Kohlbrugge_TwaalfTwaalftallen

1
Titelblad
TWAALF TWAALFTALLEN PREKEN
Door
Dr. H. F. Kohlbrügge
Predikant te Elberfeld, Duitsland
STICHTING DE GIHONBRON
Voltaweg 18
4338 PS MIDDELBURG
2002
Aangepas vir Logos deur dr AH Bogaards (Suid-Afrika)
www.enigstetroos.org
2
Contents
Titelblad .............................................................................................................................. 1
VOORWOORD .................................................................................................................. 8
Eerste Twaalftal................................................................................................................. 13
1. Psalm 45:14-16............................................................................................................. 13
2. Psalm 65:5 .................................................................................................................... 25
3. Romeinen 7:14 ............................................................................................................. 39
4. Hebreeën 12: 22-24 ...................................................................................................... 58
5. Johannes 17:26 ............................................................................................................. 72
6. 2 Kronieken 29:27b ...................................................................................................... 87
7. Handelingen 9:31b ..................................................................................................... 101
8. 1 Koningen 6:23 ......................................................................................................... 116
9. Romeinen 5:9 ............................................................................................................. 134
10. Romeinen 8:28 ......................................................................................................... 152
11. Psalm 51:8 ................................................................................................................ 170
12. Johannes 1:1b ........................................................................................................... 186
Tweede Twaalftal ............................................................................................................ 204
13. Hebreeën 12:14 ........................................................................................................ 204
14. Romeinen 6:2 ........................................................................................................... 218
15. Micha 4:8.................................................................................................................. 233
16. Romeinen 6:15 ......................................................................................................... 250
17. Romeinen 9:18 ......................................................................................................... 266
18. Psalm 149:4b ............................................................................................................ 282
19. Romeinen 6:6a.......................................................................................................... 298
20. Genesis 15:7-17 ........................................................................................................ 314
21. Romeinen 6:6b ......................................................................................................... 334
22. Mattheüs 6:9-10........................................................................................................ 354
AANHANGSEL: LEERREDE OVER MATTHEÜS 6:11-13. ..................................... 372
3
23. Mattheüs 6:11-12...................................................................................................... 384
24. Mattheüs 6:13 ........................................................................................................... 402
Derde Twaalftal ............................................................................................................... 415
25 Leviticus 14:1-8......................................................................................................... 415
26. Leviticus 14:9-11...................................................................................................... 427
27. Leviticus 14:12-20.................................................................................................... 438
28. 1 Korinthe 11:23b-26 ............................................................................................... 448
29. Johannes 14:6 ........................................................................................................... 457
30. Johannes 4:1-26 ........................................................................................................ 466
31. Johannes 4:34 ........................................................................................................... 477
32. Lukas 19:1-10 .......................................................................................................... 486
33. Mattheüs 25:14-30.................................................................................................... 499
34. Johannes 10:27-30 .................................................................................................... 513
35. Mattheüs 22:1-14...................................................................................................... 522
36. 1 Timotheüs 2:5-6 .................................................................................................... 533
Vierde Twaalftal .............................................................................................................. 545
37. Lukas 11:33-36 ......................................................................................................... 545
38. 1 Korinthe 1:24b....................................................................................................... 557
Napreek: 1 Korinthe 1:24b ............................................................................................. 569
39. Lukas 17:5-10 ........................................................................................................... 582
NAPREEK. Psalm 22:11................................................................................................ 592
40. 2 Korinthe 5:10......................................................................................................... 602
41. Jesaja 56:2 ................................................................................................................ 612
42. Exodus 20:7 .............................................................................................................. 629
43. Numeri 19:1-19 ........................................................................................................ 647
Van de Rode Koe. 1 ....................................................................................................... 647
Van de Rode Koe. 2 ....................................................................................................... 656
Van de Rode Koe. 3 ....................................................................................................... 663
4
Van de Rode Koe. 4 ....................................................................................................... 671
44. Exodus 20:17 ............................................................................................................ 679
Napreek: Genesis 1:1-13 ................................................................................................ 700
BEANTWOORDING DER VRAAG: "WAT IS ZALIG WORDEN"? ........................ 711
45. Hebreeën 12:11 ........................................................................................................ 720
46. Hebreeën 12:2 .......................................................................................................... 731
47. 1 Petrus 3:15-22 ....................................................................................................... 109
48. Deuteronomium 33:2................................................................................................ 111
Vyfde Twaalftal............................................................................................................... 130
49. 1 Johannes 1:7 .......................................................................................................... 130
50. Genesis 32:31 ........................................................................................................... 144
51. Lukas 9:28-36 ........................................................................................................... 159
52. Jesaja 40:28-31 ......................................................................................................... 176
53. Numeri 6:23-27 ........................................................................................................ 194
54. Psalm 68:20-21......................................................................................................... 210
55. Jozua 24:14-27 ......................................................................................................... 229
56. Lukas 3:21-22 ........................................................................................................... 250
57. Romeinen 3:1-8 ........................................................................................................ 265
58. Psalm 18:21-25......................................................................................................... 280
59. Galaten 4:21-31 en 5:1 ............................................................................................. 293
60. Hebreeën 13:20-21 ................................................................................................... 311
Sesde Twaalftal ............................................................................................................... 326
61. Psalm 84:12 .............................................................................................................. 326
62. Psalm 138:8 .............................................................................................................. 341
63. Ezechiël 36:27 .......................................................................................................... 354
64. Efeze 2:10 ................................................................................................................. 366
65. Johannes 6:40 ........................................................................................................... 380
66. Galaten 4:30b ........................................................................................................... 395
5
67. Galaten 4:27 ............................................................................................................. 409
68. Filippensen 1:11 ....................................................................................................... 422
69. Galaten 5:16-17 ........................................................................................................ 434
70. Romeinen 6:19 ......................................................................................................... 448
71. Romeinen 6:22 ......................................................................................................... 461
72. Romeinen 8:8-11 ...................................................................................................... 476
Sewende Twaalftal .......................................................................................................... 488
73. Galaten 5:24 ............................................................................................................. 488
74. Genesis 48:20b ......................................................................................................... 500
75. Spreuken 8:29b-31 ................................................................................................... 513
76. Johannes 11:1-44 ...................................................................................................... 527
77. Psalm 84:5 ................................................................................................................ 544
78. Hebreeën 9:27-28 ..................................................................................................... 557
79. Galaten 3:13 ............................................................................................................. 571
80. Hebreeën 10:19-24 ................................................................................................... 585
81. Efeze 1:15-22a.......................................................................................................... 600
82. Psalm 46:5 ................................................................................................................ 616
83. 1 Johannes 3:9 .......................................................................................................... 631
84. Markus 16:16............................................................................................................ 647
Agtste Twaalftal .............................................................................................................. 662
85. 2 Korinthe 3:17......................................................................................................... 662
86. Openbaring 21:5-7.................................................................................................... 674
87. Psalm 130:7-8........................................................................................................... 688
88. Titus 2:11-14 ............................................................................................................ 703
89. 1 Timothéüs 1:15...................................................................................................... 719
90. 1 Timothéüs 1:15b.................................................................................................... 732
91. Hebreeën 4:14-16 ..................................................................................................... 746
92. Hebreeën 5:8-9 ......................................................................................................... 759
6
93. Psalm 40:7-9............................................................................................................. 772
94. Psalm 110:4 .............................................................................................................. 788
95. Hosea 14:9 ................................................................................................................ 803
96. Psalm 84:13 .............................................................................................................. 815
Negende Twaalftal .......................................................................................................... 822
97. 2 Kronieken 7:13-14................................................................................................. 822
98. Richteren 7:16 .......................................................................................................... 833
99. Psalm 105:7-8........................................................................................................... 843
NASCHRIFT. ................................................................................................................. 856
100. Psalm 71:19-22....................................................................................................... 863
101. Markus 9:24............................................................................................................ 873
102. Psalm 93 ................................................................................................................. 882
103. Lukas 1:5-13 ........................................................................................................... 896
104. Lukas 1:14-16 ......................................................................................................... 908
105. Lukas 1:17 .............................................................................................................. 920
106. Lukas 1:18-25 ......................................................................................................... 929
107. Psalm 22:27 ............................................................................................................ 940
108. Lukas 2:1-14 ........................................................................................................... 949
EERSTE KERSTPREEK. .............................................................................................. 950
TWEEDE KERSTPREEK. ............................................................................................ 959
DERDE KERSTPREEK. ............................................................................................... 965
MEDEDELINGEN UIT DE PREEK OVER JESAJA 26:3, ......................................... 973
MEDEDELINGEN UIT DE PREEK OVER 1 SAM. 7:12b, ........................................ 978
MEDEDELINGEN UIT DE PREEK OVER JESAJA 9: 6, .......................................... 982
Tiende Twaalftal ............................................................................................................. 987
109. Lukas 2:22-24 ......................................................................................................... 987
110. Lukas 2:2:25-28...................................................................................................... 997
111. Psalm 119:17 ........................................................................................................ 1009
7
112. Lukas 2:29-32 ....................................................................................................... 1020
113. Lukas 2:33-34a ..................................................................................................... 1033
114. Lukas 2:34b-35 ..................................................................................................... 1045
115. Kolossensen 3:1-5 ................................................................................................ 1057
TWEEDE LEERREDE. ............................................................................................... 1069
116. Prediker 4:12 ........................................................................................................ 1083
117. 1 Johannes 1:3 ...................................................................................................... 1092
118. Jeremia 31:7 ......................................................................................................... 1107
119. 2 Johannes: 9b ...................................................................................................... 1119
120. 2 Johannes: 9 ........................................................................................................ 1131
Elfde Twaalftal .............................................................................................................. 1143
121. 2 Johannes: 12b .................................................................................................... 1143
122. 1 Johannes 2:6 ...................................................................................................... 1155
123. Kolossensen 2:10-12 ............................................................................................ 1167
124. Romeinen 6:3-4 .................................................................................................... 1179
125. Hebreeën 1:1-2 ..................................................................................................... 1189
126. Hebreeën 1:3 ........................................................................................................ 1202
127. Hebreeën 1:4-6 ..................................................................................................... 1214
128. Hebreeën 1:7-9 ..................................................................................................... 1224
129. Hebreeën 1: 10-12 ................................................................................................ 1236
130. Handelingen 4:12 ................................................................................................. 1247
131. Hebreeën 1:13-14 ................................................................................................. 1256
132. Genesis 3:15 ......................................................................................................... 1268
Twaalfde Twaalftal ....................................................................................................... 1276
133. Genesis 22:18 ....................................................................................................... 1276
134. Deuteronomium 18:15-19 .................................................................................... 1287
135. 2 Samuël 7:13 ....................................................................................................... 1299
136. Johannes 1:1-3 ...................................................................................................... 1311
8
137. Johannes 1:4a ....................................................................................................... 1323
138. Johannes 1:4b ....................................................................................................... 1334
139. Johannes 1:5 ......................................................................................................... 1346
140. Johannes 1:6-13 .................................................................................................... 1356
141. Johannes 1:14 ....................................................................................................... 1369
142. Johannes 1:15-18 .................................................................................................. 1385
143. Mattheüs 25:1-13.................................................................................................. 1396
144. Mattheüs 25:1-13.................................................................................................. 1405
VOORWOORD
Bij de eerste uitgave van de tweede leerrede
De vertaling van J. H. ALBRECHT was voorzien van een "Voorrede", die wij om haar
historische waarde hier laten volgen.
"Ziedaar geliefde lezer! Een tweede leerrede van onze (niet om een goddeloze wandel - of
openbaar schuldig staande aan de overtreding der Goddelijke of burgerlijke Wetten - maar
om de belijdenis en het vasthouden aan de Waarheid - en de gehechtheid aan de Heere, de
eer Zijns groten Naams en het heil der Gemeente van Christus - zó zeer miskende als
mishandelde en verguisde, toch zo eerwaardige als beminnenswaardige broeder H. F.
Kohlbrügge.
Deze leerrede, ofschoon vroeger dan de vorige uitgesproken, is nochtans later door de druk
aan het licht gekomen. Hoewel ik vooruit wist, dat die door ons in Januari 2 uitgegeven
Leerreden getiteld: Ellende en Verlossing, enz. niet door de kinderen dezer wereld (want
9
aldaar heerst verblindheid en werkt de duivel, en dezulken bekommeren zich niet om die
dingen aangaande het Koningrijk van Christus) maar dat dezelve van de zijde der
eigenzinnige en wettisch gezinde kinderen van God, die het nog liever met de werken der
wet houden (hoewel zij het niet zien) dan in Christus (zonder de werken der Wet) de gehele
vrijheid der vrijgekochte slaven te genieten en in Hem te roemen; - dat zij, zeg ik, aldaar
een slecht onthaal hier en elders ontmoeten zou, - gelijk de uitkomst bevestigd heeft. Dit
bedroeft ons, maar zulks is volstrekt niet algemeen. Nee, de Naam des Heeren alleen zij
daarvoor de eer en de lof toegebracht, dat Hij ook dit van de mens verachte stuk als slijk,
door de kracht des Geestes, op ons ootmoedig gebed heeft willen gebruiken, ten einde de
kwalijkziende, wettische Sionieten de ogen te verlichten en het hart te verruimen. Gelijk
mij heden nog (terwijl ik dit op het papier nederzet) de verblijdende ervaring wedervoer,
door een oud en beproefd Christen, welke mij verhaalde, welk een licht van inzien in des
Heeren Woord en het verderf van zijn diepe ellende, niet alleen hem, maar ook Zijn
echtgenote (die zo wettisch gezind zijnde, dat hij haar deze leerrede bijkans niet in handen
durfde te geven) onder het lezen en herlezen geschonken was.
Van elders schreef men mij onder andere: "Zend mij spoedig nog een partij Leerredenen
"Ellende en verlossing", enz.: want dezelve worden mij als banket, als ware het, uit de
handen gerukt, en de Heere heeft er een verlichtende en verblijdende zegen in
gelegd - geen wonder! Want het is een apostolische verkondiging over de Ellende des
mensen en de verlossing in Christus."
Een ander verzocht andermaal om een aantal dezer Leerredenen en schrijft: "De vijftig,
door u gezondene, zijn reeds met graagte, als verslonden; en nog dagelijks is er aanvraag
naar meerdere".
Wonderlijk; (in spijt des duivels, die zich blind ziet, met allen die hem willen in de handen
werken) is deze preek zo hier als elders tot zegen en men begint het geestelijke renteleven
te kiezen. Trouwens, wie wil ook werken, die goed genoeg bezit, om er van te leven?
Wonderlijk voorwaar; elke week worden zo vele honderden preken in het vaderland
gedaan, en, men hoort niets van dezelve! Maar nu, terwijl er slechts één Leerrede van onze
vriend en broeder het licht ziet. Door een enkele preek wordt de hel in beweging gebracht;
en alle papier-Christenen komen in opstand om hun Christus van papier te beschermen!
Ook is er reeds sterke aanvraag naar die preek over Psalm 45, zo binnen als buiten deze
stad, en: "wij hopen, ook eerlang op dezelve onthaald te worden."
10
Nog een ander schrijft: "Over de door u vertaalde preek van broeder Kohlbrügge is hier een
grote vreugde onder de vromen geweest. Tot mijn grootste verwondering en hartelijke
dankzegging aan de Heere! Is er niemand onder hen, die de minste aanmerking gemaakt
heeft. Allen hebben onder het lezen derzelve geleefd, hoe onderscheiden dezelve ook
betrekkelijk der vorming, des wegs en der leiding zijn mogen. Ook velen van de Lutherse
Gemeente hebben zich de preek aangeschaft. Idem: leden, uit die levenloze kerk! - Ik heb
dezelve vrijmoedig aan allen gegeven enz. - De voorrede heeft mij grotelijks verheugd: ik
vind dezelve waar, schoon, passend en een woord juist ten rechten tijde gesproken. Het
staat daar als een getuige tegen de tegenstanders en alle schijnheiligen; hoe onoprecht zich
de eerste ook voordoen, deze woorden kunnen zij niet smoren!"
En nog vele anderen getuigen van de zegen dezer Leerrede, maar het is meer dan genoeg
voor mij (en alle Evangelische Christenen) om mij aan te sporen, ook deze Leerrede, met
de grootste, Christelijke vrijmoedigheid vertaald, thans uit te geven, mij noch in het een
noch in het andere te laten binden. Zo heb ik wederom vrij vertaald, en ook enige vertaalde
coupletjes tot plaatsvulling, en God geve tot verhevener einden, er bijgevoegd.
Niet twijfelende, of de Heere zal ook dit werkje door Zijn vruchtbaarmakende Geest, Sion
zegenen. En och, mocht hetzelve nog velen kwalijkzienden in Israël tot een verlichtende
balsem, door de almachtige genade des Heeren, verstrekken; opdat Zijn Naam in Israël
verheerlijkt, het heil van Zijn arm en zo ontluisterd volk, en alzo ook mijn doel bevorderd
worde.
DE VERTALER.
Daar ik anders voornemens was dezelve in de Duitse uitgave van deze leerrede staat voor
de Inleiding der preek een Vers van LUTHER; ter wille van de volledigheid laten wij dit
hier met een vrije vertaling volgen:
Sie ist mir lieb, die werthe Magd,
Und kann sie nicht vergessen;
11
Lob, Ehr' und Zucht von ihr man sagt,
Sie hat mein Herz besessen.
Ich bin ihr hold,
Und wenn ich sollt'
Gross Ungluck han,
Da liegt nichts dran;
sie will mich des ergetzen
Mit ihrer Lieb' und Treu' an mir,
Die sie zu mir will setzen,
Und thun all mein Begier.
De hier bedoelde coupletten zijn een vertaling van het lied wat eerder stond in het
"Amsterdamse Zondagsblad De waarheid." Jaargang 1888, bladzij 261.
Dat is vertaald:
Zij is mij lief, des Heeren Bruid,
Ik kan haar niet vergeten,
Inwendig blinkt ze in schoonheid uit
Elk moet haar dierbaar heten.
Zij heeft mijn hart;
Genaakt mij smart, O, 't felst verdriet,
Dat deert mij niet:
Zij schenkt mij vreugd in 't leven;
Haar trouwe blijkt mij keer op keer,
Haar liefde wil mij geven,
12
Al wat ik slechts begeer.
13
Eerste Twaalftal
1. Psalm 45:14-16
Hoe wondervol is toch de getrouwe God in de leiding met Zijn heiligen! Hij maakt hen
geheel teniet, opdat Hij alleen in hen groot wordt. Hij laat hen alles verliezen, opdat Hij
door hen in waarde wordt gehouden. Hij ontneemt hun alles, opdat Hij alles met Zichzelf
vergoede. Het doel kennen wij, het is de verheerlijking van Zijn Naam, en onze bevestiging
en ons duurzaam geluk in en bij Hem. Hij maakt ons geheel en al lege vaten, om ons alleen
uit Zijn volheid geheel te vervullen. Het onze verderft ons, en wij verderven onszelf
dagelijks. Hij alleen heeft alles welgemaakt, en Hij alleen maakt Zijn volk zalig van hun
zonden. En wil Hij nu een mens eens recht doen ondervinden, wat een arm zondaar aan
Zijn liefde heeft en eeuwig hebben zal, dan slaat Hij hem een diepe, zeer diepe wond. Hij
alleen heelt ze dan ook, en giet er later de vreugdeolie in. Wie dit ondervonden heeft, die
roept in het gevoel van diepste smart uit: "De Heere doet het, en al slaat Hij mij ook nog
dieper wond, dan wil ik Hem des te meer en des te inniger liefhebben; en al wilde Hij mij
ook doden, dan wil ik toch op Hem hopen."
Intussen duizelt het dikwijls een mens, die de reis naar Jeruzalem een maakt, en hij geraakt
in twijfelmoedigheid aangaande zijn Leidsman en God. - Daar krijgt de pelgrim Jeruzalem
in het oog; vrolijk neemt hij de pelgrimsstaf op, en meent dat hij er nu spoedig zal zijn.
Maar de weg wordt smal en steil; hier een hol met leeuwen en draken; daar een kloof met
14
slangen; hier een afgrond, dáár een afgrond; gevaren en vijanden: een zeer grote menigte.
"Maar wie heeft u gezegd, dat dit de weg naar Jeruzalem is, en dat u daar aankomen zult!"
Zo fluistert hem een in het oor, die hem voorbij sluipt. En deze wijst hem beneden in het
dal het heerlijke Sodomsoord, opdat hij hem op zijn weg doet vallen. En de pelgrim heeft
nóch Jeruzalem, nóch zijn Leidsman meer in het oog, en denkt: het is nu met mij gedaan!
Daar meent een Eva, dat zij "den Man heeft verkregen, de Heere" - en zie, haar zoon is een
moordenaar. Daar wacht Abraham op de belofte; eindelijk wordt ze vervuld; in zijn hoge
ouderdom ontvangt hij een zoon, - en moet met hem naar Moria. Daar is een David tot
koning gezalfd … en vreest nog eens als balling te zullen omkomen!
Ja, hoe zij allen ook mogen heten, de gelouterden, - en waar is de Christen, die niet een
dergelijke weg werd geleid? Hij bad om dit of dat; hij ontving het …en God ontnam het
hem weer.
Daar meent een weduwe, dat de vrienden van haar man of haar zoon haar steun zullen zijn,
… de vrienden blijven weg, de zoon gaat in het graf. Daar menen wezen, dat zij toch wel
door de wereld zullen komen, want zij hebben geld, … en de voogden onttrekken hen hun
goed. Daar verheugt zich een Gemeente over het bezit van een gelovig leraar … en deze
moet naar elders vertrekken, of wordt uitgeworpen. Daar geeft de Heere een mens ijver
tegen de vijanden … en Hij laat het de vijanden gelukken, en bindt hem handen en voeten,
zodat hij tot op de beenderen verteerd wordt.
Daar heet het: "Mijn vrede laat Ik u", … en bij het minste woord, dat wij spreken, is er
oorlog. Daar heet het: "Ik zal u niet begeven", … en als de wereld ons uit het boek van haar
leven heeft geschrapt, gaan wij onze weg, als behoorden wij niemand toe. Het schijnt ons
toe, als hadden wij alleszins goede hoop, als stond nu onze berg vast, en … voor wij er op
verdacht zijn, liggen wij op de grond. Geen dag rust, geen blijven op de hoogte; steeds
meer in de diepte … en toch naar Boven! Steeds "per desperata", - door het wanhopige
heen, - en van alles ontbloot en ontledigd. Steeds: "per contraria", - door het tegenstrijdige
heen, - Zó ligt de weg!
De Gemeente heeft er een voorgevoel van, dat de toekomst van de Messias aanstaande
moet zijn. Hij komt, … waar is nu de verlossing? (Ach! Op hoe menige Kerstdag is al een
Bartholomeüsnacht gevolgd.) Herodes moordt in Bethlehem: ook de Messias moet
uitgeroeid worden … en Rachel wil zich niet laten troosten, want het is met haar gedaan.
Zie, daar komt de Heere, Die gelukkig ontkomen was, weer uit Egypte! Dat had men niet
15
verwacht, maar nu … nu zal de verlossing toch wel gekomen zijn?! Ach, daar slaat men de
Verlosser aan het kruis, sluit Hem in het graf, reeds is het de derde dag, … en de Kerk
meent, dat het met haar gedaan is.
Zo is het steeds gegaan, en zo zal het blijven: zalig hij, die zichzelf en zijn weg, en wat hij
is en wat hij heeft, zijn God steeds in handen stelt, en zichzelf oordeelt en aanklaagt, en
bekent, dat het met hem gedaan is en onze kracht des Heeren alleen is.
Vóór het daartoe komt, moet de ziel dikwijls met de 44ste Psalm roepen: "Waak op,
Heere!" Dit roepen hoort de Heere. En terwijl wij op de weg met allerlei tegenheden
hebben te kampen, en de golven van aanvechting en droefheid ons overstelpen, terwijl de
boze woedt met list en goud en geweld, of met verdrukking en uitwerping, met rad en
brandstapel, hetgeen ons alles uit genade overkomt, opdat wij niet met Babylon ter hel
varen, - geeft ons de Heere een onderwijzing, opdat wij niet aan Hem geërgerd worden, een
vertroosting en een bruidslied, waarmee alleen reeds de Gemeente, als zij het in gelove
zingt, alle macht van de hel in banden slaat.
Opdat wij dit recht mogen verstaan, schenke ons de Heere Zijn Geest, Die de doden
opwekt, en Zijn genade.
Tekst: Psalm 45: 14-16.
"Des Konings dochter is geheel verheerlijkt inwendig; haar kleding is van gouden
borduursel. In gestikte klederen zal zij tot den Koning geleid worden; de jonge
dochteren, die achter haar zijn, hare metgezellinnen, zullen tot U gebracht worden. Zij
zullen geleid worden met alle blijdschap en verheuging; zij zullen ingaan in des Konings
paleis."
Hoe trouw en barmhartig is de Heere! Hij is steeds nabij, hoe ver Hij ook verwijderd
schijnt. Hij troost Zijn volk in hun aanvechtingen, en als de golven van de zee hen schijnen
te zullen verzwelgen, dan verschijnt Hij en zegt: "Vrees niet, Ik ben uw God. Ik ben de
Uwe, en gij zijt de Mijne!" En de ziel ligt met Johannes aan de borst van de Heiland, en
laat de vijanden woeden en heeft alles in haar God.
16
Wie zit er van u, volk van God, in het stof? Hij heffe zijn hoofd omhoog! Wie ziet
wachtend uit in verdrukking? Wie wordt gedrongen door de menigte van zijn zonden en
her- en derwaarts geslingerd door een zee van twijfeling en van aanvechtingen van de
vijand? Bij wie is alles duisternis rondom, zodat hij geen licht ziet? Wie gaat gebukt onder
de last van menigvuldig lijden? Wie ziet zijn heiligingsplannen en zijn geestelijkheidskaartenhuisjes altijd weer weggeblazen? Wie vreest de laatste vijand, de dood, of meent,
dat zijn verwachtingen van de Heere ijdel zijn? Die worde goedsmoeds, ziende, hoe de
Geest der aanneming tot kinderen, door Welken wij stamelen: "Abba, Vader!" tot
onderwijzing en tot vertroosting in onze tekst getuigt:
1. Van de tegenwoordige heerlijkheid der Gemeente in en met Christus.
2. Van de daarop volgende heerlijkheid dezer Gemeente bij Christus. (Wie in de vreemde
is, hoort graag iets van het vaderland.)
I.
Van de tegenwoordige heerlijkheid der Gemeente in en met Christus.
"Des Konings dochter is geheel verheerlijkt inwendig." Dit getuigt de Geest, en hierin
troost God Zijn dierbaar Sion. Dit woord wordt een steeds kostelijker kleinood, hoe meer
men het beschouwt.
Wanneer maar eerst kruis, angst, nood, vervolging en allerlei tegenspoeden, zoals sekten,
samenrottingen en ketterijen over ons komen, over ons die geloven; wanneer de macht der
zonde in of over ons toeneemt, en de oude Adam steeds krachtiger zich weet op te werken,
terwijl hij reeds lang gedood scheen; wanneer wij geacht worden als slachtschapen;
wanneer alles ons aanfluit; wanneer onze naburen en bekenden ons schuwen, of onze
vrienden ons aan ons lot overlaten,; wanneer wij van angst en vrees niet meer weten, waar
wij heen moeten; wanneer wij aller afschrapsel zijn geworden en in onze eigen ogen een
voorwerp van afschuw en walging worden - zoals het de Kerk en iedere gelovige ziel in het
bijzonder nu en dan ondervindt, - dán strekt het ons recht tot troost, dat wij een Koning
toebehoren. En hoe meer ons nu al het andere, geld, goed en eer ontvalt, des te heerlijker
betoont Hij Zich aan ons.
Een Koning behoren wij toe! U kent Hem toch, de Man Die bloed zweette in Gethsémané?
De "Ecce homo" [zie, de Mens], Die de hele Heiden- en Jodenwereld uitwierp in Gabbatha,
Die op Golgotha van God werd verlaten, Die Zichzelf ontledigde en de gestaltenis van een
17
dienstknecht aannam. Deze is de Koning van Zijn Gemeente! En wie Hem liefheeft in Zijn
kruisgestalte, die prijst Hem ook in Zijn heerlijkheid.
Wanneer wij roepen: "wees ons genadig, o God, en ontferm U onzer!" Dán geeft Hij ons de
vreugde Zijns heils, en leidt ons Zijn liefde in. En het hart zingt Hem een loflied, wanneer
van Zijn lippen deze woorden vloeien: "Wees getroost, Mijn zoon; grijp moed, Mijn
dochter, uw zonden zijn u vergeven!"
Wanneer Hij ons de genade geeft, met Hem te lijden, dán toont Hij ons, waar vader,
moeder, vrouw, kind, of wat ook, ons verlaat, dat Hij de Schoonste is onder de mensen.
Wanneer de wereld ons uitwerpt, dán drukt Hij ons aan Zijn borst, en opent ons Zijn hart.
Wanneer alle andere harten voor ons gesloten zijn, dan, als wij roepen: "in ons is geen
kracht, maar onze ogen zien op U!" Dán toont Hij ons, dat Hij Zich kloek weet te gedragen
en de tirannen plaagt om onzenwil, dat Hij de machtigen der aarde bindt en de volkeren
neerwerpt door Zijn pijlen.
En roepen wij: "Hoelang, Heere, hoe lang zult Gij ons bloed niet wreken aan degenen, die
op aarde zijn, die de waarheid in ongerechtigheid ten onder houden?" Dán toont Hij ons dat
Hij reeds lang onze zaak, die Hij tot de Zijne heeft gemaakt, op Zich heeft genomen, en dat
Hij weldra zal komen, om ook de laatste tegenstand te verbreken.
Wankelt en bezwijkt alles om ons heen, heeft het de schijn, dat het met ons en de Kerk
welhaast zal gedaan zijn, dán toont Hij ons, dat Zijn troon onwankelbaar staat. Dan
openbaart Hij ons de alles overwinnende heerschappij van Zijn Kerkregering; dat Hij het
van de Vader ontvangen heeft, en dat Hij Geest genoeg heeft, om ons zo overvloedig te
schenken dat wij getuigen van Zijn waarheid blijven; er moge daartegen razen wat kan en
er de moed toe heeft. Zó werkte de Geest der blijdschap in het hart van de predikant Junius,
toen deze te Antwerpen - bij het licht van de brandstapel en het gezicht van het schavot,
waarop een getrouw getuige gemarteld werd, - met deze Koning Zijn 'Sulamith' troostte.
Zodanig is Sions Koning, en Hij laat niet te schande worden, die op Hem wachten!
En de Geest noemt de Gemeente: de dochter van deze Koning! Dat is een woordje dat uit
Christus' ingewanden, uit Gods teer moederhart vloeiende, rijke troost aanbrengt. De
Gemeente van Christus, en iedere gelovige ziel in het bijzonder heten Christus' bruid,
duive, zuster en dochter! Welk een heerlijkheid! Ach, waarom zitten wij gelovigen altijd
zo in de hoek, en waarom verbergen wij ons, als zelfs de geringste vijand op ons afkomt?
Waarom zijn wij zo mager, en waarom kwellen wij ons zo, wij koningskinderen? Aan zo'n
18
kroonprinses van hemel en aarde, die al deze heerlijkheid en de volheid van God de hare
mag noemen, kan immers het Rijk niet ontnomen worden!
O! de Heere weet het: zij was vroeger een dochter des duivels en een bruid der hel, een
buit des doods en een erfdeel des afgronds. Maar toen zij daar zo op het veld lag in haar
bloed, dood in zonden en misdaden en zonder God; - toen sloeg het uur van eeuwige liefde.
De Vader gaf haar aan Christus, en zette haar in Christus, en zeide: "gij zult leven, ja gij
zult leven." Christus ontrukte haar aan de macht van de duivel en de dood, nam haar stenen
hart weg en gaf haar een vlesen hart. En Hij stelde haar in vrede en vreugde door Zijn
Geest, tot eer van Zijn heilige Naam. De Vader trok haar naar de Raad van Zijn wil, tot
prijs van Zijn genade, waardoor Hij haar van eeuwigheid had liefgehad, uit louter
barmhartigheid door de Geest tot de Zoon. En de Zoon bracht haar, gereinigd van alle haar
zonden, zowel van die van het verleden als van de toekomstige, terug tot de Vader. Hij zei:
"Vader, Ik wil, dat waar Ik ben, ook die zijn, die Gij Mij gegeven hebt." En nadat deze
uitverkorene alzo in het Verbond der genade was opgenomen en door de Geest des geloofs
met Christus verenigd, noemde de Geest haar de bruid van Christus en Christus haar
Bruidegom. Hij begroet haar als des Konings dochter, gesteld in Zijn heerlijkheid.
Hier behoort iedere gelovige ziel deze gevolgtrekking te maken: Omdat Christus
gekruisigd is, en in mijn plaats mijn zonden, vloek, dood, ellende en verdoemenis op Zich
genomen heeft, daarom getuigt de Geest, dat de Vader mij Zijn verdienste zó toegerekend
heeft, als ware ik zelf gekruisigd geworden. Ja, nu ben ik gekruisigd, gestorven, begraven,
en opgewekt, ten hemel gevaren en ik zit ter Rechterhand mijns Vaders in en met Christus.
