787 Psoriasis - Flevoziekenhuis

787
Psoriasis
Wat is psoriasis?
Psoriasis is een veel voorkomende, chronische huidziekte. Circa 1 op de 50 mensen heeft
deze huidaandoening. Van nature kan psoriasis een golvend beloop hebben met rustige
periodes, afgewisseld door tijden waarin de aandoening actief is en de huid ernstig is
aangedaan. De ziekte is niet besmettelijk, wel bestaat er een erfelijke aanleg. Vaak worden
de huidafwijkingen voor het eerst zichtbaar omstreeks de puberteit, maar eigenlijk kan
psoriasis op elke leeftijd beginnen.
Hoe ontstaat psoriasis?
De huidafwijking wordt veroorzaakt door een versnelde groei met onvolledige uitrijping van
de opperhuid. Deze versnelde groei gaat gepaard met ontsteking van de huid. Waarom er
sprake is van een versnelde groei is onbekend; de feitelijke oorzaak van psoriasis is dus nog
niet opgehelderd. Ernstige verbranding, keelontsteking en sommige medicijnen kunnen
psoriasis verergeren. Dat erfelijke aanleg een rol speelt, staat echter wel vast. Een kind
wiens vader of moeder psoriasis heeft, heeft een kans van 10% om zelf de ziekte te krijgen.
Hebben beide ouders psoriasis, dan is deze kans zelfs 50%.
Wat zijn de verschijnselen?
Bij psoriasis zijn er op de huid scherp begrensde, wit schilferende plakkaten op een rode
ondergrond (psoriasisplekken) aanwezig. Soms is er sprake van jeuk; ook kunnen de
plekken weleens pijnlijk zijn. Deze plekken komen vooral voor op de strekzijde van
ellebogen, knieën en op de rug boven de billen (psoriasis vulgaris). Als juist de
lichaamsplooien zijn aangedaan, spreekt men van "psoriasis inversa". Vaak zijn er plekken
op het behaarde hoofd, vooral op de haargrens van het voorhoofd en achter de oren. Soms
zijn de plekken groot en verspreid over het gehele lichaam aanwezig. Bij anderen gaat het
om talrijke, slechts druppelgrote plekjes (psoriasis guttata). Ook de nagels doen vaak mee:
putjes, geelbruine verkleuring en loslating met verdikking van de nagel zelf. De slijmvliezen
(behalve de penis) en de inwendige organen zijn nooit aangedaan. De huidafwijkingen
kunnen samengaan met ontsteking van de gewrichten (psoriasis arthropathica). De
gewrichten zijn dan rood, gezwollen en pijnlijk. Bovendien voelen ze warm aan.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Vaak zijn de huidafwijkingen zo kenmerkend dat de huidarts op het eerste gezicht direct de
diagnose kan stellen. Soms is het nodig om onder plaatselijke verdoving een klein stukje
huid (biopt) weg te nemen voor aanvullend microscopisch onderzoek.
31-7-2015
1-4
787
Wat is de behandeling?
Psoriasis is een huidaandoening die weliswaar goed behandeld kan worden maar waarvoor
(nog) geen definitief medicijn beschikbaar is. Alle middelen die voor psoriasis worden
gebruikt onderdrukken de ontstekingsreactie, maar nemen niet de oorzaak weg. De vele
vormen van behandeling kunnen in opklimmende zwaarte verdeeld worden in drie
hoofdgroepen:
 lokale behandeling
 lichttherapie
 systemische behandeling (tabletten/biologicals)
Hiernaast kunnen er combinaties van behandelingen worden toegepast.
Lokale behandeling
Het medicijn wordt als crème, zalf of lotion 1 à 2 keer per dag alleen op de psoriasisplekken
gesmeerd. Een voordeel is dat het medicijn dan alleen daar komt waar het nodig is. De
gezonde huid en de organen in het lichaam blijven er vrij van. Een nadeel van het smeren is
dat het bewerkelijk en tijdrovend is en dat er vlekken op kleding en beddengoed kunnen
ontstaan.
Corticosteroïden zijn de meest toegepast middelen. (zie ook folder "Corticosteroïden voor de
huid"). Dit zijn stoffen die afgeleid zijn van de natuurlijke hormonen van de bijnier. Deze
middelen worden al toegepast sinds de jaren vijftig en werken snel en krachtig. Bij langdurig
gebruik van te sterke corticosteroïden op grote delen van de huid kan bij kinderen de
lichaamsgroei geremd worden. Bij volwassenen zal de schade beperkt blijven tot plaatselijke
bijwerkingen: dunner worden van de huid, bloeduitstortingen, verwijde bloedvaatjes en
striemen (striae) zoals die in de zwangerschap op de buik voorkomen. Teer is een van de
oudste middelen. Tegenover het voordeel van nauwelijks bijwerkingen staan een
doordringende geur en de zwartbruine vlekken die maar moeilijk uit kleding en beddengoed
zijn weg te wassen. Teer wordt gebruikt in zalf, badolie en shampoo. Cignoline, ook bekend
als ditranol en anthraline, is eveneens een oud middel. Behalve tot verkleuring van kleding
en beddengoed kan het ook aanleiding geven tot een tijdelijke paarse verkleuring en irritatie
van de huid. Als zalf kan men cignoline het beste op de psoriasisplekken aanbrengen vlak
voor het douchen. Na een kwartiertje kan men het middel dan afdouchen. Op die manier
vermijdt men paarszwarte vlekken op de kleding. Voordeel van cignoline is dat de huid na
een kuur van ca. 6 weken soms heel lang rustig blijft. Calcipotriol (Daivonex®) is een
vitamine D-achtige stof, die eveneens als zalf beschikbaar is. Het komt overeen met de
sterke corticosteroïdzalven zonder bijwerkingen ervan. In het begin van de behandeling kan
enige irritatie van de huid optreden.
