Diabetes Naam: Klas: 1 Diabetes Een module uit het project Food and Health Ontworpen voor 2e jaars Havo /VWO 2010 Ontwikkeld door: Gemma Rulkens Bouwens van der Boijecollege te Panningen 2 Inhoudsopgave Inleiding 4 Hoofdstuk 1: De griepprik Hoofdstuk 2: Chronisch ziek Hoofdstuk 3: Voorbereidingen van een leskist Hoofdstuk 4: Overgewicht en diabetes Hoofdstuk 5: Leefstijl Hoofdstuk 6: Voedingsadviezen Hoofdstuk 7: Zorg en preventie Hoofdstuk 8: Diabetes spel Hoofdstuk 9: Presentatie leskist 5 10 16 25 35 40 49 52 54 Evaluatie 57 Bronnen 59 3 Inleiding In Nederland zijn er op dit moment ongeveer 12.000 kinderen met diabetes . Jaarlijks komen daar 500 tot 600 kinderen bij. Diabetes komt op steeds jongere leeftijd voor. Diabetes is een nieuwe leefstijlziekte Deze module helpt mee aan een betere aanzien van diabetes. bewustzijnsvorming ten 4 Hoofdstuk 1 De griepprik Inleiding In de maand oktober ontvangen veel mensen een schriftelijke uitnodiging voor de griepprik. Hierin staat wie in aanmerking komt voor vaccinatie tegen de griep. Hier volgt een gedeelte uit deze brief. Waarom een griepprik? Patiënten met astma/ COPD, met een hart of vaataandoening, nierziekten, suikerziekte of afweerziekten komen in aanmerking voor een griepprik, omdat griep voor hen ernstige gevolgen kan hebben. Tevens komt iedereen in aanmerking die 60 jaar of ouder is voor een injectie. Het staat de mensen vrij om een griepprik te halen, het is geen verplichting maar een advies. Ook zijn er geen kosten aan verbonden. Omdat degene die een schriftelijke uitnodiging krijgt tot een van deze( risico-) groepen behoort, is het belangrijk een griepprik te halen. Wilt u met uw kleding er rekening mee houden dat in uw bovenarm wordt geprikt! Het griepvaccinatiespreekuur is als volgt………. 1. Welke ( nieuwe) informatie kom je zoal tegen? Noteer deze informatie. 5 - 2. Jullie hebben nu informatie uit de brief gehaald. Informatie uitleggen en begrijpen is de volgende stap. 1 voorbeeld is hier uitgewerkt; nl. waarom staan astma/COPD, suikerziekte en de andere ziekten in de uitnodiging voor de griepvaccinatie? Voorbeeld Waarom staan astma/COPD, suikerziekte en de andere ziekten in de uitnodiging voor de griepvaccinatie? Uitleg: Mensen met deze ziekten hebben minder weerstand. Griep is voor jonge gezonde mensen een vervelende maar onschuldige ziekte. Voor mensen met minder weerstand kan griep wél ernstige gevolgen hebben. Elke winter komen er in Nederland gemiddeld 20.000 in het ziekenhuis, 2000 mensen overlijden als gevolg van griep. Voor hen is een jaarlijkse griepprik belangrijk! Jullie kiezen nu nog 3 andere voorbeelden en zoeken op internet naar de uitleg? ( zie bronnen ) 6 Voorbeeld 1 Voorbeeld 2 7 Voorbeeld 3 3. Welke website heb je gebruikt? 4. Bij welke bron trof je de beste informatie aan? 5. Ken je iemand in je omgeving die een uitnodiging voor de griepprik heeft ontvangen? Wat is daar de reden van? 8 6. Is het belangrijk om het advies van de huisarts op te volgen? Wat is je conclusie? 7. Klassikaal bespreken we deze onderwerpen. Zijn er nog aanvullingen gedaan, welke? 