fietsroute - Waterschap Zuiderzeeland

23
KM
Fietsroute
Harderbos en knardijk
U fietst over verharde fietspaden en dijken, door het bos
en langs het water. De route is ± 23 kilometer. Tijdens deze
afwisselende fietsroute komt u veel verschillende planten en
dieren en ook werken van Waterschap Zuiderzeeland tegen.
inleiding
fietstocht
langs dijken,
stuwen en
een gemaal
Harderbos en knardijk
Flevoland is onlosmakelijk met water verbonden. Dijken
scheiden land en water. In de polders stroomt veel water in
sloten, tochten, vaarten en plassen. En daarnaast is er water
dat we niet zien, maar dat ook van invloed is: grond- en
kwelwater. Op het laagste punt ligt het nieuwe land ongeveer
vijf meter beneden de zeespiegel. Goed waterbeheer is daarom
van levensbelang. Waterschap Zuiderzeeland voert dit uit: het
zorgt voor de dijken, voor droge voeten en voor de kwaliteit
van het water in de polder.
Deze fietsroute voert u langs een aantal plekken waar u eens
stil kunt staan bij het werk van Waterschap Zuiderzeeland. En
uiteraard bij het mooie landschap van Flevoland.
De route leidt langs dijken, stuwen en een gemaal, maar ook
door bossen met natuurvriendelijke oevers, prachtige poelen
en kleine stroompjes. Een hond mag aangelijnd mee in het
Harderbos.
Veel fietsplezier!
3
routebeschrijving
Harderbos en knardijk
4
routebeschrijving
Afstand
± 23 km
PARKEREN Parkeerplaats Harderhaven Zeewolde.
Hier vindt u ook hotel/café/restaurant
Hardersluis (Harderhaven 32, Zeewolde)
S TART Parkeerplaats van Harderhaven /
Flevoboulevard Recreatiegebied naar
het Veluwemeer
Na ongeveer 500 m komt u bij een T-splitsing.
Sla hier rechtsaf, het bruggetje over.
Volg het fietspad met de bochten mee tot u bij de
Sternweg komt. Ga hier rechtsaf.
Blijf de Sternweg volgen.
Ter hoogte van restaurant Hans en Grietje liggen aan uw
rechterhand natuurvriendelijke oevers. U kunt hier het
bos in lopen of fietsen om de oevers te bekijken. Zie ook
Vanaf het parkeerterrein van Harderhaven gaat u
Natuurvriendelijke oevers (pag. 16)
rechtsaf het fietspad op langs de Harderdijk richting
Biddinghuizen.
Volg de Sternweg tot u bij de Karekietweg komt.
Steek de weg over en ga linksaf, het fietspad op
(richting Biddinghuizen en Dronten).
Bij de eerste rotonde gaat u rechtdoor.
Even verderop ziet u aan uw rechterhand Gemaal Lovink en
Na iets meer dan 1 km gaat u voor de autoweg
linksaf het fietspad op. Volg de bocht naar rechts en
ga bij de T-splitsing naar links: u fietst nu langs de
Gooise Weg (de N305). Let op: u steekt ook nog een
afrit van de N305 over!
Na ongeveer 1,5 km houdt de weg naast u op: volg
het fietspad op de dijk rechtdoor.
Steek bij de verkeerslichten de Gooise Weg over en
sla linksaf, de Futenweg op. Volg deze weg.
Bij de tennisbaan aan uw linkerhand, slaat u linksaf
de Strandweg in.
Na ongeveer 3,5 km volgt u de bocht naar rechts.
Steek de Harderbosweg over en ga het fietspad op,
het Harderbos in.
Sla de eerste weg links, de Baardmeesweg, in.
Volg deze weg met de bochten mee.
Bij de Knarsluis steekt u linksaf de weg over en gaat
u over het fietspad de Knardijk op.
aan uw linkerhand het kunstwerk ‘De Blauwe Dromer’. Zie ook
Gemaal Lovink en De Blauwe Dromer (pag. 10 en 12)
het fietspad rechtdoor langs de Harderbosweg.
Volg
Zie ook Harderbos (pag. 14)
dit fietspad met de bocht mee naar links.
Volg
Voorbij het rietland fietst u een brug over. Ga hierna
direct rechtsaf.
Houd de weg rechtdoor aan. Na een aantal bochten
ziet u aan uw rechterhand een vaart. Volg het
fietspad langs de vaart.
Links van u ziet u rietland.
