De flashback in La vie en rose

LA MÔME (LA VIE EN ROSE)
Filmesthetische bespreking
Ilse Van Baelen
Week van de Franse Film 2008-2009 / Cinemagie
De montage in La Môme (La vie en rose)
Het theoretische gedeelte van deze fiche kan vóór het bekijken van de film worden aangebracht door
een leerkracht beeldtaal of esthetica bijvoorbeeld. Tijdens het bekijken van de film zullen de leerlingen
zich meer bewust zijn van de manier waarop de verschillende tijdsmomenten in elkaar overlopen. De
leerkracht kan de leerlingen de taak geven erop te letten welke soort overgangen er worden gebruikt
zodat de nabespreking in de les interactiever wordt. Het is interessant om nadien in de klas, aan de
hand van de DVD van de film zelf, nog eens van naderbij de meest opvallende overgangen te bekijken
en te bespreken.
De montage geeft de filmmaker 4 basisdomeinen om te kiezen en te controleren op welke
manier de verschillende shots / scènes / sequenties aan elkaar verbonden worden:
1. grafische relaties tussen de verschillende shots (vormen, kleuren, algemene compositie,
beweging die van het ene shot in het andere doorlopen)
2. ritmische relaties tussen de verschillende shots (de lengte van de shots ten opzichte van
elkaar bepaalt het ritme van de film)
3. ruimtelijke relaties tussen de verschillende shots (de filmmaker kan eender welke ruimte
naast een andere plaatsen en zo een soort relatie tussen de beiden suggereren)
4. temporele relaties tussen de verschillende shots (de tijd / duur van het vertelde verhaal kan
gecontroleerd worden)
Er staan de filmmaker hierbij verschillende technieken ter beschikking:
- De flashback (FB): is een scène of een sequentie die het verhaal verplaatst naar het
verleden. Het is een techniek die in de fictiefilm een wisselend succes gekend heeft. Hij werd
veel aangewend in de klassieke Hollywoodfilm van de jaren 1940. Daarna is de techniek wat
in onbruik geraakt. Dat belet echter niet dat de flashback toch geregeld nog opdook in
Europese films wat maakt dat het voor het hedendaagse publiek een bekend fenomeen is.
Vroeger echter moest er vrij expliciet aangegeven worden dat het ging om een scène uit het
verleden. De kijker had veel minder kijkervaring en moest nog bij de hand genomen worden.
Vandaar dat er wel eens een wolkje in de hoek van een beeld verscheen waarin zich een scène
uit het verleden afspeelde. De toeschouwer keek letterlijk met het personage mee naar het
La Môme
Filmesthetische bespreking
Ilse Van Baelen
Week van de Franse Film 2008-2009 / Cinemagie
1
verleden.
Nu kan het allemaal veel minder expliciet gebeuren en zijn er verschillende soorten
overgangen in de tijd mogelijk. Zo toont een gedetailleerde analyse van La vie en rose dat
deze techniek frequent en op verschillende manieren wordt aangewend. In deze film worden
vooral geïntegreerde of structurele flashbacks gebruikt. In dit geval maakt het verhaal van
de flashbacks het eigenlijke hoofdverhaal uit. Punctuele flashbacks daarentegen zijn veel
korter en onderbreken met regelmatige of onregelmatige tussenpozen het hoofdverhaal. Het
zijn vertragende factoren die het eigenlijke hoofdverhaal storen. Ook dit type komt voor in de
film. De flashback wisselt af met
- De flash-forward (FF): een scène of een sequentie die de kijker een blik gunt in
toekomstige gebeurtenissen van de personages. Daarna keert de film terug naar het heden.
- De ellips stelt een handeling zo voor dat hij minder tijd in beslag neemt op het scherm dan
in het verhaal.
Vragen
1. Op welke manier situeert de filmmaker de beelden in de tijd? Geef voorbeelden.
2. Op welke manier gaat de filmmaker over van het heden naar het verleden en andersom?
Hoe maakt hij de overgangen?
3. “In La vie en rose worden vooral geïntegreerde of structurele flashbacks gebruikt.”
Bewijs / leg uit.