9 Hoofdstuk 2 Chronisch ziek Inleiding Wat gezond zijn, gezond voelen betekent ervaar je vaak het beste als je ziek bent. Zo ook Carlijn. Al een hele tijd voel ik me niet zo fit. Trappen lopen gaat me niet meer zo goed af, kortademig ben ik dan. Eigenlijk moet ik afvallen! Maar het is allemaal zo lekker. En na het eten een lekker sigaretje! Enkele dagen later wordt Carlijn opgenomen in het ziekenhuis met hartklachten. 1. Wat betekent “gezond zijn” voor jou? Geef hieronder uitleg. 2. Als we de antwoorden ( vraag 1) bekijken , kunnen we deze onderverdelen in 3 groepen. Welke? - 3. Zoek de definitie van “Gezondheid” op. Zie bronnen. 10 4. Hoe kun jij je gezondheid positief beïnvloeden? 5. Hoe kun jij je gezondheid negatief beïnvloeden? 6. Welke ziekten kunnen ontstaan door negatief gedrag? 7. Hoe noem je deze ziekten? 8. Ziek worden heeft verschillende oorzaken, welke? 11 9. Minder weerstand heeft invloed op je gezondheid. Zoek op internet naar de uitleg. Bronnen: o.a. www.avogel.nl Wat is “minder weerstand”? Hoe bouw je een goede weerstand op? Geef enkele voedingsadviezen voor een goede weerstand. 12 Waarom worden we dan toch soms ziek? 10. Lees de volgende tekst. “Als je elke dag 2 stuks fruit eet blijf je gezond”! Wat is jullie mening daarover? 11. Wat is de mening in de klas? 12. De tijd van herstel bij ziekte is ook verschillend; zoek op internet van de volgende voorbeelden op hoe lang deze is. Bronnen: www.wikipedia.org www.infonu.nl www.diabetesfonds.nl www.astmafonds.nl ziekte Verkoudheid Tijd van herstel Griep Astma Diabetes 13 13. Wat is de conclusie van opdracht 9? 14. Als de ziekte blijft, dan noemen we dit? 15. Welke patiënten kunnen zich aansluiten bij een patiëntenvereniging? Plaats een x in het vak. ziekte patiëntenvereniging Verkoudheid Griep Astma diabetes 16. Welke taken heeft een patiëntenvereniging? 17. Zou jij lid worden van een patiëntenvereniging? Waarom wel/ niet? Noem 2 redenen waarom wel en 2 waarom niet! 14 18. Zoek op internet naar de logo`s van de volgende patiëntenverenigingen. Zie bronnen. Astma Diabetes Hartstichting Maag lever darm stichting 19. Waar in je omgeving ben je deze en andere logo`s, op het gebied van de gezondheid, tegen gekomen? 20. Hoe zien deze logo`s er dan uit? Waar staan deze logo`s voor? 15 Hoofdstuk 3 Voorbereidingen van een leskist Inleiding Heb je weleens nagedacht over wat het is om patiënt te zijn. Ja misschien dat je dacht was ik maar ziek dan kan ik lekker thuis blijven. Vraag je leerlingen die ziek thuis zijn geweest, dan hoor je vaak dat ze weer blij zijn om op school te zijn. Contact met hun vrienden en klasgenoten, weer iets kunnen doen etc. Als een klasgenoot diabetes heeft, een chronische ziekte , dan betekent dit voor hem of haar dat ze gewoon naar school komen, mee doen met de lessen. Naar huis fietsen, sporten. De dingen die jullie ook gewend zijn om te doen. Is dat allemaal gewoon! Doen ze inderdaad alles mee? Daarnaast kunnen jullie waarnemen dat er steeds meer jongeren zijn met overgewicht; vaak het gevolg van een verkeerde voeding en weinig beweging! Lopen deze jongeren na verloop van tijd het risico om diabetespatiënt te worden? Hoe komt het dat je diabetes krijgt? Zo ja waarom? Welke gevolgen heeft het voor je op korte termijn ( strak levensritme) en lange termijn ( blindheid, amputatie)? Een tijd geleden ben ik gestart met het maken van een leskist, met als thema “Diabetes”. Alleen door tijdgebrek is er nog niet veel van terecht gekomen! Graag wil ik jullie hulp hierbij! 