Aan uw rechterhand ziet u de Hoge Knarsluis, die onderdeel
uitmaakt van de Knardijk. Zie ook Hoge Knarsluis en
Knardijk (pag. 18)
Volg de Knardijk. Ter hoogte van de Ossenkampweg
gaat het fietspad over in een klinkerweg. Volg de
dijk tot u bijna bij een T-splitsing komt. Zo’n 50 m
voor de T-splitsing gaat u links het fietspad op. Dit
ligt aan landzijde van de Knardijk.
6
7
Aan uw linkerhand ziet u het uitkijkpunt De Biezenburcht. Zie ook
De Biezenburcht (pag. 20)
Aan het eind van de Knardijk komt u bij een
rotonde. Steek vóór de rotonde rechtsaf de weg over.
Ga vervolgens linksaf onder het tunneltje door.
U ziet aan uw rechterhand weer de Harderhaven,
het start- en eindpunt van deze fietsroute.
bezienswaardigheden
Harderbos en knardijk
8
2
Gemaal Lovink
Gemaal Lovink is één van de zeven gemalen van
Waterschap Zuiderzeeland die ervoor zorgen
dat water in de sloten, tochten en vaarten van
Flevoland op peil blijven. Vrijwel permanent zijn vier
gemalen bezig om Zuidelijk en Oostelijk Flevoland
bewoonbaar te houden.
Het gemaal bevat twee pompen, die worden aan­
gedreven door elektromotoren. De pompen kunnen
elk 580.000 liter water per minuut wegpompen.
Ze gaan automatisch aan als het waterpeil te hoog
komt. Voor het gemaal Lovink is dit 5,20 meter
beneden NAP. Elke pomp draait ongeveer 1.500 uren
per jaar.
Een polder blijft niet vanzelf droog. Neerslag, en
ook water dat door de dijken heen sijpelt of uit de
grond omhoog komt, moeten weggepompt worden.
Als dit niet gebeurt, staan binnen een week grote
plassen water op het land. De bewoners van Zuidelijk
en Oostelijk Flevoland danken hun ‘droge voeten’
aan de gemalen Wortman in Lelystad, De Blocq van
Kuffeler in Almere, Colijn in Ketelhaven en Lovink bij
Biddinghuizen.
Gemaal Lovink is in oktober 1957 in werking gezet
om Oostelijk Flevoland leeg te pompen. Samen met
de gemalen Colijn en Wortman, lukte het dit binnen
negen maanden. Het gemaal is genoemd naar
dr. H.J. Lovink (1866-1938). Hij was voorzitter van de
Staatscommissie, die de landbouwkundige en economische aspecten van de inpoldering behandelde.
10
'De pompen kunnen elk
580.000 liter water per
minuut wegpompen'
11
2
de blauwe dromer
Tegenover gemaal Lovink ligt in de Hoge
Dwarsvaart het kunstwerk ‘De Blauwe Dromer’.
Het kunstwerk -een paarsblauwe ringdijk- heeft
een doorsnede van 45 meter en steekt als een soort
vulkaankrater boven het water uit.
De ringdijk is iets gekanteld in de richting van de
hooggelegen Harderdijk, zodat toeschouwers een
glimp kunnen opvangen van het hart van het eiland.
Tussen de blauwe stenen aan de binnenzijde van
de dijk groeit sedum spurium, een plant waarvan
de bloemen het kunstwerk in de zomermaanden
een roodroze gloed geven. Langs het water is groot
hoefblad geplant, dat met zijn grote bladeren voor
een natuurlijk groene afzetting zorgt.
Het kunstwerk, dat in juli 2002 werd opgeleverd,
is van de hand van de Amsterdamse kunstenaar
Jacqueline Verhaagen. De naam ‘De Blauwe Dromer’
is ontleend uit de jargon voor verschillende soorten
dijken. Anders dan de waker (een buitendijk die land
en water scheidt) en de slaper (de daarachter gelegen
binnendijk die voor noodgevallen dient), heeft de
dromer geen functie. Het is een nutteloze dijk die
diep in het land gelegen is en, net als het kunstwerk,
een ‘vreemde eend’ in de omgeving vormt.
Volgens de kunstenaar is de dromer een metafoor
voor het domein van verinnerlijking en verbeelding. Want hoewel het kunstwerk, mede door zijn
zinnelijke kleur, de voorbijganger naar zich toe lokt,
blijft het een onbereikbaar paradijs.
‘hoewel het kunstwerk
de voorbijganger naar
zich toe lokt, blijft het een
onbereikbaar paradijs’
12
13
5
Het harderbos
Het Harderbos is onderdeel van Harderhoek, een
groen lint van natuurgebieden tussen Biddinghuizen
en Zeewolde. Ook het Harderbroek, waar u later
nog langsrijdt, is hier een onderdeel van.
