Filmesthetische bespreking

LE PREMIER JOUR DU RESTE DE TA VIE
Filmesthetische bespreking
Ilse Van Baelen
Week van de Franse Film 2009-2010 / Cinemagie
Vragen voor de leerlingen
1. Jullie hebben allicht ooit al wel eens een stomme film gezien. Hoe werd er in de stomme
film duidelijk gemaakt dat er tijd verstreken was?
Deze techniek wordt in hedendaagse films af en toe nog toegepast. Herinneren jullie nog
hoe dat gebeurde in Le premier jour du reste de ta vie?
Bekijk de fragmenten en vertel wiens verhaal ze inleiden. Hoe zie je dat?
2. Bekijk de volgende fragmenten. Het zijn voorbeelden van een ellips. Wat is een ellips?
Vertel wat er weggelaten is, wat we zelf kunnen vinden. Kan je voor een aantal van de
ellipsen ook vertellen wat de ene scène met de andere verbindt?
3. Is dit nog een gewone ellips? Waarom (niet)?
4. Hoe zien we dat het hier gaat om een flash back?
5. Welke techniek(en) past men hier toe? Beschrijf. Wat is de bedoeling ervan? Weten jullie
nog op welke momenten in de film ze voorkwamen (einde / begin van een sequens;
waarom?)?
6. Welke techniek past men hier toe? Waarom?
7. Welke techniek past men hier toe? Waarom?
Uitwerking voor de leerkracht
Deze les kan gegeven worden door een leerkracht van gelijk welk vak, liefst zo snel
mogelijk na de visie van de hele film. De les neemt één tot twee lesuren in beslag,
afhankelijk van de discussies die ontstaan over de antwoorden en het aantal
fragmenten dat de leerkracht wil laten zien en van de gesprekken die ontstaan naar
aanleiding van de vragen. De leerkracht kan naar eigen inzicht vragen weglaten,
afhankelijk van de beschikbare tijd.
Van sommige fragmenten zal het nodig zijn ze opnieuw te tonen. Fragmenten
waarvan blijkt dat de leerlingen ze zich nog goed herinneren, hoeven uiteraard niet
opnieuw afgespeeld te worden. Het makkelijkste is om een aantal fragmenten op een
laptop te zetten of met bladwijzers te werken, zodat er geen tijd verloren gaat met
zoeken.
LE PREMIER JOUR DU RESTE DE TA VIE
Filmesthetische bespreking - Ilse Van Baelen
Week van de Franse Film 2009-2010 / Cinemagie
1
De tijd in de film
De meeste films vertellen een verhaal dat zich afspeelt gedurende meerdere dagen, weken,
of zelfs jaren. Le premier jour du reste de ta vie vertelt de gebeurtenissen van 12 jaar binnen een
tijdspanne van 5 dagen. Hoe slaagt deze film erin zovéél tijd weer te geven in zo weinig tijd?
Er zijn verschillende soorten van ‘tijd’;
- de verteltijd; de tijd die nodig is om het verhaal te vertellen
- de vertelde tijd; de tijd die het verhaal zelf in beslag genomen heeft
De verteltijd is bij een film meestal korter dan de vertelde tijd.
Er zijn verschillende manieren om met de tijd te spelen in een film:
- in de stomme film: pancartes (eerst aan lln vragen wat ze denken) waar
tijdsaanduidingen op staan (titel met datum om de volgende sequens aan te
kondigen. (‘Twee dagen later’, ‘Na tien jaar’, ‘Duizend jaar geleden’, ...) Het gebeurt
nog steeds, zij het niet zo vaak (eventueel een voorbeeld tonen)
- temporele continuïteit of discontinuïteit
- ellipsen: het is duidelijk dat er stukken werden weggelaten die we zelf kunnen
invullen
- tijdssprongen: meer dan een ellips (een periode van 20 jaar bv.) (aangeduid op
verschillende manieren: een fade to black gevolgd door een ander beeld; een
(weg)draaiend scherm, de blaadjes van een kalender die wegvliegen, …)
- spel met de chronologie (flash back): terugkeer in de tijd die kan aangekondigd
worden op verschillende manieren (vanuit een close-up, een wazig beeld, overgang
van kleur naar zwart-wit, …)
- montagesequens: handelingen over langere tijd, in fragmenten getoond, verbonden
door muziek (of een ander geluid). Een klassiek voorbeeld is de montagesequens in
Citizen Kane waar verschillende ontbijtscènes met Kane en zijn vrouw getoond
worden op verschillende momenten van hun leven en relatie; je ziet de kleding,
hun look, hun houding en hun relatie veranderen op zeer korte tijd.
