Psoriasisbehandelingen

Psoriasisbehandelingen.
De medicatie bij psoriasis bestrijdt de gevolgen en niet de ziekte zelf. Geen enkele behandeling kan
dus blijvende genezing garanderen. Verder wijzen wij erop dat medicatie die bij de ene persoon goed
werkt bij een andere misschien geen enkel resultaat zal geven.
Aangezien men niet kan genezen van psoriasis, moet de behandelingsstrategie hiermee rekening
houden. Er is immers geen definitieve oplossing. Door je psoriasis agressief te behandelen, kan je
tijdelijk een positief resultaat boeken.Het is nog maar de vraag of die agressieve behandeling wel zo
verstandig is op lange termijn.
In de regel begint de behandelingscarrousel met de lokale behandeling (zalven, crèmes, lotions).
Wanneer er te veel psoriasisletsels zijn (niet meer doenbaar om in te smeren) gaat men over naar
lichttherapie (UVB en PUVA) om te eindigen met de systemische therapie (inname van medicijnen). De
laatste jaren werken nogal wat geneesheren met combinaties van therapieën bijv. zalfbehandeling
gecombineerd met PUVA of UVB. Groot voordeel ervan is dat van iedere therapie een lagere dosis kan
toegediend worden zodat de neveneffecten ook minder uitgesproken zijn. Soms doe je dit onbewust
als je 's zomers een zalfje smeert en in de zon loopt.
Er zijn 3 grote categorieën van behandelwijzen :
A. Lokale of topische behandelingen
Zalven, crèmes, lotions op basis van teer, anthralin, cortisone en vitamine D3-preparaten
Men kan de ziekte lokaal bestrijden en dit door middel van allerlei zalven, lotions en crèmes die men
speciaal ontwikkeld heeft. Dit is een vorm van eerstelijnsbehandeling. Hieronder volgt een lijst van de
bruikbare middelen, hun kenmerken en de voor- en nadelen.
Teer
Dit wordt o.a. verkregen uit hout, bitumen2) of kolen. Men is zeker van de werking van dit product
maar men kan er nog geen verklaring voor geven.
Teer wordt verwerkt in zalven en pasta’s. Soms wordt het ook toegevoegd aan shampoos, ze-pen en
baden.
Bij psoriasis, waarbij de schilferende plekken voor meer dan 50 % op het lichaamsoppervlak
voorkomen, worden teerbaden gecombineerd met UV-licht. Deze soort behandeling noemt men de
Goeckerman-therapie. Eerst wordt men behandeld met een teerbad en daarna blootge-steld aan UVlicht en dit één à twee keer per dag. Hierbij moet de patiënt wel gehospitaliseerd worden.
Een nadeel van deze behandeling is dat teer vlekken maakt op kleding en beddengoed. Teer heeft ook
geen aangename geur. Soms krijgt men er puistjes van en de kans op verbranding in de zon is groot
na aanbrengen ervan.
Cignoline of Dithranol
Bepaalde preparaten aanwezig in deze stof doen de psoriasis soms al na tien à veertien dagen
verdwijnen. Daartegenover staat dat Cignoline de huid kan irriteren en verbranden. Ook kledij en
beddengoed worden gekleurd, zelfs nog erger dan bij teer. Daarom is deze behandeling minder
aantrekkelijk voor de patiënten. Het voordeel is wel dat deze zalf op lange termijn de beste werking
heeft en de meest veilige is.
Cortisonezalven
Cortisone wordt heel vaak gebruikt bij huidziektes. Zij hebben hun naam te danken aan hun werking.
De werking is te vergelijken met die van de hormonen in de bijnierschors. Bijnier-schorshormonen
hebben een belangrijke therapeutische waarde doordat zij ten eerste het or-ganisme behouden voor
overmatige afweerreacties. Ten tweede zorgen deze hormonen voor de remming van de productie van
afweerstoffen en onderdrukken het ziektegevoel, pijn en koorts.
Cortisonezalven hebben het voordeel dat het gebruik ervan aangenamer is dan andere zalven. Ze zijn
niet echt vettig, maken geen vlekken op kleding of beddengoed en zijn zo goed als reukloos.
