De Romantiek

De Romantiek
2
Beste lezer,
Van 16-12-2014 tot 15-3-2015 vindt in het Museum Jan Cunen in Oss de tentoonstelling
Kruseman: Kunstbroeders uit de Romantiek plaats.
De kunstenaars Cornelis (1797-1857) en Jan Adam Kruseman (1804-1862) behoren tot
Nederlands meest gerenommeerde kunstenaars van de negentiende eeuw. Ze schilderden
grootse historiestukken, zowel op het gebied van de Bijbelse als de vaderlandse
geschiedenis, en prachtige portretten.
Ter gelegenheid van deze tentoonstelling presenteren de Noord Oost Brabantse
Bibliotheken dit verhaaladvies over de Romantiek. Over de Romantiek als stroming zijn veel
e
boeken geschreven, waarin 19 eeuwse periode wordt belicht vanuit diverse thema’s. De
verhalencoaches van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken stelden daarom bijgaand thema
advies over de Romantiek samen, om u kennis te laten maken met boeken over deze
boeiende tijd uit de geschiedenis.
Naast thema-adviezen kunt u bij de verhalencoaches van de Noord Oost Brabantse
Bibliotheken ook een persoonlijk verhaaladvies krijgen. Na een persoonlijk gesprek gaat uw
verhalencoach op zoek naar verhalen (in boeken, films, muziek) die bij u passen, maar u ook
prikkelen en verrassen. Voor meer informatie kunt u terecht in de bibliotheek.
Veel verhalenplezier!
Verhalencoaches Noord Oost Brabantse Bibliotheken
[email protected]
Een eerste
kennismaking
Het Romantiek Boek / Benno Tempel
De romantiek is geen eenduidig begrip, ook niet in de beperking tot de
beeldende kunst. Na een beknopte introductie op de stroming, 18001850, in Nederland, geeft de auteur de vele aspecten op deskundige
wijze weer, met aandacht voor het internationale karakter en
toegespitst op de motieven en onderwerpen: van het bizarre en
exotische via het bijzondere en geniale naar schoonheid en verval,
religie en mystiek, de lach en de traan, om te eindigen met de
overgang in het romantisch realisme. De vele korte hoofdstukken
worden gevolgd door duidelijke voorbeelden in afbeeldingen in kleur
van veel kunstenaars. Hiermee ontstaat een rijk geschakeerd beeld,
zonder oordeel of visie, meer als naslagwerk, compleet met
biografieën en selectieve bibliografie en register.
Romantiek / Norbert Wolf
De romantiek bepaalde de schilderkunst van de eerste helft van de
19e eeuw. Deze stroming bestreek een scala aan ideeën, zoals het
goddelijke in de natuur en de harmonie tussen mens en natuur. Dit
leidde tot een grote variatie aan stijlen van sereen tot aan
spectaculair, met landschappen, historische schilderijen en zelfs
genretaferelen. De inleiding geeft inzicht in de idealen en stijlen van
deze stroming, met een historische tijdbalk onderaan de pagina's.
Daarna volgen meer dan 30 individuele schilderijen, die chronologisch
van 1790 tot 1866 zijn geordend. Naast meer bekende namen als
Delacroix, Corot, Goya, Friedrich en Turner zijn er ook wat minder
bekende, waaronder verschillende Duitsers, zoals Pforr, Runge, Fohr,
Schinkel, Overbeck en Spitzweg, Fransen als Gérard, Gros en Prud'hon
en later ook Amerikanen als Bingham, Church en Bierstadt. De
kleurenafbeeldingen van redelijke tot goede kwaliteit geven een
goede indruk van de variatie aan thema's en stijlen van de romantiek.
3
Romantisch denken
Romantiek: Een Duitse affaire / Rüdiger
Safranski
In eerdere boeken over Schiller en Nietzsche heeft de auteur al blijk
gegeven van zijn kennis van en betrokkenheid op romantiek en
idealisme. Nu heeft hij zich niet op een persoon geconcentreerd, maar
op de romantiek als zodanig. Hij doet dit door steeds een persoon
centraal te stellen en van daaruit de ontwikkeling van de romantiek te
schilderen. Hij begint met Herder en eindigt met Eichendorff en
Hoffmann. Goethe wordt in geen hoofdstuk centraal gesteld, maar
komt in elk hoofdstuk voor. In een tweede deel vertelt hij over het
romantische gevoel dat na het einde van het romantische tijdperk in
de Duitse samenleving een bepalende rol heeft gespeeld. Hij betrekt
zonder meer de nationalistische gevoelens in de Eerste Wereldoorlog
en het nationaal-socialisme op dit romantische levensgevoel. Zo
ontstaat een prachtig boek, dat door het vertellende talent van de
auteur iedere lezer zal boeien. Safranski schrijft zonder voetnoten,
maar toch is dit boek als meer dan populair-wetenschappelijk te
typeren. Literatuurlijsten bij elk hoofdstuk onderbouwen de inhoud en
tonen ook Safranski's grote belezenheid. Onmisbaar voor iedereen die
het tijdperk van de romantiek of het Duitse nationalisme in cultuur en
maatschappij wil bestuderen.