- vertraging: * tragere beelden vanuit het standpunt van het personage maar
normale snelheid vanuit neutraal perspectief (drukt vaak
subjectiviteit uit).
* door de actie uit elkaar te halen (we zien bv. de verschillende reacties
van verschillende personages afzonderlijk en na elkaar, terwijl het
allemaal gelijktijdig gebeurt (vergroot vaak de spanning, legt nadruk,
enz.)
- versnelling: de beelden worden sneller achter elkaar geprojecteerd. Dit heeft
meestal een komisch effect maar het kan ook bv. nerveuze spanning vergroten. Of
het kan gewoon dienen om alles sneller te tonen.
- inserts: het tussenvoegen van beelden of foto’s om een (toekomstige, gelijktijdige of
verleden) gebeurtenis samen te vatten.
LE PREMIER JOUR DU RESTE DE TA VIE
Filmesthetische bespreking - Ilse Van Baelen
Week van de Franse Film 2009-2010 / Cinemagie
2
1. - 0.03.36 – 0.03.45; Vendredi 24 août 1988
Chiens de faïence
hier begint het verhaal van Albert, de oudste zoon
Albert heeft zijn hond net begraven
- 0.19.45 – 0.19.54; Vendredi 3 décembre 1993
Les liens du sang
hier begint het verhaal van Fleur
- 0.41.55 – 0.42.10; MAGIC FINGERS
samedi 22 juin 1996
Raph krast zijn artiestennaam op de muur van het toilet, zijn muziek op de achtergrond
hier begint het verhaal van Raph(aël), de jongste zoon
- 01.01.14 - 01.01.22; Vendredi 25 septembre 1998
Si la terre tourne
tu tournes avec elle
hier begint het verhaal van Marie-Jeanne, de moeder
zij fotografeert zichzelf, is terug begonnen met haar opleiding
- 1.23.30 – 1.23.40; NOTRE PERE
vendredi 26 mai 2000
hier begint het verhaal van Robert, de vader die wil stoppen met roken
- 1.39.10 – 1. 40. 56; 4 mois plus tard
de pancarte is anders dan de vorige; we hebben hier een dead screen (zwart scherm)
waarmee de nadruk wordt gelegd op het tijdsverloop
De lk kan eventueel een iets langer fragment laten zien; alle nieuwe hoofdstukken komen
overeen met de belangrijkste dag uit het leven van de gezinsleden. Net voor de nieuwe
pancarte wordt getoond, is er meestal een montagesequens die een aantal aspecten van het
personage dat zal belicht worden in dit deel, samenvat en toont.
2. - 0.21.15 – 0.21.22
Een ontbijtscène met vader, moeder en Fleur. Wanneer vader vertrekt,
vraagt Fleur een lift. Je ziet hen niet buitengaan. De volgende scène is reeds buiten,
wanneer ze naar de auto lopen.
- 0.21.53 – 0.22.29
Vader en Fleur vertrekken, Fleur vraagt of hij niets vergeet. De volgende
scène is een klasscène (het verband is het onderwerp van de verjaardag van Fleur).
- 0.25.54 – 0.26.40
Fleur en Clara roken een jointje in de kamer van Fleur. Haar moeder
komt binnen en neemt de joint af. De volgende scène is het concert van Sacha.
