Nu kan u als leerkracht kiezen of u met de combinatie leerboek/werkboek of met de nieuwe leerwerkboeken werkt. Inhoudelijk verschillen deze uitgaven niet. VOOR DE LEERLING WP+ 2.2 Meetkunde Leerwerkboek: aug. 2013 978-90-301-9471-2 25,05 WP+ 1.1 Getallenleer Werkboek 978-90-301-9465-1 12,40 WP+ 1.1 Getallenleer Leerwerkboek (incl. online ICT) 978-90-301-3883-9 17,50 WP+ 1.1 Getallenleer Handleiding (incl. online ICT) 978-90-301-4184-6 38,10 WP+ 1.2 Meetkunde Leerwerkboek (incl. online ICT) 978-90-301-9493-4 15,30 WP+ 1.2 Meetkunde Handleiding (incl. online ICT) 978-90-301-9494-1 35,35 WP+ 1 Bordboek 978-11-301-2567-2 25,00 Online digitaal materiaal via Knooppunt ■ Remediëringsmateriaal om basisrekenvaardigheden bij te WP+ 1 Lerarenkit 978-11-301-2618-1 50,00 werken WP+ 2.1 Getallenleer 978-90-301-9997-7 19,00 ■ Animaties die de leerstof extra ondersteunen 978-90-301-9998-4 13,25 ■ Geogebrabestanden WP+ 2.1 Getallenleer Werkboek (incl. online ICT) WP+ 2.1 Getallenleer Leerwerkboek (incl. online ICT) 978-90-301-3992-8 17,50 WP+ 2.1 Getallenleer Handleiding (incl. online ICT) 978-90-301-0305-9 34,35 WP+ 2.2 Meetkunde 978-90-301-9986-1 19,00 WP+ 2.2 Meetkunde Werkboek (incl. online ICT) 978-90-301-9999-1 13,25 WP+ 2.2 Meetkunde Leerwerkboek (incl. online ICT) 978-90-301-3993-5 17,50 didactische wenken WP+ 2.2 Meetkunde Handleiding (incl. online ICT) 978-90-301-3309-4 34,35 ■ Voorstel jaarplan met verschillende opties WP+ 2 Bordboek 978-11-301-2568-9 25,00 ■ Duiding bij de realisatie van de leerplandoelstellingen WP+ 2 Lerarenkit 978-11-301-2619-8 50,00 ■ Extra gedifferentieerd oefenmateriaal per hoofdstuk ■ Uitgebreide digitale ondersteuning ■ Bordboek om de leerstof via projectie aanschouwelijk voor te VOOR DE LEERKRACHT WP+ 2.1 Getallenleer Leerwerkboek: aug. 2013 WP+ 1.1 Getallenleer EERSTE GRAAD ■ TE VERSCHIJNEN WP+ 1.1 Getallenleer Leerwerkboek: juni 2013 Prijs 2013 in € ■ Oplossingsmodellen van alle opdrachten met Het productoverzicht van WP+ voor de tweede graad en de derde graad kan u terugvinden op de methodesite www.plantyn.com/wpplus. PRAKTISCH stellen Wenst u meer informatie? ■ www.plantyn.com/wpplus Wilt u bestellen? Wiskundeblog: www.plantyn.com/wiskunde ■ wiskundenieuws uit binnen- en buitenland: boeiend en actueel! ■ nuttige tips voor in de klas en handige apps voor u of uw leerlingen ■ nascholingen, workshops en andere agendapunten ■ elke lesweek een nieuwe probleemstelling voor uw leerlingen Plantyn Motstraat 32 2800 Mechelen T 015 36 36 36 F 015 36 36 37 www.plantyn.com ■ 015 36 36 36 ■ [email protected] Blijf op de hoogte: v.u.: M. Machiels, Motstraat 32, 2800 MECHELEN NIEUW: leerwerkboeken eerste graad ISBN TITELS Leerwerkboeken wiskunde A-stroom vrij onderwijs Overzichtelijke structuur Aandacht voor leren leren Overzichtelijke studiewijzers Op verkenning Exploreren en vastzetten van de theorie Op verkenning! 1 Leerdoelen Opdrachten Zoekwerk 1 2 tDe getallen 0 en 1 zijn in het honderdveld al doorstreept. Het volgende getal is 2. Omcirkel dit getal. Doorstreep alle veelvouden van 2 die groter zijn dan 2. 3 Het volgende getal is 3. Omcirkel dit getal. Doorstreep alle veelvouden van 3 die groter zijn dan 3. Enkele mogelijkheden zijn: 3 groepjes van 8 leerlingen, want 3 · 8 = 24, 4 groepjes van 6 leerlingen, want 4 · 6 = 24, 8 groepjes van 3 leerlingen, want 8 · 3 = 24. Zo werk je verder met de volgende getallen die nog niet doorstreept werden. 