Hier zijn wel een aantal nevenwerkingen aan verbonden. Bij het aanbrengen van een te grote
hoeveelheid zalf, veroorzaakt dit een verdunning van de huid en striemen (te vergelijken met
zwangerschapsstrepen op de buik) ten gevolge van een uitrekking van de huid.
Vitamine D3-preparaten
Hiervan zijn drie soorten op de markt: Daivonex, Silkis en Curatoderm. De twee laatste be-staan enkel
in zalfvorm. Daivonex bestaat zowel in crème, zalf als lotion. Vitamine D3-preparaten hebben helemaal
niet zoveel neveneffecten als cortisonezalven. Een gezamenlijk gebruik van cortisoneproducten en
vitamine D3-preparaten geeft een waaier aan mogelijkheden voor een efficiënte lokale behandeling.
Anthralin
Dit is een oud product dat gebruikt wordt voor milde tot matige psoriasis, soms ook in combinatie met
lichttherapie. Een nadeel van deze behandeling is dat het de huid en kleding verkleurt. Het kan ook
huidirritatie geven. Contact met ogen en slijmvliezen moet best worden vermeden.
Salicylzuur
Producten op basis van salicylzuur vergemakkelijken het loskomen van de witte schilfers. Salicylzuur
mag niet aangebracht worden op grote lichaamsoppervlakken, noch bij kinderen.
B. Lichttherapie
PUVA (pil + belichting)
UVB : smalspectrum en breedspectrum
SUP (UVA en UVB)
Laserbehandelingen
Al in de oudheid maakte men gebruik van licht als een vorm van therapie. Mensen die ziek en zwak
waren, werden naar oorden gestuurd waar veel zon was. De dokters wisten toen nog niet waarom de
zon zo goed was, maar ze wisten wel dat de zon een positief effect had op de mens.
Licht heeft een bepaalde intensiteit. Deze lichtintensiteit wordt uitgedrukt in lux. Zonlicht heeft een
veel hogere intensiteit dan kunstlicht, en zomerzon heeft een hogere lux dan winterzon. De lux in de
winter ligt veel lager dan in de zomer: namelijk 2 000 tot 10 000 lux in de winter tegenover 100 000
lux in de zomer. Bij kunstlicht ligt de lux tussen 0 en 500.
Tijdens de winter zijn er heel veel mensen die de zogenaamde winterdip ondergaan.
Ongeveer 60 % van de mensen heeft hier last van, 2 % heeft zelfs een ware winterdepressie. Zonlicht
is dus erg belangrijk voor het algemeen welzijn.
Omdat zonlicht zo een positieve uitwerking heeft op zieke personen maakt men dus gebruik van licht
als behandeling.
Er zijn verschillende vormen van lichttherapie en er zou binnen drie maanden verbetering op-treden bij
strikt gebruik ervan. Lichttherapie is echter niet helemaal zonder risico en wordt daarom ook vaak als
laatste redmiddel toegepast.
Ook bij psoriasispatiënten is lichttherapie een veel ondergane behandeling. Hieronder worden de
verschillende types besproken.
Soorten UV-licht
Naargelang de golflengte kunnen de ultraviolette stralen onderverdeeld worden in drie delen: UVCstralen, UVB-stralen en UVA-stralen. De zeer korte UVC-stralen van de zon (200 tot 290 nm1)) komen
gelukkig niet op de aardoppervlakte en op onze huid terecht, omdat ze wor-den tegengehouden door
de ozonlaag in de atmosfeer. De UVB-stralen en de UVA-stralen hebben een langere golflengte en
komen daardoor wel door de ozonlaag heen en dus ook op onze huid.
UVB-stralen (290 – 320 nm) spelen mee in de verbranding van de huid die kan ontstaan na
overmatige blootstelling aan de zon (zonnebrand).
UVA-stralen (320 tot 400 nm) hebben nog een langere golflengte dan UVB-stralen en dringen daarom
dieper in de huid door dan UVB stralen. Ze spelen o.a. mee in het verouderingsproces van de huid. Dit
verouderingsproces wordt immers in belangrijke mate bepaald door de mate van zonblootstelling.