We zien niet wat Fleur die dag nog doet en hoe ze naar de concertruimte gaat, maar
we kunnen dat zelf aanvullen. De overgang / band tussen de twee scènes = de
MUZIEK van Sacha die zingt.
- 00.34.50 – 00.36. 20
LE PREMIER JOUR DU RESTE DE TA VIE
Filmesthetische bespreking - Ilse Van Baelen
Week van de Franse Film 2009-2010 / Cinemagie
3
Er wordt ruzie gemaakt aan tafel. Fleur loopt naar haar kamer. Haar
broer wil haar meenemen naar een feestje bij Eric, de jongen waar ze verliefd op is.
Wanneer hij merkt dat ze weent, vraagt hij haar wat er aan de hand is. Ellips (we
zien niet wat ze zegt en hoe ze vertrekken). De volgende scène is bij Sacha thuis.
We kunnen zelf de ellips aanvullen (Fleur vertelt over haar eerste keer en de houding
van Sacha nadien).
- 00.44.30 – 00.45.24
ellips met MUZIEKovergang
Raph gaat wijn proeven bij zijn grootvader. Ze spreken over grootmoeder. Raph zegt
dat het appartement hem een teletijdsmachine lijkt. MUZIEK begint en verbindt deze
scène met de scène van Raph onderweg naar huis op zijn moto.
- 00.52.00 – 00.53.00
Raph speelt luchtgitaar. Zijn vader kijkt toe. Je ziet het einde van het
concert niet. Je HOORT plots de COMMENTAAR van de vader over het concert en
die verbindt de concertscène met de autoscène.
- 00.56.16 – 00.56.56
Vader vraagt of Raph grootvader gezien heeft. Hij is nl. niet
aanwezig bij de trouwceremonie. Raph vraagt (00.56.39): “Tu veux que j’aille voir?”.
De volgende scène toont Raph aan de telefoon op het appartement van grootvader.
Je ziet hem niet weggaan maar wanneer je hem ziet weet je dat hij ondertussen
vertrokken is en dat hij nu bij zijn grootvader is.
- 01.26.00 – 01.26. 40
ellips met MUZIEKovergang
Robert bezoekt een dokter. De volgende scène toont hem als hij in zijn taxi stapt.
We weten dat hij een gesprek heeft gehad met de dokter maar we kennen de inhoud
ervan niet. Deze ellips heeft niet alleen de functie het verhaal sneller te doen verlopen
maar deze ellips VERBERGT ook belangrijke INFO voor de kijker.
3. de tijdssprong
- 1.39.10 – 1. 40. 56; 4 mois plus tard
de pancarte (dead screen (zwart scherm)) duidt een belangrijke tijdssprong aan
We horen Robert aan zijn vrouw vertellen dat hij haar iets moet zeggen maar we horen
niet wat want we zien hen van buitenaf in de taxi zitten.
Na de 4 maanden is er een MONTAGESEQUENS ; de kinderen worden opgebeld op de
verschillende plaatsen waar ze zich bevinden. Niets wordt expliciet getoond maar we
kunnen zien dat Robert niet meer is.
Lou Reed begeleidt deze sequens met Perfect Day.
4. de flash-back
- 00.53.10 – 00.54.25 ; Raph ligt op zijn kamer thuis en droomt van zijn jeugd. Hij ziet de
scène waarin hij het telefoonnummer leest van het meisje dat hem fascineert. Het briefje
vliegt uit zijn handen. Dank zij de flash back in de droom herinnert hij zich het nummer
en schrijft het op.
De flash back wordt hier niet vormelijk aangekondigd maar het feit dat hij inslaapt
maakt de terugkeer naar het verleden duidelijk (droomscène).
LE PREMIER JOUR DU RESTE DE TA VIE
Filmesthetische bespreking - Ilse Van Baelen
Week van de Franse Film 2009-2010 / Cinemagie
4
5. de montagesequens: een veelvuldig gebruikte techniek in deze film. In het begin van elke
‘dag’ vat een montagesequens samen wat de persoon in kwestie bezig houdt. En op het
einde van de ‘dag’ toont een montagesequens van elk familielid wat hij/zij aan het doen is.