4 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 13 Deelbaar door 2 71 72 73 74 75 76 77 78 79 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 DEFINITIE Een priemgetal is een natuurlijk getal dat juist twee verschillende delers heeft. Voorbeeld 25 3 2 14 5 Het kgv van twee of meer getallen berekenen door te ontbinden in priemfactoren. B 4 Het kgv van twee of meer getallen aanduiden door het vergelijken van de veelvouden. blz. 124 20, 42 blz. 126 28, 29 6 De definitie van de ggd van twee of meer getallen verwoorden. blz. 127 8 De ggd van twee of meer getallen berekenen door te ontbinden in priemfactoren. blz. 129 7 De ggd van twee of meer getallen aanduiden door het vergelijken van de delers. blz. 127 9 Weten wat onderling ondeelbare getallen zijn. blz. 129 V 25, 44 22, 23 1 27 26, 28, 29, 45 3 3 a door 2 f door 25 b door 3 g door 2 en 5 c door 4 h door 2, 5 en 9 d door 5 i door 2, 3 en 25 Samenvatting e door 9 4 en verrijkingen Een priemgetal is een natuurlijk getal dat juist twee verschillende delers heeft. Deze delers zijn 1 en het getal zelf. 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19 en 23 zijn de priemgetallen kleiner dan 25. kgv 15 en 12 32 en 8 27 en 18 8 en 12 12, 6 en 9 35 en 15 42, 28 en 14 Noteer het kgv van de volgende getallen. De getallen a en b zijn ontbonden in priemfactoren. a = 22 · 5 · 7 b = 22 · 3 · 52 kgv (a,b) = a = 32 · 72 · 11 b = 32 · 7 · 13 kgv (a,b) = a = 23 · 52 b = 24 · 32 · 5 kgv (a,b) = Om met behulp van priemfactoren het kleinste gemeenschappelijk veelvoud te berekenen, gebruik je de grootste exponenten van al de verschillende priemfactoren. tEen getal is deelbaar door 24 als het deelbaar is door 3 en 8, omdat 3 en 8 onderling 5 tEen getal is deelbaar door 36 als het deelbaar is door en 126 VEELVOUDEN EN DELERS 120 6 VEELVOUDEN EN DELERS Je koos het goede antwoord. 75 + 5 is niet deelbaar door 5. Het laatste cijfer van het getal 78 is geen 0 of geen 5. 121 3.1 Deelbaarheid bij natuurlijke getallen Studietips VEELVOUDEN EN DELERS 117 Ruim aanbod van aantrekkelijk en gevarieerd oefenmateriaal 1 Herhaling: inoefenopdrachten (na elke paragraaf) Een voetpad is 280 dm lang en 24 dm breed. Men wil dit voetpad betegelen met vierkante stenen. Bereken de zijde van de grootst mogelijke tegels die men kan gebruiken, als alleen volledige tegels gebruikt worden. Europese Kangoeroe (na elke paragraaf) Herhaling: voor wie iets meer wil (na elk hoofdstuk) VOOR DE LEERLING: Zo bereken je de grootste gemeenschappelijke deler van 60 en 75. tOntbind 60 en 75 in priemfactoren. we over een niet-opgaande deling. tOmdat 30 : 5 een opgaande deling is, zeggen we dat 30 deelbaar is door 5. 