1. Wat is een leskist? Zoek op internet. 16 2. Bij een leskist zit een handleiding. Waarvoor dient deze? 3. Waarom zou een leskist handig zijn bij het thema diabetes? 4. Er is al een start gemaakt met het verzamelen. Welke informatie is aanwezig? 2 voorbeelden zijn ingevuld. Folder, brochure enz. Diabetes mellitus Wat is diabetes type 1? Wat is diabetes type 2? Hyper, hypo Uitgegeven door Lloyds Apotheken Novo Nordisk 17 5. Of deze informatie hoort bij het thema weten we pas na de uitleg! We starten met de eerste folder: Diabetes mellitus van Lloyds Apotheken. Welke hoofdvragen komen in deze folder aan bod? 6. Op 5 hoofdvragen gaan we dieper in. Discussieer met de andere leerlingen en de docent over deze keuze? - 7. Jullie hebben een keuze gemaakt. Maak nu 10 deelvragen ( folder: Diabetes mellitus van Lloyds Apotheken) en 18 beantwoord deze. Daarna bespreek je de antwoorden met de klas en docent. 19 20 21 8. Onderzoek de andere folders / brochures etc. met je groepje. Vormen ze een geschikte aanvulling voor de leskist? Waarom wel/niet? 22 9. Bekijk de volgende stellingen en geef commentaar, is er voldoende informatie om de stellingen te beantwoorden of om je mening te vormen? ( Voor het begrip stelling: o.a www.wikipedia.org) Diabetes; dan word je niet oud. Met diabetes kun je niet deelnemen aan sociale activiteiten. Met diabetes tel je niet mee. Alle diabetespatiënten komen in een rolstoel. 10. Wat zou het voor jou beteken als jij diabetespatiënt bent? Of als jij chronisch ziek bent? 23 11. Bespreek de nieuwe informatie met jullie klasgenoten en docent; voor welke aanvullingen m.b.t. de leskist kies je? 12. De Diabetes-leskist is voor een gedeelte klaar. Ben je tevreden met het resultaat? Waarom wel / niet? 24 Hoofdstuk 4 Overgewicht en diabetes Inleiding Voeding is een eerste levensbehoefte, lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn word bevorderd. Met andere woorden ze komen je gezondheid ten goede. Het voedingsaanbod in Nederland is ruim. Als jullie de supermarkt binnengaan om snoepgoed etc. te kopen en je kijkt om je heen dan kun je dat zien. Misschien zie je dat ook niet, omdat je te zeer bezig bent met de keuze van je “tussendoortje”. Zoet, hartig, XXL verpakkingen, vul maar in. Schoolartsen constateren echter een toename van het gewicht bij jongeren. In Nederland is 1 op de 8 kinderen te zwaar. Overgewicht ontstaat in de meeste gevallen door verkeerde eetgewoontes en te weinig beweging. Welke risico`s brengt het met zich mee? 1. Wat is een tussendoortje? Zoek op internet, zie: bronnen 2. Wat is een snack? Zoek op internet! 3. Gebruik jij ook tussendoortjes, snacks? Zo ja welke? 