In 1968 zijn hier de eerste populierenbossen
aangelegd op de voormalige Zuiderzeebodem. Van
deze eentonige productiebossen maakt Natuurmonumenten sinds 1997 nieuwe oernatuur. Natuur
die steeds mooier, afwisselender en grootser wordt.
Het Harderbos is een groene oase met gevarieerde
bossen, opvallend dikke bomen, ruige moerassen,
bloemrijk grasland en vogelrijke plassen.
Veel broedvogels
Dit half verwilderde landschap trekt steeds meer
beschermde vogels, schuwe zoogdieren en kieskeurige amfibieën en reptielen aan. Er broeden meer dan
90 verschillende vogelsoorten zoals de roerdomp,
krooneend, wielewaal, snor en het baardmannetje.
Ook de lepelaar, tureluur, ijsvogel en kwartelkoning
laten zich regelmatig zien.
Rijke natuur
In het bos of langs de randen verschuilen zich
zoogdieren als vos, ree, bunzing, haas en hermelijn.
In de poelen, vaarten en plassen leven ringslang,
kleine watersalamander, groene kikker en sinds
kort bouwt zelfs de bever hier burchten. Aan de
oevers ziet u in het voorjaar en de zomer prachtige
vlinders en libellen. Verspreid in het gebied groeien
beschermde wilde orchideeën en andere kleurrijke
en heerlijk geurende bloemen en planten.
Water in het Harderbos
In de tochten en sloten in het bos zijn stuwen
geplaatst. Ten tijde van overvloedige neerslag kan zo
in het bos water worden geborgen. Door deze manier
van waterberging hebben de omliggende gebieden
minder last van het gevallen water.
'er broeden meer dan
90 verschillende vogelsoorten
in het harderbos'
14
15
11
Natuurvriendelijke oevers
Natuurvriendelijke oevers worden aangelegd langs
watergangen in bos- en natuurterreinen. Deze
oevers lopen minder steil af dan normale oevers en
hebben vaak ook nog brede bermen.
Doordat de oever minder steil zijn, ontstaat een
bredere bedding. Deze biedt extra ruimte om water
vast te houden in tijden over overvloedige neerslag.
Ook zorgt deze oeversoort ervoor dat meer en meer
verschillende soorten dieren in en om het water
kunnen leven. Vaak worden naast natuurvriendelijke
oevers ook poelen aangelegd waar kikkers en salamanders kunnen leven. Of rietzomen waar rietvogels
leven zoals de rietzanger en de kleine karekiet.
Daarnaast worden zogenaamde paaikommen
aangelegd om vis voldoende paai- en schuilgelegenheid te bieden. Door middel van de paaikom
zijn er ontwikkelingsmogelijkheden voor ‘open
waterriet’. De afzonderlijke rietstengels hiervan
staan verder van elkaar af. Veel dieren benutten dit
daarom als voedsel-, leef- en verblijfplaats. Ook zijn
op sommige plaatsen plasbermen aangelegd. Hier
is een geleidelijke overgang tussen water en land
gecreëerd; het water is er ondiep. Dit is een ideale
omgeving voor waterplanten (schedefonteinkruid)
16
en oeversoorten (grote lisdodde, riet). Libellen en
allerlei andere macrofauna zoals haften, watermijten,
kevers, wantsen en vlokreeften, gedijen door de grote
toename in leef- en verblijfmogelijkheden. De verschillende leefomgevingen rond de natuurvriendelijke
oevers, trekken veel verschillende dieren aan, wat ook
goed is voor de waterkwaliteit.
Hoge Dwarsvaart
Een goed voorbeeld van een natuurvriendelijke oevers
ligt langs de Hoge Dwarsvaart in het Harderbos.
Water­schap Zuiderzeeland en Natuurmonumenten
hebben 4,2 kilometer van de -voorheen- rechtlijnige
Hoge Dwarsvaart opnieuw ingericht. De nieuwe inrichting biedt aan veel bomen, planten en diersoorten
een ideale woonomgeving en is ook goed voor waterberging: er is zes hectare extra oppervlaktewater
gecreëerd.
Poelen
Langs de natuurvriendelijke oevers zijn poelen aan­gelegd voor amfibieën zoals kikkers en salamanders.
Een poel staat niet in verbinding met een sloot of
tocht, maar wordt geïsoleerd aangelegd.