Zoals al eerder vermeld kunnen ultraviolette stralen een gunstige invloed hebben op psoriasis. Het is al
lang gekend dat psoriasis meestal beter gaat in de zomermaanden dan in de wintermaanden. Maar
met ons klimaat kan men moeilijk de zonblootstelling gebruiken in de behandeling van psoriasis. Om
een gunstig effect te hebben moet men de huid immers heel regelmatig, en best dagelijks, aan de zon
kunnen blootstellen. Dit probleem kan verholpen worden door kunstmatig zonlicht te gebruiken onder
de vorm van UV-lampen, wat ook het voordeel heeft dat men veel beter de hoeveelheid licht, die de
huid krijgt, kan meten en doseren.
PUVA
Dit is een behandeling waarbij ultraviolet A licht wordt gecombineerd met een geneesmiddel
(Psoraleen) die de huid gevoeliger maakt voor UVA-licht. Door het ultraviolet licht wordt de celgroei
beïnvloed, evenals de ontsteking van de huid. Dit wil zeggen dat de celdelingen worden afgeremd
zodat de huidafwijkingen verbeteren.
PUVA heeft bij de meeste psoriasispatiënten een gunstig effect dat echter slechts tijdelijk is. Omwille
van de bijwerkingen (versnelde huidveroudering, huidkanker, oogbeschadiging e.d.) wordt deze
therapie enkel toegepast bij ernstige vormen van psoriasis en dit maar voor een beperkte duur. Per
week krijg je twee tot drie behandelingen gedurende minimaal tien weken oplopend tot soms drie
maanden. Drie maanden is best de maximumduur.
Meestal voelt de patiënt zich na de therapie wat misselijk, gepaard gaande met hoofdpijn en
duizeligheid.
Deze vorm van lichttherapie moet vermeden worden tijdens de zwangerschap. Belangrijk om weten is
dat het gebruik van de zonnebank strikt verboden is bij PUVA-therapie.
UVA
Ultraviolet A licht wordt toegepast bij de behandeling met de PUVA-cabine. Dit in combinatie met een
geneesmiddel, namelijk Psoraleen.
UVB
Bij deze behandeling wordt de huid blootgesteld aan een specifieke golflengte van UV-licht, namelijk
UVB of Ultraviolet B. Dit is een alternatief voor PUVA. Het voordeel is dat men hierbij geen Psoraleen
hoeft in te nemen.
Deze lichtbehandeling kan opgesplitst worden in twee methodes, namelijk smalspectrum UVB-therapie
en breedspectrum UVB-therapie.
Bij de smalspectrum UVB-therapie worden bepaalde gedeelten van het licht grotendeels weg gefilterd,
namelijk die stralen die voor verbranding en roodheid zorgen. Door onderzoek heeft men ontdekt dat
UVB met een golflengte van rond de 311 nm zeer effectief is tegen psoriasis. Roodheid en verbranding
worden minder snel gezien bij het breedspectrum UVB, waarbij de lampen in de lichtcabine ultraviolet
uitstralen over het gehele gebied van 290 tot 320 nm.
Laser
Het woord ‘LASER’ staat voor Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation.
Het zijn elektronen die worden gestimuleerd om fotonen1) vrij te maken. Hierdoor kan een zeer
zuivere vorm van lichtenergie worden opgewekt. Dit licht is opgebouwd uit maar één golflengte. Deze
golflengte wordt bepaald door de elektronen in het lasermedium. Dit medium kan een gas zijn
(bijvoorbeeld Argon of kooldioxide), een vloeistof (verf) of een vaste stof (robijn, alexandriet).
Laser is bijzonder geschikt om specifieke structuren in de huid te verhitten. Deze structuren heten
‘chromoforen’. Chromofoor betekent letterlijk kleurdragend. Bij het gebruik van de lasertherapie
betekent dit de structuur, die licht van een bepaalde golflengte, bij voorkeur opvangt en absorbeert.
Tijdens de absorptie van het licht wordt deze omgezet in warmte.