25 4. Hoeveel frisdrank, drink jij per week? Geen 1 liter 2 liter 5 liter Meer Anders, 5. Noteer van een doordeweekse dag je snacks, tussendoortjes verbruik. Noteer dit ook van een zaterdag of zondag? Doordeweekse dag: Zaterdag / zondag 6. Noteer van dezelfde doordeweekse dag je lichaamsactiviteiten, zo ook van het weekend. Denk aan fietsen, trappen lopen, sporten etc. Doordeweekse dag: Weekend 26 7. Bereken het calorieën verbruik ( opdracht 5) met behulp van de Nederlandse Voedingsmiddelentabel of www.caloriecalculator.nl Noteer de berekening en geef het totaal aan! 8. Zoek m.b.v. de Nederlandse Voedingsmiddelentabel je energiebehoefte en aanbevelingen voor de voedingsstoffen per dag op. Leeftijd / geslacht. Noteer deze! 27 9. Hoeveel Kjoule / Kcalorie leveren de gebruikte tussendoortjes / snacks? Zoek dit op m.b.v. de Nederlandse Voedingsmiddelentabel. Bereken eerst het juiste gewicht. Snack, tussendoortje Gewicht van het product 10. Kjoule Kcal Totaal: Totaal: Hoeveel Kjoule/ Kcal blijft er nog over van de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid, om te verbruiken? 28 11. Hoeveel kcal heb je verbruikt ( opdracht 6)? Breng deze in mindering. We gaan er vanuit dat je die dag het ontbijt, de lunch en de warme maaltijd ook nuttigt. Deze zijn niet meegenomen in het onderzoek. Wat is het resultaat? 12. Van dezelfde snacks, tussendoortjes ( opdracht 8) zoek je het gehalte aan Koolhydraten, verzadigde vetten, cholesterol en natrium op. Snack, Koolhydraten Verz. tussendoortje Vetten gewicht g g Cholesterol Natrium mg mg 29 totaal 13. totaal totaal Maak een berekening van de volgende lunch. Kjoule Kcal K Verz. Voedings vet Middel gewicht totaal Choles terol natrium 70 g bruin brood 5 g margarine 30 g Cervelaat Worst 50 g donker Roggebrood 125 g Appel 2 dl halfv melk Totaal 14. Vergelijk deze lunch met opdracht 8. Wat is de conclusie? 30 15. “Suikerklontjes-onderzoek” 1 gram koolhydraat levert 17 kj / 4 kcal (bron: Nederlandse Voedingsmiddelentabel) 1 suikerklontje weegt 5 gram en levert dus Bekijk in opdracht 12 het totaal aantal koolhydraten, hoeveel suikerklontjes zijn dit. Tel de suikerklontjes af en leg ze voor je op tafel zodat het resultaat duidelijk zichtbaar is. Bekijk het resultaat in de klas ten aanzien van de suikerklontjes. Fotografeer de onderzoeksresultaten om deze op te nemen in de leskist en voeg er een uitleg bij; zodat als de leskist gebruikt gaat worden je een breed materialenaanbod aanreikt. Noteer hieronder de uitleg. 16. Van de voedingsstoffen (vraag 12) blijkt uit onderzoek dat ze bij een te hoog verbruik schadelijk zijn voor het menselijk lichaam. Geef van elke voedingsstof aan op welke manier(en) dat is. 31 koolhydraten Verzadigde vetten cholesterol natrium 32 17. Wat is de link tussen koolhydraat verbruik en diabetes? 18. Wat is de link tussen verzadigde vetten verbruik en diabetes? 19. Wat is de link tussen cholesterol verbruik en diabetes? 20. Wat is de link tussen natrium verbruik en diabetes 21. Wat zijn de chronische gevolgen voor een diabetespatiënt? 33 22. Wat zijn de gevolgen voor jou ? 23. Wat is de levensverwachting van een diabetespatiënt? 24. Wat is de levensverwachting van de gemiddelde Nederlander? Man: Vrouw: 25. Geef 5 voorbeelden van snacks / tussendoortjes met een lager Kjoule / kcal verbruik. Waarom deze keuze? 26. Welke informatie kun je naast het “suikerklontjesonderzoek” toevoegen aan de leskist? 