Want mijn ik is terechtgesteld: Christus heeft alles volbracht. Nu ben ik Christus'
eigendom, en Christus is mijn ik, en ik laat nu de handen rusten. En hoe meer Hij, Die voor
mij ten einde toe geloofd en met het geloof Zich doorgeworsteld heeft, mij teniet maakt,
des te meer krijgt Hij in mij een gestalte. Hoe meer ik afneem, des te meer wast Hij in mij.
In Hem ben ik volmaakt en met Hem en in Hem heerlijk, schoon en met alle sieraad
versierd! Dat moeten de vijanden van mijn zaligheid en zij die met werken omgaan, laten
staan; want er staat geschreven: "des Konings dochter is geheel verheerlijkt", en nogmaals:
"Zo is er dan nu geen verdoemenis voor degenen, die in Christus Jezus zijn."
19
Opdat echter dezulken, die wandelen willen naar het vlees, en de antichristenen van onze
tijd, en de satansknechten van onze eeuw hun moedwil in het zondigen des te verder
drijven, - opdat zij zich aan deze dierbare leer die alle versaagde geloofsmoed instort,
stoten en verward raken in hun ongerechtigheid, - voegt de Geest er aan toe: "inwendig."
"Des Konings dochter is geheel verheerlijkt inwendig." Inderdaad, wat zij is, is zij alleen in
en met Christus krachtens het genadeverbond en de geestelijke vereniging met Hem. Deze
heerlijkheid ziet de Koning alleen, want het behaagt Hem, ze in haar te zien. Immers voor
haar heeft Hij ze teweeggebracht, en ze haar verworven en haar gegeven. Voor anderen en
voor de ziel zelf is zij slechts enigermate of in het geheel niet zichtbaar. En de wereld? Ja,
die houdt haar voor een huichelaarster. In zichzelf ontwaart zij schier dagelijks nieuwe
zonden, nieuwe overtredingen nieuwe onreinheden, nieuwe ontrouw. Zij bederft
voortdurend alles, en moet voortdurend wegwerpen, wat uit haar voortkomt. Steeds moet
zij zich aanklagen als een overtreedster van haar jeugd af, en als zij ook bij de poort des
hemels zal aankomen, dan weet zij toch van niets dan van ontferming. Zij dankt het aan
Zijn genade, en kent geen doorhelper door het dal des doods, dan de trouwe Herder van
Zijn schapen, Jezus Christus.
En hoe meer zij het nu begrijpt, dat haar heerlijkheid inwendig is, des te gelatener draagt
zij alle vervolging, alle smaad en hoon, en vreest niet de beroving van haar geld en goed,
van haar eer en have. Zij laat met zich doen, wat God toelaat. Ja, zij acht zichzelf niet eens
het geringste lijden om de Naam van de Heere Jezus waardig. Zij heeft slechts een bede:
"Kom, Heere Jezus!"
Hoewel de Gemeente van Christus dus in de ootmoed van haar hart niets wil dan Christus
en Zijn gerechtigheid, en betuigt, dat in haar geen goed woont, en dat zij vleselijk is en
verkocht onder de zonde en zucht en klaagt: "Ik ellendig mens! Wie zat mij verlossen uit
het lichaam dezes doods?" Hoewel zij zich alleen met de gerechtigheid van God en
Christus troost in dit leven, zichzelf echter wegens de diepte van haar ellende steeds
gruwelijker en afschuwelijker voorkomt, hoe meer zij de heiligheid van haar Konings
liefkrijgt: - toch ontbreekt het haar ook niet aan uitwendig sieraad. Zij ontvangt
menigvuldige genade- en Geestesgaven, die zo waarachtig uit het geloof voortvloeien,
zoals de Schrift zegt, dat "wij Gods maaksel zijn, geschapen in Christus Jezus tot goede
werken, welke God voorbereid heeft, opdat wij in dezelve zouden wandelen."
In dit uitwendig sieraad heeft zij intussen voor zichzelf volstrekt geen hoop. Ook wijst de
Geest haar in geen geval daarop als de oorzaak van inwendige heerlijkheid! Daarom voegt
20
Hij er aan toe (zoals het moet vertaald worden): "Meer dan het gouden borduursel van haar
kleding." En dit vergelijkende toont meer aan, dat haar verborgen heerlijkheid, ten aanzien
van haar zaligmaking en heerlijkmaking, de uitwendige kleding ver overtreft; welke laatste
hier niets vermag. Opdat het echter openbaar worde, dat haar geloof geen dood ding is, en
dat zij Christus niet tot een dienaar der zonde maakt, omdat zij ook te midden van haar
zonden aan Hem vasthoudt, getuigt de Geest, dat zij bekleed is met gouden borduursel. In
dit kleed zullen de gelovigen de wereld verdoemen en al diegenen oordelen, die met hun
vrije wil en met hun werken Christus, de enige Zaligmaker, - bij Wie wij volkomen
heerlijk zijn, of wij hebben in het geheel geen deel aan Hem, - versnijden en vierendelen.
Want er staat geschreven: "Doch dengene, die niet werkt, maar gelooft in Hem, Die de
goddeloze rechtvaardigt, wordt zijn geloof gerekend tot rechtvaardigheid." Maar dit kleed,
- dat nu bij de gelovigen door het verwerpelijke kleed van hun eigen gerechtigheid bedekt
is, - zal hun eens zó aangetrokken worden, alsof zij het zelf hadden gemaakt. En terwijl zij
zeggen: "Hoe groot zijn Uwe werken! Gij hebt het gedaan, o Heere!" zal Hij hun een hele
lijst van werken voorhouden en tot hen zeggen: "dat hebt gij gedaan; komt in, gij
getrouwen!" En het genadeloon voor één dronk water, in de naam van een discipel aan een
kind gegeven, zal groot zijn.
II.
Van de daarop volgende heerlijkheid dezer Gemeente bij Christus
"In gestikte klederen zal zij tot de Koning geleid worden." Ja zij gaat in, de Gemeente
Gods, voor en na. Reeds velen van haar leden zijn ingegaan, en ook wij, die geloven,
zullen ter Zijner tijd ingaan. Zij wordt binnen geleid. Zij heeft hierbeneden in lijdzaamheid
verdragen en geduld; nu is haar tijd gekomen.
Reeds hier werd zij bij de Koning binnengeleid. Want toen zij neerlag in haar zonden, had
zij geen lust, en toen zij bekende verloren te zijn, had zij geen vrijmoedigheid en ook geen
macht om tot de Koning te gaan, totdat de nood van haar ziel, en de kracht van de wet en
voornamelijk de drang van de Geest haar dreef om in te gaan, en zij het besluit nam: "kom
ik om, dan kom ik om", en toen zij riep: "Geef mij Jezus, of ik sterf", en zij snikkend bad:
"Heere, ontferm U mijner!" Toen reikte de Koning haar de scepter van Zijn gerechtigheid
toe, vergaf haar hare zonde, zette haar in Zijn troon en troostte haar en zei: "Al het Mijne is
het uwe, en al het uwe is het Mijne", gaf haar daarna de geloofshand, en zij omvatte die en
zeide: amen!
21
Later heeft men haar nog dikwijls tot de Koning geleid; menigmaal gevoelde zij zich
treurig en verlaten en riep uit: "waar zijt Gij gebleven, Dien mijn ziel liefheeft?" Dan gaf
de Koning haar geloofsogen, om te zien, dat zij in Zijn paleis was.
Ook de vijanden dreven haar niet zelden tot de Koning: zij had het gewaagd, hen op eigen
land aan te tasten, en zij moest het onderspit delven. Zo stelden de vijanden haar dan
gebonden voor de Koning, zoals eens de hogepriester Jozua.
Dikwijls sliep zij, de rovers ontnamen haar alles; dan dreef de armoede haar tot de Koning.
Of wel er kwamen schuldeisers en vorderden wat Christus alleen geven kan; in plaats van
hen weg te drijven in dapper geloof, liet zij hen bij zich in. Toen werd zij het huis
uitgeworpen, - en nu dreef de nacht en de koude haar om de weg in te gaan tot de Koning.
Hoe dikwijls heeft de nood van Kerk, vaderland en huisgezin haar weer tot de Koning
geleid, bij Wie zij zo vaak hulp en uitkomst vond.
Maar te Zijner tijd is er nog een ander leiden, - een leiden tot het Vaderhuis, een leiden tot
de Koning, om Hem te zien van aangezicht tot aangezicht, Dien zij hierbeneden niet gezien
heeft en toch liefhad, en in Wie zij zich verblijdt met onuitsprekelijke blijdschap. Zij wordt
dan geleid tot het einde van haar geloof. - O zeker, zij heeft hier reeds Christus geheel,
maar zij kent Hem nog zo weinig naar waarheid, - daar kent zij Hem zoals Hij is.
O, hoe wonderlijk troost ons toch de Geest! Niet alleen, dat wij, die geloven, reeds in dit
leven de blijmoedigheid ontvangen om te zingen: "Gij, Heere Christus, zijt mijn
gerechtigheid, ik daarentegen ben Uw zonde! in de Heere heb ik gerechtigheid en sterkte!"
- nee, nee, indien wij alleen in dit leven op Christus hoopten, dan waren wij de ellendigste
van alle mensen, - nog hoger stijgt ons geluk, wij zullen weldra binnengeleid worden bij de
Koning. Daar moet ons hart toch wel met blijdschap vervuld worden! Wat wilt gij, zonde,
wet, duivel en dood! Wij worden tot de Koning geleid! Wat raast en woedt de wereld tegen
ons! Men leidt ons tot de Koning. Wat vermogen alle dreigingen van het antichristendom
en alle vervolgingen van de westerse Turken en de eigengerechtige dwingelanden! Wij
worden tot de Koning geleid. Daarmee troost ons de Heilige Geest, daarom juichen wij. O,
de Heere kome onze ongelovigheid te hulp en vermeerdere ons het geloof.
De klederen, waarin wij de overtocht doen, zijn reeds gereed; zwart en wit zien zij er uit.
Zwart en wit gestikt, - wat betekent dat?
22
Reeds menigeen heeft bij zich gedacht: behoef ik dan niets meer te doen, en kan ik de
handen laten rusten? Maakt dan Eén volkomen zalig? Helpen dan de goede werken niets,
en is de vrije wil niets en een onding? Welnu, dan komt men gemakkelijk en zonder moeite
in de hemel. O ja! zeer gemakkelijk, zonder enige moeite, evenals de arme Lazarus, die
werd gedragen in Abrahams schoot. Maar uw ongerechtig doen en drijven is daarop uit, dat
u rust hebt in het vlees en geen vervolging behoeft te lijden. Nu, hebt dan rust, totdat de
vreselijke aardbeving van de gerichten Gods over Europa uw theorie doet uiteenspatten.
Hier hebben wij de kleding van de Gemeente Gods; zij is wit en zwart. Zwart - om des
lijdens en der beproeving wil. Wit - omdat zij gewassen en gereinigd is in het bloed des
Lams, gelijk geschreven staat. In dit kleed werden zij tot de Koning geleid, de dierbare
Godsmannen van de oude en van de nieuwe tijd, en onze dierbare Heiland in hun midden.
Wij komen in de hemel, maar niet zonder beproeving, waarin die dan ook besta. Wie heeft
dit wel graag? Volstrekt niemand van nature. Wie het echter uit genade gegeven wordt, niet
alleen in Hem te geloven, maar ook om Zijns Naams wil te lijden, die schuwt het
weliswaar in het begin, maar later wordt het hem, hoe langer hij het draagt, des te
kostelijker.
In dit kleed ging Abel gekleed, in dit kleed Jakob, Jozef en de Profeten van Jeruzalem, in
dit kleed Paulus, Petrus, Jakobus en Johannes, in dit kleed Ignatius en Polycarpus en bijna
al de eerste Christenen. In dit kleed ook de Waldenzen en Hieronymus van Praag, Hus en
de Hussieten, zo ook later de Gereformeerde geloofsbroederen; in dit kleed werden zij
binnengeleid bij de Koning.
En onder deze waren vele van die "jonge dochteren", van wie de Geest zegt: "De jonge
dochteren, die achter haar zijn, haar metgezellinnen, zullen tot U gebracht worden." Want
het is des Heeren genade, dat Hij in Zijn Gemeente "sommigen heeft gegeven tot
Apostelen, en sommigen tot Profeten, en sommigen Evangelisten, en sommigen tot herders
en leraars: tot de volmaking der heiligen, tot het werk der bediening, tot opbouwing des
lichaams van Christus; totdat wij allen zullen komen tot de enigheid des geloofs en der
kennis van de Zone Gods, tot een volkomen man, tot de mate van de grootte der volheid
van Christus."
Deze haar metgezellinnen en jonge dochteren zijn altijd getrouw "achter" de Gemeente van
Christus. O, welk een kostelijk ambt, een metgezellin van de bruid van Christus te zijn, en
haar onder de leiding van de opperste Herder te weiden! Zij vrezen geen wolf, ook
23
vluchten zij niet voor de honden, zoals de huurlingen en verleiders. Daarom gaan zij ook
gekleed in het zwarte en witte gewaad, en gaan daar binnen, waar zij zullen lichten als de
sterren in het huis van de Koning, eeuwiglijk en altoos.
"Zij zullen geleid worden met alle blijdschap en verheuging; zij zullen ingaan in des
Konings paleis." De Geest houdt nimmer op, Hij troost voortdurend, opdat wij toch
nimmer vertwijfelen. O, dit woord zal waarheid blijven, de duivelen, alle vervolgers en
verleiders ten spot en ten spijt. Hier is het einde van ons geloof, waardoor wij de wereld
overwonnen hebben, en het einde van ons verdragen, waardoor wij machtiger waren dan
onze vijanden. Ja, wij worden geleid "met alle blijdschap en verheuging". Al gaat het ook
onder vele tranen en veel strijd, de rechtvaardige zaak zegeviert ten slotte. Dan toont ons
de Heere, hoe goed het was en hoeveel er aan gelegen was, dat wij bij Zijn waarheid
volhardden, in het naakte geloof op Zijn Woord onze weg gingen, en alleen in Hem onze
rust vonden, en onze gerechtigheid geheel en alleen in Hem hadden en beleden te hebben.
Dan toont ons de Heere hoe goed het was, alleen Zijn genade en barmhartigheid te roemen
en te prijzen, en ons niet te versieren met een heiliging uit onze gerechtigheid, maar ons
eerkleed en ons sieraad alleen te ontvangen van Hem, Die ons, van God ook tot heiliging is
gegeven.
"Zij zullen geleid worden." Ja, de Heere is getrouw! Hij begint het goede werk en voleindt
het ook, en heeft met de Adem van Zijn Geest een dode levend gemaakt tot het geestelijk
leven. Hij leidt hem gewis ook het eeuwige leven binnen. Toen Hij ons op de weg des heils
zette, beloofde Hij ons: "Ik zal u opnemen en dragen, leiden en redden". Hij heeft er een
welgevallen in, in onze ontrouw Zijn trouw, in onze ellende Zijn genade, die in Christus is,
heerlijk en groot te maken.
Hoe leidt Hij hen dan? Door de dood; ook tegen deze geldt een: "zij zullen geleid worden"
en een: "O dood! waar zijn uw pestilentiën? Hel! waar is uw verderf?" en de dood is
overwonnen; en hier gaan wij niet verder. Genoeg, - zij zullen geleid worden met alle
blijdschap en verheuging. Hoe dat toegaat, mogen wij zelf op ons sterfbed ondervinden;
dan vertrooste de Heere ons met een:
"Mijn zonden al
En zonder tal
24
Zijn me uit genâ vergeven,
Al vergeven!
Ik heb de eeuw'gen dood verdiend,
En erf het eeuw'ge leven."
Of, met wat woord het dan ook zij. Daarmee troosten wij ons, en dat geeft in de dood
blijdschap en verheuging, als wij van harte geloven, dat de Vader, met Christus Zijn Zoon
van de doden op te wekken, het plechtig voor hemel, aarde en hel heeft uitgesproken, dat
de dood, als bezoldiging der zonde, geen macht meer over ons heeft, omdat Christus deze
bezoldiging in onze plaats heeft betaald, en daarmee de dood heeft vernietigd. Dat geeft
blijdschap en verheuging, want tenslotte is de Heiland de Zijnen zeer nabij, en Hij geeft
hun de kroon der rechtvaardigheid, wanneer zij ingaan in des Konings paleis. Dan hebben
zij hun Koning, dan zijn zij deelachtig de hemel en al Zijn volheid, en hebben verzadiging
der vreugde en liefelijkheden ter Rechterhand Gods altoos en eeuwiglijk.
Daarvan zou nog veel te zeggen zijn; maar wie Christus heeft, die zal het zelf ondervinden.
En wie Hem niet heeft, die zoeke Hem, voordat de deuren van het paleis voor eeuwig
gesloten zijn, en u er niet meer kunt binnenkomen, hoe u ook klopt.
AMEN.
25
2. Psalm 65:5
Wat is bij het begin of bij de vooruitgang op de weg des heils noodzakelijker, dan de
kennis van de grootte onzer zonde en ellende en onze algehele onbekwaamheid om onszelf
op enigerlei wijze tot de gemeenschap met God te brengen, van Wie wij allen geheel en
volkomen afhankelijk zijn! Wat is verder nuttiger en meer troostrijk, dan juist deze kennis
en belijdenis, omdat ons deze tot een blijdschap en gelukzaligheid voert, waartegen wij,
wanneer wij haar deelachtig zijn geworden, een wereld van koninkrijken niet zouden
willen ruilen.
Deze kennis bewaart ons voor zelfbedrog, want wij kunnen ons over de genade Gods en
de verlossing, welke in Christus Jezus is, niet verheugen, tenzij dat wij van Boven door de
Geest wedergeboren, - dat wij nieuwe schepselen geworden zijn; - tenzij er een
waarachtige geestelijke verandering bij ons hebben plaatsgevonden, en wij dus tot ware
boete en bekering komen.
De kennis van de grootte van onze zonden en onze ellende bevrijdt ons van vele
bekommernissen op de weg tot de eeuwige rust, omdat zij ons overtuigt, dat wij met ons
pogen en streven, met ons willen en lopen, met onze krachten en goede voornemens ons
steeds meer in een monnikachtig doen en drijven inwerken, en dagelijks teruggaan in plaats
van vooruit te gaan. Zij brengt ons er toe, dat wij inzien, dat de zonde te vast in ons zit, dan
dat wij haar zouden kunnen uitrukken, en dat de bron onzer ellende te diep is, dan dat wij
haar zouden kunnen leegscheppen; dat onze onmacht te groot is, dan wij ons, zij het ook
maar een weinig, uit ons zondeslijk zouden kunnen opheffen. - dat onze armoede te
jammerlijk is, dan dat wij, door ons best te doen of onszelf te beteren, ook maar een zonde
zouden kunnen betalen en verzoenen of uitwissen.
Verder is zij ons een bewerkster tot ware ootmoedigheid. Want hoe meer onze
ongerechtigheden ons drukken, des te minder zullen wij vertrouwen op iets, dat uit ons is,
en des te meer los worden van eigene kracht, eigen gerechtigheid, inbeelding en
hoogmoed, als waren wij toch iets. Des te eerder ook zullen wij onszelf oordelen en
26
aanklagen voor Hem, Die bij een verootmoedigde Zijn genade groot maakt, Die hoeren en
tollenaars, moordenaars en echtbrekers die zichzelf aanklagen, in Zijn Rijk opneemt, meer
dan trotse eigengerechtigen, die zich voor zo slecht en rampzalig niet houden.
De bevindelijke kennis van onze zonde en ellende leert ons verder, hoe Gods genade
heerst, en te deze aanzien brengt zij kostelijke schatten van troost mee. Hierdoor zullen wij
des te meer blijmoedigheid in God hebben om Hem te loven, lief te hebben, en Hem te
vertrouwen, hoe meer wij leren inzien, dat het met ons een afgesneden zaak is, dat in ons in
het geheel niets goeds woont, dat wij het steeds meer bederven, en dat, zo onze zaligheid
van onze trouw afhankelijk ware, wij reeds lang weer de duivel in de kaken waren
gevallen.
Inzonderheid leren wij acht geven op de weg, dien God ons leidt. En zo wij in Christus
in genade aangenomen zijn, moeten wij bekennen, dat wij weerstreefd en God zo lang
tegengestaan hebben, toen Hij ons wilde wegdoen, tot Hij de macht van Zijn genade in ons
verheerlijkte, ons te sterk werd en ons door de hamer van Zijn Woord het hart, dat zo hard
is als een rots, verbrak en verbrijzelde. En zo troosten wij er ons mee dat Hij Zijn werk niet
zal laten varen.
Eindelijk, te weten, hoe groot onze zonde en ellende is, is ons daarom zo noodzakelijk,
omdat wij anders nimmer de waarde van het dierbaar bloed van Christus, dat voor arme
zondaren heeft gevloeid, de ganse omvang van Zijn plaatsvervangend lijden, noch de
volkomenheid der gerechtigheid van onze Borg zouden erkennen.
Zegene de God en Vader van onze Heere Jezus Christus ons samenzijn aan deze plaats,
opdat; terwijl wij het een en ander van onze ellende leren kennen, wij, die geloven,
tezamen rijkelijk getroost mogen worden uit de bron van Zijn liefde en genade in Christus.
Tekst: PSALM 65: 5.
"Welgelukzalig is hij, dien Gij verkiest, en doet naderen, dat hij wone in Uwe voorhoven;
wij zullen verzadigd worden met het goed van Uw huis, met het heilige van Uw paleis."
God verlene ons Zijn Geest en verheerlijke Zijn genade bij ons, terwijl wij naar aanleiding
van de voorgelezen tekst met elkander overwegen:
27
I.
In welke weg een gelovige tot de blijmoedige belijdenis komt: "Welgelukzalig is hij,
dien Gij verkiest, en doet naderen, dat hij wone in Uwe voorhoven".
II. Hoe wij verzadigd worden met het goed van Zijn huis, met het heilige van Zijn paleis.
I.
In welke weg een gelovige tot de blijmoedige belijdenis komt: "Welgelukzalig is hij, dien
Gij verkiest, en doet naderen, dat hij wone in Uwe voorhoven"
In het paradijs stelde God de eerste mens, Adam, geschapen naar Zijn beeld, naar het beeld
Gods. "Man en vrouw schiep Hij hem, en God zegende hen, en God zeide tot hen: "Weest
vruchtbaar en vermenigvuldigt en vervult de aarde." En nadat God de mens alzo met ware
gerechtigheid en heiligheid versierd - Zijn beeld -, en hem met vruchtbaarheid gezegend
had, zag Hij hem, en in hem zijn zaad, als goed, rechtvaardig en heilig aan, en richtte met
hem het Verbond der gehoorzaamheid op: "Van allen boom dezes hofs zult gij vrijelijk
eten; maar van de boom der kennis des goeds en des kwaads, daarvan zult gij niet eten;
want ten dage, als gij daarvan eet, zult gij de dood sterven." Door de list des duivels
verleid, at de eerste mens van de boom, werd ongehoorzaam, verloor het evenbeeld Gods,
hield het Verbond niet, viel de eeuwige dood toe, en door en in hem al zijn nakomelingen,
als hebbende allen in Adam gezondigd. Door deze ene zonde kwam het oordeel der
verdoemenis over de ganse wereld, ligt de ganse wereld onder de vloek, en is er niemand
die door de wil eens mans rein geboren wordt; een iegelijk moet veeleer bekennen: "Zie ik
ben in ongerechtigheid geboren en in zonde heeft mij mijn moeder ontvangen."
Deze ene zonde, die wij van Adam geërfd hebben, is de kwade wortel en vuile bron,
waaruit alle andere zonden voortvloeien. Door deze is het gedichtsel van 's mensen hart
alleenlijk boos van zijn jeugd af aan; - en "er is niemand, die goed doet, ook niet tot één
toe". Nu liggen wij allen, zoals wij hier zijn, onder de heerschappij van de geestelijke en
eeuwige dood, zijn kinderen des duivels en erfgenamen der hel; zijn geheel en voor eeuwig
verloren in onszelf; zijn vervreemd van het leven, dat uit God is, verduisterd in ons
verstand, en wat onze wil betreft slaven des Satans, haters Gods en van onze naasten;
terwijl ons hart een bron is van boosheid, onkuisheid, nijd, moord en allerlei gruwelen. Zo
zijn wij gans en al afschuwelijk en melaats van het hoofd tot de voetzool. Daarbij is er in
ons zo weinig begeerte om geholpen te worden, dat wij ons veeleer steeds dieper in ons
zondeslijk inwerken en wij, hoe meer ons de gelegenheid om te zondigen óf aangeboden óf
ontnomen wordt, des te meer zonde op zonde hopen.
28
Zo is het met ons gesteld, hetzij wij vroom zijn, of niet vroom; edel, wijs en beschaafd, of
niet; machtig en rijk, of arm. En het ergste van onze ellende ligt juist daarin, dat wij onze
ellende, ons verderf niet erkennen, maar ons veelmeer in onze vijandschap verzetten tegen
God zowel als tegen mensen, die ons onze toestand ontdekken. En dat, - moeten wij ook
toegeven, dat wij niet zonder zonde zijn, - wij ons toch daarmee verontschuldigen, dat dit
van alle mensen geldt.
God laat ons Zijn waarheid verkondigen; wij geloven ze niet. Hij laat ons dreigen, en door
Zijn boden bidden: "bekeert u!" wij bekommeren er ons niet om, - dat geldt onze buurman.
Hij maakt iemand levend, het raakt ons niet; nee, het wekt zelfs onze vijandschap op,
wanneer Hij begint om te zweren, om toch ook te bedenken, wat tot onze vrede dient. God
kastijdt ons, en wij zeggen stoutweg: "hoe meer Hij mij slaat, des te meer zal ik mij tegen
Hem verzetten." Ja, dikwijls gebeurt het, dat, wanneer Hij een mens door zijn geweten
bestraft en hem het gruwelijke der zonde voor ogen stelt, hij metterdaad antwoordt: "toch
wil ik zondigen, en God mag het aanzien." En hoe meer de Heere hem door allerlei wegen
tot Zich lokt, des te verder vlucht hij van Hem weg, en slaat in zijn overmoed de Heilige in
het Aangezicht en verzet zich zolang tegen Hem en Zijn genade; als hij het uithouden kan.
En al komt ook het schrikkelijke van ons verderf, door bijzondere verhoudingen, waarin
wij geplaatst zijn, niet aan het licht, het is er toch in het verborgen, en de menigte der
verborgen zonden is des te groter-, naarmate wij meer van farizeïsche trots en
eigengerechtige inbeelding opgeblazen zijn. Wie kan de menigte van onze menigvuldige
boosheden tellen, wie de diepte van zijn eigen verderf peilen en de arglistigheid van zijn
eigen boos hart doorgronden! Genoeg, de afschuwelijkste booswicht, die ooit
terechtgesteld werd, was niet slechter, dan wij allen van nature zijn. In één woord, wij
liggen in het Boze en zijn zonder God in de wereld. Begeerlijkheid der ogen,
begeerlijkheid des vleses en grootsheid des levens en vervloekte eigenliefde zijn de
drijfveren van al onze handelingen.
Intussen ver boven ons op de Troon van Zijn heiligheid zit God, zit Hij, Die Zich
openbaart, zoals Hij is, heilig en rechtvaardig, barmhartig en genadig, en Die Zich
ontfermt, over wie Hij wil. Hij geeft de zondaar een strijd te strijden tegen deze of gene
zonde, welker strafwaardigheid hij voor God niet erkende, of' voor welke hij tot dusverre
bewaard werd. Het geweten wordt wakker geschud, de zondaar slaapt vaster in; een zekere
29
onrust overvalt hem, de zondaar zinkt dieper; hij begint iets onbekends te vermoeden, de
begeerte bindt hem.
Nu komt de wet en zegt: "gij zult niet begeren", en zie, de zonde neemt oorzaak aan het
gebod en wekt in de zondaar allerlei begeerte. De begeerlijkheid der ogen, de
begeerlijkheid des vleses, de grootsheid van het leven, de slaaf der zonde volgt ze eenmaal,
andermaal, ten derde maal; - eindelijk, daar slaat het uur: U bent een kind des doods! U
bent verloren! U bent vervloekt!" schreeuwen wet en duivel hem in het oor. Dat kan de
arme mens eens van zich afzetten en het nogmaals beproeven in de zonde en in de wereld,
hij heeft geen rust meer, waar hij ook is; hij probeert dat eens weg te drinken, weg te
spelen, weg te zingen, - het komt terug, het laat hem in het geheel geen rust. Daarvoor zijn
wijn, noch kaarten, noch romans, noch danszalen, noch snarenspel machtig genoeg. Goede
voornemens baten hier ook niet; de ijverigste pogingen om vroom en heilig te leven en
zichzelf te bekeren, gelukken evenmin. Hij zoekt iets, maar kan het niet vinden. Hij moet
iets hebben, om de leegte in zijn hart aan te vullen; hij weet echter niet, van waar het te
nemen.
Alles veroordeelt hem, en leest hij in de Bijbel, wat hem Evangelie moest zijn, is hem een
reuk des doods. Ja, het verwondert hem zelfs, dat hij niet levend in de afgrond van de hel
wegzinkt.
Daar verbrijzelt de Almachtige hem het hart. De zondaar werpt zich als dood en verloren
voor de Onzichtbare neer, spreekt zijn eigen vonnis uit, verdoemt zichzelf, en moet God in
het recht stellen, dat Hij hem voor eeuwig verwerpt. Zo ligt hij daar in angst en vrees af te
wachten wat God met hem doen zal. Het is met hem gedaan, zijn verdoemenis is een
uitgemaakte zaak. Daar ligt hij voor de Troon van de heilige en vertoornde God. Zou er
nog wel genade zijn voor zo'n ellendige? Hij roept: "O God, wees mij zondaar genadig!"
Maar nee, genade, dat ware te groot. Nu eens hoopt hij, dan weer is hij geestelijk
wanhopig.
Zalig echter hij, die zichzelf aanklaagt en God in het recht stelt! - Daar gaat, als de bliksem,
de trekking van de Vader hem door de ziel, en door de Geest, Die de doden levend maakt
in hun zonden, wordt hij door het geloof met Christus Jezus verenigd, en liefelijke vrede en
stille vreugde doorstromen zijn hart, terwijl hij de woorden verneemt: "Wees welgemoed,
uwe zonden zijn u vergeven", of: "Het bloed van Jezus Christus reinigt u van alle
onreinheid", of wel: "Bergen zullen wijken en heuvelen wankelen; maar mijn
30
goedertierenheid zal van u niet wijken, en het Verbond Mijns vredes zal niet wankelen,
zegt de Heere, uw Ontfermer."
Hoe nieuw is nu alles de mens, hoe blij is hij, wat een zoete vrede heeft hij met alles wat
hem omgeeft. Hoe duidelijk is hem nu het Gods Woord, voor zich neemt hij alles, wat hij
leest of overeenkomstig het Woord hoort prediken. Daar wordt het bij hem leven: "Wij
dan, gerechtvaardigd zijnde uit het geloof, hebben vrede bij God door onze Heere Jezus
Christus." Dat is hem een kostelijk kleinood, en hij verheugt er zich over, dat hij een
metgezel is dergenen, die de Heere vrezen, en hij prijst des Heeren liefde, en zingt
welgemoed:
Jezus laat ik nimmer varen,
Dit besluit staat bij mij vast:
Niemand kan Hem evenaren,
Hij ontneemt mij elke last;
Hij stelt steeds mijn hart tevreên:
Jezus is mijn heil alleen!
En hij zegt met de Kerk: "Ongerechtige dingen hadden de overhand over mij; maar onze
overtredingen, die verzoent Gij."
Maar deze blijdschap duurt niet erg lang. Het eerste en jeugdige vuur van de liefde dreigt
uit te doven, de gloed af te nemen. Heeft de gelukzalige tevoren inzicht gekregen in de
grootte van zijn verderf en de menigvuldigheid van zijn zonden in het algemeen, nu zal hij
deze in het bijzonder leren kennen, opdat hij eens recht lere verstaan het dierbare woord
des Heeren: "Dien, Die geen zonde gekend heeft, heeft God zonde voor ons gemaakt, opdat
wij zouden worden rechtvaardigheid Gods in Hem." En in deze weg krijgt hij de rijke
troost te smaken van ons tekstwoord: "Welgelukzalig is hij, dien Gij verkiest." Gedachten rijzen bij hem op, die hem verschrikken; neigingen gevoelt hij, om welke hij
zich veroordeelt; begeerten, die hij tevoren niet kende, woelen in zijn binnenste, ja zelfs
zonden breken bij hem door, die hem in zijn eigen ogen tot een afschuwelijk schepsel en
afzichtelijk monster maken. Hij moet dat aan God en mensen klagen; hij tracht zich aan het
ondier te ontworstelen, maar als een machtige reus neemt het hem gevangen, bindt hem
handen en voeten, en zo ligt hij daar, gevangen in de wet der zonde, die in Zijn leden is.
Hij doet, wat hij niet wil, maar wat hij haat. Nu komt het bij hem tot de belijdenis: "Ik
31
weet, dat in mij, dat is in mijn vlees, geen goed woont", en hij roept uit: "Ik ellendig mens!
wie zal mij verlossen uit het lichaam dezes doods?!"
