Download

Discours en culturele
transformatie
Robert Maier
Overzicht




Rol van discoursen in een wereld van
culturele verschillen
Discours en macht
Discours en identiteit
Mogelijkheden en moeilijkheden van
mediation
Verschillen vatten




Verlichting brengt universalisme maar
ook respect voor verschillen
Dit respect -lange tijd niet manifest
Laatste decennia: feest van verschillen
Een consequentie: relativisme en kritiek
op universalisme
Centraal probleem

Hoe is het mogelijk een zwakke vorm
van universalisme te combineren met
een diepe respect voor culturele
verschillen?
Rol van mediation

Een oplossing van dit centraal probleem
veronderstelt toepassing van allerlei
vormen van mediation
Voorbeeld



Emancipatie van iedereen
Emancipatie van bijzondere (culturele)
groepen
Hoe is het mogelijk deze twee te
combineren, als deels tegenstrijdige
belangen zijn?
Discours en macht

Definitie macht:
Macht is de invloed van een handeling
op een andere handeling (blokkeren,
stimuleren, andere richting geven,
gescheiden handelingen combineren)
Kenmerken van macht




Onderdrukkend EN producerend
Macht niet geïsoleerd, netwerken
Macht is niet op zich persoonlijk
Daarom: constellaties van
machtsnetwerken
Vormen van macht





Fysieke kracht
Sanctie
Status
Charisma
Argument
Eigenschappen van macht



De verschillende vormen zijn onderling
deels tegenstrijdig
Daarom: geen stabiel evenwicht, maar
dynamiek
Rekening houden met domeinen,
kosten, intensiteiten, bronnen,
middelen, dragers en objecten van
macht
Macht en discours



Met uitzondering van fysieke kracht
spelen discoursen een belangrijk rol in
alle andere machtsvormen
Consequentie: enorm belang van
discoursen in de huidige wereld
Voorbeelden (disciplines, trainingen)
Het Niet-discursieve


Ruimtelijke en biologische
transformaties zijn op zich nietdiscursief
Maar: deze transformaties kunnen
discursief voorbereid,
becommentarieerd, en bekritiseerd
worden
Deelconclusie 1


De culturele verschillen in de wereld zijn
gesitueerd in machtsconstellaties (OostWest, Arm-Rijk, Ongelijkheid van
bewapening, etc.)
De verschillen worden in en door
discoursen geproduceerd en veranderd
Macht en identiteit



Herinnering definitie identiteit (zelfidentificatie-categorisering, rol van
discoursen)
Partijen (individuen, groepen,
gemeenschappen) zijn geplaatst in
machtsconstellaties
Conflicten: gevecht, onderhandeling,
debat
Toepassing van macht in
conflicten




In alle conflicten wordt macht
toegepast
Gevecht: fysieke kracht
Onderhandeling: dreigingen en beloftes
Debat: macht van het argument,
identificatie en neutralisatie van andere
machtsvormen
Identiteit in conflicten


De identiteit speelt in alle conflicten een
rol
Identiteit deels gekenmerkt door macht
(b.v. status)
Dynamiek van identiteit



In langdurige conflicten proberen de
partijen hun positie te vestigen of te
versterken
Door toe-eigenen van machtsmiddelen
en -bronnen
B.v. door leren argumenteren, door
wapens te kopen, door coalities sluiten
Voorbeeld Identiteit NL


Na zuilenmaatschappij wijst de
postverzuilde elite een nationale
identiteit af (gevaarlijk, overbodig, heeft
verdeeldheid gezaaid, sluit buiten)
De nieuwe NL identiteit combineert het
nationale met het bovennationale
Maar wel …





Nationale deugden: tolerantie,
openheid, gidslandgedachte
Voorbeeldige verzorgingsstaat
Libertijnse moraal
Neergang van georganiseerd
christendom
Kampioen ontwikkelingshulp
Dat heeft geleid tot …






Moeilijkheden voor nieuwkomers daarin
een weg te vinden
Cultuurrelativisme
Failliet van het multiculturalisme
Opkomst populisme
Afwijzing EU grondwet
Wat nu? (identiteit van ‘het gemene
volk’?)
Consequentie


Veranderingen van machtsposities
brengt verandering van identiteiten tot
stand
Met nieuwe machtsmiddelen
(argumenten, wapens, partners) voel je
je anders en wordt je anders gezien
Deelconclusie 2



Al de partijen met hun bijzondere
culturele kenmerken zijn voortdurend
betrokken in conflicten
Hun machtsposities veranderen, en
daarmee hun identiteit
Dus: voortdurende discursieve
conflicten
Beperkingen

Discoursen kunnen culturele verschillen
versterken door:
-reïficatie (racisme)
-identity-politics (zelf versus anderen)
-door negeren van verschillen
(problematisch universalistisch discours)
Mogelijkheden


Discoursen kunnen echter ook helpen
om verschillen te erkennen en bruggen
te bouwen
Dat is ‘mediation’ in algemene zin
Kenmerken van discoursen
van mediation


Een zwak universalisme door vertaling
en vergelijking
Een diep respect voor verschillen door
erkenning en verklaring
Voorwaarden



Praktisch communicatief: zie de drie
stappen van Van Thije
Kennistheoretisch: perspectivisme
(hanteren van verschillende conceptuele
kaders)
Ethisch: respect van relatieve
autonomie van individuen, groepen en
gemeenschappen
Moeilijkheden


Er is geen algemene oplossing mogelijk
voor integratie van een zwak
universalisme en diep respect van
(culturele) verschillen, die bovendien
altijd veranderen
Oplossingen zijn tijdelijk, situationeel en
probleemspecifiek