4. Zijn er punctuele flashbacks in de film?
Antwoorden
1. - de expliciete tijdsaanduidingen die op het scherm verschijnen
- het uiterlijk van de personages (leeftijd, kleding, omgeving, …)
2. - fade-out (het langzaam laten verdwijnen van een geluid naar stilte of van een beeld naar
zwart)
- muziek die doorloopt van de ene in de andere scène (erg vaak gebruikt); de muziek van
Edith Piaf is zowel functioneel (verband met de scène die volgt) als illustratief gebruikt
(het is een film over de zangeres EP)
- een handeling die doorloopt van de ene in de andere scène (bv. lippen rood maken)
(grafische relaties)
La Môme
Filmesthetische bespreking
Ilse Van Baelen
Week van de Franse Film 2008-2009 / Cinemagie
2
- een decor dat doorloopt van de ene in de andere scène maar dat van het ene naar het
andere tijdstip gaat (grafische relaties) (bv. 1.38)
3. Geïntegreerde of structurele flashbacks (enkele voorbeelden):
- 0.00 New York, 16 février 1959
de film begint in medias res (een verteltechniek waarbij de vertelling niet aan het begin
van het verhaal begint, maar in het midden, of zelfs aan het einde van het verhaal
- wat hier het geval is – en daarna eventueel via flashbacks retrospectief uitlegt hoe
hoe alles tot stand is gekomen)
Edith Piaf valt flauw tijdens een concert, het scherm wordt zwart en de muziek van
een kindermobiel vormt de overgang naar
- FB 1: Paris, Belleville, 1918
sloppenwijken, kinderen, moeder zingt
Bernay, Normandie, 1918
vader brengt EP naar grootmoeder in een bordeel
wanneer een van de hoertjes haar lippen rood verft en ook de kleine EP dat doet is er
- FF 1: New York, 8 mai 1959
(00.12) de volwassen EP verft haar lippen rood
wanneer de volwassen EP later zingt over het hoerenleven (“Milord, une fille du bord,
une fille de la rue”) vormt het lied de overgang naar
- FB 2: (00.14) het bordeel waar de kleine EP leeft tot haar vader er haar ongewenst weghaalt
op dat moment weerklinkt pianomuziek, de geluiden van de ‘ontvoering’ verdwijnen
het stemgeluid van een reporter leidt naar (0.20)
- FF 2: Paris, Orly, juin 1959
EP keert terug uit Amerika. Wanneer ze later ziek op bed ligt geeft applaus in een
circus aan dat er een overgang is naar
- FB 3: en de kleine EP wiens vader in een circus werkt. (0.24)
Een platenspeler in een huiskamer gaat over in een ander huisdecor (grafische relaties)
- FF 3: Grasse, octobre 1963
(0.32) EP ligt ziek in bed. Een lied van EP weerklinkt, de fade out verandert in een
zwart scherm en gaat over naar
- FB 4: Paris, Montmartre octobre 1935
La Môme
Filmesthetische bespreking
Ilse Van Baelen
Week van de Franse Film 2008-2009 / Cinemagie
3
(0.34) de daken van Parijs
Muziek is alomtegenwoordig. Leplée ontdekt EP (1936: aangeduid in decor van
zaal bij Oudjaar)
- FF 4: Grasse, octobre 1963
afgetakelde EP in een tuinstoel (0.51)
- (…) niet gemarkeerde FB 5
- FF 5: (1.24) fade-out naar een zwart scherm, een lach gaat over in stilte, de stilte gaat over
in natuurgeluiden, EP afgetakeld in de tuin
(1.25) Terwijl de afgetakelde EP in een zetel zit, zingt haar stem op de achtergrond
“des filles qui font la gueule, les hommes n’en veulent pas”. Deze scène gaat over naar
- FB 6: Dreux, 13 décembre 1959
waar een orkest haar begeleid bij dit lied. Ze stort in tijdens dit concert. Ze gaat terug
op het podium, zingt en valt neer. Het doek gaat dicht, het geroezemoes van de zaal
gaat over in telefoongerinkel. De ronde schijnwerpervlek op het doek leidt naar de
- FF 6: (1.29) EP in de tuin en de telefoon rinkelt.
“laissez-le-moi, encore un peu, mon amoureux” zingt haar stem op de achtergrond en
- FB 7: toont haar geliefde boxer Marcel tijdens een wedstrijd en daarna met haar in een hotel
(1.30); later zit ze in een park over hem te schrijven. Dit bankje in het park leidt naar
- FF 7: (1.37) bomen, struikjes en een parkje bij het ziekenhuis; men ziet verpleegsters en EP
Paris, février 1960
De overgang naar de volgende FB is hier grafisch; Louis staat op uit de zetel, pianomuziek weerklinkt, zijn blik valt op een piano, hij helpt EP met eten in de keuken en
vrolijke muziek brengt de overgang naar
- FB 8: een feestje waarbij een aantal mensen in de keuken staan (1.39)
EP verneemt dat het vliegtuig van Marcel neergestort is. Haar stem zingt tot we haar
zien in een concertzaal. Fade-out naar een zwart scherm. (1.47)
- FF 8: Californie, 1960
5 jaar na het ongeluk van Marcel is EP getrouwd met Theo. Ze takelt af
- ELLIPS: Octobre 1960, 5 années plus tard
“je ne regrette rien » wordt geboren
- ELLIPS : Grasse, octobre, 1963, dernière nuit
pianomuziek maakt de overgang naar een tijdssprong
La Môme
Filmesthetische bespreking
Ilse Van Baelen
Week van de Franse Film 2008-2009 / Cinemagie
4
EP verliest haar geheugen en
4. dan komen er een aantal punctuele flashbacks die snel afwisselen met EP die haar laatste
uren beleeft. Ze herbeleeft belangrijke momenten in haar leven, gaat terug naar haar kindertijd
en later. Dit alles wordt afgewisseld met beelden van een interview dat ze ooit gaf over haar
leven. Maar het gaat niet meer om het filmverhaal op zich. De film eindigt vlak voor haar
dood met een concert waar ze “je ne regrette rien” zingt en volledig instort.
La Môme
Filmesthetische bespreking
Ilse Van Baelen
Week van de Franse Film 2008-2009 / Cinemagie
5