Interculturele communicatie: theorie Definitie en ontstaan Shadid

Interculturele communicatie: theorie
Definitie en ontstaan
Shadid omschrijft interculturele communicatie als de communicatie tussen personen met
verschillende culturele achtergronden. Het begrip cultuur wordt hier afgebakend volgens
taal, tijd en ruimte (geen consensus over de exacte definitie van cultuur). Het verband
tussen cultuur en communicatie is dat cultuur niet alleen door mensen met eenzelfde
achtergrond geleerd wordt, maar dat cultuur door middel van interactie en communicatie
ook gemaakt en gewijzigd wordt. Cultuur bepaalt immers de verbale en non-verbale codes
die in het communicatieproces gebruikt worden.
De belangstelling voor interculturaliteit is ontstaan in de 19de eeuw door (westerse)
missionarissen en handelaars die kennis over andere culturen nodig hadden om hun doelen
te kunnen verwezenlijken. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er vooral over het
onderwerp werd geschreven vanuit een westers etnocentrisch perspectief. De
verwetenschappelijk zet zich door in de 20ste eeuw, waardoor andere culturen niet langer als
inferieur worden beschouwd.
De studie rond interculturele communicatie is recent en wordt beïnvloed door de
psychologie, antropologie en communicatiewetenschappen.
De term ICC wordt voornamelijk gebruikt om het contact tussen personen met verschillende
nationaliteit of taal aan te duiden. Toch zijn er verschillende interpretaties van het begrip
interculturele
communicatie
(definities
overgenomen
uit
artikel
Shadid:
http://www.interculturelecommunicatie.com/download/interculturele.html ):
-
“interculturele communicatie is gebaseerd op de opvatting dat processen die
plaatsvinden in de communicatie tussen mensen uit hetzelfde land, maar die tot
verschillende socio-economische groepen behoren, in wezen dezelfde zijn als die
tussen mensen die afkomstig zijn uit verschillende landen of nationale culturen”
-
“sommige auteurs zien interculturele communicatie als communicatie tussen
vreemdelingen, waarbij iedere twee personen die niet tot dezelfde etnische, sociale,
socioeconomische of culturele groep behoren als vreemdeling voor elkaar worden
gedefinieerd”.
-
“Volgens anderen is er dan weer sprake van interculturele communicatie wanneer de
communicatiepartner in de interactie normen en waarden introduceren, die (1)
objectief gezien specifiek zijn voor de sociale of culturele groep waartoe ze zichzelf
rekenen, of door één van hen als zodanig worden beschouwd, en (2) wanneer deze
normen en waarden relevant zijn voor de interactie en door de communicatiepartner
als vanzelfsprekend worden beschouwd en derhalve de communicatie kunnen
beïnvloeden”
-
“Andere auteurs zien interculturele communicatie als het contact tussen mensen, die
zichzelf in culturele termen als verschillend van elkaar definiëren en waarbij deze
culturele identiteiten impliciet of expliciet in de conversatie tot uitdrukking worden
gebracht”.
Factoren die het verloop van het intercultureel communicatieproces beïnvloeden
1. Culturele achtergrond
o Communicatiecodes: taal en non-verbale handelingen
o Verschillende normen, waarden en opvattingen: rekening houden met
culturele variabiliteit: cultuur is een complex gegeven, maar bij interculturele
communicatie moet men ook denken aan de niet-culturele factoren die een
gesprek
kunnen
beïnvloeden
(omgeving,
gemoedstoestand
gesprekspartners,…)
2. Beeldvorming en attitudes: mensen hebben de neiging om mensen in sociale
groepen in te delen. Dit heeft te maken en leidt ook tot vooroordelen en
stereotypen. Dit zal de houding tegenover de gesprekspartner bepalen.
Brochure Vlaamse Overheid, Cel Gelijke Kansen: etnocommunicatie
(bron: link plaatsen)
Het doel van deze brochure is een handleiding aan te bieden om te leren communiceren met
allochtonen. Het boekje is voornamelijk gericht aan medewerkers van vzw’s en andere
soorten dienstverlening en non-profit-organisaties. De reden voor deze publicatie is het feit
dat de communicatie met allochtone klanten niet altijd van een leien dakje loopt. Uit
onderzoek is ook gebleken dat de interculturele communicatie vlotter verloopt als er
medewerkers van allochtone afkomst en intermediairs worden ingeschakeld (maar lage
tewerkstellingen en inspraak van allochtonen in organisaties). Ook het belang van de media
wordt hierin niet onderschat.
Uit een enquête naar welke de meest effectieve communicatiemethoden zijn om
allochtonen te informeren blijkt het volgende::
• interpersoonlijke communicatie (96%),
• aangepaste distributiekanalen inschakelen (87%),
• allochtonen aanwerven die in contact komen
met de doelgroep (85%),
• aangepaste mediakanalen inschakelen (84%),
• de kennis van medewerkers over allochtonen
verhogen (83%),
• allochtonen inschakelen in de communicatieacties
(79%),
• de taal aanpassen (77%),
• campagnes meer multicultureel maken (73%),
• aangepaste beelden en slogans gebruiken (69%).
De brochure gaat over etnocommunitie. Dit wordt als volgt gedefinieerd:
“Etnocommunicatie gaat over communicatie tussen gemeenschappen met een andere
cultuur”.
Cultuur wordt hier, net als bij Shadid, gezien als iets dat omgangsvormen, het denken, het
gedrag –al dan niet onbewust- bepaald en uit zich in taal, gewoonten, praktijken, rituelen,
bepaalde opvattingen, waarden en normen. Toch wordt hier de nadruk gelegd op het feit
dat culturen kunnen evolueren (bv. allochtonen van de eerste generatie hebben een andere
cultuur dan allochtonen van de tweede generatie,…).
Belangrijk is ook de wisselwerking tussen cultuur en communicatie, wat ons terug tot het
thema interculturele communicatie brengt. Volgens de brochure houdt interculturele
communicatie rekening met de culturele kenmerken van verschillende (etnische) groepen:
aandacht voor taal, waarden en normen, gewoonten,….maar ook het belang van nonverbale communicatie wordt niet onderschat!
Verder licht de brochure het verschil tussen etnocommunicatie en interculturele
communicatie toe:
“Etnocommunicatie is een variant van interculturele communicatie en voorlichting. Het
verschil met interculturele communicatie is dat etnocommunicatie zich richt naar een
anonieme groep van ontvangers. Het verschil met interculturele voorlichting is dat
etnocommunicatie een groep van ontvangers niet enkel ‘topdown’ maar ook ‘bottom-up’
benadert. Bij etnocommunicatie
is het de bedoeling dat zowel de zenders als de ontvangers een actieve rol in het
communicatieproces
spelen. De interactie tussen de organisatie en de allochtone doelgroepen staat centraal. Het
uiteindelijke doel van etnocommunicatie is een betere relatie tussen de zender, de nonprofitorganisatie en de ontvangers, de allochtone doelgroepen”.
Enkele tips om multicultureel te communiceren:
- Allochtone medewerkers aanwerven
- Public relations: uitdragen van een multicultureel imago  onderzoek naar juiste
communicatiestrategie en onderzoek naar klantenbestand (zodat men zich een beter
beeld kan vormen en zich daaraan aanpassen).
De brochure gaat dan verder met de rol die de media spelen in de communicatie tussen
maatschappelijke instellingen en culturele groepen van de media. Langs de andere kant
zorgen de media er ook voor dat iedereen een beeld krijgt van de verschillende culturele
groepen. Dit brengt ons dan weer bij de beeldvorming die volgens Shadid een belangrijke
factor is in de interculturele communicatie.