Lichttherapie
Door ultraviolet licht kan de groei en ontsteking van de huid geremd worden. Hierop is de
lichttherapie gebaseerd. Voordeel is dat vlekken veroorzakende smeerseltjes achterwege
kunnen blijven. Een nadeel is wel dat de behandeling altijd in het ziekenhuis moet
plaatsvinden en veel tijd vergt. Er zijn twee vormen van lichttherapie: Bij de "PUVA" moet
men eerst een pil (psoraleen) innemen alvorens 1-2 uur later bestraling volgt met een deel
van het natuurlijke zonlicht, het ultra-violet A. Hiertoe gaat men geheel ontkleed in een
lichtkast staan, of op een soort zonnebank liggen. De behandeling vergt ca. 2-3 maanden, in
welke periode u tweemaal per week 5-15 minuten wordt belicht. Na beëindiging van de kuur
zal de huid geheel, of zo goed als geheel, "gaaf" zijn. Hoelang de huid daarna rustig blijft, is
2-4
787
moeilijk te voorspellen, meestal weken tot maanden. De tweede vorm van lichttherapie, de
"UVB"-behandeling, gaat ongeveer op dezelfde manier; alleen hoeft men
geen tabletten te slikken en wordt er een ander soort licht gebruikt.
Het effect van UVB behandeling is nagenoeg gelijk aan UVA. Omdat UVB behandeling met
minder bijwerkingen gepaard gaat wordt meestal voor UVB gekozen.
Systemische behandeling
Wanneer de ernst van de huidafwijkingen zo groot is dat zalven en licht geen uitkomst meer
brengen, staan medicijnen ter beschikking die men als tablet moet slikken. Tegenover de
eenvoud van de behandeling staat een grotere kans op - soms ernstige - bijwerkingen.
Methotrexaat remt de celdeling in de huid. Het is een zeer effectief middel tegen psoriasis.
Helaas kan het tot ernstige bijwerkingen leiden zoals een tekort aan bloedcellen en
beschadiging van de lever. Acitretin (Neotigason®) is een van vitamine A afgeleide stof die
als medicijn bij psoriasis wordt gebruikt. Bij vrouwen die in verwachting zijn, kan dit middel
ernstige beschadiging van de ongeboren vrucht veroorzaken. Na staken van dit middel zal
een vrouw nog 2 jaar moeten wachten voordat zij zwanger mag worden. Cyclosporine
(Neoral®) wordt sinds een jaar of tien met succes gebruikt om afstoting bij transplantatie van
organen tegen te gaan. Het is gebleken dat dit medicijn ook effectief kan zijn bij het
onderdrukken van psoriasis.
Gezien het risico van nierbeschadiging is ook dit een middel dat men niet graag langdurig
geeft. “Fumaarzuur” is in Zwitserland een tijd lang populair geweest. Hoewel de
werkzaamheid ervan is aangetoond, kan ook dit middel ernstige bijwerkingen hebben op
lever, nieren en bloedcellen. Over het algemeen gaat de voorkeur uit naar een lokale
behandeling of lichttherapie. De systemische therapie blijft gereserveerd voor de ernstige
gevallen.
Als overige systemische behandelingen onvoldoende verbetering of te veel bijwerkingen
geven kan gekozen worden voor “biologicals”. Biologicals zijn geneesmiddelen bestaande uit
natuurlijke eiwitten zoals antilichamen en cytokines.
Voor de psoriasis zijn de Etarnacept (Enbrel ®) , Adaluminab (Humera ®), Ustekinumab
(Stelara ®) en Infiximab (Remicade ®).
De behandeling vindt met injecties variërend van 1 x per week tot 1 x per 3 maanden plaats.
De infliximab wordt 1 x per 3 maanden per infuus toegediend.
Voordat er gestart kan worden met behandeling van biologicals vindt er eerst een screening
plaats ter uitsluiting van tbc (X-thorax, Mantoux, lab onderzoek en consult longarts).
Regelmatig zal er ook bloedonderzoek tijdens de behandeling plaatsvinden.
Biologicals vallen onder de groep “dure medicijnen”van het ziekenhuis waarvoor een
gelimiteerd budget beschikbaar is.
Wat kunt u zelf nog doen?


In het algemeen is het goed om de huid met vettige zalven en badolie te behandelen
Niet krabben, omdat door krabben of een verwonding op de plaats van de
huidbeschadiging nieuwe psoriasisplekken kunnen ontstaan
 Psychische stress lijkt bij de meeste patiënten een rol te spelen. Omgekeerd kan de
huidaandoening ook negatieve gevoelens en stress oproepen.
Er zijn groepstherapieën waarbij patiënten elkaar steunen met ervaringen.
3-4
787
Wat zijn de vooruitzichten?
In de loop van de tijd kunnen de uitgebreidheid en de ernst van de huidafwijkingen sterk
veranderen. Ofschoon psoriasis goed kan worden behandeld, is genezing niet mogelijk. Wel
kunnen er perioden zijn dat men niet of nauwelijks last heeft.
Bron:
Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie
4-4