Maar "welgelukzalig is hij, dien Gij verkiest!" Die geniet te midden van de strijd van het
vlees tegen de Geest en van de Geest tegen het vlees de ene zaligheid na de andere. Want
zoals hij het reeds vroeger erkende, dat het eeuwige, loutere en vrije genade Gods in Jezus
Christus was, dat hij uitgerukt werd uit de macht van de Satan. Zo erkent hij het van dag tot
dag, dat hij aan alles vertwijfelen moest, indien God niet had gezegd: "Ik heb u liefgehad
met een eeuwige liefde, daarom heb Ik u getrokken met goedertierenheid." En zijn geloof
moge sterk zijn of zeer zwak als een gebroken riet, hij mag God danken door Jezus
Christus, Zijn Heere. Want dat Zich God krachtig aan hem betuigd heeft, -zoals geschreven
staat: "Gij zijt mij te sterk geworden en hebt overmocht", - dat de trouwe Heiland van arme
zondaren hem vrede en genade heeft toegeroepen, dat kan hij niet loochenen, dat laat hij
zich niet ontstrijden.
En komt het ook zo ver met hem, dat hij aan alles twijfelt, omdat hij meent, dat, zo hij des
Heeren ware, hij deze of gene zonde, en wat tot de oude mens behoort, niet had kunnen
doen, hij zoekt het toch weer daar, waar hij het eerst het vond.
Plotseling verrast hem de Heere weer en troost hem zeer liefelijk. Onbegrijpelijk is voor
hem deze trouw van God; hij looft Hem om Zijn trouw, die nooit verandert, en verhaalt,
wat de Heere hem weer voor goeds heeft gedaan, en zingt: "Welgelukzalig is hij, dien Gij
verkiest." Zo gaat het op de lange of korte weg, al naar het de trouwe Herder Zijn schapen
behaagt. Waar God spreekt: "Ik zal geven, dat uw werk in der waarheid zal zijn", daar
ondervindt de uitverkorene het; daar breekt de genade door alle hindernissen heen, en daar
straalt de Zon der gerechtigheid als op de heldere middag. Op deze wijze wordt het hart
vast gemaakt, wat geschiedt door genade. Daar heet het: "Gij nu, o mijn schapen, schapen
Mijner weide! gij zijt mensen; maar Ik ben uw God." Daar hoort men; men verheugt er
zich over en wordt goedsmoeds: "Mijn schapen horen Mijn stem, en Ik ken dezelve, en zij
volgen Mij; en Ik geef hun het eeuwige leven; en zij zullen niet verloren gaan in der
eeuwigheid, en niemand zal dezelve uit Mijn hand rukken." Daar roept de Heere iemand
toe: "Die overwint, Ik zal hem maken tot een pilaar in den tempel Mijns Gods, en hij zal
niet meer daaruit gaan"; en wederom: "Gij wordt in de kracht Gods bewaard tot de
zaligheid."
32
Op deze weg komt de gelovige tot de blijmoedige belijdenis: "Welgelukzalig is hij, dien Gij
verkiest, en doet naderen, dat hij wone in Uwe voorhoven!" en hoe meer hij in de diepte
zijn ellende inziet, des te wondervoller komt hem Gods eeuwige verkiezing der genade
voor. Hoe meer hij leerde bidden: "wees mij genadig, o God! en ontferm U mijner, delg
mijn overtreding uit, naar de grootheid Uwer barmhartigheden, tegen U, U alleen heb ik
gezondigd en gedaan, dat kwaad is in Uw ogen," des te meer doet de Heere hem tot Zich
naderen, opdat de berouwhebbende zondaar zijn ganse hart voor Hem uitstorte en Hem al
zijn zonden belijde; en des te meer blijmoedigheid geeft de Heere hem ook, om toe te
treden tot de genadetroon, opdat hij barmhartigheid ontvange en genade vinde.
O, in diepe eerbied en vol aanbidding beschouwt de gelovige de eeuwige liefde van de
Vader, waardoor Hij hem voor de grondlegging van de wereld tot prijs van Zijn
barmhartigheid en tot verheerlijking van Zijn Naam heeft uitverkoren, hem aan Zijn Zoon
heeft gegeven, en Zijn Zoon aan hem tot wijsheid, rechtvaardigheid, heiligmaking en
verlossing. Kostelijk zijn hem de gedachten Gods, wanneer hij door het geloof inziet, hoe
de Vader hem in Zijn Zoon geheel volmaakt, rechtvaardig en heilig verklaart, - hoe Hij
Zijn Geliefde overgaf tot de vervloekte dood des kruises, opdat hij in Hem voor eeuwig het
leven zou hebben. Met verbazing ziet hij, dat God getrouw blijft, in weerwil van alle
ontrouw van de Zijnen.
Ach, wat heeft hij in zichzelf, hoe lang hij ook op de weg des heils geweest is, wat anders
dan miljoenen zonden; welk een afschuw en afkeer moet hij hebben van zichzelf, hoe meer
hij zichzelf beschouwt. Ja, het is Gods eeuwige liefde, ware het anders, dan ware het mij
reeds lang gegaan als Sodom en Gomorra; dat belijdt hij en roept blijmoedig uit:
"Welgelukzalig is hij, dien Gij verkiest!" Het is hem te wonderlijk, dat God zo'n monster
van zonden, zo'n weefsel en samenknoping van ongerechtigheid nog tot Zich doet naderen,
en hem een geopende genadetroon laat zien. Hij kan het niet begrijpen, hoe God zo'n
ongehoorzame en afvallige, als hij is, nog elke dag opnieuw Zijn bemoedigende heilstem
laat horen: "Mij hebt gij vermoeid, Ik, Ik delg uw zonden uit om Mijns Naams wil." Het is
hem te hoog en voor zijn verstand onbegrijpelijk, dat God zo'n afvallige en weerspannige
die zo dikwijls tegen licht en plicht zondigt, nog bij Zich laat wonen, hem uitverkiest uit de
wereld, hem dagelijks met barmhartigheid en nieuwe trouw tot Zich trekt opdat hij wone in
Zijn voorhoven, opdat hij blijve bij Zijn huis, in Zijn genade, Zijn liefde, Zijn
barmhartigheid; - dat Hij hem dagelijks doet zien het licht van de kandelaar van Zijn Geest
en de dis van Zijn Woord, waarop het ware hemels Brood - Christus - de hongerige ziel
33
verzadigt; - dat Hij hem het brandofferaltaar toont en de barmhartige en een lijdende
Hogepriester van Zijn eeuwig genadeverbond, Die een offer voor de zonde heeft geofferd,
dat eeuwig geldt, - Die Zichzelf voor Zijn volk heeft geofferd, en met deze ene offerande in
eeuwigheid. heeft volmaakt degenen die geheiligd zijn, - en is een Bedienaar van de heilige
goederen en de waarachtige tabernakel die God opgericht heeft en geen mens. Met Zijn
barmhartigheid troost de Geest, Die in ons bidt, waar wij niet weten te bidden, het
bezwaarde en verbrijzelde hart.
Zo geeft Hij de gelovige te wonen in Zijn voorhoven, in de voorhof van Zijn eeuwige
heerlijkheid, heiligheid en goedertierenheid. In 't midden van zijn ellende juicht de
gelovige: "Welgelukzalig is hij, dien Gij verkiest, en doet naderen, dat hij wone in Uw
voorhoven!" Ja, welgelukzalig is hij! Hier springt het hart op van vreugde.
Jawel ons, broeders en zusters, die des Heeren zijn! De harpen van de wand genomen, en
de Heere een loflied gezongen in onze harten! Wèl ons! De Heilige en Rechtvaardige, de
Algenoegzame in Zichzelf, Die niemand van ons van node heeft, buigt Zich zo diep neer,
dat Hij ons, kinderen van de duivel en de dood, herschiep tot Zijn kinderen; dat Hij ons,
gans en al verloren, van alle eeuwigheid liefhad, onze namen schreef in het Boek des
levens des Lams, ons aan de Borg gaf, de Borg in onze plaats voor onze zonden liet
slachten, en ons nu in de Geliefde gemaakt heeft tot erfgenamen en een erfgenamen van
Christus en al Zijn hemels goederen, en ons daarvan zó verzekerd heeft door Zijn Geest,
dat dood, zonde, duivel en hel ons deze waarheid moeten laten staan, dit: "Welgelukzalig is
hij, dien Gij verkiest, en doet naderen, dat hij wone in Uwe voorhoven."
II.
Hoe wij verzadigd worden met het goed van Zijn huis, met het heilige van Zijn paleis.
"Wij zullen verzadigd worden met het goed van Uw huis, met het heilige van Uw paleis."
Aldus de Statenvertaling, naar het Hebreeuws. Luther heeft: "Die, namelijk die Gij verkiest
enz. - heeft rijken troost van het huis Gods, van Zijn heiligen tempel." Nu, beide klinken
mooi, en is voor de verwonde een balsem Giléads; wie met het goede van Gods huis
verzadigd wordt, die heeft rijken troost van Zijn huis, en wie zo'n troost heeft, die wordt
verzadigd aan lichaam, ziel en geest. De goede God verzadige ons alzo uit Zijn volheid, dat
wij dit woord diep in ons hart prenten; dat geeft kracht, al hadden wij ook een reis van
veertig dagen door de woestijn te doen.
34
Wat is nu het huis Gods, waarvan hier sprake is?
Treedt toe en ziet naar binnen, alle gij vermoeiden en belasten, die graag zou willen
geloven en de heerlijkheid Gods zien! "Aanschouw," u gelovigen, "de Rots, waaruit gij
gehouwen zijt!" Wat is dit huis anders, dan de Gemeente van de levende God, alleen door
Hem opgebouwd uit enkel levende stenen, gegrond op een onwankelbare Rots, gebouwd
op het fundament van de Apostelen en Profeten, waarvan Jezus Christus is de uiterste
Hoeksteen; op Welken het gehele gebouw, bekwamelijk samengevoegd zijnde, opwast tot
een heilige tempel in de Heere.
Daar staat het open: Wat zien wij? Een grote en volkomen tabernakel een woonstede Gods
in de Geest, zoals Hij ook beloofd heeft: "Ik zal in hen wonen en Ik zal onder hen
wandelen; en Ik zal hun God zijn, en zij zullen Mij een volk zijn." Dat is louter een zaak
van het geloof, opdat wij een vaste troost hebben tegen duivel wereld, zonde, dood en hel.
In Zijn huis openbaart God Zich in de heerlijkheid Zijns Naams, als een rechtvaardig en
barmhartig Vader in Christus! Met voorbijgaan van een menigte, met wie wij onder
hetzelfde oordeel der verdoemenis liggen, heeft God ons uitverkoren voor de grondlegging
der wereld, - heeft Hij ons aan Christus, Zijn Zoon gegeven, opdat Hij in onze plaats
zonde, vloek, dood en verdoemenis op Zich nam, - heeft ons in Hem verklaard
rechtvaardig en volkomen, ons als Zijn kinderen opgenomen in het verbond van Zijn
genade, dat opgericht is in Christus. In de tijd zocht Hij ons op, en toen Hij ons in ons
bloed zag liggen, zeide Hij: "Gij zult leven, ja gij zult leven". Hij maakte ons vrij van het
verbond der werken, trok ons door de Geest tot Zijn Zoon, en nadat de Zoon ons van al
onze zonden had gereinigd in Zijn bloed, en door de Geest weer tot de Vader had gebracht,
gaf Hij ons "de Geest der aanneming tot kinderen, door Welken wij roepen: Abba, Vader!"
en stortte Zijn liefde uit in ons hart door de Heiligen Geest. Zo verzadigt Hij ons nu zeer
liefelijk met het goed van Zijn huis; met Zichzelf, want Hij is het hoogste Goed, en geeft
ons te zeggen: "Abba!" en antwoordt dan: "Gij zijt Mijn kind!" O, dit opene Vader- en
Moederhart Gods, wie onder Zijn kinderen heeft daarvan niet altijd, wanneer hij nood had,
rijke troost gesmaakt?! Daar kunnen de mensen ons uitwerpen, Hij neemt ons op in Zijn
hart en toont ons, hoe goed wij het bij Hem, hoe goed wij het in Zijn huis hebben. Ja, enkel
troost en zaligheid is daar bij alle hartenleed en zielslijden.
Wat houdt die rijke troost in waarvan hier sprake is?
35
Hij troost ons met Zijn genade. Dit geeft ware troost. Wat schaadt het mij, als ik bij
mensen in ongenade ben, zij het ook bij koningen en vorsten, als ik de genade van mijn
God deelachtig ben?! Heeft God ons recht arm en behoeftig gemaakt, dan opent Hij ons de
kabinetten en schatkamers van de overvloedige rijkdom van Zijn genade, naar Zijn
goedertierenheid over ons in Christus Jezus, en spreekt: "Mijn kind, wees goedsmoeds, al
deze Mijn schatten zijn de uwe, u zult ze eens alle in uw handen krijgen; uw erfenis is
onvergankelijk, onverwelkelijk en onbevlekt, zij is voor u bereid, u zult het spoedig alles
hebben, wanneer Ik u tot Mij neem!" Zo hebben wij rijke troost van het goed van Zijn huis
en een rijke 'armoede'.
Hij troost ons met Zijn barmhartigheid, terwijl wij ons wegens onze onwaardigheid,
ontrouw, ondankbaarheid en om de hardheid onzes harten voor Hem aanklagen, en Hij
roept ons zeer liefelijk toe: "Is niet Efraïm Mij een dierbare zoon? Is hij Mij niet een
troetelkind? want sinds Ik tegen hem gesproken heb, denk. Ik nog ernstelijk aan hem;
daarom rommelt Mijn ingewand over hem; Ik zal Mij zijner zekerlijk ontfermen." Daar
gevoelen wij onze ganse onmacht en roepen: "In ons is geen kracht tegen deze grote
menigte, die tegen ons komt"; we gevoelen onze onbekwaamheid, om het geringste ter eer
Zijns Naams te ondernemen en te beginnen; we gevoelen onze nietigheid, onze vrees, angst
en versaagdheid, wanneer slechts de geringste vijand zich vertoont. Dan troost Hij ons met
het goed van Zijn huis: "Mijn genade is u genoeg, want Mijn kracht wordt in zwakheid
volbracht." Dat geeft ons zo'n blijmoedigheid, dat wij juichen: "Als ik zwak ben, dan ben
ik machtig; als ik niets heb, dan bezit ik alles; als ik niets doe, dan richt ik het meest uit."
Hoe geheel liefelijk geeft Hij ons een rijke troost uit het goed van Zijn huis, wanneer wij
ons van onze hele ellende bewust worden, en het gewaarworden welke vijandschap wij
dikwijls koesteren jegens Hem, Zijn Woord en Zijn volk; in welke blindheid wij onze weg
gaan; of hoe dood, mat en koud en dor zonder Hem wij kunnen terneerliggen; hoe wij
steeds meer ongelovig, voorbarig en onbezonnen onszelf willen helpen en ons daardoor in
des te groter ellende storten; hoe wij het dagelijks meer en meer bederven, en onze
verdorvenheid met onze levensjaren schijnt te wassen; hoe wij dikwijls leven, als ware er
geen God, en onze ontrouw zo verdrijven, dat wij onze oude boelen weer opzoeken en de
vleespotten van Egypte begeren terug te hebben; - hoe zo de oude mens, die wij reeds lang
voor afgestorven hielden, zich steeds opnieuw roert, en dat de begeerlijkheid der ogen, de
begeerlijkheid des vleses en de grootsheid van het leven, die niet uit de Vader, maar uit de
Boze zijn, voortdurend nieuwe aanvallen op ons doen; zoals het Lot, David, Jakob, Salomo
en Petrus en bijna alle heiligen ondervonden. Hier komt ons God te hulp, troost ons met
36
Zijn verbond. en zegt: "Ik zal u Mij ondertrouwen in eeuwigheid; ja, Ik zal u Mij
ondertrouwen in gerechtigheid en in gericht en in goedertierenheid en in barmhartigheden!
En Ik zal u Mij ondertrouwen in geloof; en gij zult de Heere kennen". En wederom: "Ik heb
geweten, dat gij van de buik af een overtreder genoemd zijn"; en nochtans: "Ik delg uw
overtredingen uit om Mijns Naams wil." Zo loven en prijzen wij hogelijk Zijn
onveranderlijke trouw en eeuwige liefde en zingen: Ik ben ellendig, maar Gij ontfermt U
over mij. Welgelukzalig is hij, dien Gij verkiest naar Uwe eeuwige liefde, en doet naderen
naar Uwe barmhartigheid, dat hij wone in Uwe voorhoven, en Uw heil in Uw heilstem
hore; die heeft rijke troost van Uw huis, o God!
Hier hebben wij slechts weinige druppelen geschept uit de zee van de rijke troost, van het
goed van Zijn huis.
In Wie hebben wij rijke troost?
In Wie hebben wij nu deze troost anders dan in Christus Jezus door het geloof, wat God
door Zijn Geest in ons hart werkt; ja, in Christus Jezus, de Hoeksteen, op Welke het huis
Gods tezamen gevoegd is. Dat was het welbehagen des Vaders, dat in Hem al de volheid
wonen zou: alle volheid der genade, der barmhartigheid, des geloofs, der liefde, des vredes,
der hoop en van alle vruchten des Geestes, die tot het goed van Zijn huis behoren; en dat
wij uit deze Zijn volheid nemen zouden genade voor genade.
Ach, waar zouden wij arme zondaren heen vluchten, als God ons niet van eeuwigheid had
verkoren, als Zijn genadeverbond niet vaststond, als wij alleen in dit léven op Christus
hopende waren, en Jezus niet een eeuwige Vriend was. Maar "geloofd zij de God en Vader
van onze Heere Jezus Christus, Die naar Zijn grote barmhartigheid ons heeft
wedergeboren, tot een nieuwe en levende hoop, door de opstanding van Jezus Christus uit
de doden." Hij is de Eerste en de Laatste. Zijn genade heeft het in ons begonnen, Zijn
genade zal het ook voleinden; dies zijn wij verblijd.
Bestrijdingen van die rijke troost
En nu kome de wereld op ons af, wij, die geloven, weten, waarom zij ons haat! Zij haat
ons, wij haten haar; zij werpe ons uit, wij verwerpen haar; zij acht ons als dood, wij zijn
haar gestorven, en hebben geen deel meer aan haar ijdelheden, wellusten, genietingen en
vrolijkheid; wij hebben een eeuwige vreugde, de onze begint eerst recht, waar de hare een
37
einde heeft. Wij achten haar glans en luister, haar wijsheid en scherpzinnigheid voor drek!
Wij hebben rijke troost van het huis Gods, en zoals gij met mij doet, o wereld, zo doet God
met u. In Christus zijn wij wel geborgen en buiten gevaar; de levende stenen van Zijn huis
zult gij niet uitrukken of stukslaan. Wanneer gij het beproeft, zult gij er vonken en vuur uit
slaan, dat al uw werk verteren zal. Wij hebben rijke geloofstroost van het huis Gods, en ons
geloof is de overwinning, die de wereld overwonnen heeft.
Daar komen de zonden op ons af, - een ontzaglijke menigte, een zee van
ongerechtigheden, en haar golven gaan hoog, en de vloed der overtredingen overstelpt ons
hoofd, en het slijk van onze gruwelijke verdorvenheid dreigt ons te verstikken. Ha! Wat
wilt gij? Ik ben gekruisigd, gestorven en begraven, ja ingezet in de hemel en zit ter
Rechterhand Gods! Ik heb betaald, hier is de kwijtbrief, het bloed van de Zone Gods, Die
mij heeft uitverkoren! Hier heb ik mijn gerechtigheid, Jezus Christus, mijn Borg en
Plaatsbekleder! Val op Hem aan! Ik ben vrij, ik ben heilig en rechtvaardigheid Gods. Dit
zegt Hij, Die niet liegt. En wij hebben rijke troost des geloofs en des vredes van het huis
Gods! Welgelukzalig is hij, dien Gij verkiest, o God, en doet naderen, dat hij wone in
Christus' wonden! Daar leeft hij in Zijn Bloedbruidegom, en Gij verzadigt hem uit de
beken van Uwe wellusten en maakt hem dronken van de rijke goederen van Uw huis, en
geeft hem daarin vrede, vreugde, gerechtigheid, eeuwig leven en zaligheid. Een afgrond
van barmhartigheid verslindt een zee vol zonden.
Daar komt de duivel op ons af! Met die valt niet te twisten. Wij worden verzadigd met
het goed van het huis Gods, waarvan geschreven staat: "Vrede zij in uw vesting." "Vrees
niet! Die met u is, is sterker, dan die tegen u zijn." Zo kan hij ons dan geen haar krenken en
met een zwaard, genomen van de wand van het huis Gods, met een: "Er staat geschreven,
dat gij een leugenaar zijt van de beginne!" slaan wij hem af. Want "wie zal beschuldiging
inbrengen tegen de uitverkorenen Gods?" God is hier, in Zijn huis, Die rechtvaardig maakt.
Daar komen aanvechting, nood en kruis van allerlei aard over ons, - hoe gelukzalig is
toch hij, dien Gij, o God, verkiest, welk een rijke troost heeft hij van Gods huis! Hij
behoeft niet vervaard te zijn. Tot hem zegt het Woord: "Wanneer gij zult gaan door het
water, Ik zal bij u zijn, en door de rivieren, zij zullen u niet overstromen; wanneer gij door
het vuur zult gaan, zult gij niet verbranden, en de vlam zal u niet aansteken." En wederom:
"U is uit genade gegeven te lijden", en: "Zalig zijt gij, als de mensen, liegende, alle kwaad
tegen u spreken." "Hij geselt een iegelijk zoon, dien Hij aanneemt". En opnieuw: "Wij
weten; dat dengenen, die God liefhebben, alle dingen een werken ten goede, namelijk
dengenen, die naar Zijn voornemen geroepen zijn." O, wat een rijke troost van Gods huis
38
hebben wij, die geloven! Geld, goed, eer, huis en hof, vrouw en kind, alles in Gods handen,
Hij zal het maken! Ook zal het ons niet schaden. Hoe armer wij om Gods wil door
aanvechtingen worden; hoe meer ons hart in de diepte gebogen wordt, hoe meer datgene,
wat van ons is, weggenomen wordt, des te rijker troost hebben wij, al is het dat wij wenen,
van het huis onzes Gods. Wat wij van Gods genade in Christus hier hebben of hadden,
vinden wij in Hem, in Zijn huis zevenvoudig; ja honderdvoudig weder, óf wij hebben het
daarna verheerlijkt.
Zullen wij nog gewagen van de rijke troost, die wij van het huis Gods hebben, waar wij
gelovigen bijeen zijn uit Nederland, Duitsland, Frankrijk, Engeland, vergaderd uit de
gehele wereld, en wij één hartentaal spreken, en een lofzang zingen, Gode en het Lam, bij
aanvang reeds het nieuwe lied:
Alleen Gods Lam, op aard' geslacht,
Heeft ons door alles heengebracht!
En zien wij door de vensters, of de Bruidegom nog niet komt, Die ons zal afhalen en ons
verlossen van alle kwaad en een einde maken aan ons heimwee naar het Vaderland!
Daar nadert een uitverkorene de dood! Vreest iemand de koning der verschrikking, nu
komt het er op aan. Wat! Wij? Het was met ons reeds lang gedaan, wij zijn weerloos; zo
verslindt ons dus de dood? Geenszins! Wij verslinden hem in onze onmacht. Hoe dat?!
Door het geloof? Dat wankelt en dreigt te bezwijken. Daar komt God ons voor, Hij weet
niet van wankelen en bezwijken! Zijn genade en trouw toont haar heerschappij hier op het
heerlijkst. Daar hebben wij eerst recht rijke troost van Zijn huis. O dood! de bezoldiging
der zonde hebt gij van ons niet te eisen, wij zijn reeds gestorven.
Daar weerklinkt de stem uit het huis Gods, uit Zijn heilige tempel: "Ik zal hen van het
geweld der hel verlossen; Ik zal hen vrijmaken van de dood; o dood! waar zijn uw
pestilentiën? Hel, waar is uw verderf?" Dat geeft rijke troost aan 't hart en stervende zingen
wij: "De Heere is mijn Herder, mij zal niets ontbreken. De dood is verslonden tot
overwinning. Dood! waar is uw prikkel? Hel! waar is uw overwinning? Gode zij dank, Die
ons de overwinning geeft door onze Heere Jezus Christus!" Zó wordt de laatste vijand
overwonnen.
Welaan, kom o dood! gij zijt ons geen koning der verschrikking, gij moet u veranderen in
een hemelse vreugdebode, die ons de klederen aantrekt, waarin wij prijken aan de
bruiloftsdis des Lams! "Ja Amen! kom, Heere Jezus!" Roepen wij stervende, en Hij
39
verschijnt ons liefelijk en vriendelijk, troost ons met rijke troost uit Zijn heilige tempel,
Zijn paleis, uit Zijn hemelzaal. Zo sluimeren wij gelovig in.
Nu gebiedt Hij Zijn Engelen. De kilheid van de dood grijpt het hart aan. Wij zuchten:
"Heere Jezus, ontvang mijn geest!" Het oog breekt. Hij doet de deur van Zijn heilig paleis
wijd open. Wij zien naar binnen en lachen, vervuld van hemelse troost. Het lichaam
bezwijkt. En… wij zijn binnen.
Welgelukzalig is hij, dien Gij verkiest, o God! en doet naderen, dat hij wone in Uw
voorhoven; die zal verzadigd worden met het goed van Uw huis, met het heilige van Uw
paleis.
AMEN.
3. Romeinen 7:14
Door de gehele Heilige Schrift heen wordt door de Evangelieprediking Gods wet in haar
onwrikbaarheid bevestigd. In het Nieuwe Verbond is haar openbaarmaking evenwel zo
veel te geestelijker, omdat de schaduwen verdwenen zijn, en het tegenbeeld en het wezen
van hetgeen er te doen was, zonder het deksel van Mozes, er nu bij staan. Dat de wet heilig
is, en rechtvaardig, en goed, dat wordt nu eerst recht openbaar, nadat Hij, Die de wet op
Sinaï gegeven had, haar ook zelve vervulde, en daardoor de Zijnen vrijmaakte van de Wet.
(Rom. 7: 6.)
En toch laat Christus ook nu onder het Nieuwe Verbond de wet prediken, en in haar volle
geestelijkheid onthullen:
1. Opdat, nadat Hij is gekomen en gepreekt, er niemand is, die op de dag des oordeels iets
zal hebben, om zichzelf te verontschuldigen. En met betrekking hiertoe staat er
geschreven: "Hoe zullen wij ontvlieden, indien wij op zo grote zaligheid geen acht
nemen?" (Hebr. 2:3; 12:25.) en wederom: "Heden, indien gij Zijn stem horen zult, zo
verhardt uw harten niet!" (Hebr. 3: 7, 8.) en wederom: "Jeruzalem! Jeruzalem! gij, die
de Profeten doodt, hoe menigmaal heb Ik uwe kinderen willen bijeenvergaderen, en gij
hebt niet gewild!" (Matth. 23:37, 38.)
40
2. De wet wordt gepreekt, opdat alle praatchristenen en vrome huichelaars met hun
farizeïsche trots, -als waren zij iets meer dan anderen in het Koninkrijk Gods, als
maakten zij zich met hun deugden bij Christus verdienstelijk, - de mond gestopt zal
worden, zoals ook de mond van alle vlees. En opdat de hoge heiligen, die op hun
werken roemen, te schande gemaakt worden, omdat zij zeggen, dat zij niet op hun
werken roemen. Tegen hen heet het: "Voorwaar zeg Ik u: voor zoveel gij dit een van
deze minsten niet gedaan hebt, zo hebt gij het Mij ook niet gedaan;" en deze zullen
gaan in de eeuwige pijn (Matth. 25:40, 45), en: "Strijdt, om in te gaan door de enge
poort, want velen, zeg Ik u, zullen zoeken in te gaan, en zullen niet kunnen" (Luk.
13:24). Het is de brief van de apostel Jakobus, die dezulken voornamelijk aantast.
3. De wet wordt gepreekt, opdat aan deze en gene de bedeksels van schande en het mom
van godzaligheid van het gezicht geworpen wordt, die - terwijl hij, ja, naar waarheid
beweert: "De Christen is niet meer onder de wet, maar onder de genade, en heeft een
eeuwige vrijheid van de wet en een volmaakte gerechtigheid en heiligheid in Christus",
- met stijve nek, vermetel en brooddronken, zijn grond maakt van zijn wegen van de
leer der eeuwige verkiezing. En daarop los zondigt en naar het vlees wandelt in zijn
onreine lust, alsof hij geen kwaad gedaan heeft.
Óf hij werpt de schuld op zijn oude mens, op zijn onmacht, op God, op de Wet, op zijn
boos hart, op zijn lichaam, op de duivel, op zijn naaste, op de noodzakelijkheid, op zijn
diep bederf.
Óf hij maakt van de genade en van de lieve Heere Christus een pijnstillend middel, om de
ogenblikkelijk ontwaakte consciëntie tot gerustheid te brengen, in plaats dat hij belijdt: "Ik,
ik, ik heb tegen U alleen gezondigd, en gedaan dat kwaad is voor Uw ogen, en veroordeel
mijzelf";
Óf hij beroemt zich zijn eeuwige verkiezing, maar loochent de wedergeboorte, de inwoning
van de Heilige Geest en de verrijzenis van het vlees.
Óf hij veracht het geschreven Woord, en buigt hieronder de hals niet, hij wringt het en
draait zoals hij het graag wil hebben. Terwijl men behoorde te beven en rillen voor Gods
Woord en de heiligheid van 's Heeren wet. En de gerechtigheid van God, ten koste van en
met veroordeling van zichzelf te erkennen, met de klacht van een gebroken geest: "Ik
ellendig mens, wie zal mij verlossen van het lichaam dezes doods?" En toch God dankende
door Jezus Christus onze Heere;
41
Óf hij verloochent Christus om een handvol genot van het ongeloof, terwijl hij muggen
uitzuigt en kamelen doorzwelgt. Hij jaagt niet de heiliging na, zonder welke niemand de
Heere zien zal; zoals geschreven staat in de 50ste psalm: "Maar tot de goddeloze zegt God:
wat hebt gij mijn inzettingen te vertellen, en neemt Mijn Verbond in uw mond, dewijl gij
de kastijding haat, en Mijn woorden achter u henen werpt; als gij een dief ziet, zo loopt gij
met hem, en uw deel is met de overspelers, uw mond slaat gij in het kwade, en uw tong
koppelt bedrog. Gij zit, gij spreekt tegen uw broeder, - en tegen den zoon uwer moeder
geeft gij lastering uit. Deze dingen doet gij, en Ik zwijg; gij meent ten enenmale, dat Ik ben
gelijk gij? Ik zal u straffen, en zal het u ordentelijk voor ogen stellen. Verstaat dit toch, gij
Godvergetenden, opdat Ik niet verscheure, en niemand redde." Wie dankoffert, die eert
Mij, en dat is de weg, dat Ik hem het heil Gods doe zien.
Daarom heet het: "Dwaalt niet, God laat Zich niet bespotten; zo wat de mens zaait, dat zal
hij ook maaien. Wie in zijn zelfs vlees zaait, die zal van het vlees verderfenis maaien."
"Vermaant elkander alle dagen, zolang het heden genaamd wordt, opdat niet iemand uit u
verhard worde door bedrog der zonde." (Hebr. 3:13) "Dat niet iemand zij een hoereerder of
een onheilige, gelijk Ezau, die om een spijze het recht van Zijn eerstgeboorte weggaf, want
hij vond daarna geen plaats des berouws, hoewel hij haar met tranen zocht. (Hebr. 12: 1417; vergelijk 2 Kor. 7: 1; 2 Petrus 3: 11; Titus 1:10-16.) "Want indien degenen, die door de
kennis onzes Heeren en Zaligmakers Jezus Christus de besmettingen der wereld ontvloden
zijn, in dezelve weder ingewikkeld en van dezelve. overwonnen worden, zo is met hen het
laatste erger geworden dan het eerste." (2 Petrus2: 20; vergelijk Hebr. 3:12;1 Kor. 10: 9;
Hebr. 6: 4-7;10: 26, 27.)
4. De wet wordt gepreekt opdat tegen hen allen het getuigenis afgelegd worde, dat zij
naakt zijn (dat zij Christus niet hebben aangetrokken) en bij al hun Christelijke
werkzaamheid en liefde dood in zonden en vervreemd van het leven des Geestes uit
God in Christus Jezus, (1 Kor. 13:1-8; 1 Joh. 3:9.) van diegenen die zich voorwenden
dat zij christenen zijn omdat zij gedoopt zijn, tot lidmaten aangenomen, ten Avondmaal
gaan, en zichzelf opofferen, opdat het Koninkrijk van God uitgebreid worde. En van
diegenen die zich zo op Gods liefde verlaten, met hun bekering van de grove tot de
fijne wereld, van de duivel tot zeven duivels, van de wellust tot de kloosterheiligheid,
van de dansvloer tot de trappen van de predikstoel en tot de wereld van traktaten,
beoefeningsleringen, moraalstelsels en diegenen die christelijkheid en allerlei
eigenwillige geestelijkheid overdenken. En van hen die zich bekeren van het
42
liberalisme tot de mis, tot het antichristendom van het westelijk Europa, tot des Heeren
oude altaren, maar waarop men zijn eigen zonnebeelden heeft opgericht.