Bij de behandeling van psoriasis wordt het laserlicht in een zeer hoge dosis op enkele actieve plaques
van enkele centimeter groot geconcentreerd. Door die hoge dosis worden enkel deze plaatsen op de
huid tot genezing gebracht en wordt het risico om de huid te beschadigen, verminderd.
De nieuwe excimer X-trac laser zou vooral interessant zijn voor gelokaliseerde, hardnekkige psoriasis.
Mensen met een middelmatige aandoening van psoriasis vulgaris stellen meestal een grote verbetering
vast van de toestand van de huid na 4 à 10 behandelingen met de X-trac laser. In enkele gevallen zag
men reeds een duidelijke verbetering na slechts één behandeling. Het bereikte resultaat na de
behandeling kan meer dan 6 maanden behouden blijven.
Het aangename is dat de patiënten minder behandelingen per jaar nodig hebben, om van de
symptomen bevrijd te worden. De therapie heeft geen extra geld, crèmes, noch enige andere
medicatie nodig.
Sinds kort bestaat deze laserbehandeling ook in België. Een nadeel is dat ze door de ziekteverzekering spijtig genoeg niet wordt terugbetaald.
C. Pillen
Methotrexaat
Retinoïden
Ciclosporine
Fumaratentherapie
Bij ernstige vormen van psoriasis, die niet met lokale middelen of lichttherapie onder controle kan
worden gebracht, zal de dermatoloog een systemische3) therapie voorstellen. De systemische
behandeling bestaat uit het nemen van medicijnen.
Een medische specialist zal de controle en begeleiding van deze therapie uitvoeren omdat dit niet
zonder gevaar is. Te intensief gebruik van een bepaalde medicatie kan soms leiden tot de dood en
moet daarom van dichtbij opgevolgd worden.
Er komen de laatste tijd steeds meer geneesmiddelen op de markt. Hieronder worden de voornaamste besproken.
Methotrexaat
Metrotrexaat wordt bij de behandeling van kanker gebruikt. Het verhindert de vermenigvuldiging
van cellen. Bij kanker zijn bepaalde genen in het lichaam ontregeld, waardoor er geen goede
controle meer is over de celdeling. Een overmatige celdeling kan leidt tot de vorming van een
tumor of gezwel.
Doordat het probleem bij psoriasispatiënten ook te wijten is aan overmatige celdeling, maakt men
bij deze huidziekte ook gebruik van Methotrexaat.
Het is een doeltreffend product maar wordt, omwille van de bijwerkingen, slechts gebruikt bij
ernstige vormen van psoriasis, waarbij andere behandelingen niet doeltreffend genoeg zijn. Het
kan oraal of via een inspuiting worden toegediend. Bijwerkingen zijn onder meer misselijkheid,
moeheid, verlies van eetlust, anemie, lever- en nierschade. Het mag nooit aan zwangere vrouwen
worden gegeven. Bij gebruik door jonge vrouwen moet gezorgd worden voor een effectief
voorbehoedsmiddel. Het mag niet gecombineerd worden met geneesmiddelen zoals aspirine en
andere ontstekingsremmers, diuretica en de meeste antibiotica.
Tigason
Tigason is een stof dat afgeleid is van vitamine A. De bijwerkingen kunnen zijn: droge lippen,
haaruitval, belasting van de lever, risico’s voor zwangere vrouwen en het ongeboren kind en een
verhoogde kwetsbaarheid van de huid. Deze vorm van medicatie wordt, zoals Methotrexaat,
gerekend bij de zware medicatie.
Ciclosporine
Dit middel wordt gebruikt bij orgaantransplantaties en zorgt ervoor dat het vreemde orgaan niet
wordt afgestoten.
Het wordt gebruikt bij ernstige vormen van psoriasis. Op korte termijn leverde dit product goede
resultaten op.
Omwille van de bijwerkingen (verhoogde bloeddruk en nierbeschadiging) mag het slechts
gedurende beperkte periodes worden gebruikt. Regelmatige controle van bloed en bloeddruk is
vereist. Men mag dit nooit innemen in combinatie met ontstekingsremmers, aspirine, de meeste
antibiotica en diuretica.