We zijn nog nooit zo romantisch geweest /
Hans Kennepohl
De auteur (1967), artistiek leider van een debatcentrum, heeft door
zijn studie en oud-voorzitterschap van het filosofisch café Felix & Sofie
een ruime ervaring met filosofische onderwerpen. In dit eerste boek
laat hij op journalistieke wijze zien hoe de Romantiek, de
'tegenhanger' van de Verlichting, als culturele stroming een
toenemende invloed op ons heeft. Na een korte schets van wat onder
romantiek verstaan kan worden, schetst hij in veertien hoofdstukken
hoe de romantiek op zeer uiteenlopende terreinen tot gemeengoed
geworden is in ons leven. Het idee van de 'goede mens', de 'goede
natuur', maar ook van 'je-zelf-zijn' en van 'echt-zijn' zijn typisch
romantisch. De grote verdienste van dit boek is dat het laat zien hoe
achter onze dagelijkse gewoonten en opvattingen ideeën schuil gaan.
En daarmee heeft de schrijver niet alleen een plezierig leesbaar boek
geschreven, maar ook een boek dat voor een groot publiek filosofisch
interessant is. Met illustraties in zwart-wit, een lijst van romantische
denkers en literatuurverwijzingen in eindnoten.
4
Schilderkunst
Meesters van de Romantiek: Nederlandse
kunstenaars 1800-1850 / Ronald de Leeuw
(red.)
Overzicht van de schilder-, teken- en prentkunst in Nederland in het
tijdperk van de Romantiek, de eerste helft van de 19de eeuw, bij de
tentoonstelling in de Kunsthal Rotterdam, samengesteld door Ronald
de Leeuw, hoofddirecteur van het Rijksmuseum Amsterdam. Met
voorwoord, beschouwing over de Romantiek - meer een
levenshouding dan een stijl - en verkenning van het Nederlandse
karakter ervan, verschillende thematische artikelen en confrontatie
van de tegenstellingen: het vreemde en het eigene, het eeuwige en
het tijdelijke, het moderne en het verleden, het zuivere en het
onbeheerste. Hierbij aandacht voor kunstenaars als Van Troostwijk,
Humbert de Superville, Koekkoek, Nuyen, Tavenraat, Schelfhout,
Kruseman en Bosboom. Rijk geïllustreerd met goede (vele grote en
paginagrote) foto's in kleur (schilderijen, tekeningen) en enkele in
zwart-wit (prenten). Met noten, bibliografie, lijst van (301)
tentoongestelde werken en register. Fraaie, verzorgd uitgevoerde,
informatieve uitgave die voor het eerst uitgebreid deze
veronachtzaamde periode uit de Nederlandse kunstgeschiedenis
belicht.
Een romantische kijk: De Rademakers collectie
/ Peter Carpreau
Publicatie verschenen naar aanleiding van de gelijknamige
internationale tentoonstelling, die tussen 2010 en 2013
achtereenvolgens Sint-Petersburg, Den Haag*, Leuven, Kleef en
Helsinki aandoet. De expositie is afkomstig uit de Rademakers
Collectie, een privéverzameling van voormalig televisiemaker Jef
Rademakers. Deze bestaat uit Romantische schilderijen en is
thematisch opgebouwd rond vijf onderwerpen: genrestuk (huiselijke
taferelen), architectuurstuk (gebouwen), landschap, marine
(zeelandschappen) en nocturne (nachtschilderijen). Het betreft
honderd Hoogromantische schilderijen van Nederlandse en Belgische
meesters uit 1800-1870, met het zwaartepunt op 1840-1855. Een
selectie van zeventig meesterwerken vormt de reizende expositie. Het
beeldwerk bestaat uit paginagrote platen en details van de
schilderijen. Samen met vijf uitstekende contextartikelen over de vijf
thema's van de expositie en een viertal inleidende teksten is dit een
mooie uitgave over de Romantische schilderkunst in het algemeen en
de expositie in het bijzonder.
5
Romantische liefde?