34 Hoofdstuk 5 Leefstijl Inleiding Goed voorbeeld doet goed volgen. Kinderen kopiëren ( bewust of onbewust) het gedrag van hun ouders. Als ouders de hele avond met een zak chips voor de tv hangen, dan is het niet vreemd dat kinderen denken dat het anders beter is? Ouders die zelf dol zijn op wandelen en fietsen, hebben vaak ook actieve kinderen. Toch zien we de laatste jaren dat veel mensen minder bewegen. Kinderen worden met de auto naar school of de sportclub gebracht. Boodschappen worden vaak in één keer met de auto gehaald en in het huishouden bestaan overal apparaten voor. Wil je tv kijken? Je hoeft niet eens meer uit de stoel op te staan! Wist je dat kinderen in Nederland bijna gemiddeld 2 uren per dag televisie kijken! Dan hebben we het nog niet over computeren etc. Klinkt het bekend in de oren? Hoor jij er ook bij? 1. Wat is leefstijl? Zoek op internet, bronnen: o.a. www.rivm.nl www.sportjefit.nl www.lekkerlangleven.nl 2. Hoe ziet jouw leefstijl eruit? 35 3. Discussieer met de anderen in de klas over de resultaten, wat is de belangrijkste conclusie in de klas? Waarover ben je het meest verbaasd? 4. Wat zou jij willen veranderen en waarom? 5. Welke levensverwachtingen heb je? Rijk en oud worden? Geef voorbeelden. 6. Wat zijn je gezondheidsverwachtingen met je huidige leefstijl? Ook diabetes type 2? 7. Wat is de conclusie in de klas? 36 8. Steeds die keuze maken voor een gezonde leefstijl valt niet mee. Hoe zit dat eigenlijk met chronisch zieken, zoals een diabetespatiënt? Vergelijk de leefstijladviezen voor diabetici met de leefstijladviezen die je voor jezelf hebt opgezocht.( opdracht 1) Folders: Leven met diabetes-Leefstijl van de DVN Voorlichting diabetes eten & drinken van Novo Nordisk Diabetes patiënt Naam: 37 38 9. Bespreek de antwoorden met je klasgenoten en docent. Wat is de conclusie? Welke risico`s loopt een diabetespatiënt als hij / zij er zich niet aan houdt? 10. Heeft dit onderzoek invloed op je leefstijl? Waarom wel / niet? 11. Welke aanvullingen heb je voor de leskist? 39 40 Hoofdstuk 6 Voedingsadviezen Inleiding Patiënten die veel weten over hun ziekte en de aanpak ervan zijn over het algemeen gezonder, blijkt uit onderzoek.( Diabetes Fonds )Ze kunnen veel nadelige gevolgen voorkomen. Het Voedingscentrum geeft op het gebied van voeding goede informatie . Met de Nederlandse Voedingsmiddelentabel hebben jullie al kennis gemaakt. “De schijf van 5” is een ondersteunend middel bij het samenstellen van maaltijden en de folder “Voedingsadviezen bij diabetes” is handig voor diabetespatiënten. 1. Ga naar www.google.nl of www.voedingscentrum.nl en zoek informatie over de schijf van 5. 2. Welke producten zijn niet opgenomen in de schijf van vijf en wat is daar de reden van? 41 3. Voedingsmiddelen bevatten voedingsstoffen. Noteer deze. Zoek op www.voedingscentrum.nl ( vakken schijf van vijf) - 4. Wat is het verschil tussen een voedingsmiddel en voedingsstoffen. Schrijf dit in het kort op. 5. “Koolhydraten” is een verzamelnaam voor suikers, zetmeel, fructose en lactose. Geef hiervan voorbeelden. Bron: Voedingsadviezen bij diabetes. 6. Verteerbare koolhydraten worden in het lichaam omgezet in glucose, een belangrijke energiebron. De glucose wordt via het 42 bloed vervoerd naar lichaamscellen die energie nodig hebben. Energie voor de ademhaling, spijsvertering enz. Welke stof/ hormoon hebben de cellen nodig voor de glucoseopname? 7. Welk orgaan maakt dit hormoon? 8. Wat gebeurt er met een teveel aan glucose zonder dat hormoon? 