Retinoïden
Retinoïden zijn afgeleiden van vitamine A, net zoals Tigason. Dit mag enkel bij de zwaarste vormen
van psoriasis en onder strikt medische controle genomen worden.
Mogelijke bijwerkingen zijn hoofdpijn, een droge mond, spierpijn, lever- en nierbeschadi-ging. Het
is zeer giftig voor de foetus dus zwangere vrouwen mogen het niet gebruiken. Het mag niet
gecombineerd worden met vitamine A, alcohol en met de meeste antibiotica.
Fumaarzuur
De fumaarzuurtheorie is gebaseerd op het tekort aan fumaarzuur1) in het lichaam van de psoriasispatiënt. Dit tekort wordt aangevuld door inname van twee afgeleiden van fumaarzuur. De
meeste patiënten nemen deze medicatie samen met een licht dieet.
De laatste studie die hierover gebeurde was door Dr. Bing Thio in ‘Clinical and basic aspects of
fumarates in psoriasis’ uit 1999.
Men kan soms beter resultaat halen door COMBINEREN (2 of meer behandelingen tegelijkertijd) en
ROTEREN (de behandelingen afwisselen)
Uit een enquête van 2002 blijkt dat de Vlaamse psoriasispatiënt volgende behandelingen ooit
gebruikt heeft.
D. (Nieuwe) biotechnologische middelen
De laatste tijd spreekt men over een reeks nieuwe therapieën (de biologicals) die op ons afkomen.
Voor de jonge (én niet meer zo jonge) generatie is er nu toch enige hoop.
Wat bedoelt men met de "biologicals"?
Gelukkig, de wetenschap staat niet stil en sinds het begin van de negentiger jaren begreep men in
de laboratoria dat de huidsymptomen slechts het zichtbare topje van de ijsberg waren. Men moest
dieper gaan spitten om de oorzaak van psoriasis te vinden. Die plaats bevindt zich net onder de
opperhuid, waar ons afweersysteem zit en dat ons dus beschermt tegen mogelijke indringers van
buitenaf.
Ons afweersysteem zorgt ervoor dat lichaamsvreemde stoffen en cellen net als zieke lichaamseigen
cellen
1. worden herkend als 'lichaamsvreemd of ziek' (onderscheiden als vijand)
2. worden gemerkt (met een antistof)
3. worden afgebroken en opgeruimd (vernietigen)
Het afbreken en opruimen van zieke lichaamseigen cellen en van lichaamsvreemde cellen gebeurt
door één bepaalde soort cellen nl. de T-cellen.
Anderzijds moet ons afweersysteem verstandig genoeg zijn om onze eigen gezonde cellen met rust
te laten. Een zeer vernuftig regelingsmechanisme zorgt ervoor dat de afbreekfase niet zomaar, te
pas en te onpas, kan gestart worden en dat, eens het vreemde lichaam opgeruimd is, de
afbraakfase onmiddellijk op non-actief wordt gezet.
Bij psoriasispatiënten functioneert het afweersysteem in principe goed!
Maar...
om de één of andere reden reageren de witte bloedcellen van de psoriasispatiënt met
een bepaald onderdeel van zijn lichaamseigen (huid)cellen.
(Sommige wetenschappers veronderstellen dat deze fout gebeurde na contact met een bepaalde
bacterie, wellicht omdat één van de deeltjes van die bacterie zeer sterk gelijkt op een deeltje van
onze huidcellen.)
De witte bloedcellen die specifiek gericht zijn tegen die bacterie, kunnen zich op die manier keren
tegen onze (eigen) huidcellen en ten onrechte de derde fase van de afweerreactie (afbreken en
opruimen van cellen) doen starten.
Het afweergeheugen wordt opgewekt en zal dan telkens opnieuw een ontstekingsreactie ter hoogte
van de huid uitlokken door het afbreken van lichaamseigen huidcellen.
Dit zijn nog onontrafelde geheimen. Die nieuwe medicatie probeert de T-cellen (die onze eigen
huidcellen afbreken) tot rust te brengen. Dat is het vernieuwende aan deze therapie. Zeker als
jongere moet men deze revolutie van nieuwe medicatie in het oog houden!