PINDAROS, DE OUDST BEKENDE COMPONIST OP POSTZEGELS

PINDAROS, DE OUDST
BEKENDE COMPONIST
OP POSTZEGELS
Door Arnold van Berkel
"Toen het gezantschap van Agamemnon aan
Achilles een bezoek bracht in zijn tent en hem daar
aanwezig vond, terwijl hij liggend aan het zingen was
over helden en op de lier speelde (afb. 1), waren zij
niet verbaasd dat een stoere krijger zijn ontspanning
zocht in het zelf muziek maken” (Homerus, Ilias).
Afb. 1
B
ovenstaand voorval is symbolisch voor de houding
van de Grieken ten aanzien van een kunst die
verweven was met de grondslagen van hun leven:
de muziek. Het was een belangrijk onderdeel van zowel
vele algemene religieuze gebruiken, van huwelijks- en begrafenisriten als van oogst- en
wijnfeesten (dat waren in die tijd
ook
religieuze feesten en
gebruiken). Daarnaast waren
eetfestijnen en feestelijke bijeenkomsten niet compleet zonder
muziek.
Bij de Pythische, Nemeïsche en
Isthmische Spelen (afb. 2)
(waarschijnlijk
niet
bij
de
Olympische Spelen), die bijgeAfb. 2
woond werden door grote
aantallen toeschouwers (afb. 3) en
deelnemers uit alle Griekse staten,
zijn vanaf het eerste begin muzikale
wedstrijden ingesteld naast de
atletiekwedstrijden. Verder waren er
vele andere festivals, zoals de
Panathenaea in Athene en de
Carnea in Sparta, waar prijzen te
winnen waren voor het zingen met
begeleiding van de kithara (afb. 4) of
de aulos of voor instrumentale soli.
De winnaars van deze wedstrijden
Afb. 3
werden niet minder geëerd dan de
10
Thema NVTF februari 2008
winnaars van de
wedstrijden (afb. 5).
atletiek-
Bijna iedere vorm van Griekse
poëzie werd begeleid door
muziek; zelfs de verzen van
Homerus werden oorspronkelijk gezongen of gereciteerd
Afb. 4
met begeleiding van een
muziekinstrument. In composities van de lyrische
dichters was de melodie nauwelijks minder belangrijk
dan de woorden.
Dichter en componist
waren één en dezelfde;
woorden
en
muziek vormden samen één geheel.
De dans was bij de
gezongen
lyrische
dichtkunst een derde
element van het totale artistieke geheel Afb. 5
(afb. 6).
Pindaros
Vandaar dat in een
verzameling van componisten de zegel van
Griekenland met de
afbeelding van Pindaros beslist behoort te
worden opgenomen.
Met recht mag hij de
oudst bekende componist op postzegels,
met een uitgebreide
Afb. 6
biografie en een ‘bekend’ oeuvre,
worden genoemd.
Pindaros (518-438 voor Chr.) de catalogus van Yvert geeft
andere jaartallen aan (afb. 7) was afkomstig uit Kynoskephalai
(Boiotia)
en
is
uit
een
aristocratische familie voortgekomen. Hij claimt namelijk zelf
dat hij lid was van de clan van de
Aigeidai, die belangrijke connecties met Sparta, Thera en
Kyrene had.
Afb. 7
Hij leerde zijn vak in eerste
instantie van zijn oom Skopelinos van wie hij ook lessen
kreeg in het spelen op de aulos. Later studeerde hij in
Athene bij de musici Apollodorus en Lasus van
Hermione. Pindaros had veel patronen (broodheren) in
Griekenland, waarvan de belangrijkste Hieron, tyran van
Gela op Sicilië was. Hij stierf op de leeftijd van 80 jaar in
438 vóór Christus in Argos
terwijl hij in een theater (afb.
8) een van zijn gedichten
declameerde.
Afb. 8
‘Boeken’
Pindaros heeft zeventien ‘boeken’
geschreven, die men kan indelen in
negen hoofdsoorten.
1 Hymnen, lofzangen, bijvoorbeeld
ter ere van Pan (afb. 9);
2 Paianen, triomfliederen ter ere
van Apollo (afb. 10);
3 Dithyramben,
ter
ere
van
Dionysos (twee boeken) (afb. 11);
4 Prosodia, processieliederen (twee
boeken);
5 Partheneia, liederen voor
jonge meisjes voor het
huwelijk;
6 Hyporchemata, liederen
om het dansen te stimuleren
(twee boeken);
7 Threnoi, klaagzangen.
8 Enkomia, lofzangen;
9 Epinikia, odes ter gelegenheid van een overwinning (vier boeken).
wonnen had.
De vertaling van de eerste strofe
luidt: "O moeder van de goudbekranste wedstrijden, Olympia,
meesteres van de waarheid;
waar mensen met zienersgaven
door de offers te duiden, trachten
te achterhalen welke bedoeling
Zeus met de lichtende bliksem
heeft aangaande de mensen (die
met heel hun hart verlangen de
roem van voortreffelijkheid te
verkrijgen, en een adempauze
voor hun inspanningen)".
De slotzin tussen de haakjes staat niet op de zegel
vermeld. Epinkia
Laatstgenoemde werken, de Epinikia, zijn bijna compleet
bekend. Elk lied uit deze boeken verheerlijkt of de prestaties
of de stad van afkomst, of de
voortreffelijkheid van de atleet die in een
der verschillende spelen overwinnaar
was geworden. Vaak werd de inhoud
gecombineerd met een mythe over
de voorvaderen of de stad van de
atleet. Soms werden deze (vaak
koor-) liederen (afb. 12) meteen bij
een overwinning gezongen; meestal
waren ze bedoeld ter opluistering
van het feest bij thuiskomst van de
overwinnaar in zijn eigen stad. De
liederen hebben een regelmatige strofische bouw: òf een
serie strofen met dezelfde structuur, òf een serie van
triaden. Men vindt de regelmaat ook terug in de
herhaling: strofe, antistrofe en epode
(of slotzang).
Oorsprong van het theater
In de uitvoering van de lyrische
poëzie (de gezongen liederen) is het
verloop van de handelingen hetzelfde: er is een koor en er is een
voorzanger (afb. 13). Daarin gaat het
vaak over een soort dialoog tussen
koorleider en koor, waarbij beide
afzonderlijk worden begeleid door
muziek en dans (afb. 14). Hierin ligt de oorsprong van
het theater. De tekst (een deel van de Olympische Ode
VIII) op de zegel van
Griekenland, die geheel in
hoofdletters is geschreven,
vermeldt de eerste strofe
die de dichtercomponist
schreef
ter
ere
van
Alkimedon van Aegina, die
in 460 v. Chr. het worstelen voor jongens ge-
Thema NVTF februari 2008
11