En opdat dezulken onder hen, die onder het zegel der verkiezing liggen, uit hun paradijs
van christelijk doen en laten, (geest)drijverij en een vermeend het-goed-te-hebben en erwel-bij-te-staan, worden uitgedreven, en van de zandgrond van hun eigen lopen en willen
af en naar de Rotsteen Christus gejaagd worden. (Gal. 3:19 en 24; Rom. 3: 20; 2 Kor. 3)
Daarom heet het: "Waakt op, gij die slaapt, en staat op uit de doden, en de Christus zal over
u lichten!" (Ef. 5:14.) "Onderzoekt uzelf, of gij in de gelove zijt, beproeft uzelf." (2 Kor.
13:5.) "Wie de Geest van Christus niet heeft, die is de Zijne niet." (Rom. 8:5.) En hier is de
wet een woord van macht, hetwelk doodt, maar de Geest maakt levend.
5. De wet wordt gepreekt opdat een arme zondaar, die zijn zonden met een treurend
gemoed erkent, zijn onmacht recht levendig gevoelt. (Rom. 7:5) En opdat hij, terwijl
het tot hem komt: "Bekeer u, en geloof het Evangelie, laat u met God verzoenen", aan
het bidden gaat: "Bekeer Gij mij, zo za1 ik bekeerd zijn! Leer Gij mij wat geloven is,
wees mij genadig en ontferm U mijner, geef mij handen, dat ik het aanneem, komt U in
mij, dan heb ik U! Hier hebt U mij, leer mij Uw welbehagen, o God!" Hier is het een
woord, dat de hoogten neer drukt, en Gods genade verheft.
6. De wet wordt gepreekt opdat de verootmoedigde ziel haar zaligheid geheel en al in de
handen van de barmhartige God en Zaligmaker overgeeft. En hier wordt zij, wanneer
er staat: "Werkt uws zelfs zaligheid met vrezen en beven", zo teer en liefelijk getroost
met wat er volgt: "Want het is God, Die in u werkt beide het willen en werken naar Zijn
welbehagen."
En opdat een aangevochtene en menigvuldig geplaagde ziel in Christus zich verbergt, om
door Hem en in Zijn macht bewaard te worden door het geloof tot de zaligheid, terwijl het
tot haar komt: "Volhardt in het goede. Wie volhardt tot het einde, die zal zalig worden."
7. Ten laatste: de wet wordt gepreekt, opdat wij allen, voor zoveel wij in één Geest roepen:
"Abba!", geheel vervuld worden met dankzegging en aanbidding. Terwijl wij het inzien
en het ondervinden, hoe Christus, Die het einde der wet is (tot rechtvaardigheid een
iegelijk, die gelooft), de wet zelve heeft vervuld, en ook als zodanig het recht der wet in
ons vervult. (Rom. 8: 4) Zodat de Vader ons zó aanziet als hadden wij nooit enige
zonden gedaan of gehad (voor zoveel wij zulke weldaad met een gelovig hart
aannemen). Terwijl wij in onszelf hoe langer hoe meer zonde en ellende
gewaarworden, en onszelf aanklagen als verdervers van onze jeugd af aan, maar dat
43
toch de Vader ons in Christus Jezus, Zijn Zoon, voor Zijn lieve dierbare kinderen
houdt, en ons in Hem aanziet als geheel en al rechtvaardig, heilig, rein en volkomen,
zonder vlek of rimpel.
En zo laat dan iedereen van ons vrijmoedig zeggen, uit kracht van de waarheid Gods en
van het getuigenis des Heiligen Geestes in ons: "Ik ben heilig en rechtvaardig", hoewel ons
geweten ons aanklaagt, dat wij zonder ophouden tot alle boosheid geneigd zijn.
Dit laatste klinkt menigeen vreemd in de oren, want hij mag graag heilig en vroom zijn, en
iets van die heiligheid in zich gewaarworden, dan kon hij, zoals hij meent, het weten, of hij
deel aan Christus had. Omdat hij echter zo vele zonden in zich blijft zien, gelooft hij de
Heiland van arme zondaren te onrein en te onwaardig en te vleselijk, en te veel onder de
zonde verkocht te zijn, dan dat de heilige en rechtvaardige God met Zijn grote genade tot
zo'n ellendige Zich zou nederlaten, of hij vreest; dat hij nog eens de hel weer in de kaken
zal vallen. Er zijn er zodanigen, die dag aan dag in de waan verkeren, dat zij toch hun
zandkorrels dienden bij elkaar te dragen, om de berg van hun heiligheid hoog op te tasten,
maar de ene dag voor, de andere dag na blaast de stormvlaag van zonden deze zandkorrels
weer weg. Dan zitten zij in een hoek, en wenen, en beginnen van voren af aan, en geven
het niet op, of het hun mocht gelukken. En zodanigen zijn de meesten van ons, want de
eigengerechtigheid zit diep, zeer diep, en de oude monnik weet van geen sterven, zolang
wij leven.
Daarom hebben wij ons voorgesteld, onder de leiding van de Geest Gods, Die de harten en
nieren beproeft, in alle oprechtheid te beschouwen:
het bestaan van de christen, gerechtvaardigd en geheiligd door het bloed van Christus en
van alle zonden afgewassen.
Tekst: ROMEINEN 7: 14.
"Want wij weten, dat de wet geestelijk is; maar ik ben vleselijk, verkocht onder de
zonde."
Wanneer wij op het verband van dit vers met de voorafgaande letten, dan is het volgende
daaruit duidelijk. Wij moeten eens voor altijd óf door verdienste óf door genade leven;
44
door de gehele wet of geheel door Christus; wij moeten het geheel met onze vroomheid en
werken of geheel met Christus houden. Onder wie wij staan, diens geheel eigendom zijn
wij. Het betaamt ons, dat wij de óf een óf de andere toebehoren, anders zijn wij ontrouw.
Houdt een echtgenote het met een andere man, terwijl haar eigen man leeft, dan is zij een
overspeelster; is haar man gestorven, dan is zij geen overspeelster, als zij een tweede man
trouwt. Zo zijn wij dan ook overspelers, als wij menen, dat wij voor het ene deel door onze
vroomheid, en in een ander opzicht door Christus zouden kunnen leven. Maar daarvoor
zullen wij het houden, dat de wet ons gestorven is, die wij rechtmatig begraven hebben, en
dat wij der wet ook gestorven zijn, aangezien zij ons ten dood geworden is. Dat wij niets
meer met dezelve uit te staan of te doen hebben, nadat wij van Christus geworden zijn, Die,
opgewekt van de doden, ons met Zich omhoog in het eeuwige leven in triomf heeft
binnengebracht; en ons voor altijd van de wet vrijgemaakt en verlost heeft. Onze eerste
man (de Wet) was wel goed, maar wij konden niet lang bij hem huishouden, want wij
leerden hem nauwelijks kennen; of hij verbood ons alles, en kondigde ons vloek en dood
aan, voor zover wij niet een volkomen gehoorzaamheid ten toon spreidden. Toen werd er
in ons allerlei begeerte gaande naar dat alles wat ons ontzegd was. De wet strafte dit als
zonde; toen werd de zonde, dit straffen niet duldende, bovenmate slim en zondigende. De
Wet, - waarbij wij hadden kunnen leven, indien wij niet begeerd hadden, - hield woord,
vervloekte en verdoemde ons; daarop nam ook de zonde een begin met tegen ons te razen,
woedde hevig in ons, en bediende zich toen van de eerste man, de Wet, - die op zichzelf
goed was, - om ons dood te slaan.
Daar lagen wij dan dood voor de huisdeur van de Wet. Ziet! Toen kwam er een Ander
voorbij, Die maakte ons levend, reinigde ons van ons bloed, en nam ons met Zich een in
Zijn Huis, om daarin eeuwig te wonen. Zo zijn wij nu met een andere Man getrouwd, Die
ons niets weigert, maar alles geeft; en wat van de vorige man was, - hetzij dan vroomheid
of heiligheid of wat er ook tot de wet behoort, - kunnen wij nu evenmin gebruiken als
volwassenen hun kinderschoenen.
Maar toch blijft de vorige man op zichzelf goed, en hij had er recht toe, dat hij ons alle
begeerte ontzegde, omdat onze eerste ouders ons onder die voorwaarde, waarin wij,
evenals zij, getoond hebben in te stemmen, hadden uitgehuwelijkt. Maar noch wij, noch
onze eerste ouders zijn deze voorwaarde nagekomen. De zonde kwam er tussen, en zegt
Paulus nu verder, "de zonde, opdat zij openbaar zoude worden, hoe zij zonde is, heeft zij
mij door het goede de dood gewerkt, opdat de zonde bovenmate zondigende werd door het
45
gebod." En hierop laat hij volgen: "Want wij weten, dat de wet geestelijk is, maar ik ben
vleselijk, verkocht onder de zonde."
Deze drie gezegden:
I.
Want wij weten, dat de wet geestelijk is,
II.
Maar ik ben vleselijk,
III.
Verkocht onder de zonde,
leveren vanzelf aan onze aandacht even zovele rustpunten op.
I.
"Want wij weten, dat de wet geestelijk is."
Zo spreekt de Apostel; en hierin doet hij het des te meer uitkomen, hoe de zonde
bovenmate zondigende wordt door het gebod. Want de wet handhaaft niet alleen de
uiterlijke letter, maar staat ook zonder toegeven op elke tittel en jota, zoals zij geestelijk
wil begrepen en toegepast worden. Zij wil niet alleen uiterlijke werken, uiterlijke
gerechtigheid en heiligheid, wat in burgerlijke handel en wandel vanzelfsprekend is; zij wil
niet alleen dat wij niet daadwerkelijk echtbreken, moorden en stelen; zij eist niet alleen, dat
wij dit of dat niet doen of vermijden; zij vordert niet alleen heiligheid van handen, van
voeten, van ogen en van de gehele mens. Ja, zij verbiedt niet alleen de begeerte, maar zij
beveelt en voert het opperbevel met een ijzeren staf, en dreigt verschrikkelijk: gij zult, gij
zult niet. Zij wil boven alles, dat wij uit eigen vrije wil en met eigen krachten snel en
volkomen bereid zijn alles zo volbrengen, als zij het ons iets oplegt. Zij wil, dat wij haar
gedurig naar de ogen en op de handen zien, en ons daar ijlings heen begeven, waarheen zij
haar gebiedende wenken laat gaan; dat wij alles wat zij begeert, uit de grond van het hart,
met lust, volkomenheid, vriendelijkheid en liefde ten uitvoer brengen. Zij wil, dat wij God,
als de levende God, hartelijk vertrouwen, in Hem geloven, Hem liefhebben, boven alles
eren en vrezen, en dat wij van gansen gemoede Hem gehoorzamen uit enkel eerbied en
dankbaarheid. Zij wil dat wij geheel en volkomen heilig en rechtvaardig naar verstand en
wil voor Zijn aangezicht wandelen, zonder morren, zonder tegenspraak; dat wij al het boze
van hart schuwen en onze naaste, en was het ook onze vijand, innig liefhebben en kuis,
eerlijk en vroom met hem leven.
In één woord, zij wil, dat wij zó heilig zijn zoals onze eerste ouders vóór de val waren, en
zo volkomen, als onze Vader in de hemelen volkomen is! (Matth. 5:48.) Zo voegt het ons
46
de wet aan te zien, en haar volkomen te houden, tot haar laatste tittel en jota toe, en dat
geheel ons leven door, zonder ophouden, dag en nacht, en wij mogen er niet van afwijken,
noch ter rechter-, noch ter linkerhand, en moeten op deze wijze met de wet in- en
uitwendig zo overeenkomstig zijn, dat zij niet de minste vlek of de geringste
ongelijkvormigheid met haar blanke reinheid en geestelijkheid heeft aan te wijzen. Zo
geestelijk is de wet van de heilige, rechtvaardige en eeuwige God, Die een Geest is, Die
alles geestelijk wil gedaan hebben en een blijvend werk vordert, die Hij zelf geeft gegeven,
en in stenen tafelen ingegraveerd geworden; en Hij heeft die wet geschreven in onze harten
en in ons geweten. En die ligt onder de geestelijke dood, die de wet niet geestelijk doet en
niet in alles blijft, wat zij geestelijk wil. "Dat weten wij", zegt de Apostel, "dat weten allen,
die de wet weten, en wij moeten daarin leven of daaraan sterven."
Maar, waartoe laat Paulus dit hier zo uitkomen, daar hij reeds van tevoren gezegd had, dat
de gelovigen der wet gedood zijn?
Waarlijk, opdat het ons openbaar en steeds duidelijker gemaakt wordt, dat wij tot de wet,
haar werken, haar heiligheid en vroomheid niets dan ongeschikt zijn, en er de handen van
moeten aflaten. Als wij daarvan overtuigd zijn, zo gedrongen te worden, om onze hoop
alleen op Christus te stellen, nadat wij onvermijdelijk tot vertwijfeling komen, als wij met
de wet en haar werken omgaan. (Gal. 3:10; 1 Kor. 16:22) Want de zonde, die in ons is,
wordt daardoor bovenmate zondigende en werpt ons geheel onder de voet, hoe meer wij
geloven haar door het gebod te kunnen doden. Ja, zij zal ons te water jagen of in de strik
van ongeloof, van vermetelheid of van wanhoop en naar de strop jagen, voor zoveel wij
niet al onze heiligingstelsels naar buiten en overboord werpen, opdat het schip alleen op
vrije genade drijft. "Zullen wij dan niets overhouden?" Hoe, hebt u dan wat? U hebt niets,
en wat u hebt is zonde, die gedurig bovenmate zondigende wordt door het gebod. "Zullen
wij dan niets doen?" U kunt niets dan zondigen (Rom. 7:18; Rom. 3:12), en hoe meer het
"doen", en al was het ook slechts "een luttel doen", wat nog enigszins waarde voor u heeft,
zo veel te erger maakt u het.
"Wij moeten er toch naar staan, dat wij niet zo onrein voor God verschijnen, de zonde dient
toch gedood te worden, wij willen ten minste dit en dat vermijden!" U kunt niets willen, de
zonde wordt u gedurig te machtig, en u bezwijmt in uwe krachteloosheid. Heden niet
bereid, morgen nog minder bereid. De zonde zal u bedriegen. Heden niet heilig, na een jaar
nog onheiliger; heden onwaardig, na tien en dertig jaren nog onwaardiger.
47
"Wat moet ik dan doen?"
Werp uwe heiligingskrukken weg, ver van u weg! U komt er de berg Sion niet mee op.
(Psalm 24.) Ruk die lompen af, waarmee u uw wonden bedekt houdt, en toon uzelf aan
Hem, Die heilig en rechtvaardig is, zoals u bent! Laat al het uwe los, hier aan zichzelf te
wanhopen is zaligheid. Geef Gode recht en veroordeel voor God uzelf! En u doet wat God
wil, dat gedaan worde, en wacht reikhalzend op Zijn genade, die u aangebracht is in
Christus, Zijn Zoon. Die wordt zijn geloof tot gerechtigheid gerekend, die niet werkt, maar
in Hem gelooft, Die de goddeloze rechtvaardigt. (Rom. 4: 5.)
Hoort u, wat de Schrift zegt? "Die", niet diegenen, welke in de liefde staan, niet heiligen,
rechtvaardigen en vromen, nee, nee! maar "den goddeloze rechtvaardigt." - O, bid, dat de
Vader van onze Heere Jezus Christus u de hand des geloofs geeft, en u zult de schat
deelachtig zijn, die voor eeuwig rijk maakt, en de Zon der gerechtigheid zult u zien
doorbreken in uw hart, en in haar stralen zult u zich verheugen en vrolijk zingen:
Uw bloed en Uw gerechtigheên,
Die zijn mijn bruidskleed, anders geen',
Daarin zal 'k voor Gods troon bestaan,
Als aarde en heem'len mij ontgaan.
"Wij weten, dat de wet geestelijk is", zegt Paulus, en daar een dringt en drijft hij, ja, wel
hard, maar lokt toch ook zo liefderijk; drijft de ziel uit de wet, uit haar werken, uit alle
middelen om heilig en vroom te worden, uit alle pogingen om de zonde uit zichzelf te
doden en kwijt te worden, opdat zij zo op de tederste wijze tot Christus getrokken worde,
om alleen in Hem te worden gevonden; als bij een ander Man, Die er alleen verstand van
heeft, met Wet, zonde, duivel en dood om te gaan. Maar in Wiens Huis een volkomen
vrijheid van Wet, zonde en dood vaststaat en heerst, en louter Genade, Vrede, Blijdschap,
Gerechtigheid en eeuwig Leven luisterrijk heerschappij voert.
En om een einde te maken aan alle bedenking, spreekt Paulus van zichzelf. "Ik, ik Paulus,
die tot in de derde hemel opgetrokken ben geweest, en daar onuitsprekelijke woorden
gehoord heb; ik, die mij beroem en juich in de gerechtigheid van Christus, en tegen de hel
mag inroepen: wie wil verdoemen! En die, ondanks alle duivelen en alle zonden, ondanks
wet en oordeel, opspringe in mijn God en overluid mijn verzekering uitgalm: dat niets ons
48
kan scheiden van de liefde Gods, welke is in Christus Jezus, onze Heere, en die als zodanig,
zonde, Wet, wereld en mijzelf rein verstorven ben; ik deel het u mee, niet hoe ik vroeger
was, nee, maar hoe ik ben: ik ben vleselijk!"
II.
"Ik ben vleselijk!"
Dat is juist de oorzaak, waarom ik bij de wet niet in huis blijf en bij de wet niet leven kan,
want de wet is geestelijk, maar ik ben vleselijk. Wanneer ik ook ten halve vleselijk, ten
halve geestelijk was, wij zouden toch niet in vrede met elkaar kunnen leven, omdat ik altijd
het werk der wet niet verder dan tot de helft brengen zou. Hiermee was ik nog des te
minder geholpen, want het zou vergeefse arbeid wezen, waarvoor ik dan toch nog geen
dank behalen zou, omdat de wet, niettegenstaande dit alles, geestelijk het oordeel zou
vellen, en in alle opzichten op een volkomen werk zou blijven aanhouden. Want de wet is
geheel geestelijk, en wil met een haar geestelijk gelijkvormig hart bemind, en met lust en
daadwerkelijk gehoorzaamd worden. Zij wil haar werk uit geheel vrije aandrift en
volkomen toegenegenheid, inwendig en uitwendig, verricht hebben, zoals zij geestelijk is
en geestelijk over ons werken uitspraak doet. Ik ben daarentegen geheel, met mijn gehele
mens, met lijf en ziel, met vernuft en wil, met al mijn zinnen en leden, vleselijk.
Zoals ik inwendig en uitwendig leef, geheel uit vlees geboren, uit zondig zaad geteeld, en
in zonden ontvangen; daarom is het gedichtsel en het trachten van mijn hart boos van mijn
jeugd aan, en het houdt niet op; daarom ben ik een onreine uit onreinen, en is de bodem
van mijn hart enkel zonde. Ja alles, wat in en aan mij zich roert en beweegt, te gelijk met al
mijn krachten, begeerten, lusten, neigingen, mijn geheel bestaan is zonde, en alle
indrukken, die ik van buiten af in mij ontvang, worden tot zonde, of de zonde gaat en hangt
en kleeft er zich aan vast. Zo zijn ook al mijn gewaande gerechtigheden een met bloed
bezoedeld, wegwerpelijk stuk doek. En er woont in mij niets goeds, nee, maar alle werken
des vleses doorkruisen zich in mij, en - ik doe, wat ik ook doe, of laat, wat ik ook laat, - ik
ben zondig en vleselijk. Wanneer ik het ook niet wil, dan zondig ik toch, en wanneer ik het
ook nog zozeer haat, dan zondig ik evenwel. Zo leeft, en woont, en roert zich, en werkt in
mij de zonde, en kleeft het boze mij overal aan.
"Ik ben vleselijk." - Merk op hetgeen wij lezen. Paulus, toen hij deze brief schreef, zegt
niet: Vroeger was ik, nee, maar: ik ben vleselijk. En voorzeker, dat het waarheid is dat die
zonde, die wij van onze eerste ouders hebben geërfd, niet slechts bij hen, die de duivel
49
blijven toebehoren, nee, maar ook bij de kinderen des lichts, een poel is en een gifstookster
en een peilloze bron van alle gruwel. Dat zien wij ook veelvuldig bij andere heiligen en
gelovigen.
Daar zien wij moord en echtbreuk bij David (2 Sam. 11), hoererij bij Juda en Thamar (Gen.
38), onreinheid en ontucht bij Simson (Richt.16) en bij Lot, na uit Sodom gered te zijn
(Gen. 19), afgoderij bij Salomo (1 Kon. 11), hovaardij bij Hiskia (Jes. 39), dronkenschap
bij Noach (Gen. 9; Ef. 5:18), verbittering en tweedracht tussen Paulus en Barnabas (Hand.
15: 39), huichelarij bij Petrus (Gal. 2:13); onder de eerste christenen hoererij, onreinheid,
schandelijke beweging, boze begeerte, gierigheid, leugen en dieverij (Kol. 3: 5; Ef. 4: 25,
28; Ef. 5: 3-5; 1 Thess. 4: 2-8). Bij de Apostelen ontrouw aan hun Heiland. (Matth. 26: 56)
Tenslotte, de bron van alle vleselijke werken, de hoofdzonde van alle zonden: ongeloof bij
Mozes (Num. 20: 10-12; Mark. 16: I1-14) en bij al de Apostelen; en bij Elia (1 Kon. 19: 4),
Job (Job 3),. Jeremia (Jer. 15: 10 en 20: 14) en Jona's mismoedigheid over de leidingen
Gods! Waar zouden wij beginnen; waar eindigen?
Ik ben vleselijk…. Dat hebben alle heiligen moeten voelen; dat zegt ook de Apostel Paulus:
"Wij weten, dat de wet geestelijk is, maar ik ben vleselijk!" Maar daarmee brengt de
Apostel zichzelf in de engte, hoe zal hij daar uitkomst vinden? Wat denkt u? In het
volgende hoofdstuk zegt hij in het 8ste vers: "Maar die vleselijk zijn, kunnen Gode niet
behagen." Daaruit maken wij dan dit besluit op: die vleselijk zijn, kunnen Gode niet
behagen; Paulus zegt, dat hij vleselijk is, derhalve kan Paulus Gode niet behagen. Zonder
twijfel, deze gevolgtrekking is juist, en dezelfde, die Paulus gemaakt wilde hebben. Nee,
Paulus kon als Paulus Gode niet behagen, want hij was vleselijk, en wat uit vlees geboren
is dat is vlees, dat is zondig en verdoemelijk voor God.
Maar hoe kon dan Paulus Gode behagen? Niet anders, dan als een arme en ellendige, die de
genade evenzo deelachtig was, als de moordenaar aan het kruis dezelve ontving. Niet
anders, dan zoals hij in God geloofde, Welke Dien, Die van geen zonde wist, voor ons tot
zonde gemaakt heeft, opdat wij werden gerechtigheid Gods in Hem. Zo werpt Paulus met
dit woord alle heiligen op een hoop, en verklaart hen allen, dat zij arme zondaars zijn; maar
bovenal vertroost hij daarmee met ingewanden der liefde alle belaste en aangevochtene
gemoederen; en onderwijst ons, dat wij toch eens voor altijd de wet vaarwel zeggen, en
haar pas afscheid geven, nademaal wij toch nimmer bij die man het goed maken zullen,
noch met hem huishouden kunnen.
50
Want de wet is geestelijk, uiterlijk en innerlijk. Wij daarentegen zijn in- en uitwendig
vleselijk, en wij hebben in onszelf de boze nukken, om ook maar voor een ogenblik vrede
met de wet te kunnen hebben. Want wij willen haar altijd vleselijk begrepen en verstaan
hebben en vleselijk namaken; de wet daarentegen wil geheel geestelijk gevat, en uit de
grond van het hart, met de daad en in waarheid, gedaan en vervuld zijn, en daartoe zijn wij
niet in staat.
Dit hebben alle kinderen Gods ondervonden en ondervinden het steeds. En deze waarheid
zal onomstotelijk blijven: "dat de mens gerechtvaardigd wordt uit het geloof van Christus,
en niet uit werk der Wet; en dat wij, voor zoveel wij geloven, uit God in Christus Jezus
zijn, Die ons van God geworden is tot wijsheid, gerechtigheid, heiligheid en verlossing."
(Vergelijk 1 Kor. 1: 30.) En daarom dan, dat de wet geestelijk is, maar wij vleselijk zijn,
behoorden wij, voor zoveel wij slechts enigermate Gods genade deelachtig zijn, het met
alle middelen, om onszelf te rechtvaardigen en te heiligen, op te geven, en daarentegen met
alle gewisse vrijmoedigheid, wat er ook tegen raast en tiert, stoutweg aldus te besluiten: de
Zoon is zo heilig als de Vader heilig is, en even zo rechtvaardig als de Vader. En zo vol
van liefde, zo barmhartig en genadig Jezus Christus, de Heiland van zondaren, is, zo vol
van liefde, zo barmhartig, zo genadig jegens arme zondaren is ook de Vader, is God, Die
immers de wereld alzo liefgehad heeft, dat Hij Zijn Zoon gaf. En dat kan ik toch niet
ontkennen, dat mijn Heere en Heiland Jezus Christus mijn ziel nu en dan getroost heeft.
Dat had Hij niet kunnen doen, indien de Vader mij niet van tevoren aan Hem gegeven had,
en Hij kan mij niet liefhebben, tenzij dat de Vader mij tevoren liefgehad en mij aan Zijn
Zoon gegeven heeft. Ik ben met de rechtvaardige en heilige God verzoend, of niet. Ben ik
het niet, dan heeft Hij mijner niet in genade kunnen gedenken. Heeft Hij mijner gedacht,
dan is Hij verzoend. Maar geen andere bevrediging van Zijn gerechtigheid en heiligheid
vindt er plaats, dan dat aan dezelve genoegdoening geschiedt. Maar Christus heeft aan
dezelve volkomen voldaan, derhalve is nergens anders mijn rust en vrede, dan alleen door
en in de gerechtigheid en heiligheid van Christus, "Die met een offerande in eeuwigheid
voleind heeft allen, die geheiligd zijn."
Vermag ik het echter nog niet, om zo stoutweg in het geloof, allen twijfel ten spijt, en
trotserende zonde, wet en oordeel, te zeggen: Ja, Heere! ik erken het, dat ik de
verdoemenis verdiend heb, maar tussen U en mij staan daar Jezus Christus, Uw lieve
Zoon, Die mijn gerechtigheid is, en de ingewanden Uwer barmhartigheid jegens armen en
51
ellendigen, in Zijn overgave geopenbaard, - een andere grond heb ik niet: "Christus is
mijn, en ik ben de Zijn." Dan bemoei ik mij daarin alleen, dat ik Christus zoek, Christus
heb, en dat ik zo geheel in Zijn gerechtigheid ingewikkeld ben, en ik zal niet ophouden, en
Hem ook niet laten gaan, voordat Hij mij zegent. Maar heb ik Hem, dan bekommer ik mij
om mijn heiliging niet, nee, maar ik jage Hem na (Filipp. 3: 8-14), en acht alle dingen
schade te zijn voor de, tegen alles overvloed hebbende kennis van Christus Jezus mijn
Heere. Daarin zal mijn volmaaktheid zijn, dat ik dagelijks meer in Hem gevonden wordt,
niet hebbende tot mijn rechtvaardigheid die uit de wet is, maar die door het geloof van
Christus is, - de rechtvaardigheid uit God op het geloof.
Ja, daarnaar jaag ik, dat ik meer en meer met al de heiligen mag kunnen begrijpen, wat de
breedte, de lengte, de diepte en de hoogte is van de genade en de liefde Gods en van Zijn
rechtvaardigheid, die geopenbaard wordt in het offer van Zijn Zoon; en zo zal ik vervuld
worden tot al de volheid Gods. (Ef. 3: 19) En hoe meer ik aldus in het licht Zijn heiligheid
en in de nabijheid Zijn rechtvaardigheid geplaatst wordt, des te meer krijg ik een gruwen
en walgen aan mijzelf; en hoe meer ik in de algenoegzaamheid en gerechtigheid van mijn
Borg inzicht ontvang en in de gemeenschap met Hem ook in Zijn lijden en dood mij
bevindt, zoveel te afschuwelijker wordt en vertoont zich aan mij de zonde. En ik ween van
stille blijdschap, dat de Vader aller barmhartigheid mij heeft wedergeboren tot een hope,
levend door de opstanding van Jezus Christus uit de doden. Want het is door deze, dat Hij
plechtig verklaard heeft, dat de bezoldiging van alle zonden volkomen voldaan is, anders
had immers de dood mijn Borg in het graf gehouden! En nu reinigt de Vader Zelf Zijn
planten, die Hij geplant heeft.
Welaan dan, dat wij dit woord van Paulus tot onze troost en onze versterking diep in onze
harten graveren, en als een zoete heildrank innemen. De in Christus zich verblijdende
apostel zegt niet: "Ik heb in de heiliging en in het goede nu reeds tamelijk vorderingen
gemaakt," Nee, maar zijn Farizeeër ten spijt, en zijn bekommerd hart ten troost, schrijft hij
het neer: Wij weten dat de wet geestelijk is; maar ik ben vleselijk. En laat ons toch die
waarheid, al werd het ons ook onverdragelijk, elkaar voorhouden, en daarmee alle eigen
rechtvaardigheid, alle moedhervattingen van het zelfwerken en alle Farizeïsche,
Pelagiaanse en mystieke heiligheid van de troon stoten.
52
Maar ik ben vleselijk, zegt Paulus. Er zijn veel christenen, die menen, dat de heiliging hun
werk is, nadat zij gerechtvaardigd zijn; daarop leggen zij zich nu met alle vlijt toe. Maar in
plaats van vooruit te komen, bespeuren zij meer en meer, dat zij teruggaan, zij worden
geesteloos en als een dorre boom, en het ongeloof breekt er op in, de satan krijgt hier de
handen ruim; en nu, voor zij het nog vermoeden, wordt hun alles duister. Het verderf, dat
in het hart zit, laat zich meer en meer zien. Thans komt het hun in de zin, of zij wel ooit
ware genade ontvangen hebben, en zijn nu bezig met het gehele werk Gods in hen, al is het
dan niet met het gehele hart, dan toch met hun woorden, in twijfel te trekken en te
verloochenen. Heft het hoofd op van uit het stof, wat staat u tussenbeide!
"Ik ben vleselijk," zegt de apostel. Bemoei u eerst daarmee, dat u Christus weer vindt, Die
weet het alleen ons zo in heiligheid te stellen, dat, wanneer wij belijden: "Ik ben vleselijk
en zwart', Zijn woord boven alles geldt: "Ik zie aan u geen vlek, zo liefelijk en heilig bent u
Mij." Vat het toch eens: bidden, zingen, de Bijbel en stichtelijke boeken lezen, de
eenzaamheid opzoeken, ter kerk en ten Avondmaal gaan, zich dagelijks twee- of driemaal
afzonderen voor God, zich van dit of dat onthouden, het volk des Heeren opzoeken,
daarnaar voor alle dingen te staan, dat wij God uit de grond des harten liefhebben en
vrezen, in Hem geloven, op Hem vertrouwen, de zonde doden, tegen wereld en zonde
strijden, en wat dergelijke heilige verrichtingen meer zijn, mitsgaders Zijn naasten alle
liefde betonen en toedragen, niet wrevelig of gramstorig zijn jegens de onzen, kuis, eerlijk,
braaf en heilig in het verborgen en in het openbaar bij God en de mensen leven; niet de
minste lust in onze harten laten opkomen, en Gode alles gelovig overgeven, - dit en
dergelijk is alles op zichzelf werk der wet (Jes. 55: 2, 3), en deze dingen moeten geestelijk
bedreven en volkomen aangebracht worden, en zulks van de jeugd af aan tot het einde van
ons leven, zonder nalating, met lust, ijver en blijmoedige zin.
Want de wet is geestelijk. En nu, beproef het. U bent vleselijk! Ja, wij zijn vleselijk. En dat
"maar", wat er voorafgaat, snijdt hier diep door hart en nieren heen. Ja, wat zijn wij?
O, mijn Geliefden! Dat weet God, voor Wie niets verborgen was of is; wilt u dat wij het
blootleggen, en het hart ontleden, waarin alle gruwelen huisvesten? Zullen wij het naakt
voor ogen stellen, wat in de diepte van ons hart zich zo verborgen vasthoudt, dat men
eerder diamanten en ijzer verbreekt? Daar is er een, die het voornemen heeft opgevat, van
nu af geheel voor God te leven, en dagelijks tot Hem te bidden, en dan zal hij tot het een of
53
ander in staat wezen - en zie, er gaan dagen, ja weken om zonder een schreeuwen tot God
uit de diepte. Hier is iemand, en hij meent het, die God boven alles hartelijk wil beminnen,
maar - de minste begeerte! En hij heeft God uit het oog verloren; de geringste bezoeking, en Zijn vijandschap tegen God en Zijn volk breekt er op in. Ginds wil een ander zichzelf en
zijn geheel belang en alles, wat hij heeft en verwacht, geheel aan God overlaten; maar de
hulp blijft uit, - en hij begint zichzelf te helpen, en arbeidt zich zo er nog dieper onder.