9. Wat gebeurt er bij gezonde personen met een teveel aan glucose? 10. Hoe gaat dit in zijn werk bij een diabetespatiënt? 11. Wat is een normaal bloedglucosegehalte? 43 12. Wanneer is het bloedglucosegehalte te hoog? 13. Waarmee bepaal je de bloedglucose waarde? Zoek op internet www.mijnbloedglucosemeter.nl 14. Als diabetespatiënt ga je bewust(er) boodschappen doen! Waarop ga je letten? Geef voorbeelden. 44 15. Onderzoek Een van deze voorbeelden zijn de aanduidingen op de verpakking. Bekijk de volgende voedingsmiddelen en noteer welke aanduidingen er op staan. Voordat je de verpakkingen bekijkt neem je eerst de informatie door in het boekje: Voedingsadviezen bij diabetes. Dan start je met je onderzoek. Aanduiding Voedingsmiddel 45 16. Is het belangrijk voor een diabetespatiënt om te letten op deze? Waarom? 17. Welke van deze producten gebruik je thuis regelmatig? 18. Wat is daar de reden van; dat jullie deze producten thuis gebruiken? 46 19. In suikervrije kauwgum zit sorbitol. Wat is sorbitol? Zie bronnen. 20. Hoeveel suikervrije kauwgum gebruik jij per week? 21. Sorbitol heeft ook negatieve werkingen, welke en wat betekent dit voor je lichaam? 22. Onderzoek 47 Bekijk van de volgende suikervrije kauwgums de verpakking en noteer de antwoorden in het schema. Merknaam gewicht Kjoule Koolhydraten Sorbitol 23. Wat is de conclusie en waar zou je de kauwgum door kunnen vervangen? 24. Wat is de conclusie voor een diabetespatiënt en waar zou je de kauwgum door kunnen vervangen? 48 25. Welke aanvullingen zijn er voor de leskist? Hoofdstuk 7 zorg en preventie Inleiding Er gaat niets boven een goede gezondheid. Je weet nu dat een verkoudheid zo genezen is. Je geniet van die extra zorg en aandacht van je ouders, familie of vrienden. Met een verkoudheid hoef je vaak niet naar de huisarts. Een huismiddeltje zoals warme melk en honing of een geneesmiddel zoals Paracetamol van de apotheek, drogist of supermarkt kan al voldoende zijn. Toch is het prettiger om je gang weer te kunnen gaan. Je besteedt er waarschijnlijk meer zorg aan om de volgende keer niet verkouden te worden. Maar je wordt alleen maar ziek van een verkoudheid / griepvirus. Wel je jas aan doen en niet bezweet naar huis in de kou, want kou vermindert wel je weerstand! Mensen met een chronische ziekte ontmoeten vaak meer professionals bij hun ziekte. 49 1. Hoe voorkom je diabetes? Met het doornemen van de module zou je in staat moeten zijn om deze vraag te beantwoorden. Anders, zie bronnen. 2. Welke ziekten of gevolgen zijn er voor diabetespatiënt als hij / zij zich niet aan de adviezen en richtlijnen houdt? 3. De diabetespatiënt ontmoet een aantal beroepskrachten. Zoals huisarts, internist, diabetesverpleegkundige, diëtiste, oogarts / opticien, pedicure, fysiotherapeut. Op welke manier is het contact? beroepskracht Contact Huisarts 50 Internist Diabetesverpleegkundige Diëtiste Oogarts / opticien Pedicure Fysiotherapeut 4. Waar kun je de beroepsopleiding volgen? Geef ook de profielkeuze aan. Bronnen: Beroepenkrant laatste editie havo /vwo. beroep Huisarts opleiding profiel Internist Diabetesverpleegkundige Diëtiste Oogarts / opticien Pedicure Fysiotherapeut 51 5. Welke aanvullingen heb je voor de leskist? Hoofdstuk 8 diabetes spel Inleiding Een leuke test om te kijken of je de informatie begrepen hebt, is het maken van een “Diabetes-spel”. Anderzijds vormt het een mooie aanvulling voor de leskist m.b.t. het thema Diabetes. 