60 30 15 5 1 tOmdat 24 : 6 een opgaande deling is, zeggen we dat 24 een veelvoud is van 6. tOmdat 21 : 3 een opgaande deling is, zeggen we dat 3 een deler is van 21. FORMULE 2 2 3 5 75 3 25 5 5 5 1 60 = 22 · 3 · 5 tAls bij een deling van natuurlijke getallen D het deeltal voorstelt, d de deler, q het quotiënt en r de rest, dan geldt: D = d · q + r met r < d. DEFINITIES tEen deler van twee natuurlijke getallen is een deler van hun som. tEen deler van twee natuurlijke getallen is een deler van hun verschil. aan het kleinste gemeenschappelijk veelvoud. Opdrachten 32 25 Bereken de ggd van de getallen zonder de getallen te ontbinden in priemfactoren. cijfers deelbaar is door 4. ggd tEen natuurlijk getal is deelbaar door 25 als het getal gevormd door de laatste twee cijfers deelbaar is door 25. tEen natuurlijk getal is deelbaar door 9 als de som van de cijfers van het getal deelbaar is door 9. tEen natuurlijk getal is deelbaar door 3 als de som van de cijfers van het getal deelbaar is door 3. 15 en 12 32 en 8 27 en 18 8 en 12 12, 6 en 9 35 en 15 42, 28 en 14 132 3.2 Kleinste gemeenschappelijk veelvoud en grootste gemeenschappelijke deler Wat is de ggd en het kgv van 42 en 63? Hoe kun je hieruit de ggd en het kgv van 4 200 en 6 300 afleiden? 43 VEELVOUDEN EN DELERS 129 VEELVOUDEN EN DELERS 44 Voldoende invulruimte 3 4 1 16 6 12 1 16 3 239 a 48 c 200 e 875 b 64 d 360 f 1 000 4 Noteer de opeenvolgende veelvouden van de getallen. Onderstreep het kgv van de getallen. a 6 en 15 d 5, 4 en 6 b 12 en 16 e 2, 14 en 21 c 2, 3 en 7 f 9, 10 en 18 Quotiënt Rest Deeltal 2 21 1 240 40 4 5 13 4 5 Deler Quotiënt Rest 21 0 2 718 2 5 4 25 3 Getal 9 712 798 930 6 416 253 253 95 745 572 000 Vervang is deelbaar door … 2 5 4 25 3 door één cijfer zodat het getal deelbaar is 18 en 24 d 5, 7 en 14 a door 3 639 d door 3 536 b 20, 30 en 70 e 35 en 25 b door 9 54 5 e door 2 en 3 532 c 8, 6 en 10 f 9, 12 en 18 c door 4 53 6 f door 4 en 9 3726 Noteer de delers van de getallen. Onderstreep de ggd van de getallen. 48 en 64 d 90 en 78 b 20 en 36 e 56 en 52 c 75 en 125 f 36 en 35 Herhaling: inoefenopdrachten 50 135 138 Een mooie ruiker bloemen bevat altijd een oneven aantal bloemen en meer dan vijf bloemen. Verdeel telkens de gegeven hoeveelheid bloemen in een aantal gelijke ruikers. Het aantal bloemen in elke ruiker moet wel een priemgetal zijn. Aantal bloemen: 385, 286 en 462. VEELVOUDEN EN DELERS C 8 D 10 E 12 B 1 C 2 D 3 E ■ GeoGebrabestanden ■ Rekenvaardigheden aanscherpen ■ 4 Merel neemt een geheel getal en vermenigvuldigt dit met 3. Welke van de volgende getallen kan de uitkomst niet zijn? 5 Een olievat bevat 30 liter meer als het voor 30 % leeg is dan wanneer het voor 30 % vol is. Hoeveel liter bevat het vat wanneer het vol is? 6 Een rivier stroomt door een stad. In de rivier liggen twee eilanden. Er zijn zes bruggen. Hermelien wil van A naar B wandelen. Ze wil daarbij precies één keer over elke brug lopen. Uit hoeveel routes kan Hermelien kiezen? A 3 20 60 2 met de Rekentrainer 4 Het product van twee gehele getallen is gelijk aan 25 · 32 · 5 · 73. De som van deze twee getallen kan dan deelbaar zijn door A a a 9 6 3 A is deelbaar door … B Als ik Daan 2 chocoladerepen geef, mag ik zijn fiets drie uur lang lenen. Geef ik hem 12 koeken dan mag ik zijn fiets twee uur lang lenen. Wanneer ik Daan morgen 1 reep en 3 koeken geef, hoeveel uur mag ik zijn fiets dan lenen? A 23 4 A _1 2 18 36 6 2 Plaats een kruisje in het gepaste vakje. Getal 49 Bereken het kleinste gemeenschappelijk veelvoud van de getallen. 