Maar, denkt weer een ander, God heeft mij zo dikwijls uitkomst gegeven, immers zult u
nu, o mijn ziel, in wat het ook zij, op Hem vertrouwen! en toch nieuwe nood, nieuw
ongeloof, herhaalde twijfel, of God het wel doen zal. Of zie, u was in grote nood, en dacht:
als de Heere mij daaruit zal gered hebben, dan zal ik niet weten, wat ik Hem toebrengen
zal; Hij hielp, waar is uw dankbaarheid? God alleen wilt u vrezen; maar een dit en dat,
waarvan u zich afhankelijk waant, bedreigt u, en men ruimt de plaats van de vreze Gods in
voor de vrees der mensen. U wilt in 's Heeren Woord lezen, maar nee, u neemt eerst de
nieuwspapieren in de hand. U wilt hier of ginds met macht getuigenis afleggen van de weg
des heils, U bevindt zich op de plaats, de moed zakt ineen.
Iemand wil aan God denken, maar er valt iets tussen in, en wat om hem heen is, doet hem
voor een geruime tijd alles behalve bezig zijn met de levende God. Of hij wil in
waarachtige ootmoed voor Gods aangezicht verkeren, maar juist bij de heiligste
verrichtingen vindt zijn hoogmoed voedsel. Hij wil zijn ogen voor de ijdelheid toesluiten,
een spiegel in de kamer roept hem toe: "O ijdel mens!" Hij wil zich voorbereiden tot het
gebed of tot het heilig Avondmaal, de minste kwetsing, die zijn eigenliefde ondergaat,
werpt al zijn plannen van ingetogenheid omver. Hij wil kuis zijn maar juist nu komt de
begeerte het meest bij hem op. Hij wil niet twisten, maar vreedzaam zijn, een strohalm
voor zijn voeten geworpen, een enkel woord, en hij bruist op. Hij heeft zijn heiligheid
gebracht tot de hoogte van een berg, en met een stoot gooit hij zichzelf weer omver.
Zullen wij nog geheel andere dingen opnoemen? Wat wij daar zeiden, is geheel van boven
af genomen, het zit er nog anders, en al dieper. Satan en zonde, begeerte der ogen, begeerte
des vleses en trotsheid des levens hebben geen einde, en zelfs in de beste en heiligste
oefeningen zal altijd deze waarheid zich luid openbaar maken: de wet is geestelijk, maar ik
ben vleselijk! Daarom houd op met alle werken en uw-best-betoningen! Hebt u Christus
niet geheel, dan zijn het alles samen werken, die u der wet schuldig bent. En hebt u Hem,
dan blijft het dan nog alles vleselijk, wat uit u, als uit u voortkomt. Zoek Christus en Zijn
gerechtigheid, en leer het, zonder iets, u bloot op Gods genade en Zijn barmhartigheid te
54
laten drijven en tracht daarnaar, dat u gedurig meer en meer in Christus wordt gevonden.
Hebt u Hem, de Hogepriester, dan hebt u alles; van Hem, Die het Hoofd is daalt dan op u,
Zijn leden, genade voor genade neer, zodat het u aan geen deugd ontbreekt, die God in u
wil aanschouwen. Zijn maaksel zijn wij, geschapen in Christus Jezus tot goede werken, die
God voorbereid heeft, opdat wij er in zullen gewandeld hebben. Wat beneden of boven
dien is, is niet anders dan werk der wet en wat wij uit onszelf ooit doen, gedaan hebben of
doen zullen, is en blijft vleselijk, omdat wij vleselijk zijn, en als zodanig Gode niet kunnen
behagen. Want dat is het welbehagen geweest, dat in Christus alle volheid zal gewoond
hebben. (Kol. 1:19) De nu volgende woorden van onze tekst maken dit nog duidelijker.
III.
"Verkocht onder de zonde."
In dezelfde zin zegt ook de Apostel in vers 23: "Ik zie echter een andere wet in mijn leden,
die strijd voert tegen de wet mijns gemoeds, en mij gevangen neemt onder de wet der
zonde, die in mijn leden is." Spreekt Paulus dan hierdoor zichzelf niet weer tegen, als hij in
het volgende hoofdstuk zegt: "Gij hebt niet ontvangen de geest der dienstbaarheid, om
andermaal te vrezen; maar gij hebt ontvangen de Geest der aanneming tot kinderen, in
Welken wij roepen: "Abba, de Vader!"? Nee waarlijk niet, als wij het maar recht verstaan,
dat wij vleselijk en onder de zonde verkocht zijn. Dan laten wij alle heiligingsboetedoeningen varen, en er is geen rust, voordat wij in de gerechtigheid van Christus onze
rust gevonden hebben. Daar leren wij in God Zijn genade prijzen, zoals Hij de goddeloze
en niet heilige rechtvaardigt; daar verstaan wij ook eerst goed de zo-even aangehaalde
woorden, en wij juichen en loven de Heere vanwege de vrijheid, waar een Hij ons
vrijmaakte, en zijn vervuld met verheuging, dat wij de Geest der aanneming tot kinderen
ontvangen hebben.
Opdat wij nu daarheen mogen doorbreken, ontsluit de apostel zijn hart nog meer, en schudt
het geheel voor Zijn broederen uit, opdat zij het toch recht verstaan, dat wij bij de wet geen
leven kunnen hebben. Nee, maar "dat wij der wet gedood zijn door het lichaam van
Christus, opdat een Ander, Die uit de doden opgewekt is, ons zoude hebben, opdat wij
Gode vruchten zullen gedragen hebben." Daarom zegt hij: Ik ben verkocht onder de zonde.
Evenals een slaaf, die verkocht is aan zijn heer, om hem dagelijks te dienen, om in- en uit
te gaan, en toch bij dien heer te blijven, en hem alle diensten te doen naar zijn goedvinden,
de slaaf mag ook nog zo tegen die dienst wezen, evenzo, zegt Paulus, is hij onder de zonde
55
verkocht, en der zonden slaaf, hoe dan ook tegen Zijn wil. En evenzo hebben het ook alle
heiligen van oudsher ondervonden, en evenzo ondervinden wij, die geloven, het ook. Wat
raad! Deze harde heer zegt: "Gij behoort mij toe, in- en uitwendig, met ogen, lijf, handen
en voeten en alles, wat aan u is." En verzetten wij ons tegen hem, dan geeft hij ons
zweepslagen, en richt ons zo jammerlijk toe, dat het bloed, het zweet en de tranen van het
lichaam gutsen, en hij slaat ons met zijn zweep de stukken uit het vlees; of die heer komt
ons met zachte vleiende woorden ter zijde, dat wij niet weten, wat wij doen, en Zijn wil
opvolgen tegen licht en plicht in, en ook zelf zo willen, en toch, en toch niet willen.
Nademaal wij derhalve niet alleen vleselijk zijn, maar ook onder zo'n harde heer zijn
verkocht, die de zetel van zijn dwingelandij in ons hart heeft, en van daar uit alle onze
leden, en alles, wat zich aan ons roert, naar kooprecht onder zich heeft, en als zodanig met
overmacht beheersen en in Zijn dienstbaarheid voortstuwen wil, zo geve ons: de Geest
Gods genadiglijk dat kloek verstand, dat wij het mogen inzien, hoe wij evenwel tegen deze
tiran en tevens tegen de satan en het vlees het veld behouden, ook terwijl de zonde ons
voert, waarheen wij willen, en toch niet willen.
Is de wet geestelijk, en wil zij alles uit- en inwendig geestelijk en uit de grond des harten
bedreven hebben, en zijn wij tot op de bodem van ons hart met alles, wat in en aan ons is,
vleselijk; en zijn wij als zodanig tot niets in staat dan tot zondigen; en zijn wij zo onder de
zonde als slaven verkocht, dat wij haar, ook tegen onze wil, naar haar wil moeten dienen;
kunnen wij ter oorzaak daarvan bij de wet niet inwonen, zonder dat de zonde, waarin wij
uit hoofde van onze natuur en geboorte uit het vlees gevangen zitten, en de tiran, die met
ons opgroeide en ons alzo van onze jeugd af kent, ons dagelijks in het huis van de wet
martelt en verworgt; dan is hier geen andere raad of troost, dan alleen bij de laatste Man,
Jezus Christus onze Heere, Die de wet voor de Zijn vervulde, en alles volbracht heeft. Die
zonde, duivel, dood en hel, de toorn, het gericht en de verdoemenis van Zijn volk weg- en
op Zich genomen heeft, en Die Zichzelf aan de Zijn tot een eeuwig eigendom heeft
gegeven, opdat zij geheel, met lijf en ziel en geest, met hun overleggingen en wil en
gedachten, en alles wat in en aan hen is, in Hem mochten gevonden zijn, en in Hem zonder
ophouden mochten hebben genade, gerechtigheid, gelove, vrede, blijdschap, heiligheid,
troost en sterkte, eer, heerschappij over alles, vrijheid van alles en het eeuwige leven. En
nu, dat wij deze woorden meenemen en in onze harten bewaren:
56
Hij, Die in de naam van alle zielen
Onzen schuldbrief op Zich overnam,
Wist, wat sommen te verreek'nen waren,
En voldeed ook, toen Zijn ure kwam.
Wat zolang in vlees en hart en nieren,
Als in sluim'ring en verholen zat,
En wat wij daarnevens werk'lijk speuren,
Dat was alles in dien brief vervat.
"Dat Christus gestorven is, dat is Hij der zonde gestorven in eens; maar dat Hij leeft, dat
leeft Hij Gode; alzo ook gijlieden, houdt het daarvoor, dat gij der zonde gestorven zijt, en
levende zijt Gode in Christus Jezus, onze Heere." En hebt u waarlijk vergeving van uw
zonden in het bloed van Christus, zeg dan vrijmoedig: "Ik ben heilig!" Wanneer u ook niets
dan onreinheid in u ziet. Zalig zijn, die niet gezien hebben, en nochtans geloofd hebben.
Dit is de toeleiding tot de kennis van de enige Mens, Die de genade heeft, Jezus Christus,
gekomen in vlees waarachtig eeuwig God en waarachtig Mens, ontvangen van de Heilige
Geest, geboren uit de maagd Maria, Die verlaten van Zijn God, vervloekt van de wet en
van Zijn volk, niet gekend van de heidenen, door de eeuwige Geest Zichzelf vrijwillig
Gode onstraffelijk heeft opgeofferd, en alleen door het volkomen geloof alles heeft
volbracht, en, voleindigd zijnde, allen, die Hem gehoorzaam zijn (zich aan Hem
onderwerpen), een oorzaak der eeuwige zaligheid geworden is; en het geheim des geloofs,
om te leren verstaan dat onze oude mens met Hem gekruisigd is, opdat te niet gedaan
zoude wezen het lichaam der zonde, opdat wij der zonde niet meer dienen, een geheim, dat
men met alle heiligingsstelsels en daaruit voortgevloeide zedenleer niet zal vinden; dat
verborgen is voor de wijzen en verstandigen; dat velen wanen te kennen en hoog te
schatten, terwijl zij Christus verloochenen met hun werken (Titus 1: 10-16;) Jak.1:22; 2:26;
l Joh.4:6); dat bedekt is in degenen, die verloren gaan, en die van onder hun God weg
hoereren. (Hos. 4:12; 2 Kor. 4:3, 4) Maar dat God geopenbaard is aan de armen en
ellendigen des lands, door Zijn Geest, zodat wij er verstand van hebben, hoe de wet
onwrikbaar blijft tot in eeuwigheid, onschendbaar tot in de minste tittel en jota, en hoe de
wet toch gestorven is, en met haar werken moet uitgestoten worden, en die, terwijl zij de
57
zwaarte der wet kennen: "barmhartigheid en oordeel", alleen leven voor de troon der
genade, opgericht in de wet der rechtvaardigheid uit geloof, en bevende voor en
liefhebbende de liefelijke en zoete heiligheid van de heerlijkheid der gerechtigheid Gods,
in het aangezicht van Jezus Christus, des Heeren heilig Woord en wet handhaven tegen
zichzelf en tegen alles, wat zich tegen de kennis van Christus verheft; die eindelijk,
ondervindende, dat de Heere woont bij degenen, die eens verslagenen en gebroken van
geest zijn, geen anderen naam onder de hemel erkennen, waarin behoudenis is, dan alleen
de Naam van onze Heere Jezus Christus.
Wie Christus Jezus niet liefheeft, zij een vervloeking, hij zij, wie hij zij, en hij doe, wat hij
doe. De Heere komt! Welgelukzalig zijn allen, die zich aan Hem houden, in Hem blijven,
de broeders liefhebben, en de toevlucht genomen hebben, om aan de voorgestelde hoop
vast te houden tot de einde toe, er raze tegen, wat er wil. In het gebroken hart weergalmt de
Psalm: Heerlijk geloofd worde Zijn Naam tot in alle eeuwigheid. En wie die Naam dan, als
hem alles ontzinkt en Zijn ogen voor het zien- en zichtbare gebroken worden, aan wet en
zonde, dood en duivel voorhoudt, zal overwinnen overvloediglijk, in Hem Die leeft.
AMEN.
58
4. Hebreeën 12: 22-24
"Gij zijt lang genoeg bij deze berg gebleven" (Deut. 1: 6), zo sprak de Heere eens tot Israël.
En wat Hij toen sprak geldt ook nu nog evenzeer. De berg Sinaï in letterlijke zin moge al
geen betekenis meer hebben, wat toen echter op en bij die berg gebeurde, dat is en blijft de
geschiedenis van Gods doen en van des mensen doen en drijven.
Wanneer wij nagaan, door welke Goddelijke macht Israël uit het diensthuis uitgeleid was
geworden, en naar welk een land zij geroepen waren te trekken, een land, vloeiende van
melk en honig; wanneer wij bedenken, wat het volk door Gods genade geworden was: een
volk, met de heerlijkheid des Heeren overdekt, om te prijken in al de overvloed Zijn
goedertierenheid (Exod. 3: 17 en 19: 3 vv.), dan moet het onze verbazing wekken, als wij
zien, dat zo'n volk gedurende een geheel jaar heeft kunnen gelegerd blijven te midden van
rook en damp en onweer, geplaagd door ontzettende droogte, bij een berg, bezaaid met
doornen, en aldaar lui en loom heeft kunnen blijven liggen, zichzelf vleiende met de
gedachte: wij zijn Gods volk, wij hebben het geloof. Dat zij tegenover het getuigenis des
Heeren, in plaats van zich er bij te verootmoedigen, een houding aannamen, alsof zij de
dingen Gods verstoorden en alreeds in de hemel waren, terwijl zij nog zo verre waren van
de rust, die God van voor de tijden der eeuwen heeft bereid.
Maar wat baat ons zodanige verbazing? Wie oren heeft om te horen, die hore! Zijn wij
beter dan zij? Ach! dat ware te wensen; maar een goede herder, die zich met de toestand
van Zijn schapen bekend maakt, heeft al spoedig ontdekt, waar de schapen zich mee
gevoed hebben en nog voeden. En het ontgaat hem niet, dat de schapen, of zij al menen,
dat zij in de hoven weiden en rozen plukken, zich integendeel slechts met doornen voeden,
zodat zij bij de struiken hun wol verliezen.
Vreemd moge het klinken, maar het is niettemin waar, dat de krijgsman bij de uitroep:
"voorwaarts!" reeds in gedachten de vijand terneer velt; dat de moede pelgrim zich
bovenmate verheugt, wanneer hij iemand ontmoet op de weg, die hem toeroept: "vooruit
maar, dan bent u spoedig in de stad van uw begeerte"; dat voor iemand, die lange tijd in
een duistere kerker heeft gesmacht, de hemel zich als 't ware opent bij het vernemen van
het woord: "kom uit, gij hebt lang genoeg daarbinnen gezucht". En dat alleen in de dingen,
59
die het Koninkrijk Gods aangaan, de mens zo ten enenmale onverschillig kan blijven, bij
alles wat hem van het Woord der gerechtigheid wordt voorgehouden.
Zal ik nu, geliefde broeders en zusters, gelijk u het recht hebt dit van mij te verlangen, u
zowel in het algemeen als in het bijzonder Gods Waarheid, voorhouden, dan weet ik niet
wat ik zal toeroepen: U bent in Kanaän aangekomen, - of: U bent nu lang genoeg bij de
berg Sinai gebleven, - of wel: U bent nog niet lang genoeg bij deze berg geweest.
1. Het laatste: "u bent nog niet lang genoeg bij deze berg geweest," zou wellicht voor
menigeen een heilzame wenk Gods kunnen zijn, om hem daarop opmerkzaam te
maken, wat de oorzaak is, dat het Woord van gerechtigheid hem zo onverdraaglijk
voorkomt, dat hij veeleer zonder ophouden alles inspant om op allerlei wijze het
getuigenis te niet te doen van het Woord, wat in de liefde voor het eeuwig heil van de
ziel een levend en waarachtig getuige is, hoe men God in geest en waarheid aanbidt.
Immers wiens gemoed niet verbroken, wiens hart niet verslagen is, die heeft zich nog
weinig aan de wet Gods laten gelegen liggen, en leeft zonder Wet, hoe hij zichzelf ook
moge inbeelden in Christus te leven.
2. Het andere: "Gij zijt nu lang genoeg bij deze berg gebleven", zou voor menigeen een
stem uit Gods hart kunnen zijn, om hem te bestraffen, dat hij tot hiertoe tegen Gods wil
op een plaats is verbleven, die hij reeds lang had moeten vaarwel zeggen, om zich daar
te laten vinden waar God hem hebben wil en hem eeuwig gelukkig wil maken.
3. Het eerste: "u bent in Kanaän aangekomen," zou wel de meest geschikte prediking
kunnen zijn, om iemand tot zichzelf te doen inkeren, en met verbrijzeling zichzelf af te
vragen: ligt de zaak zo, moet dan mijn doen en laten niet daarmee overeenkomen?
En trouwens, God heeft het Zijn volk nooit voorgehouden: "Gij zijt nog niet lang genoeg
bij de berg gebleven"; want al waren zij er ook duizend jaren gebleven, zij zouden het zich
hebben laten welgevallen, zo zij maar wat te eten en te drinken gehad hadden! Wat vraagt
een mens toch naar eeuwige heerlijkheid, zo God hem geen hart gegeven heeft om naar
Hem te vragen, om Hem te zoeken.
60
Nee, God is veelmeer altijd de Eerste, Hij, Die er ongeduldig over wordt, dat Zijn volk
zolang op een plaats kan blijven, waar het niets kan genieten van al het goede, dat God
voor hem bereid heeft.
Daarom zegt de Schrift gedurig: Maakt u op! komt! (Luk. 14:17) Zo ook hier: Gij zijt lang
genoeg bij deze berg gebleven!
Velen echter laten zich de heerlijkheid van hetgeen God voor hen bereid heeft beschrijven,
verkiezen toch de eigen rust boven de ruste Gods, het eigen ik boven het Ik Gods. De
eeuwige heerlijkheid is hun niet eens zoveel waard, dat zij zich verootmoedigen onder de
geweldige hand Gods, de weg van tegenheden voor een wijle bewandelen, zichzelf
verloochenen, en het Woord laten heerschappij hebben, zich daaraan onderwerpende, hoe
zij ook zijn mogen, en wat er ook voor hen uit moge worden. En zo blijven dan altijd weer
velen achter en onttrekken zich, die vroeger een goed eind weegs waren meegelopen, en zij
komen om door louter eigenwaan en hoogmoed des harten. (Hebr. 4:6 vv.) In weerwil
daarvan gaat God met Zijn Woord voor ons uit en is ook met Zijn Woord achter ons.
Bekend is het, dat slechts Jozua of Jezus, (d. i. Zaligmaker) en Kaleb, (d. i. hond) en verder
alleen kinderen, en wel onbesnedene, in Kanaan ingekomen zijn. Zo behoudt Zich God
toch steeds een overblijfsel, dezulken, die niets zijn. (Joz. 5:5.) Daarom worden gedurig zo
vele machtige stemmen - vanuit Zijn hart - in de wereld vernomen, of er misschien ook
enigen mochten zijn, die, op Zijn stemme acht gevende, hun vermaking zouden hebben in
dat wat der gerechtigheid Gods is.
Een zodanige roepstem vinden wij onder anderen in onze tekst.
Tekst: HEBREEËN 12: 22-24.
"Gij zijt gekomen tot de Berg Sion, en de stad des levenden Gods, tot het hemels
Jeruzalem, en de vele duizenden der Engelen, tot de algemene vergadering en de
Gemeente der eerstgeborenen, die in de hemelen opgeschreven zijn, en tot God de
Rechter over allen, en de geesten der volmaakte rechtvaardigen, en tot de Middelaar des
Nieuwen Testaments, Jezus, en het bloed der besprenging, dat betere dingen spreekt dan
Abel."
Meer nauwkeurig volgens het Grieks, luidt onze tekst:
61
"Gij zijt gekomen tot de berg Sion, en tot een stad eens levenden Gods, tot een
bovenhemels Jeruzalem, tot duizendtallen van Engelen, tot een lofzeggende verzameling en
Gemeente van eerstgeborenen, in de hemelen aangeschreven, en tot een Rechter, een God
van allen, en tot geesten van rechtvaardigen, die volmaakt gemaakt zijn, en tot een
Middelaar eens Nieuwen Verbonds, Jezus, en tot een bloed van besprenging, sprekende
machtigere dingen dan dat van Abel."
Mijn Geliefden!
De woorden, die ik u heb voorgelezen, zijn zo rijk van inhoud en zo dierbaar, dat reeds het
horen er van ons hart moet verblijden. Wij laten een korte verklaring dezer woorden
voorafgaan, om alsdan een nuttige toepassing op onszelf te maken.
Zoals bekend is, had men de christenen, aan wie Paulus deze brief schreef, niet alleen vrees
aangejaagd, door hen voor te houden dat, als zij bij de leer van Christus volhardden, zij nog
meer zouden moeten lijden dan zij nu reeds geleden hadden. Maar bovendien hadden valse
broeders en verkeerde leraars het bijkans zover gebracht, dat de verkeerde gedachte, die
reeds in hun eigen harten schuilde, bij hen versterkt en bevestigd werd, t.w. dat zij door
zich aan het geloof alleen te houden, de reiniging en heiliging verliezen zouden, welke zij,
naar hun begrippen van Gods Woord, volstrekt noodzakelijk achtten, om bij God
aangenaam te zijn. Het waren dezulken, die wij "bekommerde zielen" zouden noemen,
zielen, die niet begrijpen konden, hoe Gods toorn ooit van hen kon worden afgekeerd,
indien zij niet die dingen waarnamen, die toch alle slechts een schaduw van Christus
waren.
Zij konden de overvloedige rijkdom der genade van Christus niet vatten, die tot alles
bekwaam maakt in Christus Jezus, en zochten daarom hun rust ook ten dele in de verering
van de heilige engelen en in al zulke dingen, die zij de overige Joden zagen doen. Ernstig
en krachtig houdt de apostel het hun voor ogen, hoe zij hierdoor hun zielen schade deden
lijden, en dat men alleen door het vasthouden aan de genade, Gode welbehaaglijk dient.
(Hoofdstuk 4: 10,11; 12: 28.)
Tot dat doel gaat hij de gehele Schrift van Mozes en de Profeten met hen door, en gelijk
een verstandig huisvader, neemt hij hun al de voorwerpen uit de hand, waarmee zij zichzelf
schade toebrachten. Hij geeft hun de ware zin te verstaan van de dingen, die zij verkeerd
opvatten, en betuigt hun met hoge ernst, hoe het boven alles noodzakelijk was, dat zij
62
bleven bij hetgeen zij van de apostelen gehoord hadden, en troost hen met diezelfde zaken,
waardoor zij aangevochten werden.
Zo gevoelen wij het dan ook bijzonder bij de voorgelezen tekstwoorden, hoe hij hen met de
onzichtbare dingen Gods vertroost, waar hij hen aangevochten ziet. Want zij, voor zover zij
bij de leer van Christus volhardden, ontbeerden het zichtbare, waaraan zij zich in hun
geweten toch gebonden voelden. Want immers zij betraden niet meer met de overige Joden
de heuvel Sions, en waren. door de anderen uitgesloten van het burgerschap van de stad
Davids, van welke stad zovele beloften naar vlees, dat is naar verkeerde geestelijke
opvatting, verklaard werden. Die heerlijke stad Gods, die eeuwige stad, moest hen als
vreemd geworden zijn, omdat zij niet meer als voorheen meededen met degenen, die ieder
jaar daar naar opgingen met de overige stammen. Zij zongen niet meer mee, gelijk de
overige Joden zongen: "Jeruzalem is een stad, die wel samengevoegd is," en de duizenden
engelen, die hemelse heerschappijen en machten meenden zij nu zelfs tegen zich te hebben;
de heilige feesten, waar feestredenen gehouden en feestliederen gezongen werden,
woonden zij niet meer bij; -hun eerstgeboorte werd niet meer opgenomen onder het getal
der Levieten. Zij mochten zich niet eens meer daartoe aanmelden, maar waren vervloekt en
uit de gemeente en uit de synagoge uitgestoten. Hoe werden zij door de anderen beangst
gemaakt, alsof zij afvalligen waren, en nu geen God meer hadden, maar alleen een
gestrenge Rechter zouden vinden. De gemeenschap was hun opgezegd met hen, die zij
voor heiligen en rechtvaardigen hielden, en de band der vereniging met al deze geesten was
verbroken; voor hen trad de hogepriester niet meer als middelaar tussen God en het volk uit
het heiligdom uit; en zij ontbeerden geheel de besprenging des bloeds, waarmee alle
overige Joden werden besprengd tot vergeving van hun zonden. Ja, zij werden door de
overigen aangezien, alsof zij broedermoordenaars waren, en alsof het bloed van die hele
schare van heiligen en priesters, die zich door hen miskend, beledigd en mitsdien gedood
waanden, - gelijk het bloed van Abel - tegen hen, als tegen zo vele Kaïns, tot God om
wraak riep.
Dit alles nu keert de Apostel om, en zegt: daar, waar gij meent deze dingen te zien, zijn
dezelve niet, maar hier in het Woord van Christus hebt u ze alle voor u. Schrijft nu de
Apostel, dat zij tot alle deze heerlijke dingen gekomen waren, zo bedoelt hij het niet in die
zin, alsof zij daartoe geraakt waren door bijzondere inspanningen van hun zijde, maar dat
zij op eens daartoe gebracht en daarin gezet waren, toen zij het Woord van Christus hadden
63
omhelsd. Want dat het niet uit henzelf was, dat zij tot deze dingen gekomen waren, bewijst
hij duidelijk met de volgende woorden (vs. 25): "Ziet toe, dat gij Dien, Die spreekt, niet
verwerpt."
Nee, niet in hen, maar in het Woord van genade lagen al deze dingen, - en het Woord had
hun deze dingen toegebracht, - en zij waren tot deze dingen gekomen voor zover zij tot het
Woord gekomen waren, - en zo bleven zij ook in deze dingen, voor zover zij bij dat Woord
bleven, om bij het Woord van genade te volharden.
Met hetzelfde doel nu als waar een Paulus deze heerlijke dingen aan de Hebreeën
voorhield, houden wij ze u voor. Het was zijn doel, om hen door de voorstelling van deze
dingen het hart te sterken en vast te maken door de verzekerdheid, dat zij werkelijk in de
Geest tot al deze hemelse dingen gekomen waren; want alleen het levend geloof daaraan
beurt de ziel op en verootmoedigt ze, - dat geloof draagt Zijn vrucht.
Na deze korte opheldering, waardoor het u op eens duidelijk moet worden wat de Apostel
bedoelde, willen wij deze heerlijke woorden nader uiteenzetten, en tegelijk op onszelf
toepassen.
Het spreekt vanzelf, dat de uitdrukkingen, waarvan zich de Apostel bedient, alle aan de
oudtestamentische taal zijn ontleend; daar het echter Gode behaagd heeft door zulke
beelden zielen te troosten, te weiden en te leiden, zo staat het ons niet vrij, dezelve met
eigenlijke uitdrukkingen te verwisselen, en zullen ons derhalve bij de oneigenlijke woorden
houden, door welke de dingen Gods, op eigenaardige wijze, gans eigenlijk worden
uitgedrukt.
I.
De Apostel schrijft: Gij zijt gekomen tot de berg Sion, en omdat hij dit aan een gehele
Gemeente schrijft, en wel aan een zodanige Gemeente, die van zulke zaken, als hier
vermeld worden, kennelijk weinig besef had, zo is het evenzeer om onzenwil geschreven.
Zo roep ik het dan ook u toe: Gij zijt niet gekomen tot de tastelijke berg en het brandende
vuur, maar gij zijt gekomen tot de berg Sion.
Dit nu is tot bijzondere vertroosting! Want waar bevinden wij ons? De man aan zijn
weefgetouw, een ander in de fabriek, een ander op zijn kantoor, - de vrouw in haar
huishouding, omringd van kinderen, een iegelijk heeft zo zijn eigen beroep, zijn eigen
werkkring, zijn moeite en zorgen, zijn verdriet, en te midden daarvan heet het niet: "gij zijt
64
hier, gij zijt daar", maar: "gij zijt gekomen tot den berg Sion", evenals op een andere plaats:
"gij zijt een opgewekt en een gezet in de hemel in Christus Jezus."
Weet u wat "Sion" betekent? een voorraadschuur, waarin men overvloed vindt van alles
wat tot het leven en de godzaligheid van node is; verder een tuighuis, waar het aan geen
wapens ontbreekt om iedere vijand af te keren; en deze voorraadschuur, dit tuighuis vindt
men binnen in een berg, en iedereen heeft er vrije toegang toe, opdat hem toebedeeld
worde uit die volheid, naar Zijn behoefte, al wat hem dienstig is. En van rondom is deze
heuvel door een muur omsloten en zo door voorschansen versterkt, dat geen vijand ons
daaruit verdrijven kan; een heuvel, waaraan zo vele beloften verbonden zijn, als daar
bomen en gebouwen zijn, die de Heere Zelf geplant heeft en gebouwd. Dus: gij zijt
gekomen tot een voorraadschuur en tot een tuighuis, welke op een welbewaarde heuvel
liggen, waarvan de eigenaar heet "de Geliefde", Die alle deze schatten niet voor Zichzelf
bewaart, maar voor God en Zijn volk. Wat deze Geliefde aldaar bijeengebracht heeft, dat
heeft Hij bijeengebracht Gode ter eer, Zijn volk tot beveiliging en tot heil. Gerechtigheid,
geloof en heil, dat is het, wat die voorraadschuur en dat tuighuis bevatten; dat zijn ook de
poorten en de muren, waarmee de heuvel zelf omsloten is.
1. En indien nu gerechtigheid aldaar voorhanden is, waarom zal men dan Zijn eigen
gerechtigheid vasthouden, Zijn eer in dit leven zoeken, en zich laten voorstaan op
vermogen en macht in eigene hand, terwijl men weten moest, dat al die zichtbare
dingen bedriegen en vergaan, de mens verlaten en troosteloos heenzenden, als het op de
proef komt?
2. En indien aldaar geloof is, waartoe zal men zich dan nog geloof opdringen, om de
dingen te zetten naar eigen wil, verstand en keuze, in plaats van zich te houden aan
Gods wet in de dingen, die ons op de hand gelegd zijn, - aan Zijn barmhartigheid,
wanneer men van geen doorkomen weet, - aan Zijn Woord, wanneer alles om ons heen
"nee" roept!
3. Waartoe zal men zelf bepalen, wat heil zal zijn, in plaats van de dingen uit Gods hand
te nemen, gelijk Hij ze beschikt, en de toevlucht te nemen tot Zijn beloftenissen, opdat
Hij ons heil verlene in alle ellende en rampen, die ons overkomen?
65
4. En wederom, wanneer aldaar gerechtigheid is, waarom zal men die gerechtigheid dan
niet laten heersen in alles wat ons leven en bestaan aangaat, - op ons kantoor, bij ons
weefgetouw, bij onze arbeid, een iegelijk in zijn bedrijf, een iegelijk in zijn huis en bij
Zijn ondergeschikten?
5. En wanneer geloof daar is, wat behoeven wij dan nog naar bekwaamheid te vragen, om
de heilige zaak dezes levens goed aan te vatten en alles te regelen, daar immers de
gerechtigheid zelve dat doen zal, en wij ons aan haar te houden hebben.
6. En wanneer heil daar is, wat behoeven wij dan te vragen, hoe dit of dat aflopen of
gelukken zal, daar het heil des Heeren wel gezien zal worden, zo wij ons maar houden
aan Zijn woord! Aan welk woord? "Gij zijt gekomen tot de berg Sion."
II
"Gij zijt gekomen tot een stad eens levenden Gods, tot een bovenhemels Jeruzalem."
Het is nauwelijks te vatten, en toch is het waarachtig: wij wonen niet in deze zichtbare stad,
die hier in het dal ligt en tegen de bergen opgebouwd is; wij wonen in een stad, van wie de
Bouwmeester God is, God Zelf woont daarin, in haar midden, daarom zal zij niet wankelen
met haar beekjes. (Psalm 46: 5.) Ik behoef wel niet te zeggen, dat men in een stad
veiligheid, huisvesting, velerlei rechten, ook allerlei dingen heeft, die tot veraangenaming
en gemak strekken, vooral in een land, waar men, zonder dat, aan alle mogelijke gevaren
en moeilijkheden zou blootgesteld zijn.