1. Overleg in je groepje, welk bestaand spel neem je als uitgangspunt? 2. Ga het spel uitwerken. Verdeel de taken. Werk eventueel met “goedkope” materialen! Denk aan de spelregels. Taak leerling 52 3. Het spel zal straks door een andere groep beoordeeld worden. Aan welke criteria hoort het spel te voldoen? Vul deze vraag eerst met je groepje in. 4. Criteriaregels beoordelen in de klas; de regels zijn? 53 5. Het spelen van het “Diabetes-spel” Hoofdstuk 9 presentatie leskist Inleiding Tijdens deze module is hard gewerkt om materialen te verzamelen voor de leskist .Verschillende onderdelen zijn aan bod gekomen. Elke groep gaat nu een “Diabetes leskist” samenstellen. Om dit goed te kunnen doen zetten we nog een aantal vragen op een rij. 1. Voor welke leeftijdsgroep / doelgroep is de leskist? 2. Wat neem je als uitgangspunt voor de leskist? Een koffer, een doos? Wil jezelf hiervoor iets knutselen? 3. Welke materialen / folders enz. moeten er zeker in te zitten/ 54 4. Welke materialen enz. zijn extra leuk om te laten zien? 5. Een handleiding kan je helpen om de presentatie volgens plan te laten verlopen. Maak een handleiding voor je leskist. 55 6. Test de handleiding en leskist uit. Wie of welke personen nemen jullie als testpanel? 7. Zijn er aanvullingen nodig, zo ja welke? 8. Nu komt de echte presentatie. Daarvoor hebben we een gast uitgenodigd. Deze persoon zal jullie presentaties beoordelen en aangeven wie de uiteindelijke winnaar is. 56 Evaluatie Hoe vond je het onderwerp van deze module? Welk onderdeel heb jij het leukste uitgewerkt? Welke kennis heb je nu bijgeleerd? 57 Welke kennis heb je bijgeleerd m.b.t. tijdelijk ziek zijn en chronisch ziek zijn? Vraag 1.Ik vond deze module leuk? Antwoord 1–2–3–4-5 2. Ik vond deze module leerzaam? 3. Ik vond deze module moeilijk 1–2–3–4 -5 4.Ik heb een beter beeld gekregen van de studies en beroepen in dit werkveld 1–2–3–4-5 1–2–3–4 -5 58 Bronnen Leven met diabetes / leefstijl Leven met diabetes / insuline spuiten Zorgboeken en Zorgcd-roms / diabetes Orgaandonor Suikerziekte en het oog www.diabetesfonds.nl www.griep.nl www.preventiediabetes.nl www.hartstichting.nl www.astmafonds.nl www.infonu.nl www.mlds.nl www.google.nl www.caloriecalculator.nl www.sportjefit.nl www.martiniziekenhuis.nl www.vumc.nl DVN DVN Stichting September Nierstichting Eyescan www.nierstichting.nl www.stichtingvoorafweerstoornissen.nl www.rivm.nl www.avogel.nl www.wikipedia.org www.lekkerlangleven.nl www.mijnbloedglucosemeter.nl www.dewereldisjesportschool.nl www.cholesterol.nl www.afslankacademie.nl www.oogartsenpraktijk.be Folders, brochures: Diabetes mellitus Verkoudheid / griep / koorts Hart- en vaatziekten Cholesterol Wat is diabetes type 1 Wat is diabetes type 2 Hyper, Hypo Schijf van 5 Nederlandse Voedingsmiddelentabel Voedingsadviezen bij diabetes Lloyd Apotheken Lloyd Apotheken Lloyd Apotheken Lloyd Apotheken Novo Nordisk Novo Nordisk Novo Nordisk Voedingscentrum Voedingscentrum Voedingscentrum Beroepenkrant laatste editie Havo /VWO Tijdschrift “Chronisch Ziek” Tijdschrift “Zonnebloem” 59