0 12 602 48 2 3 Deler Alex heeft 24 witte, 42 rode en 36 gele rozen. Hij wil deze verdelen in een aantal gelijke boeketten. Hoeveel boeketten kan hij hoogstens maken? A een deler een veelvan voud van 0 Deeltal Ontbind in priemfactoren. deelbaar door Vul in. Herhaling: inoefenopdrachten 42 33 21 17 5 5 47 3 41 ggd 3 en 6 BEGRIP Van de drie zussen uit een gezin bezoekt de oudste om de 5 dagen haar ouders. De tweede zus komt om de 4 dagen langs en de jongste zus komt om de 6 dagen op bezoek. Als ze vandaag samen thuis zijn, hoe lang duurt het dan voordat ze opnieuw samen bij hun ouders op bezoek zijn? 4 tEen natuurlijk getal is deelbaar door 4 als het getal gevormd door de laatste twee 2 ondeelbare getallen. tEen natuurlijk getal is deelbaar door 2 als het cijfer van de eenheden deelbaar is door 2. 2 tTwee getallen waarvan de grootste gemeenschappelijke deler 1 is, zijn onderling KENMERKEN een deler een veelvan voud van 4 getal dat een gemeenschappelijke deler is van deze getallen. 3 deelbaar door 7 tDe grootste gemeenschappelijke deler van twee of meer getallen is het grootste gemeenschappelijke deler. tVraagstukken over ‘iets een aantal keer nemen’, kun je linken 1 Plaats een kruisje in het gepaste vakje. getal, verschillend van 0, dat een gemeenschappelijk veelvoud is van deze getallen. tVraagstukken over verdelen, kun je linken aan de grootste 4 46 1 tHet kleinste gemeenschappelijk veelvoud van twee of meer getallen is het kleinste 3 Twee getallen waarvan de grootste gemeenschappelijke deler 1 is, zijn onderling ondeelbare getallen. Zo zijn 25 en 38 onderling ondeelbare getallen. tEen deler van een natuurlijk getal is een deler van elk veelvoud van dit getal. 1 tEen priemgetal is een natuurlijk getal dat juist twee verschillende delers heeft. 2 t Dit product is de ggd (60, 75). Je kunt deze werkwijze ook toepassen om de grootste gemeenschappelijke deler van meer dan twee getallen te berekenen. EIGENSCHAPPEN Herhaling: voor wie iets meer wil SAMENVATTING 2 75 = 3 · 52 3 · 5 = 15 ggd (60, 75) = 15 Formule van de niet-opgaande deling 1 tBereken het product van de gemeenschappelijke priemfactoren en dit met hun kleinste exponent. Kangoeroewedstrijd is tAls het quotiënt van twee natuurlijke getallen geen natuurlijk getal is, dan spreken Uitgebreide Lerarenkit Ga naar 23. Kleinste gemeenschappelijk veelvoud en grootste gemeenschappelijke deler tAls het quotiënt van twee natuurlijke getallen een natuurlijk getal is, dan spreken 118 21 Bordboek met oplossingenlaag Controleer je antwoord in 30. 31 door 5. ■ ■ kgv Ga naar 8. Oefeningen op E-, B-, en V-niveau we over een opgaande deling. de vernieuwde Rekentrainer tDit product is het kgv (60, 75). 3 en 6 5 Bij deling van een getal door 9 is de rest 5. Je verwisselt de cijfers van plaats en deelt dit getal opnieuw door 9. Wat is de rest nu? Oefenblaadjes genereren via Bereken het kgv van de getallen zonder de getallen te ontbinden in priemfactoren. 4 Ga naar 5. 5 BEGRIPPEN 5 Goed zo! Dit is het correcte antwoord. 96 bijvoorbeeld is deelbaar door 3 en 8 en 96 is ook deelbaar door 24. 4 5 SAMENVATTING tEen natuurlijk getal is deelbaar door 5 als het cijfer van de eenheden deelbaar is 3 5 Vernieuwde vormgeving 4 Je antwoord is fout. Bij een niet-opgaande deling moet de rest kleiner zijn dan de deler. ■ 75 = 3 · 52 Ga terug naar 20. Je weet dat de planeten Aarde, Jupiter, Saturnus en Uranus rond de zon draaien. Voor de Aarde duurt een volledige omwenteling 1 jaar. Voor Jupiter is dit 12 jaar, voor Saturnus 30 jaar en voor Uranus 84 jaar. Om de hoeveel jaar staan de planeten Jupiter, Saturnus en Uranus op één lijn? 142 3 2 priemfactoren die voorkomen en dit met hun grootste exponent. Opdrachten 20 Ga naar 17. 