Zo ik de "berg Sion" met eigenlijke woorden beschrijven moest, dan zou ik hem noemen:
alles wat Christus voor ons gedaan en verkregen heeft; en wilde ik de "stad Gods"
insgelijks met eigenlijke woorden beschrijven, dan zou ik haar noemen: de ingewanden
Gods en de eeuwige vervulling van al datgene, wat Hij in Christus heeft toegezegd. De
God, Die dat alles voor ons heeft teweeggebracht, is geen dode God, dat Hij ons niet het
leven en. alles wat daartoe behoort (2 Petrus 1:3) zou kunnen schenken. Nee, gelijk Hij
leeft, zo heeft Hij ook het leven en de overvloed gegeven aan de Zijnen, dat zij in Hem het
leven, uit- en ingang en weide vinden.
In een stad is men voor de vijanden beschut en veilig, daar kan men krijgen al wat men
nodig heeft; dat is inzonderheid waar van deze stad. Immers: "Zo God voor ons is, wie zal
tegen ons zijn", en: "Die ook Zijn eigen' Zoon niet gespaard heeft, maar heeft Hem voor
ons allen overgegeven, hoe, zal Hij ons ook met Hem niet alle dingen schenken?" (Rom. 8:
31, 32.)
66
III.
Deze stad heeft nog een nadere omschrijving.
Ten eerste heet zij de berg Sion, verder de stad van de levende God, gelijk vroeger de stad
of de burg Sion de "stad Davids" heette, - nu heet zij hier ook het bovenhemels Jeruzalem.
De betekenis van de naam "Jeruzalem" is u bekend: "stad des vredes"; zij heet ook "de
vrije", of "de stad der vrijheid", want of derzelver inwoners ook vaak door eigene schuld in
banden geraken, de stad zelve is een vrije stad, omdat zij de stad is des levenden Gods;
geen inwoner derzelve behoeft ziek of machteloos of in dienstbaarheid te zijn, want dit is
haar naam: "De Heere is aldaar." (Ezech. 48: 35.)
En als men nu daarheen gekomen is, waar de Heere is, is men dan niet tot een troon
genaderd, waarbij het dien, die alles oplettend gadeslaat, zal moeten gaan, als het der
koningin van Scheba ging, in welke geen geest meer was, toen zij de heerlijkheid van
Salomo nauwkeurig beschouwde! (1 Kon. 10.) Want daar, kan daar nog gezegd worden:
hier ben ik? Waar alles op gerechtigheid en gericht als op vaste grondslagen is gebouwd, van waar ons niet dan genade en waarheid tegemoet stralen, waar wij alles overwonnen
zien, dood, duivel en hel, en alle zonden, hoe vele en hoe grote ook; -daar, waar wij het
Lam zien, Dat overwonnen heeft, de Leeuw uit de stam Juda, waar wij Dien aanschouwen,
Die onze zonden op Zich nam, en in Wie wij het hart des Vaders zien, en van Hem
uitgezonden de Geest der heiligmaking, der genade en der eeuwige verzegeling, - gaat
maar de mens niet ten enenmale ten onder met al wat hij is en heeft, en waarop hij zich iets
laat voorstaan? Of heet het daar: hier is de Heere? - kan daar nog gezegd worden: mijn
lieve ik mijn naam, mijn vermogen, mijn eer, mijn godzaligheid moeten mee in rekening
gebracht worden. Of zal het wezen: Hallelujah het Lam, Dat ons Gode gekocht heeft met
Zijn bloed?
Wanneer de Apostel zegt: "Onze wandel is in de hemelen", is die dan nog op de aarde? Of
wanneer hij zegt: "Gij zijt gekomen tot een bovenhemels Jeruzalem", en wij dat geloven, is
er dan nog gebondenheid hier aan het zichtbare? Behoeft men zich dan nog toe te leggen
op eigen eer en naam, voordeel en genot, of heeft men veelmeer daarop te letten hoe men
zich jegens de naaste gedraagt, jegens dezulken die ons door God zijn toevertrouwd, en hoe
men zich aanstelt ten opzichte van datgene wat God ons in ons ambt of beroep op de hand
gelegd heeft? Ik heb gezegd dat de Apostel niet schrijft: gij zult eenmaal daarheen komen,
maar: gij zijt daarheen gekomen, gij die u hier beweegt op de straten der stad, een ieder
67
met Zijn eigen motieven, beweegredenen en voornemens, elk zich bewegende in de kring,
waarin hij door God is gesteld. Dat de ogen daarvoor niet geopend zijn, is wat anders, maar
de zaak is daarom niet minder waar! O, wien de ogen daarvoor geopend zijn; die ziet en
ondervindt het wel, hoe hij zelf niets heeft uitgericht met al zijn werken en tobben, om zich
omhoog te heffen en woning te vinden in een stad, welke God van uit de hemel doet
nederdalen (Openb.21:2); en als hij daarin een inzien heeft, hoe hij als een geheel ellendige
van die stad is omgeven geworden, opdat hij daarin zou wonen eeuwiglijk, dan krijgt hij
zo'n diep gevoel van Zijn ellende en van Gods ontferming over hem, dat hij wel
opgehouden heeft met op zijn naaste uit de hoogte neer te zien, alsof hij hoger stond; ook
opgehouden beeft met Zijn naaste niet dat recht te laten wedervaren, dat hem in Zijn staat
en stand toekomt, zonder van zichzelf een woord te spreken; de zodanige zal het kleine, het
geringe en zwakke niet verwaarlozen of verachten, veel minder mishandelen. Hij zal het
veeleer opzoeken en nagaan met geduld, liefde en toegevendheid.
IV
Dit valt nog zo veel meer in 't oog, als wij acht geven op hetgeen volgt.
Gij zijt gekomen tot duizendtallen van Engelen. Ja, daar rondom de troon, daar staan zij,
de dienaars van God en dergenen, die de zaligheid beërven. Die verheven geesten en
machten van de onzichtbare God bevinden zich dan hier, dan daar op Gods bevel; waar Hij
is, daar zijn ook zij in Zijn gevolg (Deuter. 33:2; Psalm 68:18. Dan. 7: 10); en is men tot
God gekomen, dan is men ook tot deze duizendtallen gekomen; en gelijk het nu Gode
behaagt de mensenkinderen vriendelijk audiëntie te verlenen, zo staan zij altijd gereed, de
deuren wijd open te doen, opdat de arme binnentrede en hulp vinde, en zij zelf zijn gedurig
opklimmende en nederdalende langs de ladder, welke is de Zoon des mensen, om hulp en
uitredding te brengen.
O, wat reden hadden zij niet, om met verfoeiing neer te zien op een zondig schepsel, het
hoofd omhoog te steken en zich bij God te beklagen, dat zij in hunnen glans, macht,
rijkdom en heerlijkheid zich buigen moeten onder mensen, zo verdraaid van hart, als wij
zijn, en die, ondanks alles, koud en dood blijven voor een liefde en trouwe, die ons tot in de
meest bijzondere omstandigheden blijft omringen.
Tot duizendtallen van zulke hoge engelen bent u dus gekomen, om door hen beschermd en
gediend te worden. Ja, u wordt gediend door engelen, die dagelijks het Aangezicht zien van
Hem, Die een Vaderhart heeft voor de allergeringste dergenen, die aan God geloven. Door
engelen, die slechts dat niet verdragen kunnen, dat men al wat gering en zwak is, niet
68
hoogacht, het veeleer met geveinsde ootmoed vertrapt! En zullen wij dan nu in onze
verhouding tot de naaste en tot degenen, die ons omringen, anders zijn dan de engelen, die
van niet anders weten dan van sparen en dragen en helpen, zonder zich te laten zien of
horen of waarnemen, zonder zich er iets op te laten voorstaan, en zonder recht en gelijk te
willen hebben?
V
Gij zijt gekomen tot een lofzeggende verzameling.
Wat maakt een feest tot feest? Het IK van dengene, die feest houdt, of het feest zelf? Waar
een feestvierende vergadering is, daar stemt alles samen om lof toe te brengen dien; wien
ter eer het feest is aangericht. Daar luisteren allen naar de lof en de daden desgenen, die het
feest heeft bereid. U bent dan nu daar gekomen, waar Een op een troon is gezeten, Die in
het aanzien de steen Jaspis en Sardius gelijk is, en de regenboog Zijn trouw is rondom de
troon, in 't aanzien de steen Smaragd gelijk (Ezech. I: 26 - 28; Openb. 4: 2 vv.); en daar is
geen rust dag en nacht van het roepen: "Heilig, heilig, heilig is de Heere God, de
Almachtige, Die was, en Die is, en Die komen zal". Daar is een onafgebroken heerlijkheid
en eer en dankzegging geven Hem, Die op de troon zit, Die in alle eeuwigheid leeft. Een
aanhoudend loflied: "Amen, de lof en de heerlijkheid en de wijsheid en de dankzegging en
de eer en de kracht en de sterkte zij onze God in alle eeuwigheid!" Daar heeft men de
harpen Gods in de hand en zingt het lied van Mozes en het Lam: "Groot en wonderlijk zijn
Uwe werken, Heere, almachtige God; rechtvaardig en waarachtig zijn Uwe wegen, Gij
Koning der heiligen." (Openb. 4:8; 5:12; 14: 3.) Zich te stellen tot een dienaar van allen, en
aller ellende op Zich te nemen, Zich te laten slachten tot heil van anderen; In die weg allen
tegenstand tegen de gerechtigheid te overwinnen. En in die overwinning juichend op te
varen tot God, uit Wien alle dingen zijn.
Zie daar de vier voornaamste trekken of de vier karakters van al wat de Heere voor ons
geweest is en voor ons daargesteld heeft. Deze viervoudige geaardheid van Zijn Wezen als
Middelaar wordt in deze feestvergadering alleen geprezen; daar de lof gezongen van Hem,
Die alles voor ons geworden is uit God, opdat wij tot God alles zouden zijn in Hem. Is men
nu tot zo'n vergadering gekomen, dan moge men het toch verstaan, dat elke andere
geaardheid, naar welke men zichzelf zoekt, en zelf geëerd wil zijn, en waarbij men, met
Zijn hoogmoed te schande geworden zijnde, op wraak bedacht is, in plaats van als
overwinnaar van het Boze op te varen tot God, niet uit de Vader is.
VI
69
Gij zijt gekomen tot een Gemeente van eerstgeborenen in de hemelen aangeschreven.
Eerstgeborenen? Wie zijn dat hier? Het zijn die, welke overschoten boven het getal der
gelosten door de Levieten, die God in plaats van alle eerstgeborenen (naar Num. 8:16-18
en Hoofdstuk 3) voor Zich genomen had. De eerstgeborenen toch der kinderen Israëls
moesten opgeschreven worden, dat zij Gode een losgeld brachten, en hun getal was 22.273
(Num. 3: 43). God nam echter voor de eerstgeborenen onder de kinderen Israëls de
Levieten, wier getal 22.000 was, - voor de overigen, de 273; liet Hij een losgeld van 5
sikkels voor elk hoofd betalen. (Num. 3: 46.) Deze eerstgeborenen nu, deze
overgeschotenen, werden daarom in het schattingsboek opgetekend, voor deze
overgeschotenen waren geen Levieten meer, maar een losprijs.
Gij zijt dus gekomen tot degenen, die Gods eigendom geworden zijn door de losprijs,
welke is Christus, en wier namen mitsdien als vrijgekochten in de hemel zijn opgeschreven
(Luk. 10: 20), omdat zij op dien Naam staan, die in de hemel en op de aarde en in de hel
bekend staat en geldigheid heeft, zodat alles voor dien Naam moet ruimte maken en
wijken. Wordt gij nu als zulke overgeschotenen, als die alleen door Zijn losgeld
vrijgekocht zijn, in de hemel een geteld onder degenen, die Gode toebehoren, dan zult gij
ook niet meer uzelf eer toebrengen, maar Hem, Die, daar gij geen Leviet meer voor u kon
vinden, als de waarachtige Samaritaan u in Zijn barmhartigheid heeft opgenomen, en zult
dies ook barmhartigheid bewijzen aan de armen en ellendigen, bij wie priester en Leviet
voorbijgaan.
VII
Gij zijt gekomen tot een Rechter aller, God, Die dus niet oordeelt naar macht of kracht,
noch naar godzaligheid, gelijk die onder de mensen geldt, noch naar dit of dat, wat men om
des Heeren wil moge gedaan. of nagelaten hebben, bij Wien dus geen aanneming des
persoons is, maar Die een rechtvaardig oordeel oordeelt, voor Wien al wat hoog is bij de
mensen, een gruwel is; - tot Hem, van Wien geschreven staat, dat al wie Hem vreest en
gerechtigheid werkt, Hem aangenaam is, Die niet wil, dat men enig mens voor gemeen of
onrein zal achten, Die deswege ook al wat zichzelf verheft, wat hoog is van gevoelen, alle
hoge bomen, omverwerpt, en alleen het gekrookte riet omhoog heft.
Welk een dierbaar Evangelie is het, tot zo'n Rechter gekomen te zijn, Die niet vraagt naar
rang of stand of kleding, niet naar zonden of deugden, maar alleen naar wie arm en ellendig
is, om die recht te laten wedervaren! Dat dierbare Evangelie wone dan ook in u alzo, dat gij
heengaat en desgelijks doet, een iegelijk in zijn kring; want wie de lankmoedigheid Gods
70
kent, die zal ook met de allerergste geduld hebben om hem. te laten zien en proeven wat
ontferming en genade is, opdat hij getrokken worde tot en geborgen zij in dat harte,
hetwelk vol ontferming is - niet over hetgeen gered is, maar over hetgeen verloren is.
VIII.
Gij zijt gekomen tot geesten van rechtvaardigen, die volmaakt gemaakt zijn.
Waar zijn die? Hier? Ja, zowel hier, als daarboven. Paulus spreekt van deze in tegenstelling
tot zulke rechtvaardigen, die nimmer tot de volmaaktheid kwamen, nooit tot volbrenging
van de wille Gods, doordat zij alles halverwege lieten zitten. Rechtvaardigen, die volmaakt
gemaakt zijn, zijn dus de zodanigen, wier gerechtigheid volmaakt is, - en nu, diens
gerechtigheid is volmaakt, die zichzelf heeft weggeworpen en Gode recht heeft gegeven, hij geeft ook Gode recht, want hij gelooft Hem, en laat daarom aan iedereen recht
wedervaren; want het gaat hem niet om zichzelf, maar om Gods waarheid en gebod. Maar
of men al tot de volmaakte rechtvaardigen komt, dat heeft weinig te betekenen, zo men
vreemd blijft aan de geesten van die rechtvaardigen; wanneer echter hun geesten u
omvatten, u dragen, u liefhebben om des Heeren wil. Zo zijt gij in hun gemeenschap
opgenomen, in dezelfde zin, als Johannes schrijft: "Hetgeen wij gezien en gehoord hebben,
dat verkondigen wij u, opdat ook gij met ons gemeenschap. zoudt hebben, en deze onze
gemeenschap ook zij met de Vader en met Zijn Zoon Jezus Christus." (I Joh. 1: 3.) En zijt
gij tot zo'n gemeenschap gekomen, dan worde het toch openbaar, vooreerst daarin, dat gij,
de een de ander, met eer voorgaat (Rom. 12:10; 1 Petrus 2:17,18; 3: 16.) en voorts daarin,
dat, gelijk men u liefheeft niet om uzelf, maar om de genade van Christus, welke de
rechtvaardigen Gods u toekennen in het Woord, gij deze genade laat gelden juist daar, waar
gij voor uzelf daarbij wellicht niet dan arbeid, moeite en verdriet kunt verwachten.
IX.
Gij zijt gekomen tot een Middelaar eens Nieuwen Verbonds, Jezus.
Het Nieuwe Verbond luidt aldus: "Zij zullen Mij allen kennen van den kleine onder hen tot
de grote onder hen; want Ik zal hun ongerechtigheden genadig zijn, en hun zonden en hun
overtredingen (wetteloosheid) zal Ik geenszins meer gedenken." (Hebr. 8: 11,12.) Van dit
Verbond is er een Middelaar, wiens naam is Jezus, - een liefelijke naam, die betekent:
Hersteller van alle verdorven zaken, en zodanig een Redder en Zaligmaker, Die
overvloedig ons weergeeft al wat wij verloren hebben. Deze is Middelaar van dit Verbond,
omdat door Zijn tussenbeide treden de orde aller dingen, zowel ten opzichte van God, als
71
ook bij ons, weder is hersteld geworden. Is men tot zo'n Middelaar gekomen, dan zal men
ook gaarne zelf tussenbeide treden ten behoeve van hetgeen niets en tot niets nut is, om
hetzelve op te nemen en te dragen daarheen, waar het veilig geborgen en voor .omkomen
bewaard is, en in plaats van eigen genoegen, vreugde of eer lief te hebben, zichzelf
overgeven, om in behoudenis te zetten, wat God niet wil verdorven hebben. (I Kor. 8: 1113; 9:22; Rom. 14:15, 21.
X.
Gij zijt gekomen tot een bloed van besprenging, sprekende machtigere dingen dan dat
van Abel.
Evenals men met het bloed van runderen en kalveren besprengd werd, en evenals alle
dingen daar een besprengd werden tot heiliging, zodat de mens, die even tevoren daar
stond, hebbende niets dan zonde, door deze besprenging in Gods ogen op eens geheel rein,
heilig en onberispelijk werd, - zo spreekt ook dit Bloed eens voor altijd: "Laat hem in het
verderf niet nederdalen, want Ik heb verzoening voor hem gevonden"; - en gelijk dit Bloed
dus machtigere dingen spreekt dan Abels bloed, daar het, in plaats van wraak te eisen, tot
God roept: "Reken hem de zonde niet toe", hetgeen Abels bloed niet doen kon, zo weet gij,
hoe gij de vergiffenis hebt van alle uwe zonden; en zo spreke dan ook dat Bloed in u, tot
behoudenis van anderen, opdat gij niet, verblind door eigenliefde, uzelf behagende, die
verderft, voor welke, hij zij klein of groot, Christus gestorven is.
72
5. Johannes 17:26
Ons hart is in Hem verblijd, omdat wij op de Naam Zijner heiligheid vertrouwen. (Psalm
33:21.) Dat is de Psalm van de Gemeente Gods, het lied der overwinning van al degenen,
die weten wat nood en verdrukking, wat zonde en benauwdheid is. De Naam Gods, een
sterke toren is hij, de rechtvaardige neemt daarheen zijn toevlucht, en hij is geholpen. (Spr.
18: 10.) Er is geen naam, aan deze gelijk! Deze Naam alleen kan iemand moed geven, als
overigens het hart van angst en kommer beeft en siddert. Waar deze Naam met Zijn zegen
komt, daar ligt elke verzoeking als voor den voet afgebroken; hij, die op deze Naam
73
betrouwt, moet het goed hebben, en zal doorkomen vinden, al schreeuwt ook alles: nee!
Waar deze Naam slechts gestameld wordt, daar voelt de slang, dat haar de kop vertreden is,
en haar gif heeft geen werking meer. Noem mij de Naam mijns Gods, en ik voel mij, te
midden van mijn machteloosheid, van het hoofd tot de voeten gewapend, en zeg
welgemoed: God is hier! - Noem mij de Naam mijns Gods, en het hart klopt mij van Zijn
vrede en juicht luid: "Ja, Gij zijt! en waar is zo'n God als Gij!" Noem mij de Naam van
mijn God, en u hebt mij het hele Evangelie gepreekt; u hebt mij het bewijs gegeven, dat
daarboven ingewanden van barmhartigheid zijn, die mij in heerlijkheid opgenomen hebben
en mij, wanneer ik eenmaal dit tranendal zal verlaten, opnemen zullen; want Zijn Naam is
een Toeverlaat, veel vaster en zekerder dan de bergen, wier grondvesten zijn in de diepte
der onstuimige zee.
Hoe dat? Zal menigeen vragen; kan deze Naam, de Naam "God" iemand zo verblijden?
Ach, hoe heerlijk deze Naam zij, ik kan er niet met blijdschap aan denken, mij overvalt
veelmeer daarbij een zekere onrust; voor deze Naam word ik met vrees vervuld, ik durf er
mij niet op verlaten; ach, als ik aan deze Naam denk, dan wordt mijn hart als steen, en ik
ontwaar in mijn binnenste een schrikkelijke leegte en leemte. Het is mij, alsof er eerst wat
tussen God en mij moet vereffend worden. Ja, dat Zijn Naam moet geprezen worden, dat
staat vast, daarvan wil ik zelf ook graag getuigen. Maar overigens mij aangaande, ik ga
gebukt onder een zware last, waaraan ik zo geen naam weet te geven. Het is mij, alsof de
hemel en God voor mij veel te hoog zijn, dan dat ik ooit daar zou kunnen komen, waar Hij
is. Nee, het bewustzijn van God, dat mis ik! Het geloof, het mij aan God vasthouden,
ontbreekt mij. En hoe zou ik mij ook op Hem verlaten, daar ik er geen hart voor heb! Ach,
waar van God gesproken wordt, daar is het mij, als ware ik dood en God dood. Of als
woonde Hij op zo'n verre afstand van mij, dat ik het tot een van mijn gelukkigste dromen
zou rekenen, als ik ooit met Hem in een nauwe betrekking kom. Ik beken wel, dat Hij goed
is, want Hij bewijst mij Zijn goedheid, maar toch, om mij nu in Hem te verblijden, - nee,
dat vind ik bij mij niet!
En… hier en daar staat er een van verre, hij overweegt de zaak ernstig en vraagt: hoe zal ik
mij in de Naam Gods verblijden? waar ligt de grond, dat ik tot God zou mogen opzien, ja,
dat ik met een neergebogen hoofd tot Hem zou mogen roepen: "O God, wees mij zondaar
genadig"? God is heilig, ik onheilig; God rechtvaardig, ik onrechtvaardig; God Geest, ik
vleselijk; en dan Zijn toorn en Zijn ijver! Wat zegt de Schrift? En wat zegt mijn hart? Wijs
mij de grond aan, waarop ik moet en mag staan, om Hem te ontmoeten; de grond, waarop
74
ik tot Hem zou mogen naderen! Ach, dat vreselijke gevoel van mijn verlorenheid, het
overweldigt mij zo zeer! Een mensenkind en God, hoe komen die ooit tezamen?
In een oprecht gemoed, dat naar gerechtigheid hongert, komen vaak vragen op, met welker
beantwoording men niet zo spoedig klaar kan komen; vragen naar de levende God,
waarvan hij niets verstaat, die zich met een zelfgemaakte troost heeft weten te helpen. Wat
echter zodanige vragen aangaat, het is daar een menigmaal zo gelegen, als met zekere
vrouw, die in de uiterste nood tot God bad, dat Hij haar een naam mocht aanwijzen te
weten van een mens, tot wien zij haar toevlucht kon nemen om geholpen te worden, omdat
zij anders alle harten gesloten vond. Toen haar dan zo'n naam te binnen schoot, verliet zij
zich daarop, - en aangezien zij reeds meermalen door die mens geholpen was, maakte zij
gedurig nieuwe schulden, en kwam er zo in het geheel niet uit; zij maakte schulden, omdat
zij de gerechtigheid, die alle dingen Gode in handen geeft, niet wilde, en zich aan de
Onzichtbare niet toevertrouwde.
Men zal toestemmen, dat zo'n doen niet goed was, en evenwel woont in het hart van ieder
mens dat onophoudelijk wantrouwen ten opzichte van God, dat wantrouwen, wat nooit
nalaat naar het zichtbare, naar redding en leven in eigen hand te grijpen en dat vast te
houden.
Omdat nu het niet-kennen van de Naam Gods de oorzaak daarvan is, zo heeft het de
onzichtbare Koning behaagd, om Zijn Naam bekend te maken, opdat degene, die naar
gerechtigheid hongert en dorst, Zijn Naam moge kennen. En hoe nu die Naam is bekend
gemaakt, willen wij in dit uur overwegen, opdat ook wij Zijn Naam kennen, zoals die
gekend wil zijn.
Tekst: Evangelie van Johannes 17: 26.
En Ik heb hun Uwen Naam bekend gemaakt en zal hem bekend maken, opdat de liefde,
waarmee Gij Mij liefgehad hebt, in hen zij, en Ik in hen.
Ziedaar het slot van het gebed van Christus, dat Hij gebeden heeft voor Zichzelf, voor Zijn
discipelen en voor alle gelovigen, gebeden in de nacht, in welken Hij verraden werd, in de
ure der duisternis, waarin Hij geraakte, opdat de stemmen van alle Profeten door Hem
75
vervuld werden. Het woordje "en" verbindt de voorgelezen woorden aan de vorige:
"Rechtvaardige Vader! de wereld heeft U niet gekend, maar Ik heb U gekend, en deze
hebben bekend, dat Gij Mij gezonden hebt." Wat zoveel wil zeggen als: "Mijn lieve Vader!
Rechtvaardig zijt Gij; maar, ofschoon Gij rechtvaardig zijt, heeft de wereld U miskend;
maar al heeft ook niemand U willen kennen, troost U daarmee, dat er toch Eén, dat Ik hier
geweest ben, Die U gekend heb; daarom heb Ik ook op U vertrouwd, en deze hebben Uwe
grote liefde, en dus ook Uwe gerechtigheid erkend, die Gij daarin betoond hebt, dat Ik hier
op aarde ben gekomen; want dat juist daarin Uwe liefde is openbaar geworden, dat Gij Mij
in deze wereld gezonden hebt, is bij hen een uitgemaakte zaak."
Hierop nu volgen de woorden van onze tekst, waarin zich vanzelf vier rustpunten voor
onze aandacht opdoen, die wij in even zo vele vragen voorstellen. Wij vragen dan:
1. Welke betekenis heeft hier het woord "Naam"?
2. Hoe heeft onze Heere Jezus Christus in de dagen Zijns vleses aan Zijn discipelen deze
Naam bekend gemaakt?
3. Hoe heeft Hij dien bekend gemaakt, nadat Hij deze woorden had gesproken?
4. Welk een oogmerk had Hij daarbij?
I
Welke betekenis heeft hier het woord "Naam"?
De dingen moeten een naam hebben om ze van andere dingen te kunnen onderscheiden.
Ook de mensen hebben allemaal een eigen naam, om ze met andere mensen niet te
verwarren. Er zijn in de wereld duistere namen, ook zijn er namen, die lichten als de
sterren. Er zijn namen, die volstrekt niet in aanmerking komen, maar er zijn ook namen van
zo'n groot vermogen en van zo machtige invloed, dat men ze slechts behoeft te noemen, of
al de overigen buigen er zich voor, en achten degenen gelukkig, die zo'n naam dragen. Er
zijn in de wereld namen, die verfoeid worden, namen waarop ieder wat aan te merken
heeft, die men lastert en in verdenking brengt, en desniettemin zijn het enkel rechtvaardige
en heilaanbrengende namen, die niet dan zegen om zich heen verspreiden. Wie die leert
kennen die zal het in eeuwigheid niet berouwen; maar het zal dien berouwen, die
meegewerkt heeft om op zulke namen een heilloze blaam te werpen. Onder deze laatste
namen is er Eén, Die boven allen uitstekende is: het is de Naam "God."
76
Een zeker tiran van Syracuse vraagde eens aan een van zijn wijzen naar die Naam; hij
vroeg, 'wat God was'. De wijsgeer verzocht drie malen uitstel, peinsde lang daarover, en
antwoordde toen, dat hij het niet wist. En tot op deze ure heeft op die vraag noch de
menselijke wijsheid, noch de eigengerechtigheid van de mensen kunnen antwoorden; ja,
onder de kinderen der mensen is er niemand, die daarop uit zichzelf niet het antwoord moet
schuldig blijven.
Ik vraag het aan iedereen, of hij klein of groot is, zeg mij: "Wie is ten hemel opgeklommen
en van daar nedergedaald? Wie heeft de wind in Zijn vuisten verzameld? Wie heeft de
wateren in een kleed gebonden? Wie heeft alle de einden der aarde gesteld? Hoe is Zijn
Naam? En hoe is de Naam van Zijn Zoon, als u het weet?" (Spr. 30: 4.)
Weet hij het, die, wanneer hij aan God denkt, waant in een grondeloze diepte te zullen
storten, waarin hij voor eeuwig omkomen zal? Weet hij het, die vanwege Zijn zonde vol
vertwijfeling daar staat? Alles, alles is voor zijn oog gesloten, nergens opening, nergens
een lichtstraal! Vanwaar dat sidderen en beven, dat wegkruipen, dat zich verbergen achter
de doornen van de hof? Vanwaar dat vasthouden aan eigen vroomheid, of dat angstig
zoeken naar middelen ter zelfverdediging, als de dood door de vensters ziet? Vanwaar dat:
Het heeft nog wel tijd? Mensenkind, ken uw God, Die u geschapen heeft, en verneem Zijn
Naam!
Rechtvaardige vader! Dat is de Naam, waarmee Hij Hem aanriep, in Wie Zijn Naam was
(Exod. 23:21). Rechtvaardige! Verstaat u dat woord? Wil dat niet zeggen: Gij wordt
miskend; en wat is er, dat Gij niet gedaan hebt, om mensenkinderen te overtuigen:
"Grimmigheid is bij Mij niet! Keert u tot Mij! In Mij is a1 uw heil! Gij stort uzelf in 't
verderf!" (Jes. 27:4; Hos. 13:9.) Maar de mensen zijn van U afgevallen, zij liggen in een
eeuwige dood! Zij voelen zich gebonden in de macht van de satan, zij lijden allen de
ontzettende kwelling van de zonde en van haar lust! Vreselijke plaag! Zij zuchten onder de
last van de noden en bezwaren van dit leven, en onder allerlei dood! Hun gedachten en
overleggingen, hun streven en wandel, 't is alles ongerechtigheid. Niemand van hen is op
de gedachte gekomen, om zich tot U te keren. Zij hebben zich veelmeer in hun vijandschap
tegen U alles samengeraapt, om uw woord, dat zij goddeloos zijn, te logenstraffen. Zij gaan
liever, ondanks het bestraffend geweten zich in slaap wiegende, een eeuwige, eeuwige pijn
tegemoet, dan dat zij hun vijandschap en hun argwaan zouden afleggen. Zij trotseren Uw
Naam, en werpen uw heil achter hun rug, en Gij moogt niet geloofd worden. Men vlucht
voor U, gelooft de duivel, ja mét hem bespot men U.
77
En toch, en toch, Gij zijt de Eerste, Gij hebt het om Uws zelfs wil besloten, en Gij zult het
ook doen, Gij zult Uw vijanden redden, zalig maken; het is Uw raad, om wederhorigen bij
U te laten wonen (Psalm 68: 19). Hoe zij zich daar ook tegen mogen kanten; Gij zult al hun
verdorven zaken in het recht stellen en hen, verloren als zij zijn, voor eeuwig overzetten in
Uw gerechtigheid, opdat, naarmate de diepte van hun verlorenheid is, zij des te meer zich
gered en gezaligd voelen!
Vader! Ja, Vader! Want louter ontfermingen, enkel innerlijke bewegingen van Vaderlijke
barmhartigheid zijn er bij U voor Uw schepsel! (Jerem. 31: 20; Luk. 1: 78.) Uw schepsel is
door eigen moedwil uit Uw beeld uit, nochtans wilt Gij het bij U in Uw heerlijkheid
opnemen, opdat het met Uw heerlijkheid overkleed zij hierbeneden, en in Uw heerlijkheid
prijke bij U. Broeders zult Gij Mij verwekken, zij zullen Mij geboren worden, als de dauw
uit de dageraad (Psalm 110: 3); broeders uit hen, die als kinderen van de satan en de dood
steeds bezig zijn, alles wat zij van U hebben te verkwisten, en die tot hiertoe van Uw
Vaderlijk huis niets weten willen, van wie het hart tot dusver alleen lust heeft om te
verkeren in de vreemde en bij vreemden, en die tot nu toe Uw roepstemmen steeds hebben
versmaad! O, hoe ligt in dit woord alles reeds opgesloten wat de Naam Gods betekent!
Zie! zei Mozes tot God, wanneer ik tot de kinderen Israëls kom, en zij mij zeggen: "hoe is
Zijn Naam?" Wat zal ik tot hen zeggen? En hij ontving tot antwoord: De HEERE, uwer
vaderen God, de God Abrahams, de God Izaks, de God Jakobs heeft mij tot ulieden
gezonden; dat is Mijn Naam eeuwiglijk, en dat is mijn gedachtenis van geslacht tot
geslacht! (Exod. 3: 1 3, 1 5.) Dat is de naamtekening van onze God, die onder elke
troostbrief staat, die de armen, ellendigen en aangevochtenen gedurig van Hem ontvangen.
Jehovah is Mijn Naam! Dat heeft God u meer dan éénmaal gezegd. Het betekent: IK ZAL
ZIJN, DIE IK ZIJN ZAL!