De bedoeling hiervan is zo veel mogelijk informatie op zo weinig mogelijk tijd meedelen.
- 00.00.30 – 00.02.24; verschillende gefilmde fragmenten uit het leven van de gezinsleden
worden achter elkaar gemonteerd. Ze zijn van elkaar gescheiden door inserts die een
collage van foto’s vormen.
- 00.58.40 – 01.00.33; deze montagesequens toont wie wat doet om het mislukte huwelijksfeest te verwerken.
- 01.02.45 – 01.03.27; Marie-Jeanne ruimt de kamer van haar dochter op en ze vindt het
dagboek van haar dochter.
- 01.03.27 – 01.06.46; Marie-Jeanne leest de dagboekpagina’s, de getoonde pagina’s komen
overeen met verschillende momenten in het leven van Fleur, van 1988 tot 1998.
- 1.26.20 – 1.27.25; Robert zit in zijn taxi na het doktersbezoek. Er volgt een montagesequens van de klanten die hij krijgt (een zakenman, een kussend koppeltje, een
zwangere vrouw, een moeder met twee kinderen, zijn oudste zoon)
6. de vertraging
- 00.28.00 – 00.28.20 – 00.29.00; Sacha praat over Jim Morisson. Muziek van David Bowie
begint. Sacha zegt aan Fleur dat ze mee naar zijn bed moet gaan. De muziek van Bowie
gaat verder. Het is het moment waarop Fleur zo lang heeft gewacht: spanning en
verwachting in de vertraging als ze Sacha volgt. Ze ziet zichzelf terug als kind ondertussen. Ze sluit de deur. Het bloed dat onder de deur doorkomt wijst op de ontmaagding.
- 0.38.45 – 00.39.14; De fond is muziek van Janice Joplin. Albert heeft zijn broer net een
bloedneus geklopt. De vertraging legt de nadruk op het erge en onverwachte van de
situatie.
- 1.19.20 – 1.19.50 – 1.20.00 – 1.20.08; Na een dispuut met haar moeder over haar dagboek
(vader slaat haar in het gezicht), loopt Fleur (voorgoed) weg. Haar moeder loopt haar
achterna, in de regen en neemt de taxi van haar man. Ze rijdt snel achteruit en een
auto die komt aangereden botst op haar. Haar man en Fleur lopen vertraagd naar haar
toe. Ook het geluid is vervormd (subjectief want waargenomen als vanuit het standpunt
van Marie-Jeanne in de auto).
effect = het dramatische van het moment onderlijnen
7. de versnelling
- 00.45.46 – 00.46.45; Raph herinstalleert zijn kamer zoals hij ze herinnert vanuit zijn jeugd.
effect: de haast weergeven die hij heeft om terug te keren naar de zorgeloze tijd van zijn
jonge jaren, toen hij nog thuis woonde.
- 01.00.35 – 01.01.02; de verwelkende bloem
een cyclus tonen die normaal gezien veel meer tijd vergt
WOORDENSCHAT NL/FR:
- een pancarte: une pancarte, les intertitres
LE PREMIER JOUR DU RESTE DE TA VIE
Filmesthetische bespreking - Ilse Van Baelen
Week van de Franse Film 2009-2010 / Cinemagie
5
- temporele continuïteit of discontinuïteit: la continuité temporelle ou discontinuité
- een ellips: une ellipse
- een tijdssprong: un saut dans le temps
- een montagesequens: une séquence montage
- een flash back: un retour en arrière
- een vertraging: le ralenti
- een versnelling: l’accéléré
- een insert: une photo insérée
LE PREMIER JOUR DU RESTE DE TA VIE
Filmesthetische bespreking - Ilse Van Baelen
Week van de Franse Film 2009-2010 / Cinemagie
6