmerkend aspect: de industriële revolutie is basis voor industriële samenleving
Industriële revolutie grootste verandering sinds ontstaan landbouw. Overgang van landbouwstedelijke
samenleving naar industriële samenleving.
Industriële revolutie, met name revolutionaire gevolgen. Zaken jagen elkaar aan
In GB: stoommachine, machine-industrie, vraag naar ijzer en steenkool, fabrieken, arbeiders, machtigste
land, wereldeconomie
Ook agrarische rev.
- Wisselbouw
- invoeren mais en aardappel
- machinale bewerking
- zaad en mest verbetering
- ontbossing
5
Ook transport rev.
- maken van kanalen (sneller transport en tol)
- stoomlocomotief/boot
Veel grondstoffen kwamen uit kolonies
Tijdvak 8: De tijd van burgers en stoommachines 1800 – 1900
5
Paragraaf 8.2 Politiek-maatschappelijke stromingen
Kenmerkend aspect: de opkomst van pol-ma. stromingen; nat, lib, soc, conf, fem
Groei burgerij en arbeidersklasse
Krijgen niet meer macht
Na Napoleon een concert van staten. Rond Frankrijk werden bufferstaten gebouwd. Terugkeer naar de
oude orde.
Politieke stromingen; lib, soc. en nat. in het verzet
6
Tijdvak 8: De tijd van burgers en stoommachines 1800 – 1900
6
Paragraaf 8.2 Politiek-maatschappelijke stromingen
Kenmerkend aspect: de opkomst van pol-ma. stromingen; nat, lib, soc, conf, fem
Liberalisme
Gematigde burgerij wilde een grondwet.
Individu voorop.
Vrijhandel en particulier bezit zouden basis zijn voor een gezond economisch systeem.
Nationalisme
Eerst gingen liberalisme en nationalisme nog samen.
Halverwege de 19e eeuw kwam er pas een idee van nationalisme in Europa. Dat had natuurlijk te maken
met de opkomst van de burgerij/democratische revoluties.
7
In Duitsland een “sonderweg”
Duitse staten willen 1 worden, Oostenrijk-Hongarije valt uiteen.
Bismarck ging nationalisme inzetten voor het staatsbelang, begon oorlogen om het land te verenigen.
Romantiek in Duitsland, tegen “Franse” Verlichting.
Ideeën van volksaard etc.
Tijdvak 8: De tijd van burgers en stoommachines 1800 – 1900
7
Paragraaf 8.2 Politiek-maatschappelijke stromingen
Kenmerkend aspect: de opkomst van pol-ma. stromingen; nat, lib, soc, conf, fem
Socialisme
Beweging van de arbeidersklasse, gelijkheid was belangrijkst.
Streven naar omverwerping van het kapitalisme
Via de politiek of via revolutie.
Indien via politiek, dan is de staat dus ook belangrijk.
8
Tijdvak 8: De tijd van burgers en stoommachines 1800 – 1900
8
Paragraaf 8.3 Democratisering
Kenmerkend aspect: voortschrijdende democratisering
1815 overal in Europa vorsten als machthebbers
1915 (behalve Frankrijk) nog steeds zo. Maar monarchen met concessies.
Invloed van volksvertegenwoordiging gegroeid en kiesrecht uitgebreid.
In Nederland
1815 met België Koninkrijk der Nederlanden
1831 afscheiding België
9
1848 grondwet Thorbecke
1e kamer benoemd door gekozen provinciebesturen,
2e kamer rechtsreeks door “burgers” gekozen,
Koning onschendbaar
Ministers verantwoordelijk
Regering slechts mogelijk met kamermeerderheid
Tijdvak 8: De tijd van burgers en stoommachines 1800 – 1900
9
Paragraaf 8.3 Democratisering
Kenmerkend aspect: voortschrijdende democratisering
Alleen kiesrecht voor rijke mannen (het verlichte deel der natie).
Die stemmen natuurlijk…..
Liberalen dachten dat er steeds meer rijke mannen zouden komen en dat daarmee meer democratie zou
komen.
Vanaf 1870 beginnen linkse liberalen en socialisten om uitbreiding kiesrecht te vragen.
Jaren 1890:
linkse liberalen willen uitbreiding kiesrecht om socialisten
10 de wind uit de zeilen te nemen. Hervormingen
zijn nodig om de sociale problemen op te lossen
Conservatieve liberalen willen alleen belastingbetalers laten stemmen
Tijdvak 8: De tijd van burgers en stoommachines 1800 – 1900
1
0
Paragraaf 8.3 Democratisering
Kenmerkend aspect: voortschrijdende democratisering
Liberalisme valt dan uiteen in 3 partijen
Een gedeelte wil algemeen kiesrecht
In 1917 pacificatie: uitruil schoolstrijd-algemeen mannen kiesrecht, 1922 algemeen kiesrecht
11
Tijdvak 8: De tijd van burgers en stoommachines 1800 – 1900
1
1
Paragraaf 8.4 De emancipatiebewegingen
Kenmerkend aspect: opkomst van de emancipatiebewegingen
Door de groei van de massa en de kiesrechtuitbreidingen kwamen er steeds meer
emancipatiebewegingen.
In de meeste landen was het socialisme de grootste em. bew., maar in NL was dat het confessionalisme.
Confessionalisme
Pas in de 2e helft vd 19e eeuw opkomst confessionalisme.
Wilden een christelijke samenleving.
In NL vooral katholieken en calvinisten.
12
e
Katholieken bijzondere rol in NL sinds de 16 eeuw….
Tijdvak 8: De tijd van burgers en stoommachines 1800 – 1900
1
2
Paragraaf 8.4 De emancipatiebewegingen
Kenmerkend aspect: opkomst van de emancipatiebewegingen
Schoolstrijd
In NL sinds 1848 had iedereen het recht een school te stichten, alleen staatsscholen werden betaald door
de regering, bijzondere scholen kregen geen geld.
Tot 1878 simpel onderwijs. Daarna hogere eisen.
Moeilijker voor de bijzondere scholen om zonder subsidie dit onderwijs te leveren.
ARP opgericht (eerste pol. partij).
Ter emancipatie dus van de protestantse/gereformeerde zuil
13
Daarna van 1917 tot WO 2 meerderheid in het parlement.
Werkte verzuiling in de hand.
Tijdvak 8: De tijd van burgers en stoommachines 1800 – 1900
1
3
Paragraaf 8.5 De sociale kwestie
Kenmerkend aspect: discussies over de sociale kwestie
Industrialisatie leidde tot de sociale kwestie: debat over de slechte werk- en leefomstandigheden van de
arbeiders en hun integratie in de samenleving.
Daarnaast ook tot problemen bij geschoolde arbeiders.
Veel mensen wilden verbod op kinderarbeid. Probleem was dat het geld vaak nodig was, niet werken was
geen reële optie.
Bovendien. Waar bemoeide de staat zich mee.
1874 kinderwet van Van Houten. Verbod op kinderarbeid voor kinderen <12 in de industrie.
14
Daarna steeds meer wetten om (kinder)arbeid te reguleren
Tijdvak 8: De tijd van burgers en stoommachines 1800 – 1900
1
4
Paragraaf 8.Het moderne imperialisme
Kenmerkend aspect: de moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie
Wat is kolonisatie?
Wat is imperialsime?
Modern imperialisme: exploitatie vd hele kolonie met als doel, macht, aanzien en winst.
Voor Nederland met name Nederlands-Indie.
15
Tijdvak 8: De tijd van burgers en stoommachines 1800 – 1900
1
5