Geef u aan Mij over, zoals u bent, en u zult ervaren, Wie Ik ben! En wat ervaren de
ellendigen daarbij? Dat Hij geen ongerechtigheid ziet in Zijn Jakob en geen boosheid in
Israël (Num. 23:21); want wie zich, omkomende van dorst, aan Hem overgeeft, die zal
gelaafd worden aan de borsten Zijns heils, en bekennen: heb ik ook hier gezien naar Dien,
Die mij aanziet? (Gen. 16: 13.) En dat "Jehovah" wordt alsdan tot een: Gij, God, ziet mij;
Gij leidt mij bij de hand, naar Uw raad! Gij ontfermt U mijner! (Psalm 73:23, 24.)
78
Jehovah, een God, Die trouwe houdt en alle Zijn beloften vervult, Die niet laat varen de
werken Zijner handen, Die Zich Zelf noemt een God, Die de goddeloze rechtvaardigt, Die
de heerlijkheid van Zijn Naams handhaaft in hetgeen belachelijk schijnt, Die Zich
openbaart in hetgeen bij de wereld dwaasheid is, en Die de God wil zijn van de
worstelende, die niet staan noch gaan kan, tenzij hij van Hem gezegend is.
Nadat de Heere het volk vanwege het gouden kalf gestraft had, sprak de Heere tot Mozes
en zeide: Ga heen, trek op van hier, naar het land, dat van melk en honig is vloeiende, en Ik
zal een Engel voor uw aangezicht zenden, want Ik zal in het midden van u niet optrekken,
want gij zijt een hardnekkig volk. Toen zeide Mozes: Waarbij zou nu bekend worden, dat
ik genade gevonden heb in Uwe ogen, ik en Uw volk? Is het niet daarbij, dat Gij met ons
gaat? Uw aangezicht moet meegaan, toon mij Uwe heerlijkheid! En de Heere antwoordde:
Ik zal al mijn goedigheid voorbij uw aangezicht gaan laten, en zal de Naam des Heeren
uitroepen voor uw aangezicht, ook zal Ik genadig zijn, wien Ik zal genadig zijn, en Ik zal
Mij ontfermen, over wien Ik Mij ontfermen zal.
En toen nu Mozes op de berg stond, kwam de Heere nederwaarts in een wolk, gelijk later
in het vlees, en stelde Zich bij hem, en Hij riep uit de Naam des Heeren. Als nu de Heere
voor zijn aangezicht voorbijging, zo riep Hij: HEERE, HEERE, God, barmhartig en
genadig, lankmoedig en groot van weldadigheid en waarheid! Die de weldadigheid bewaart
aan vele duizenden, Die de ongerechtigheid en overtreding en zonde vergeeft, voor wie
niemand onschuldig is! En Mozes haastte zich, en neigde het hoofd ter aarde en aanbad
Hem. (Exod. 33: 16 vv.; 34: 5—8.)
Dat ook wij neerbukken en Hem aanbidden, want zo'n God is onze God, en zo is Zijn
Naam.
Barmhartig is Hij: het verloren schaap neemt Hij in Zijn armen en drukt het aan Zijn
borst; Zich neerbuigend tot de ellendige, richt Hij hem liefelijk op; en meer nog dan de
verslagene en geheel verbrokene zelf, gevoelt Hij het pijnlijke van diens wonden.
Genadig is Hij, om te doen, gelijk de tedere moeder, die aan het lijdende kind de volle
borst van hart gunt, tot leniging van alle smarten. Lang draalt Hij, eer Hij de Zijnen
tuchtigt, wanneer zij het nodig hebben.
Zijn goedertierenheid duurt in eeuwigheid; en Wie van de Zijnen heeft niet miljoenen
malen Zijn trouw en waarheid ondervonden? Uit Zijn volheid zien zij zich in hun door
mildelijk gedrenkt, en Zijn "amen" op het gebed van de armen is als een verschrikkelijke
79
hagelslag ter verbrijzeling van alle tegenstanders. Hij heeft de verdraaidheid van ons hart,
de moedwillige opstand tegen Zijn goede Woord en Zijn alleen wijze Raad, en het
onophoudelijk afwijken rechts en links van Zijn rechte weg op Zich genomen en achter
Zijn rug geworpen! Zo is Zijn Naam! Zo handhaaft Hij dezelve tot in duizenden
geslachten.
Zijn Naam is goed, en nimmer zal Hij iemand wat kwaads berokkenen, nooit zal Hij in
Zijn beloften falen.
Zijn Naam is groot, en alle andere namen gaan daarbij te gronde!
Zijn Naam is heilig, vandaar dat Hij de belijders Zijns Naams in Zijn luister staande
houdt.
Zijn Naam is liefelijk, daarom is Hij zo'n balsem voor elke wond.
Zijn Naam is heerlijk, derhalve behoeft men zich deze Naam niet te schamen, want
nimmer zal het Zijn vijanden gelukken.
Zijn Naam is Heere Zebaoth, Heere der heirscharen. Daarom zal alle knie zich voor
Hem buigen!
Zijn Naam is zaligheid, daarom zal alle instrument, dat tegen Zijn uitverkorenen bereid
wordt, vernietigd worden.
Zijn Naam is een toevlucht voor de rechtvaardige, een onwankelbare en onbedrieglijke
hoop voor een arm en ellendig volk.
Om Zijns Naams wil rekent Hij de ongerechtigheid niet toe, helpt Hij wonderbaarlijk,
ijvert Hij voor het goede doorkomen der Zijn, is voor hen bezorgd en versmaadt hen niet,
maar hoort op hun geroep tot Hem uit de ondersten kuil.
Om Zijns Naams wille maakt Hij het wél met allen, die Hem aanroepen! Vanwege Zijn
ganse Naam maakt Hij Zijn Woord groot, zodat allen, die Zijn Naam zoeken, ook Zijn
Naam vrezen, deze Naam in gedachtenis houden en hoog roemen! Zingt Zijn Naam, maakt
Zijn daden bekend! Verlosser is Zijn Naam! Zijn Naam is een God van volkomen
zaligheid. Zijn Naam is: de God en Vader van onze Heere Jezus Christus!
II.
Hoe heeft onze Heere Jezus Christus deze Naam in de dagen Zijns vleses voor Zijn dood
aan Zijn discipelen bekend gemaakt?
80
Mijn Naam is in Hem! zo sprak Jehovah van Zijn Engel, Die voor Zijn volk heentrok en
ook achter hen was. "Hij zal staan en zal weiden in de kracht des Heeren, in de hoogheid
van de Naam des Heeren Zijns Gods", zo was de voorspelling van de Profeet Micha van
Hem. (Micha 5: 3.) Ja dat hoe? Als Hij God Zijn God en Zijn Vader noemt, en Zichzelf de
Zoon, wordt hun dan die Naam niet bekend gemaakt? "Niemand heeft ooit God gezien, de
Een Zoon, Die in de schoot des Vaders is, Die heeft Hem ons verklaard." Welke gedachten
zullen zich de discipelen toch wel van Hem gemaakt hebben, wanneer Hij bij herhaling
betuigde: "Gelooft Mij, dat Ik in de Vader ben en de Vader in Mij is! Die Mij ziet, ziet de
Vader! "Wien zagen zij dan voor zich? een mens, gekleed als zij, dezelfde behoeften
hebbende als zij, die ogen had gelijk zij, een mond gelijk zij, handen en voeten gelijk zij,
aan de dis aanliggende gelijk zij, zich te slapen leggende gelijk zij, zonder uiterlijke glans,
vol nood, vol angst, menigmaal kruipende in het stof, wenende en klagende, in
doodsbenauwdheid, steeds in gebeden en smekingen met sterke roepingen en tranen, en in
Deze is die grote Naam! En Hij zegt: "Ik en de Vader zijn één!" Ja, door Zijn in-het-vleeszijn, en door hetgeen Hij als de in-het- vlees-gekomene was en deed, heeft Hij aan de Zijn
die Naam geopenbaard.
"Vader!" moesten zij bidden: "Onze Vader, Die in de hemelen zijt!" Honderden malen
noemt Hij Zijn Vader hun Vader! Gelijk in dit woord: "Vrees niet, gij klein kuddeke, want
het is uws Vaders welbehagen u het Koninkrijk te geven!" Die Vadernaam moesten zij
leren stamelen totdat zij zouden geleerd hebben dien te verkondigen, - zij, die tot op het
laatste ogenblik bewijzen gaven, hoe onbekwaam zij waren om zelfs van verre enig begrip
te hebben van wat het Koninkrijk der hemelen was. Maar die verbrijzelende, het stenen
hart uit hen wegnemende en zacht overweldigende, en daardoor een vlesen hart hun
gevende genade heeft Hij hun onvermoeid uit Zichzelf getoond, en hun in Zijn leer
voorgehouden, en Zijn Woord, het heeft in de zielen dezer eenvoudigen plaats gevonden;
want daar zij Hem van de Vader waren gegeven, zo heeft Hij niet opgehouden door
gebeden en sterke smekingen bij Zijn Vader en door Zijn wandel voor hun ogen hen toe te
bereiden, dat zij tot God gekomen waren door Hem, eerzij het zelf wisten, en Zijn Naam
reeds innerlijk gekend hebben, voordat zij nog de minste rekenschap daarvan konden
geven!
Genade vloeide van Zijn lippen, barmhartigheid van Zijn vingeren, heil en redding straalde
uit Zijn ogen, en goedertierenheid drupte van Zijn voeten! Opdat de Vader in de Zoon zou
verheerlijkt zijn, en zij alzo de Vader zouden zien en een hart tot God hebben, eer zij nog
81
wisten, hoezeer het hart des mensen Gode vijandig is, heeft Hij hen steeds bij Zich
genomen, en voortdurend gedragen in al hun ongelovigheid en hardheid des harten, en
duivel en zonde en dood en alle smart en elke ziekte moesten Hem dienen, om Zich te
openbaren, en Hém te doen kennen, de Vader, Die Hem gezonden heeft; want had Hij,
Jezus, zo'n hart, zo had het ook de vader; want zonder Hem deed Hij niets. Ontfermde Hij
Zich over armen, ellendigen en verlorenen, zo ontfermde Zich ook de vader over dezulken!
Deed Hij dit alles, zo deed het ook de vader, en zo werd hun dan bekend gemaakt: God en
Diens hart en Diens doen.
Zo nam Hij hen met Zich een tot de tollenaars en zondaren, en overal waar om ontferming
geroepen en op ontferming gehoopt werd, daar klonk het: Wees getroost, mijn zon, wees
welgemoed, mijn dochter, uwe zonden zijn u vergeven! Haar is veel vergeven, want zij
heeft veel liefgehad! En zo verloor de hel haar overwinning en de dood zijn prikkel! Door
Gods vinger dreef Hij de duivelen uit, en in de mogendheid van de Naam Zijns Gods stelde
Hij al de geestelijke machten, die met de duivelen zich tegen de Naam van de eeuwigen
Ontfermer hadden opgemaakt, ten toon! (Col. 2:15.) Dat alles heeft Hij ten aanschouwen
Zijn discipelen gedaan, en blinden genezen, de melaatsen gereinigd, de doven het gehoor
geschonken, de stommen een loflied Gods in de mond gegeven; ja daarheen heeft Hij het
gebracht, dat al het volk God verheerlijkte en Hem gerechtvaardigd heeft, dat alleen Zijn
Naam goedertieren en heilig is (Mark. 7: 37; Luk. 18: 43); opdat Zijn discipelen daaraan
gedachtig bleven: in Hem zien wij God! niet een tiran, maar de genadig God, Wiens Naam
is Vader, onze Vader!
En tot op het laatste ogenblik, dat Hij bij hen was, heeft Hij het hun voorgehouden, hoe Hij
Zijn ziel tot een rantsoen voor velen stelde, totdat Hij hun predikte: dit is Mijn lichaam, dat
voor u gebroken, dit is Mijn bloed, dat voor uwe zonden vergoten wordt; en daarbij altoos
dit: alzo is het de raad en het welbehagen des Vaders over u, dat Ik zo heenga en het leven
weder aanneem, en u in zo'n weg van eeuwige gerechtigheid daarheen breng, waar u Mijn
Vader en waar ook Ik u hebben wil, namelijk daar, waar Ik zijn zal, in de troon des Vaders!
Op zodanige wijze heeft de Heere Zijn discipelen de Naam Zijns Vaders bekend gemaakt;
III
Hoe heeft Hij dien bekend gemaakt, nadat Hij deze woorden had gesproken?
82
Aldus zegt de Profeet Jesaja (Hoofdstuk 50: 4 - 6): "De Heere HEERE heeft Mij een tong
der geleerden gegeven, opdat Ik wete met de moede een woord ter rechter tijd te spreken,
Hij wekt allen morgen! Hij wekt Mij het oor, dat Ik hore, gelijk die geleerd worden. De
Heere HEERE heeft Mij het oor geopend, en Ik ben niet wederspannig, Ik wijk niet
achterwaarts. Ik geef Mijnen rug dengenen, die Mij slaan, en mijn wangen dengenen, die
Mij het haar uitplukken; Mijn aangezicht verberg Ik niet voor smaadheid en speeksel."
In de raad onzer zaligheid heeft God Zijn tweeledig doel bereikt; in een geheel verloren
zaak Zijn gerechtigheid te verheerlijken; uit de dood het leven te voorschijn te roepen;
midden door de dood heen eeuwig leven, gerechtigheid en zaligheid te laten uitblinken;
Zijn gerechtigheid te handhaven; de zonde en haar gevolgen weg te nemen; een nieuwe
schepping in Christus Jezus in het aanzijn te roepen; en dit alles in een weg, waarin des
mensen ongerechtigheid en Zijn gerechtigheid in zo'n sterke tegenstelling zouden komen,
dat Zijn gerechtigheid, Zijn Naam, Zijn raad, Zijn verkiezing de overwinning zouden
wegdragen, en een eeuwige zaligheid zou bevestigd wezen voor alle gelovigen!
In tweeledig opzicht heeft onze Heere deze raad, de Naam Gods, aan de Zijn bekend
gemaakt. Immers gelijk Hij de Naam Zijns Vaders tegenover alle namen handhaafde
tijdens Zijn omwandeling op aarde, zo heeft Hij dat in 't bijzonder voor de Zijn gedaan,
toen Hij stond voor Kájafas, voor Pilatus, in Gethsémané en op Golgotha, waarvan niet
alleen later het gerucht tot de Zijn is gekomen, maar waarvan zij ten dele ooggetuigen zijn
geweest. Het moest vervuld worden, hetgeen de Profeten van aller mensen ongerechtigheid
en daartegenover van Gods gerechtigheid, van aller mensen zonde en van Gods genade
geprofeteerd hadden.
En dat nu een Kájafas zich tegen deze genade verzette; dat het ganse Joodse Sanhedrin
Hem in het aangezicht spuwen en mishandelen liet, alleen uit boosheid en wrevel, omdat
zij niet geacht werden rechtvaardig te zijn, en dat Hij alleen de Zoon was, en dat uit de
Vader alleen door Hem de gerechtigheid zou zijn; dat een Pilatus enkel uit mensengunst
Hem liet geselen en een doornenkroon op Zijn hoofd zette; dat het ganse volk der Joden,
Gods volk, Zijn eigen volk, voor hetwelk Hij onderwijl dit alles leed, herhaaldelijk uitriep:
"Kruis Hem!" en zij een moordenaar verkozen in de plaats van Hem, Die hun leven was,
enkel uit boosheid en nijdigheid, omdat zij niet als rechtvaardigen zouden gelden, en de
gerechtigheid alleen uit God zou toekomen dengenen die in Hem geloven, - heeft dit alles
Hem een ogenblik doen wankelen? Nee, Hij heeft volgehouden en Zich laten geselen en
uitwerpen, en onder dat alles nog gezwegen!
83
Zie eens, hoe Hij daar voor Kájafas, voor Herodus en op Gabbatha stond, daar was Hij,
daar was Zijn ganse doen de luide openbare verkondiging des Evangelies van de volzalige
God: "Als Hij, Die in de hemel woont, Mij, Zijn Zoon, zo door u laat verwerpen en dat
vóór u, zo komt dan tot ulieden die hartverbrijzelende vraag: hoe heet Hij Daarboven, Hij,
Dien gij in Mij verwerpt? Die Mij desniettemin uit Zijn ingewanden uit voor u overgeeft?
En wiens Naam is dan goed en heilig, wiens Naam is wonderlijk en vol van genade, de
uwe of de Zijne?"
Wanneer Hij aan het kruishout bidt: "Vader, vergeef het hun, want zij weten niet, wat zij
doen," terwijl zij met Zijn brandende dorst de spot drijven en bij Zijn uitroep: "Mijn God!
Mijn God!" - Waar een Hij, het eeuwige Woord, schoon in de macht der hel, Zich aan het
Woord vasthoudt en vastklemt, en alzo roepende, verlaten en in onze eeuwige duisternis
gedompeld zijnde al die macht der hel verbreekt, - toch kunnen schreeuwen: "Laat zien of
Elias komt!" terwijl Hij reeds voor hen alles volbracht ziet, en Hij niet hen allen van het
kruis af in de eeuwige verdoemenis neerstort, maar integendeel lijdt en bloedt, om hen tot
God te brengen; - hoe heeft Hij hun daar de Naam bekend gemaakt, de Naam Zijns Vaders,
dat Hij een Vader is van verlorenen, gelijk Hij een Vader is van Hen, Dien Hij voor de
verlorenen in de verlorenheid heeft doen nederdalen, opdat Deze met de verlorenen in
volkomen zegepraal weder tot Hem zoude opvaren!
En hoe heeft Hij nu daarenboven nog in een ander opzicht aan Zijn jongeren deze Naam
bekend gemaakt? Allen, allen hebben Hem verlaten; allen, allen zijn van Hem gevloden:
niemand heeft Hem bijgestaan. Petrus vervloekt zich dat hij Hem niet kent, en bij het kruis,
al de Zijnen staan van verre: maar aan Petrus heeft Hij de genadeblik des Vaders in het hart
geworpen, en allen, allen heeft Hij tot Zich getrokken in een verhoging, welke niets dan
smaad en schande was voor het vlees! En Hij is opgestaan! en nu heet het: Zegt het aan
Petrus; zegt het Mijn broederen, dat Ik hun voorga naar Galiléa. En: Maria, raak Mij niet
aan! maar zeg het de broederen: Ik vare op tot Mijnen Vader en tot uw Vader, tot Mijn God
en tot uw God! En: Thomas, wees niet ongelovig, maar gelovig. En: Vrede zij ulieden! En:
Moest de Christus niet alle deze dingen lijden, en alzo in Zijn heerlijkheid ingaan? Toont
Hij hun met dit "moest" niet aan, dat het zo de raad van Zijn Vaders was? Van een Vader,
Die aldus Zijn wederhorigen tot Zich teruggebracht heeft, is Diens Naam niet "Vader!" en
wel "rechtvaardige Vader?" Zo heeft Hij hun dan deze Naam daarna bekend gemaakt!
84
En hoe heeft Hij verder woord gehouden, toen Hij de belofte des Vaders, de Heiligen Geest
op hen zond!
En hoe heeft Hij woord gehouden: "Ik zal hun Uwen Naam bekend maken", tot op deze
ure, waarin Hij, de Heere en Koning Zijn Gemeente, aan alle de verslagenen van Geest laat
prediken: Mijn Vader is uw Vader! Mijn God is uw God! En naar God henen, gevoelen zij
hun leven verborgen met Hem!
IV.
Met welk een oogmerk heeft onze Heere Zijn discipelen de Naam des Vaders bekend
gemaakt?
Opdat de liefde, waar een Gij Mij liefgehad hebt, in hen zij, en Ik in hen! Heeft men ergens
op de wereld ooit zo'n taal horen voeren als deze? Is het niet zo, dat God Zich wendt tot
dien, die Zijn Naam kent? Heeft Hij dienaangaande niet gesproken: Die Mij eren zal Ik
eren! - en Ik zal hem uithelpen en op een hoogte stellen, want hij kent Mijnen Naam?
(Psalm 91: 14.) Is het niet zo, dat al wie de Naam des Heeren kent, over hemel, aarde en
afgronden beschikt? Immers hij kent het hart van Hem, Die hoger is dan alle hemelen, het
hart van Hem, Wiens de aarde is en haar volheid, het hart van Hem, voor Wien geen nood
zo groot is, dat Hij Zich niet zou tonen en zeggen: "Vrees niet, o Sion, uw God is Koning!"
Wie, naar de beloftenis Gods, God kent, kent die Hem niet als Een, Die gezegd heeft: Ik
zal uw overtredingen genadig zijn en uw zonden en wetteloosheden gedenk Ik niet meer?
(Jer. 31: 34; Hebr. 8: 11, 12.) En is 't niet, dat bij zo'n kennen in het hart de vlammen van
heilig liefdevuur blaken, gelijk bij de Emmaüsgangers, die uitriepen: Was ons hart niet
brandende in ons, toen Hij met ons sprak op de weg?
Is nu deze liefde een vrucht van 's mensen akker? Komt zij voort uit vlees en bloed? Of is
zij de vrucht des Geestes? Is het niet de liefde Christi? Aanmerkt de Hogepriester onzer
belijdenis! Nee, daarom was het Hem niet te doen, dat de Vader Hem liefhad om hetgeen
Hij was, maar dat die liefde, waar een de Vader Hem liefhad, in ons was, in de Zijn
was, - daar was het Hem om te doen. Daarom zegt Hij in de 16 e Psalm mijn goedheid raakt
niet tot U! Dat is, wat kan mijn goedheid U nog toebrengen? Om Uzelf volzalig te maken,
daartoe hebt Gij Mij niet gezonden, maar Mijn lust is in degenen, die Ik reeds heilig en
heerlijk zie op aarde, gelijk het ook Uw welbehagen is, dat zij heilig en heerlijk zijn voor
U. (Psalm 16: 2, 3 naar het Hebreeuws.) Gelijk Gij Mij liefhebt, omdat Ik Uw wil doe, zo
85
zij ook deze Uw liefde in hen. Gelijk Ik Uw Naam verheerlijk op aarde, en Gij dus een
welbehagen in Mij hebt, zo heb Ik ook hun Uw Naam bekend gemaakt, opdat dit Uw
welbehagen ook in hen zij! Gelijk Gij Mij als Uw Zoon liefhebt, zo heb Ik U, Mijn Vader,
in hen verheerlijkt, opdat Gij hen ook als Uwe kinderen liefhebt. Ik weet het, Ik heb Uw
werk op aarde volbracht, en kom tot U, en gelijk Gij Mij zult verheerlijken met die
heerlijkheid, die Ik bij U had eer de wereld was, zo heb Ik ook hun Uwe heerlijkheid
geopenbaard, opdat de heerlijkheid, waar een Gij Mij verheerlijken zult, ook in hen zij!
Welk een genade is die genade van onze Heere Jezus Christus! In het hart Zijns Vaders
heeft Hij ons rust bereid, gelijk Hij Zelf daarin leeft; in het hart Zijns Vaders heeft Hij ons
geborgen, gelijk Hij Zelf daarin de Geliefde is! In de ingewanden Gods heeft Hij ons
ingeweven, gelijk Hij Zelf de ingewanden Gods is! Tot de schoot Zijns Vaders heeft Hij
Zelf ons gedragen, Hij, het enige Kind, Dat in 's Vaders schoot ligt. Dat is geen verdeelde
liefde! Nee, een enige volkomen liefde. Niet onze liefde is het tot God, - want de Heere
heeft niet gezegd: Ik heb hun Uw Naam bekend gemaakt, opdat zij U liefhebben, maar
opdat even diezelfde liefde, welke Gij tot Mij hebt, in hen zij! Wanneer dus liefde in ons
woont, zo is dit de liefde Gods tot ons, diezelfde liefde, waar een Hij Zijn Zoon heeft
liefgehad. Gelijk de Vader dan de Zoon heeft liefgehad, zo heerst in ons deze liefde tot Zijn
Zoon, dat Hij ook ons liefheeft, die Zijn Naam kennen en Hem als de God en Vader van
onze Heere Jezus Christus aanroepen; en gelijk die liefde tot Zijn Zoon ook tot ons is, en
Hij daar een in ons woont en heerst, - zo zal deze liefde ons, die Zijn Naam kennen, over
alles heendragen, over alles heenzetten, zodat dood, duivel, zonde noch wereld, noch
hoogte noch diepte ons zal kunnen scheiden van de liefde Gods, die in Christus Jezus is.
En gelijk het de Zoon, als onze barmhartige Hogepriester, behaagd heeft, ons de Naam des
Vaders in Zijn Evangelie bekend te maken, opdat dat kennen van deze Naam God als 't
ware zoude dringen om Zijn liefde, welke Hij tot de Zoon heeft, in onze harten uit te
storten door de ons gegeven Heiligen Geest, zo ook dringt die liefde tot de Zoon de Vader,
dat gelijk zij, die Zijn Naam kennen, van Zijn liefde vol zijn, zij ook daarvan mogen vol
zijn en Hij dus Zelf in hen zij, Die hun die kennis Gods verworven heeft, zodat het bij hen
heet: "Ik leef, maar niet meer ik, maar Christus leeft in mij; en wat ik nu in het vlees leef,
dat leef ik in het geloof des Zoons Gods, Die mij liefgehad heeft en Zichzelf voor mij heeft
overgegeven" (Gal. 2:20); en wederom: Te leven is mij Christus! (Fil. I: 21.)
86
Ziende op ons leven, op onze behoudenis, sprak de Heere: En Ik in hen! Want die een
liefde Gods dringt alle heiligen, dat zij de Zoon eren, gelijk zij de Vader eren, en het loflied
in hun harten weergalmt: Dien, Die op de troon zit, en het Lam zij prijs en eer en lof en
heerlijkheid!
Mijne broeders en zusters, ik eindig.
Door de Eengeboren Zoon
Gaan wij tot des Vaders troon
En Zijn bitt're dood en smart
Tonen ons het Vaderhart!
God is onzichtbaar, maar het Woord, Hetwelk bij God was, Hetwelk God was, werd vlees.
In onze toestand, waarin Hij voor ons geweest is, waarin de Vader Hem gezonden heeft,
heeft Hij ons God verklaard! Hij heeft ons verklaard, hoe God over ons denkt, dat Hij
gedachten des vredes heeft over iedere arme en ellendige.
Er staat: "God was in Christus!" en hebt gij Hem gezien, hoe Hij voor ons gebloed heeft,
zo hebt gij in Gods Vaderhart gezien, want om onze zonde heeft Hij Hem overgeleverd en
tot onze vrijspraak heeft Hij Hem opgewekt! Kent Hem alzo, - en de vrucht van die kennis
zal zijn overeenkomstig het gebed en de wil van Hem, om Wiens wille de vader doet boven
bidden en denken. In wien nu de liefde Gods is, in dien woont Christus en geen
arglistigheid.
De Name Gods zij geloofd van eeuwigheid tot eeuwigheid, en allen, die Zijn Naam vrezen,
juichen: Amen!
AMEN.
87
6. 2 Kronieken 29:27b
In verscheiden aanzienlijke families bewaart men zekere geheime geneesmiddelen tegen
bepaalde ziekten of kwalen voor vele geslachten. Men reikt deze middelen, zodra maar een
klacht vernomen wordt, van harte en om niet uit. Zo heeft men ook in de Gemeente Gods
sedert eeuwen allerlei beproefde middelen tegen allerlei ziekten; de een wijst de ander vol
vreugde en om niet de middelen aan, waardoor hem genezing geworden is. Want het Huis
Gods is een eigenaardig huis, een groot zieken- en armenhuis is het; en toch behoeft
niemand daarin ziek noch arm te zijn, want de Heere is immers aller schat en de Heere is
immers aller Heelmeester. Het opschrift boven het Huis is: "Geen inwoner zal zeggen: ik
ben ziek, want het volk, dat daarin woont, zal vergeving van ongerechtigheid hebben."
(Jes. 33: 24.)
In dit Huis is eens een zieke geweest, die al de inwoners van dat Huis een middel aan de
hand deed, dat, hoe eenvoudig ook, iedere ziektekiem tot in de kleinste cellen aantastte.
Het was een middel dat helemaal niet bitter was en zeer snel en goed werkte. Deze zieke
was een koning, zijn naam is: "de geliefde"; het middel geeft hij in Psalm 32 aldus op:
"Er zij bij de mens geen bedrog in zijn geest, maar hij belijde zonder uitstel de Heere alles
wat hij gedaan heeft en doet, en hij zal vergiffenis zijn zonden hebben."
Dat het er werkelijk zo in gelegen is, daartoe verhaalt hij, geheel openhartig en eerlijk, wat
hem eenmaal overkomen is. "Toen ik het wilde verzwijgen", zo verkondigt hij ten
aanhoren van de Gemeente, "werden mijn beenderen verouderd, in mijn brullen de ganse
dag. Want Uw hand, o God, was dag en nacht zwaar op mij; mijn sap werd veranderd in
zomerdroogten. Sela. Mijn zonde maakte ik U bekend, en mijn ongerechtigheid bedekte ik
niet. Ik zeide: ik zal belijdenis van mijn overtredingen doen voor de Heere, en Gij vergaaft
de ongerechtigheid mijner zonde. Sela."
88
Men ziet hier, dat David niet aan de Gemeente voorhoudt op welke wijze zij in elke
zondenood tot God bidden moet, maar hij legt haar de belijdenis van de zonde in de mond,
en daarbij de vermelding van de door hem ondervonden genade.
In de 32ste Psalm heeft David waarschijnlijk de toestand beschreven, waarin hij voor God
heeft verkeerd, toen hij gezondigd had met Bathseba en tegen Uria (2 Sam. 11) voordat hij
tot de Profeet Nathan sprak: "Ik heb gezondigd tegen de Heere", en Nathan hem uit kracht
van des Heeren woord - "wien gij de zonden vergeeft, dien zijn ze vergeven"-, antwoordde:
"De Heere heeft ook uwe zonde weggenomen, gij zult niet sterven." (2 Sam. 12:13.)
Mogen er ook onder ons niet vele zijn, welke die toestand, waarin zich David bevond, uit
eigen ondervinding kennen, dan zijn er onder ons des te meer, over wie Gods hand in enig
ander opzicht dag en nacht zwaar is; van wie het gebeente zeer dor en droog is, die
evenwel zichzelf daaronder weten te troosten en te helpen.
Gods Geest legt aan de mens een geweldige vraag voor; een vraag, waarmee Hij hem zijn
gehele leven door achtervolgt of hij er antwoord op zou kunnen geven; een vraag, waarvan
de mens zich niet kan ontslaan. Deze vraag is: Bent u in waarheid van de ongerechtigheid
af, of rust u nog op uw zonde? Bent u gezond in het geloof, of brengt u uw vroomheid bij
God in rekening?
En voor de onzichtbare Oordeler der gedachten werpt zich de mens, heden op deze,
morgen op gene zijde; nu eens is het bij hem geloof, barmhartigheid en genade, dan weer is
het werk en heiligheid; en zo zoekt hij rust, maar vindt ze niet. Ziedaar een ziekte die allen
kennen, die zich in het Huis Gods bevinden.
De oorzaak van deze ziekte ligt daarin, dat een mens zichzelf wil handhaven tegen God,
alsof hij iets was, terwijl hij hoegenaamd niets is. David drong door tot de oorzaak van de
kwaal, toen hij voor de profeet beleed: "Ik heb gezondigd tegen de Heere." Hij zegt niet
alleen: Ik heb gezondigd, maar: "Ik heb gezondigd tegen de Heere."
Het geneesmiddel is dus dit: ophouden met zichzelf voor God te willen handhaven, en voor
Hem belijden, hoe en wat men zelf is. En dan van God geen kwade gedachten hebben;
integendeel, Hem zodanig erkennen, dat men immers wel weet, Wie Hij is.
De gezegende gevolgen er van zijn: vrede en blijdschap in de Heilige Geest. Aangezien nu
echter geen mens, door zijn hoogmoed, er ooit toe komen zal om uit zichzelf te bekennen
hoe en wat hij is opdat hij aan zijn God alles hebbe, behaagt het God steeds weer opnieuw
89
en op allerlei wijze Zijn goede en heilrijke woorden te laten prediken. Zodat men toch
moed grijpt om tot Hem te gaan, Hem alles te belijden, niets te verzwijgen, zich voor Hem
geheel bloot te leggen zoals men is, zonder het allerminste achter zich te houden, opdat de
Geest des vertrouwens en der vrijmoedigheid om toe te gaan tot God in het hart wone, dat
men vreugde en blijdschap hore en zich niet terneergeslagen gevoele bij de prediking der
gerechtigheid.
Dat ik dezelfde dingen voor de tweede keer u voorhoud, zij u niet tot verdriet, want het is
nuttig voor u en zal u tot meerdere zekerheid dienen.
Tekst: 2 KRONIEKEN 29:27b.
Ter tijd nu, als dat brandoffer begon, begon het gezang des Heeren met de trompetten,
en met de instrumenten van David, de koning van Israël.
Zestien volle jaren had Israël de Baäls gediend onder hun koning Achaz. Deze Achaz
offerde in het dal des zoons van Hinnom; hij verbrandde zijn zonen in het vuur tot eer van
zijn ingebeelde god, en zijn zonen zelf (naar hij meende) ter zaligheid (2 Kon. 16; 2 Kron.
23). Daarbij waagde hij tegen de profeet Jesaja te zeggen: "Ik zal de Heere niet verzoeken."
