Presidentieel stelsel versus parlementair stelsel

Presidentieel stelsel

Parlementair stelsel
De huidige moderne democratie is een indirecte democratie waarin de kiezers
de macht uitoefenen via hun vertegenwoordigers in het parlement, verenigd in
politieke partijen (oftewel fracties). Als belangrijkste typen van een
democratische staatsinrichting wordt onderscheid gemaakt tussen het
parlementaire stelsel (voorbeelden: NL en GB) en het presidentiële stelsel
(voorbeeld: VS).
Verschillen tussen beide stelsels
De Nederlands-Amerikaanse hoogleraar Lijphart stelt dat er 4 belangrijke
verschillen zijn tussen een parlementair en een presidentieel stelsel:
1. In een presidentieel stelsel wordt de president door het volk gekozen (soms
via kiesmannen zoals in de VS), terwijl de leider van een parlementair
systeem (premier) via het parlement wordt geselecteerd.
2. De leider in een parlementair systeem (premier) is verantwoording schuldig
aan het parlement. De president is geen verantwoording schuldig over zijn
beleid aan het parlement maar rechtstreeks aan de bevolking, die bij een
volgende verkiezing daarover oordeelt.
Hieruit vloeit voort dat de premier naar huis kan worden gestuurd door het
parlement. In de VS kan een president slechts afgezet worden in geval van
ernstige psychische ziekte, hoogverraad, omkoperij of andere zware
misdaden. Dit betekent dat foute beleidskeuzes (bijvoorbeeld oorlog
beginnen) of slecht management geen redenen kunnen zijn voor het afzetten
van de president.
3. De president kiest zijn eigen regering én topambtenaren (‘spoil-system’) en
benoemt ze. Hij kan zijn ministers ook (tussentijds) ontslaan. De premier is de
primus inter parus van zijn kabinet dat hij / zij niet zelf heeft samengesteld.
Ontslag van ministers uit een parlementair stelsel gebeurt meestal na een
aangenomen motie van wantrouwen door het parlement. Heel af en toe wordt
een minister tussentijds vervangen door ingrijpen van de premier.
4. De Amerikaanse president kan een veto uitspreken over wetten die al door
het Congres zijn goedgekeurd. Een premier in een parlementair stelsel heeft
een dergelijke machtpositie niet.