17
17
hoge knarsluis en knardijk
Tussen Oostelijk en Zuidelijk Flevoland loopt de
Knardijk. Deze vormde de westelijke dijk van
Oostelijk Flevoland toen Zuidelijk Flevoland nog niet
bestond. Bij de aanleg werd de Knardijk voorzien
van een klinkerweg om Lelystad, het werkeiland
Lelystad Haven, te verbinden met Harderwijk.
In de Knardijk liggen twee sluizen, de Lage Knarsluis
in de Lage Vaart en de Hoge Knarsluis in de Hoge
Vaart. Nadat in 1968 ook Zuidelijk Flevoland was
drooggemalen, is de Knardijk bij de Hoge en de Lage
Vaart doorgegraven. Zo ontstond één watersysteem
voor de beide polderdelen. In de vaarten werden
de Knarsluizen gebouwd. Dit zijn keersluizen die
normaal altijd open staan zodat het water doorstroomt en scheepvaart mogelijk is.
Waterschap Zuiderzeeland voert het beheer en
onderhoud van de Knardijk en de Knarsluizen uit.
Ook al scheidt deze dijk nu geen land en water, toch
is het belangrijk dat deze slaperdijk goed onderhouden blijft. Hij moet namelijk voorkomen dat bij een
dijkdoorbraak heel Zuidelijk of Oostelijk Flevoland
onder water loopt. Door beide sluizen te sluiten,
blijft een eventuele overstroming beperkt tot een
deel van de polders.
'Door beide sluizen te
sluiten, blijft een eventuele
overstroming beperkt tot
een deel van de polders'
18
19
18
de biezenburcht
Het uitkijkpunt naast de Knardijk heet De Biezenburcht. Vanuit De Biezenburcht heeft u een prachtig
uitzicht over het natuurgebied Harderbroek, maar
ook over het water en het eiland ‘de Biezen’.
De burcht is in 1993 gebouwd op basis van een
pentagon, een vijfhoek. Op elk van de uitkijkpunten
is een kaart van de omgeving aanwezig. De Biezenburcht is een ontwerp van de befaamde architecten
Alberts en Van Huet.
Sluitgat
Vanuit de Biezenburcht kijkt u uit over een
voormalig sluitgat. Dit sluitgat is één van de vier
laatste punten waar de dijken om de polders van
Flevoland uiteindelijk gesloten zijn. Bij deze vier
sluitgaten staan beelden met gedichten. Aan de
waterzijde van de dijk staat één van de vier beelden
met een gedicht van Marga Minco. De drie andere
gedichten zijn van Ed Hoornik, Remco Campert en
Jan Wolkers. De beelden zijn geplaatst in 1996 toen
de provincie Flevoland tien jaar bestond.
Harderbroek
Het natuurgebied Harderbroek is een afwisselend
natuurgebied met bos, plassen, riet en open delen
die worden begraasd. In de vele rietkragen rondom
de plassen broeden duizenden moerasvogels. Het
bos is rijk aan zangvogels, die u kunt horen als u
over het fietspad fietst langs de Knardijk. Op en rond
de plassen komen veel moeras- en watervogels voor,
waaronder de roerdomp, bruine kiekendief, dodaars
en zwaan. Het Harderbos is aangelegd in de periode
1968-1975. In het grootschalig aangelegde westelijke
deel ligt het accent op de houtproductie. In het
kleinschalige oostelijke deel ligt het accent op de
recreatie.
20
'In de vele rietkragen rondom
de plassen broeden duizenden
moerasvogels'
21
Emmeloord
Urk
Lelystad
Dronten
Zie pdf 2 voor de kaart
Almere
Zeewolde
Fietsroute Harderbos en Knardijk (± 23 km)
meer Fiets- en wandelroutes
Waterschap Zuiderzeland brengt een aantal fietsen wandelroutes uit. Deze zijn te verkrijgen bij het
waterschap. Zie www.zuiderzeeland.nl voor de
beschikbaarheid.
22
Colofon
Fotografie
Waterschap Zuiderzeeland
en Aatjan Renders
Grafisch ontwerp
Simons en Boom
Meer informatie
Waterschap Zuiderzeeland
Postbus 229
8200 AE Lelystad
(0320) 274 911
www.zuiderzeeland.nl
24
VEILIGHEID
voldoende water
schoon water
waterschap Zuiderzeeland
Meer weten over fiets- en wandelroutes?
Kijk op www.zuiderzeeland.nl
Lindelaan 20 - 8224 KT Lelystad
[email protected]
T
F
(0320) 274 911
(0320) 247 919