Romantische liefde: een droombeeld
vereeuwigd / Marjan Rinkleff
Tot in de 18de eeuw lag liefde niet zo voor op de tong als het om het
huwelijk ging. Men trouwde om bezit of stand veilig te stellen of om
samen in de dagelijkse levensbehoeften te voorzien. Pas in de loop
van de 18de eeuw wordt het op zuivere en eeuwige liefde gebaseerde
huwelijk het ideaalbeeld. Een liefde die de echtelieden duurzaam met
elkaar verbindt en de vrouw bindt aan haar natuurlijke bestemming:
gezin en moederschap. Tal van kunstenaars hebben in de loop van de
18de en 19de eeuw aan het uitdragen van dit ideaalbeeld hun
bijdrage geleverd. Schrijvers als Feith en Bilderdijk bezongen de
onwankelbare liefde binnen het huwelijk. Gevierde schilders als
Kruseman en Bles hebben het beeld van affectie en eeuwige trouw
neergelegd in familieportretten, in scenes uit het dagelijks leven, in
historie-stukken en bijbeltaferelen. In moderne variant wordt dit
droombeeld ons door de massamedia dagelijks ingeprent. Dit boek
geeft een schat aan illustraties van dit 'eeuwige' droombeeld.
Het romantisch misverstand: anders denken
over liefde / Jan Drost
Dit boek is te zien als een tegenhanger van het boek 'Liefde' (2010)
van Mark Mieras. Beide boeken ontmaskeren ons denken over liefde.
Volgens Mieras maakt niet ik, maar mijn brein de dienst uit, volgens
Drost is de cultuur veelal de baas. Bij Mieras zou het daarbij om feiten
gaan, daar is niets aan te doen; maar bij Drost gaat het om meningen,
om misverstanden, en dan kan een denker je helpen om dat denken
beter te doen. Centraal in het boek van Drost staat dan ook een
misverstand: het misverstand van de Romantische Liefde, die
donderslag bij heldere hemel, waarna het leven nog lang is en
gelukkig. En aan dat misverstand wil hij iets doen. Aan de hand van
denkers als Schopenhauer en Nietzsche, Rousseau en Stendhal,
onderzoekt Drost de rol van seks en macht, van inbeelding en
projectie. Levinas en Finkielkraut, Kopland en Kundera en vele
anderen uit de wereld van filosofie en film, van leven en literatuur,
verfijnen en verhelderen vervolgens het beeld. Het resultaat is soms
wat breedsprakig, maar altijd boeiend: volop stof om over na te
denken en vooral meer over te lezen.
6
Binnen en buiten
7
Romantische huizen in Nederland / Barbara &
Rene Stoeltie
Dit fotoboek over bijzondere, vaak nostalgische, interieurs in
Nederland laat ons land van een romantische kant zien. Na een korte
inleiding volgen aan de hand van kleurenfoto's en korte beschrijvingen
de interieurs van vierentwintig huizen, verspreid over Nederland. Ze
varieren van museumwoningen (Czaar Peterhuisje, visserswoning in
Volendam, museum Betje Wolff, Nederlands Openluchtmuseum),
particulier bewoonde kastelen en buitenplaatsen (Midachten, Twickel,
Slot Zuylen) tot interieurs van de woonhuizern van
interieurarchitecten (Jan des Bouvrie, Han Adriaanse) en kunstenaars
(de auteurs/fotografen, Cornelis Le Mair). Met ruim 230 grote, fraaie,
sfeervolle kleurenfoto's van interieurs, kunstzinnige details daarvan,
stillevens, enkele exterieurs en een aantal typerende landschappen.
Bovendien afgewisseld met grote kleurenfoto's van zeventiendeeeuwse schilderijen door Hollandse meesters, vaak van binnenhuizen.
Met opgevulde kaft. Aantrekkelijke uitgave, voor veel kijkplezier en
woon-ideeen.
Romantische tuinen : inspirerende ideeën voor
een sfeervolle tuin / Roy Strong
Een tuin bestaat niet alleen uit planten, struiken en bomen. Het
karakter van een tuin wordt in grote mate bepaald door het gebruik
van allerlei elementen die in combinatie met de beplanting kunnen
zorgen voor een intieme sfeer, verrassende doorkijkjes en gezellige
hoekjes. Al eeuwenlang worden in de tuinarchitectuur bogen en
heggen, ornamenten en trellis toegepast om een speciale, veelal
romantische sfeer te scheppen. In dit prachtig geïllustreerde boek
(een groot deel van de foto’s is van Marijke Heuff) wordt beschreven
hoe deze tuinelementen kunnen worden gebruikt, in relatie tot de
gehele tuin en in combinatie met de beplanting. Naast de genoemde
creaties komen paden, terrassen, trappen, muren, hekwerk en
meubilair aan de orde. Ook wordt aandacht besteed aan vijvers en
fonteinen, snoeivormen en de toepassing van klim- en leiplanten.