30 GeoGebrabestanden Je kunt deze werkwijze ook toepassen om het kleinste gemeenschappelijk veelvoud van meer dan twee getallen te berekenen. 3 tIs dit een opgaande deling? neen tHet deeltal is 358. tDe deler is 21. tHet quotiënt is 17. tDe rest is 1. tBij een niet-opgaande deling moet de rest kleiner zijn dan de deler. 358 21 −21 17 148 −147 1 tBereken het product van al de verschillende 75 3 25 5 5 5 1 22 · 3 · 52 = 300 kgv (60, 75) = 300 Begin bij nummer 20. 21, 24, 43 2 2 3 5 60 = 22 · 3 · 5 Met deze vragen en antwoorden kun je de leerstof van dit hoofdstuk herhalen. Het is een goede test om te weten of je de leerstof kent. 13 is een priemgetal, want 13 heeft juist twee verschillende delers, namelijk 1 en 13. 3.2 2 60 30 15 5 1 2 Vragen en antwoorden 16, 41 Op verkenning! Schrijf een getal van 5 cijfers dat deelbaar is: Voorbeeld 105 blz. 124 E blz. 122 4 12 144 3 De werkwijze om de priemgetallen te ‘zeven’ uit een honderdveld wordt de zeef van Eratosthenes genoemd. Er blijven 25 niet-geschrapte getallen over namelijk 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, 29, 31, 37, 41, 43, 47, 53, 59, 61, 67, 71, 73, 79, 83, 89 en 97. Bij 32 : 8 is het quotiënt 4. Dit betekent dat 32 = 4 · 8. In dit geval is 0 de rest. 3 De definitie van het kgv van twee of meer getallen verwoorden. 10 Onderzoeken of twee getallen onderling ondeelbaar zijn. 68 475 15 een opgaande deling. 9 97 119 4 tAls het quotiënt van twee natuurlijke getallen een natuurlijk getal is, dan spreken we over 5 147 000 5 3.1.1 Deelbaarheid 4 54 450 tHoeveel verschillende delers hebben de omcirkelde getallen? erfgenamen. Zal dit lukken? 3 115 940 2 69 70 80 1 8 472 tVan klas 1D willen 15 leerlingen deelnemen aan het volleybaltornooi van de eerste graad. tNotaris Koopman moet een erfenis van 100 000 euro exact verdelen onder zeven 2 Plaats een kruisje als het getal deelbaar is. 9 tHoeveel niet-doorstreepte getallen blijven er over in dit honderdveld? Met hoeveel ploegen neemt deze klas deel aan het tornooi en hoeveel leerlingen zitten op de bank? blz. 121 is We zeggen: 24 is deelbaar door 3, door 4, door 6 en door 8. Of nog, 24 is een veelvoud van 3, 4, 6 en 8. Je kunt ook zeggen: 3, 4, 6 en 8 zijn delers van 24. Th 1 De definitie van een priemgetal verwoorden. 2 Een getal ontbinden in priemfactoren. 3.2.1 Priemgetal ■ tOntbind 60 en 75 in priemfactoren. Studiewijzers leerlingen. Elk groepje moet uit minstens drie leerlingen bestaan en er mogen geen leerlingen over blijven. 1 Zo bereken je het kleinste gemeenschappelijk veelvoud van 60 en 75. 3.2 Kleinste gemeenschappelijk veelvoud en grootste gemeenschappelijke deler 1 tDe 24 leerlingen van klas 1A moeten ingedeeld worden in groepjes met een gelijk aantal Deelbaarheid bij natuurlijke getallen VOOR DE LEERKRACHT: Zelfevaluatie door middel van ‘Vragen en Antwoorden’ 1 Verwerking 3.1 Uitgebreide ICT-ondersteuning B B B B 5 27 75 3 C C C C 8 30 90 4 D D 3 10 E 49 45 E 66 D 100 E 120 D 5 E 6 Kangoeroewedstrijd 137 Digitale, interactieve oefeningen