Romantische Tuinen geeft zoveel inspirerende ideeën, dat iedereen
daarmee de eigen tuin, klein of groot van oppervlak, tot een sfeervolle
tuin kan omtoveren.
Literatuur en
romantiek
Marita Mathijsen / Nederlandse literatuur in de
romantiek 1820-1880
Professor Marita Mathijsen (UvA) is een enthousiast pleitbezorger van
de 19de-eeuwse literatuur. Ze doet dat met grote deskundigheid, met
passie en een sterk didactisch vermogen. Over de Romantiek in de
negentiende-eeuw is veel onzin geschreven, of op zijn minst is er geen
recht gedaan aan de kwaliteit van de literatoren en deze stroming in
ons land. Mathijsen slaagt erin de lezer geheel te overtuigen van de
noodzaak een andere visie op de 19de eeuw te ontwikkelen. Ze
hanteert diverse invalshoeken, waarbij de productie en de perceptie
van literaire teksten centraal staan, naast veel aandacht voor
biografische aspecten en culturele omstandigheden. Ook een aantal
door haar belichte auteurs (o.a. Bilderdijk, Tollens, Kneppelhout, de
Schoolmeester, HaverSchmidt) worden in een nieuw licht gezet. Dit
wetenschappelijk goed verantwoorde boek is een feest om te lezen;
het is meeslepend geschreven, inzichtverruimend, en het levert een
belangrijke bijdrage aan onze nationale identiteit. Geschikt voor een
groot publiek, van leken tot scholieren, studenten en Neerlandici.
Het donkere hart: Romantische obsessies in de
moderne Nederlandstalige literatuur / Ton
Anbeek
De Leidse hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde zoekt in dit
vergelijkende essay naar het voortleven van allerlei typisch
romantische thema's in de moderne Nederlandse en Vlaamse
literatuur. Zo blijkt onder veel ogenschijnlijk cynisch proza een
romantische hunkering naar het onbereikbare schuil te gaan. Als
inleiding geeft Anbeek een compilatie van de belangrijkste uitkomsten
uit binnen- en buitenlandse standaardwerken over de historische
romantiek. Van de Nederlandse en Vlaamse romantiek wil hij niet
zozeer een compleet overzicht geven, maar enkele specifieke
kenmerken toetsen aan (citaten uit) bepaalde werken: de Onschuld bij
o.a. Multatuli, Van der Leeuw, de Vijftigers, Van Dis, Walschap,
Teirlinck, Geeraerts; de Nachtzijde bij Hermans, Reve, Mulisch, J.I. de
Haan, Slauerhoff, Brouwers en Teirlinck; Religie, kunst en lijden bij de
Tachtigers, Reve, Wolkers, Zwagerman e.a.. Uitgebreider gaat hij in op
de ideeën en schrijfprocedé's van Reve als meest romantische
schrijver. Verhelderend is het ook om in het licht van de romantiek
overeenkomsten tussen Hermans, Reve en Mulisch geformuleerd te
zien, evenals de sterk romantische inslag van de kunst-avantgardes uit
het begin van deze eeuw.
8
Romantische muziek
9
Romantische muziek: Van Schubert tot Sibelius
/ Arnold Whittall
De muziek die zo dicht bij ons Westers levensgevoel staat ontrafelen is
een moeilijker opgave, dan bv. een studie beginnen over 'Oude
Muziek'. Te meer, waar de term 'romantisch' zo'n veelkleurige lading
heeft. De auteur, docent aan de Britse Universiteit King's College in
Londen, graaft daarom dieper dan een loutere opsomming van feiten,
jaartallen en opusnummers. Hij plaatst de componisten heel knap in
een eigen kader, waarin zij de muziek voelden groeien naar een nieuw
idioom. De Weense klassieken hadden hún taal gesproken, de
achttiende eeuw dwong naar een nieuwe toonspraak. Concrete
gegevens uit de natuur, uit de directe omgeving en ervaringswereld
gaven stof voor een ander genre klankweelde. Voor de
muziektheoreticus is deze periode juist interessant, nu de beheersing
van vrijere compositievormen de strakke vormdwang der klassieken
liet doorbreken. Daarom geeft dit boek niet de zoveelste herhaling
van anekdotes maar biedt inzichten aan, verbetert zo bij musici,
studenten, concertgangers en cd-luisteraars een gedegen begrip van
de achttiende-eeuwse componeertrant op weg naar het klankidioom
van onze eeuw. Met enkele zwart-wit illustraties
Symphonie No. 4 “Romantische” / Anton
Bruckner
Cd met de vierde symfonie van Anton Bruckner, die de naam de
Romantische symfonie draagt.