(Jes. 7: 12.) Zo vroom was hij in eigen ogen. Dit was de oorzaak dat hij in de handen van
de koning van Israël viel, toen Pekah, de zoon van Remalia, 120.000 weerbare mannen van
Juda op een dag sloeg, en dat van Juda 200.000 zielen gevankelijk naar Samaria gebracht
werden. Bovendien werd hij benauwd door de Edomieten en Filistijnen; terwijl de koning
van Assyrië, het vlees dat hij tot zijn arm gesteld had, hem nog meer benauwde, zonder
hem enigszins tot hulp te zijn, zoals vlees dat steeds gedaan heeft en doet.
"Ja ter tijd, als men hem benauwde, zo maakte hij des overtredens tegen de Heere nog
meer; want hij offerde de goden van Damaskus, die hem geslagen hadden", en hij sloot toe
de deuren van de door hem geheel beroofde tempel des Heeren. Daartoe maakte hij zich
altaren in alle hoeken te Jeruzalem; ook maakte hij in elke stad van Juda hoogten, om
anderen goden te roken; alzo verwekte hij de Heere, zijn vaderen God, tot toorn.
Hierna werd Hiskia koning; op 25 jarige leeftijd was het zijn eerste werk, dat hij de deuren
van het huis des Heeren opendeed. Hij heiligde en reinigde het huis des Heeren. Voor het
koninkrijk, voor het heiligdom en voor Juda beging men een zonde tegen de zonden, (naar
90
Gods Woord, 2 Kon. 30:17: Want een menigte was in die gemeente, die zich niet geheiligd
hadden); en de priesters sprengden het bloed van de runderen, de rammen en de lammeren
tegen de zonde, tegen de schuld en tegen de ongerechtigheid op het altaar. En om te
belijden, dat ook dit alles zonde was, slachtten zij ook de bokken tot zonde, nadat de
koning en de Gemeente door de priesters hun handen daarop gelegd hadden, en zij maakten
hun bloed tot zonde op het altaar, opdat het ganse Israël in genade bedekt zou zijn. Deze
laatste handeling nu, die door "brandoffer" is vertaald, heette eigenlijk: een opgang van
alles in de vlammen Gods; en nu staat er: ter tijd nu, als dat brandoffer begon, begon het
gezang des Heeren met de trompetten, en met de instrumenten van David, de koning van
Israël.
I.
Bij de eersten opslag geven deze woorden aanleiding tot de vraag: Waarom begon toen
eerst het gezang des Heeren? Deze vraag willen wij tot een algemene maken, ten
einde uit haar beantwoording de beantwoording van een tweede vraag te verkrijgen,
die wij u aldus voorstellen:
II. Wat hebben wij te doen, opdat ook bij ons het gezang des Heeren beginne met de
trompetten en met de instrumenten van David, de koning van Israël?
I.
Waarom begon het gezang des Heeren ter tijd als het brandoffer of de opgang in de
vlammen begon?
Wij lezen in het 25ste vers van ons hoofdstuk, dat Hiskia de Levieten in het huis des
Heeren stelde met cimbalen, met luiten en harpen. De heilige schrijver voegt hierbij: naar
het gebod van David, en van Gad, de ziener des konings, en van Nathan, de profeet: want
dit gebod was van de hand des Heeren door de hand Zijn profeten. De Levieten nu stonden
met de instrumenten Davids, en de priesters met de trompetten. (Vergelijk ook 2 Kron.
8:14.)
Als wij nu lezen, dat het naar het gebod des Heeren is geweest, gelijk Hij het door Zijn
Profeten had geboden, dan is het duidelijk dat Hiskia de ordening, dat het gezang des
Heeren begon ter tijd als het brandoffer begon, niet heeft ingesteld om bij het brandoffer zo
veel te meer aandoeningen bij het volk te verwekken, maar dat alzo van oudsher de
verordening van de Heilige Geest geweest is, en dat het daarom aan de aard en het wezen
91
van het brandoffer zelf moest liggen, dat het gezang des Heeren daarmee verbonden was,
met de trompetten en de velerlei instrumenten Davids.
Zeer troostrijk is het, dit verband na te gaan.
Men had zes manieren waarop men naar de wet Gode een offerande moest toebrengen,
dit naar het getal van de Wet om daarmee te aan te geven, dat men het volledige van het
offer nog te verwachten had in Hem en door Hem, van Wie elk offer een troostvolle en
hartversterkende prediking was.
Er was een brandoffer, een spijsoffer, een zondoffer, een schuldoffer, een vuloffer en een
dankoffer, of zoals het eigenlijk in de Grondtekst heet: een toebrenging tot opgang in de
vlammen. Eén voor gave, één voor zonde, één voor schuld, één tot vulling, één tot algehele
overgave. (Levit. 7: 37.) In deze zes manieren van toebrenging waren alle andere
toebrengingen begrepen. Immers wat de brandoffers aangaat, zijn er eigenlijk 10:
slachtoffer, spijsoffer, drankoffer, vuuroffer, vuloffer, zondoffer, schuldoffer, dankoffer,
lofoffer, gedenkoffer.
Bij de beschouwing van de dingen die toegebracht moesten worden, valt hier op, dat er
geen hiervan door mensenhanden voortgebracht was. Van al deze soorten van offers was
dit het voornaamste en al het andere als het ware in zich bevattende, dat gebracht werd om
geheel in vlammen op te gaan, hetgeen gewoonlijk "brandoffer" heet. De toebrenging van
een zodanig offer had op drieërlei wijze plaats.
1. Eerst moest de hele nacht tot aan de morgen het vuur op het altaar branden. "Het vuur
zal geduriglijk op het altaar brandende gehouden worden; het zal niet uitgeblust
worden", was het woord des Heeren. (Lev. 6: 9-13.)
2. Verder was daarmee verbonden het elke morgen toebrengen van een lam, en van een
lam tussen de twee avonden (tussen licht en donker). (Exod. 29: 38-43.)
3. Als laatste was het een toebrenging, die een mens deed, wanneer hij verlangde geheel en
al met alle zijn zonden en offers in de vlammen tot God op te gaan. (Lev. 1.)
Bevend en sidderend kwam dan de mens voor Gods aangezicht, een offerdier bracht hij
met zich mee. Dit was een rund of een schaap. Wat was hij, wat had hij, en wat had hij
gedaan? Hij bekende, dat hij een zondaar, dat hij arm was; hij beleed een onnutte
dienstknecht te zijn. Of hij een Israëliet was, of hij Abrahams zaad was, of hij een
uitverkorene, een bevoorrechte was, of hij tegen zijn zonde een zondedelgend, tegen Zijn
92
schuld een schulduitdelgend offer had, aan dit alles kon hij daarbij niet denken zolang hij
nog in zijn binnenste niet met God Zelf in het reine gekomen was. Zichzelf, zijn leven en
zijn verwachting, alles gaf hij op en over in de handen van zijn God: "Ach, als U, o God,
mij voor eeuwig verteert in de vlammen van Uw heiligheid en Uw rechtvaardige toorn
tegen mijn ongerechtigheid, dan bent U toch in Uw recht, en ook dan wil ik liever in Uw
handen vallen, dan ergens elders."
Maar nee, Zijn schepsel verteren in een gloed, dat wil God niet. Hij heeft Zich een schaap
of een rund voorzien. Daar een komt de mens, die zich voor God neerwerpt. Hij schuldig,
het rund of schaap onschuldig en geheel vreemd aan zijn zonde; hij een mens, die uitroept:
"wie zal een reine geven uit de onreine?", en het schaap zonder gebrek.
Daar staat het dier, onschuldig en geduldig, en de mens legt in zijn ten ondergaan de
handen op het hoofd van het rund. Dat is Gode welgevallig, zo bedekt Hij de mens
genadiglijk, en op Gods bevel steekt de schuldige mens het jonge rund de keel door. De
mens siddert bij deze handeling. Ziet, daar stroomt het bloed en dit wordt om het altaar
gesprengd. En de mens, hij ziet zijn laatste leven ter aarde uitgegoten; de laatste bedekking,
de huid, wordt hem afgetrokken; kop en vet, alle verstand en zielsvermogen, het gaat alles
op het hout. De ingewanden en schenkelen, hart en liefde en alle steunsels, waarop hij met
zo vaste tred daarheen ging, zijn onrein verklaard; ze moeten gewassen worden, en komen
ook op het hout.
Van onderen is het vuur, daarop ligt het hout, en daarop de mens, zijn hele ziel, met zijn
verstand, en met alles wat hij van God heeft, met hart en zinnen, met kracht en macht. Hij
mag niet meer klagen: had ik het maar zo of zo aangelegd, had ik maar meer in
Godzaligheid toegenomen, had ik een weker hart gehad, had ik het zo of zo gemaakt, was
ik maar zo of zo gegaan. Nee, gegrepen wordt hij door de vlammen; het vuur verteert kop
en vet, ingewanden en schenkelen, zodat er voor God niets overblijft dan stof en as.
En toch, hoewel in zulke gloed verteerd, hoe komt het dat de mens daar ongedeerd staat?
Immers, niet de mens wordt door het vuur verteerd, maar een rund of een schaap, een dier
dat aan de hele zaak vreemd was. Een rund of een schaap in de plaats van de mens. De kop
deugt niet, het vet deugt niet, de ingewanden en schenkelen deugen niet, want anders
behoefden ze niet door het vuur verteerd te worden, en wat niet deugde is overgedragen op
de kop, het vet, de ingewanden en de schenkelen van dat, wat volkomen, wat onberispelijk
was. En daar staat de mens, verteerd en toch behouden; hij gevoelt zich op het hout en
93
wordt niet verbrand; hij ziet zijn zonde en zijn heiligheid, zijn ongerechtigheden en ook
zijn offeranden in de vlammen, en uit deze vlammen waait hem reeds vrede tegemoet. Hij
staat… hij ziet toe: zal niet de stank van dat hoofd, waarmee hij zichzelf tot God heeft
gemaakt; van dat vet, waarmee hij zich de plaats van de Heilige Geest onrechtmatig heeft
toegeëigend; van dat hart, waarmee hij gedacht heeft meer lief te hebben en het beter te
menen dan God; van zijn schenkelen, waarop hij menigmaal heeft gesteund, alsof het aan
zijn willen en lopen lag; zal die stank God niet zoveel te meer vertoornen, om met Zijn
vuur van de hemel neer te komen en te verteren het altaar met zulke zonde, de mens met
zo'n gezindheid? De mens ziet toe.... hij staat verbaasd: het rund stijgt op in de vlammen,
en wel met al de last, die het zich heeft laten opleggen, het stijgt opwaarts door alle
hemelen heen; en de mens ziet het en verstomt: God heeft het aangenomen en heeft de
stank in liefelijkheid voor Zich verwisseld. Hij ziet en verstomt: met Zijn zonde is het rund
opgestegen, de vlam van toorn is de vlam der liefde geworden, de vlam der vertering een
vlam der verlossing; in deze vlam is de mens te midden van zijn verlorenheid opgevaren
tot zijn God. En gerechtvaardigd gaat hij naar zijn huis; dat is gewis waar!
Bij wie brandt niet het hart in zijn binnenste, die deze dingen verstaat! Wie brandt niet het
hart in zijn binnenste, die tot hiertoe van verre stond! Ja, men gevoelt het dat de gelovige
Israëliet het wel zeer goed wist, dat het niet het rund of schaap op zichzelf was, alsof dat
Gods hart bewogen en ten gunste gestemd had. Maar het was God, Die het slachten van het
rund had verordend, om de mens genadig te bedekken. Daarom was de gehele handeling
uit God, en de mens dus uit God door het rund en in het rund weer tot God gebracht was.
Ook wist hij het zeer goed, dat God geen behagen heeft stierenvlees te eten of bokkenbloed
te drinken, maar dat het rund een schaduw was van de Beloofde, en dus voor de troon Gods
Degene was, van Wie later ook Johannes getuigde: "Zie, het Lam Gods, Dat de zonde der
wereld wegneemt (draagt)." (Joh. 1: 29.)
Hoe moet de Israëliet bij het zien van deze opgang tot God, hoe bij het terugkeren naar zijn
tent, hoe moet hij in zijn tent verbaasd en als stom van aanbidding gestaan hebben zodat hij
geen woord kon uitbrengen. Hoe moet snel daarna in zo'n stilte van aanbidding de lof Gods
hem door de ziel geruist hebben, tot hij in luid gejuich uitbrak, en eindelijk in allerlei
afwisseling van toon de Heere toezong en speelde in zijn hart: "Looft en dankt de Heere,
want Hij is goed, want Zijn barmhartigheid duurt tot in eeuwigheid over Israël."
Het verband van deze dingen is even duidelijk, als de bevinding er van liefelijk en
vertroostend is.
94
Keren wij nu tot Hiskia terug.
Hij kende Gods gerechtigheid; een gerechtigheid, die, hoe goed en hoe trouw zij ook is, die
slechts het heil van de mens bedoelt, evenwel en juist daarom de ongerechtigheid niet
ongestraft kan laten. Hij kende Gods toorn zoals die te vrezen is, omdat God bij een mens
niet datgene door de vingers kan zien wat hem in het ongeluk zou storten. En nu, wat had
zijn vader, wat had Israël bedreven? Hier waren de Baäls, ginds de afschuwelijke Moloch,
hier de Remfan, ginds de Astaroth en bovendien afgoden en hoogten in menigte opgericht.
En Israël, het rookte ter ere van deze afgoden, offerde vlees en bloed daaraan op en was
inderdaad van gedachte, dat het die Naam diende, die alléén te prijzen is. Zo was de stand
van zaken toen Hiskia aan de regering kwam.
Hij beleed echter voor de Heere al deze zonden; hij verzweeg al deze gruwelen en
overtredingen niet; "tot Christus wedergekeerd" dat was zijn leus. Wij vernieuwen ons
verbond met de levende God, om Hem alleen te dienen, Hem alleen te vrezen, Zijn Naam
alleen te heiligen, opdat Zijn wil geschiede hier onder ons, gelijk daarboven. En de tempel
werd geopend, wat onrein was daaruit geworpen, en waar bleef men met al zijn zonden, al
zijn gruwelen? Hield men daarvan iets voor zich terug? Nee, beiden, koning en volk,
legden hun handen, dat is zij leunden op het hoofd van de offerdieren, die voor hun zonde,
voor al hun gruwelen bloeden zouden. Dit was Gods heilige wil. Op dat slachtvee waren
zo al hun zonden, en door de handen van de priesters staken zij de dieren de keel door en
sprengden het bloed rondom het altaar.
Maar het was hun nog niet genoeg om te zeggen: deze zonde is onze zonde, en de onschuld
van deze offerdieren is onze schuldeloosheid; niet genoeg was het hun, dat dit naar de wil
van God was en zo geheel in overeenstemming met de wet: het een met het andere, onze
zonde en onze heiligheid, onze schuld en onze schuldeloosheid, dat alles met elkaar en wij
in dat alles, dat het opga in de vlammen tot God, uit Wie al deze dingen zijn!
De koning en het volk door het offer, dat zij toebrachten, begonnen zichzelf met al wat zij
waren, met schuld en onschuld, met goed en kwaad, met zonde en heiligheid, met al wat zij
gedaan hadden en geworden waren, op het altaar Gods te leggen, te weten in dat offervee,
dat zij op het altaar lieten brengen. Met andere woorden: Zij begonnen zichzelf weg te
werpen zoals zij waren, en slechts Gods liefde te erkennen, die in Christus Jezus is, en op
dat moment, toen begon ook het gezang des Heeren, en het geklank van de trompetten,
toen begonnen ook de bazuinen, de luiten en harpen, de trommelen en reien, het snarenspel
95
en het orgel, de helklinkende cimbalen, en het volle orkest van de lof Gods naar de 150ste
Psalm.
Het gezang des Heeren hebben wij al vernomen: Looft en dankt de Heere, want Hij is goed,
want Zijn barmhartigheid duurt tot in eeuwigheid over Israël. Dit gezang mag wel het
gezang des Heeren heten, want zulke vreugde en blijdschap brengt alleen de Heilige Geest
teweeg in het verslagen gemoed, wat de Heere in zulke weg genezen heeft; ook daarom een
gezang des Heeren, omdat het Hem toekomt, Wiens eer daarin vermeld wordt.
De trompetten had God verordend, oorspronkelijk twee in getal. (Numeri 10.) Die moesten
van massief zilver zijn, want zuiver is de toon van Gods lof; immers bij zulke lof is het met
alle vlees en met al de roem en lof hierover ten enenmale uit en voorbij.
Van deze trompetten moesten de priesters gebruikmaken bij het samenroepen van de
vergadering, dan moesten zij eenvoudig daarop blazen, maar geen gebroken geluid
voortbrengen; want als men tot het hart Gods samenroept, dan moet men welgemoed
blazen en dus de komende moed geven.
Zou het leger optrekken, dan moesten zij met een gebroken geklank blazen, want dan is het
als een roepen en schreeuwen: Ik weet niets van de weg en heb die ook niet lief, ontferm U
mijner, o God, en leid Gij mij!
Als zij tegen de vijand ten strijde zouden trekken, moesten zij ook met de trompetten een
gebroken geklank maken; dan betekende het: ontferm U zich onzer, in ons is geen kracht,
maar onze ogen zijn op U. En daarbij lezen wij meer dan eens, dat toen zij aanvingen met
danken en loven, de vijanden zich onderling versloegen; en Israël deelde hun roof uit. (2
Kron. 20: 22.) Desgelijks had God gezegd: "Ten dage uwer vrolijkheid" (want God wil, dat
wij eten en drinken en vrolijk zijn voor Zijn aangezicht, wat de duivel niet wil en daarom
de mens allerlei dingen aan het hoofd hangt, opdat hij het hoofd zou laten hangen) "ten
dage dan uwer vrolijkheid, en in uwe gezette hoogtijden, en in de beginselen uwer
maanden, zult gij ook met de trompetten blazen over uwe brandofferen en over uwe
dankofferen: en zij zullen u ter gedachtenis zijn voor het aangezicht uws Gods; Ik ben de
Heere uw God." Want God gedenkt hen, die het verstaan om te zingen: "Komt, laat ons de
Heere vrolijk zingen, laat ons juichen de Rotssteen onzes heils. Laat ons Zijn aangezicht
tegemoet gaan met lof; laat ons Hem juichen met psalmen!" (Psalm 95: 1 vv. Psalm 100).
Het snarenspel was naar Psalm 150 van verschillende aard. Alles was zo ingericht om stem
en ademtocht te hulp te komen tot het loven van God, zoals David, de koning van Israël,
96
het had verordend. Hij was de man, die geleerd had God te loven in al de wegen waarin hij
onderwezen werd om alles op te geven en te laten varen en om alle dingen Gode in handen
te stellen. Zo kon Hij een trouwe herder van Zijn volk zijn in het Rijk Desgenen, Die leeft
van eeuwigheid en tot in eeuwigheid, en Die alle dingen geschapen heeft om Zijnszelfs wil.
Het gezang des Heeren begon dus, en de trompetten en de instrumenten van David werden
opeens gehoord, toen koning en volk hun zonden aan God bekend maakten, hun
overtredingen en de overtredingen van hun vaderen niet verzwegen, zich ook niet
aanmatigden, die zelf weer goed te maken, maar naar Gods verordening zichzelf met alles
wat zij waren geheel ermee gaven: met ons is het uit en voorbij. "Niet ons, o Heere, niet
ons, maar Uwen Naam geef eer"; U alléén bent rechtvaardig, U alléén heilig en goed, wij
hebben niets in te brengen, en zijn tot niets bekwaam; omkomen en zaligheid, zonde en
genade, onszelf en Christus, wij geven het alles in Uw hand. U alleen bent het, slechts uit
Uw vrije ontferming is het, dat U een opgang hebt ingesteld, waarin U ons hebt willen
opnemen tot U, zonder onze zonden te gedenken.
II.
Wat hebben wij te doen, opdat ook bij ons het gezang des Heeren beginne met de
trompetten en met de instrumenten Davids?
Men kan op deze wereld allerlei liederen zingen, zich ook zelfs vrolijk maken bij de
Psalmen van David, ook het gezang des Heeren zingen, evenals iemand, die een lied zingt
alleen maar om te zingen. Dat is echter het gezang des Heeren niet. Het gezang des Heeren
wordt in het binnenste van het hart aangeheven; dat zingt men echter niet op die wijze, als
waarop iemand iets bezingt wat hijzelf niet heeft beleefd. Integendeel, waar het gezang des
Heeren begint, waar dat in waarheid gezongen wordt, daar heeft ook dat gezang zijn man
gevonden, daar is het geen lied der ijdelheid. Nee, wat zo gezongen wordt zijn zaken die
uit diepst van het hart voortkomen. Alhoewel alle duivelen en zonde en allerlei dood die
mens als een heirleger omringen en bestrijden, toch is dat gezang de overwinning op alles.
Ach, er zijn zoveel Christenen, die zich dikwijls bovenmate verblijden kunnen, maar komt
men op de grond van de zaak, dan is er toch geen Heilige Geest aanwezig. Niemand van
hen weet, waar de zonden gebleven zijn, veel minder nog, wat God voor een zondaar is. Zij
verblijden zich, naar hun zeggen, dat zij in de hemel mogen komen. Maar de vraag: waar
blijft God? Wat wordt er van Zijn Wet? Wat is gerechtigheid? Wat is de waarachtige liefde
tot de naaste, de liefde, die niet zichzelf zoekt, maar wat des anderen is? Die vraag komt
97
niet eens in hun hart op. Hun gehele doen bewijst, dat zij God loven, omdat God hun iets
gegeven heeft, en niet, omdat God Gód is. Zij zullen dan ook niet op God hopen, als het de
schijn heeft dat God hen doden wil; en zo lost hun gezang zich tenslotte op in het gewone
doen en drijven van de wereld.
Maar wat is het antwoord op de voorgestelde vraag? Welaan, ziehier het antwoord: matig
u niets aan! Aanmatiging was de oorzaak, dat er eens iemand gevonden werd zonder
bruiloftskleed, en dat hij verstommen moest op de vraag: Vriend, hoe zijt gij hier gekomen?
De aanmatiging in geestelijke dingen is als een zuurdesem, die alles doortrekt. Zij heeft
ook aanmatiging in tijdelijke en lichamelijke dingen ten gevolge: alles moet dan voor mij
zijn, alles moet mij eren, er is dan niets meer goed genoeg voor de mens, alles staat hem in
de weg, als hij niet de eerste mag zijn; ook God moet dan voor hem onderdoen. Dat spreekt
immers vanzelf; God is voor hem, Christus is voor hem, de genade is voor hem; en als hij
daarvan zingt en speelt, dan moet iedereen het weten, wat voor een man hij is.
En het antwoord is opnieuw tot een ander: matig u niets aan!
Hoe komt het toch, dat u het Evangelie heden en morgen en steeds opnieuw hoort, en toch
telkens weer dezelfde klacht van u vernomen wordt: ik heb geen rust, ik kan de vrede niet
vinden, ik weet niet hoe het met mij staat. God is zo goed, maar mijn hart wil niet breken.
O, wat is er toch een verkeerdheid bij ons!
Lieve vriend, ik raad u, leer de tien geboden, nog eens en nog eens! Sla een blik in het
dagelijks leven, in uw doen en laten van elke dag! U hebt geen rust, zegt u, en u kunt
weken en jaren lang zo rustig daarheen gaan, alsof u niets ontbrak! Wat hebt u dan toch
voor een God dat u zo hard slapen kunt en niet bemerkt hoe het rondom u stormt? Is God
dan dood, die God, Die gezegd heeft: "gij zult geen andere goden voor Mijn aangezicht
hebben', dat u niet in het verborgene bij Hem zou aanhouden met bidden en smeken, opdat
Hij u vreugde en heil doe horen en Zijn Heilige Geest op u doet komen?
Ik wil u allen echter de kwaal blootleggen, waardoor u in het licht wandelt, als wandeldet
gij in de duisternis (Jes. 59: 10), waardoor ook het gezang des Heeren uit uwen mond niet
vernomen wordt.
98
Hij, Wiens Naam Jezus is, stond eens in de tempel en, aldaar vele waterkruiken ziende,
riep uit: "Die in Mij gelooft, gelijkerwijs de Schrift zegt, stromen des levenden waters
zullen uit Zijn buik vloeien. En dit zeide Hij van de Geest, Denwelken ontvangen zouden,
die in Hem geloven: want de Heilige Geest was nog niet, overmits Jezus nog niet
verheerlijkt was." (Joh. 7:37 vv.)
Hoe? Was de Heilige Geest nog niet? Nee, wat baat het iemand, of er Heilige Geest is, als
niet op hem Heilige Geest gekomen is; of wat baat het iemand dat God is, indien het "God
met ons" niet ook met hém is? Begrijpt u? Jezus was nog niet verheerlijkt! Dit is een
waarheid in tweeledige zin. Jezus is verheerlijkt ter Rechterhand des Vaders, daar leeft Hij
Gode, een waarachtige Heiland, zoals Zijn Naam zegt. Maar, zal iemand het gezang des
Heeren zingen, zal hij het trompetgeklank liefhebben, zullen de velerlei instrumenten
Davids ook voor hem enkel liefelijke akkoorden voortbrengen, dan is Jezus bij hem
verheerlijkt, gelijk Hij bij de Vader verheerlijkt is.
Hoe dit geschiedt? Doordat wij Zijn Naam erkennen. Ik wil hier die Naam nemen in de
eenvoudigste betekenis van "Verlosser."
En nu vraag ik aan u, die geen vrede vinden kunt, geen rust tot nu toe: wat klaagt u nog
langer, dat u dood bent, dat u zo onverschillig bent, dat het u geen rechte ernst met de zaak
schijnt te zijn; moet dan uw ernst, uw brandende hart, uwe liefde u zalig maken? Houd aan
bij God en volhard bij de erkentenis, dat Hij Dien voor onze zonden heeft overgegeven,
Wiens Naam Jezus is, en dat deze Jezus een niet uit Zichzelf gekomene is, maar een van
God gezondene Jezus u zo gewis verlost heeft, als het waarachtig is, dat er bij God geen
aanneming des persoons is.
En u, die klaagt: ja, in vroegere dagen, toen was ik als het wollen vlies van Gideon,
waaruit men overvloedige dauw kon drukken, u vraag ik: zal dan datgene, wat u vroeger
was, u zalig maken, of zal Hij alleen bij u verheerlijkt zijn, Wiens Naam, als die
"Verlosser" is, ook alleen de eer toekomt?
En u, met uw oude zonden, waarvan u zich nimmer in waarheid bekeerd hebt, die blijft
echter liggen op uw droesem, als op een rustbed. Van veel, ja zeer veel hebt u zich te
beschuldigen, evenwel, u houdt u staande, hoe ook uw geweten u bestraft, u houdt vast aan
uw Jezus' geloof, aan uw bekering, aan alle beloften van God. Met alle macht houdt u vol:
ik ben niet als anderen; u wilt niet weten, dat u vlees bent, een mensenkind. Met niets meer
dan met uw eigen heiligheid blijft u zich bedekken, en betuigt evenwel steeds opnieuw, dat
de zaak tussen u en de levende God niet in orde is. Aan u vraag ik dan: wat u dan ook mag
99
geweest zijn, waaraan u zich dan ook zo hardnekkig vasthoudt, zal dat u verlossen? Wordt
daardoor Jezus verheerlijkt, Wiens alleen de verlossing is?
En u, die bij uzelf denkt: dat alles gaat mij niet aan. U vraag ik: denkt u, dat Jezus bij u
verheerlijkt is, Die een Koning is van een Rijk, waar slechts zonden worden uitgedelgd en
ongerechtigheden worden weggenomen? Indien het u niet aangaat, dat u zich kent als een
niets bij God, als een die zich altijd op andere dingen verlaat, om daardoor zalig te worden,
dan is Jezus niet bij u verheerlijkt. En waar dat het geval niet is, daar is ook het gezang des
Heeren niet begonnen.
En u, die in waarheid verslagen en beangst bent vanwege uw zonden en u toch van die
zonden niet kunt losmaken, u vraag ik: wat zal bij u waarachtig zijn, dat Jezus een
Verlosser is, en dat u van hart gelooft, dat in Zijn Naam verlossing van zonden is, of wel,
dat u eerst de bevrijding er van aan uwe leden moet gewaarworden?
Maar waartoe meer gevraagd! De hoogmoed van ons hart is het, de aanmatiging, als
betekenden wij allen iets bij God, de een op deze, de ander op gene wijze. Dat is de
oorzaak dat geen brandoffer bij ons begint en dies ook geen gezang des Heeren bij ons
wordt aangeheven.
"Maar wat zullen wij dan doen? Het gaat ons immers juist om kentekenen van ons geloof,
en deze vinden wij zo spaarzamelijk. Vandaar die bevreesdheid en dat wij zo vaak een
verontrust geweten hebben, en het willen goedmaken door deze of gene daad. En is
zodanige daad dan ook weer niet gerechtigheid, dan willen wij er nog een andere bovenop
zetten, of het dan op die wijze gerechtigheid moge zijn, iets waardoor wij onze liefde
bewijzen." Om kentekenen is het u te doen? Om kentekenen is het God te doen, dat u
namelijk het gezang des Heeren zingt en in alle ongedwongenheid en eenvoudigheid van
het hart vrolijk bent voor het aangezicht van uw God zonder één enkel werk te hebben,
waarop u enigszins zou kunnen zien. En juist dit kenteken, die lofzang is er niet!
Wat moeten wij dan doen? Wij doen? Welaan dan: doen! Wat hebt u voor zonden? Oude of
nieuwe, kleine of grote; zijn zij voor verbetering vatbaar of zo hardnekkig, dat zij zich door
allerlei boetedoening, tranen, zuchten, betuigingen niet laten uitdrijven? Vergeeflijke of
onvergeeflijke, verschrikkelijke, gruwelijke, geheel algemene of geheel bijzondere die een
ander in dier voege niet kennen zal? Kom voor de dag met al deze zonden! Wat vrucht
geeft het u dat u zo dor bent als de opgebarsten akker bij zomerhitte? Wat vrucht geeft het
u, dat u zo voorttreedt, inwendig vermagerd tot op het gebeente, en als zonder merg in de
100
beenderen? Wat vrucht geeft het u, dat u hangt tussen dood en leven, bij een uzelf
opgedrongen geruststelling, waarmee uw eigen goed verstand, dat God u gegeven heeft,
zich niet laat bevredigen? Want de Geest is daar, Die roept en waarschuwt: zo komt het in
het einde toch verkeerd uit!
Werp dan weg al die bedekselen, waarmee u de zonde probeert te verbergen, terwijl uw
tong, in plaats van Gode lof te zingen naar de waarachtige melodie, uw verborgen smart en
uwe dorheid verraadt! Daarboven leeft een God, Die met honderd, honderd ogen ziet, en
voor Hem is geen ding bedekt noch verborgen, maar Hij doorschouwt ons tot op het naakte
gebeente, tot in het diepste van ons hart. Hij kent ons, Hij kent ons van alle eeuwigheid; Hij
kent ons van dat wij gewrocht werden in moederslijf. Voor Hem dan beleden wat wij zijn;
niets verborgen, niets verzwegen, bij ons niets teruggehouden; en dan vernomen, wat Hij
gedaan heeft, wat Hij doet.
Voor dat wij nog waren, was Hij en kende ons, en nam uit Zichzelf het raadsbesluit tot
onze verlossing; uit Zichzelf het raadsbesluit van een eeuwige herstelling, dat wij namelijk
in de Zoon Zijner liefde weer voor Zijn aangezicht mochten staan in hetgeen recht en
gerechtigheid is bij Hem, omkleed zijnde met Zijn gerechtigheid. Dat wij als Zijn maaksel
in Christus Jezus zouden wandelen in deze gerechtigheid, naar de maatstaf van Zijn heil.
Hebben nu onze zonden, die wij in deze tijd begingen, die eeuwige raad te niet gedaan? Of
hangt deze raad daarvan af? Of zegt de Schrift, dat er zonden zijn, die deze raad te machtig
zouden zijn geweest? En het kruishout, waaraan Hij hing, Die voor ons een vloek werd,
moet dat nog eerst in de toekomende jaren geplant worden, of stond het er niet al lang,
(zijn niet reeds 18 eeuwen sedert vervlogen!) en hing Hij daaraan, het Lam, dat de zonde
der wereld droeg? Moet het nog alles volbracht worden, of is het volbracht? Moet het nog
in het reine gebracht worden, of is alle ding reeds vereffend voor God?
Het laatste, het laatste! En nu opgegeven en overgegeven, Gode in handen gesteld, wat u
bent of niet bent, of u bekeerd was of niet, geloofd hebt of niet, heilig geweest bent en
voorheen beter, of niet, of u vol van de Geest bent of niet. In Gods hand is zonde, dood,
duivel en genade, en verlossen kan Hij allen, die tot Hem komen; Hij wil de mens hebben,
zo als hij is; want dat is bij Hem gerechtigheid, dat Hij zondaars vrijspreekt. Op welke
grond? Aan Zijn Rechterhand staat een Lam, waarop Hij in welgevallen heeft neergezien;
dit Lam heeft Hij verheerlijkt, zoals Dat Hem verheerlijkt heeft; met ons is het uit en
101
voorbij; tot God moeten wij heen, wij allen, zonder onderscheid, altijd opnieuw. Zo wordt
Gode de eer gegeven; en men kan niet beginnen alzo Gode de eer te geven, dat Hij niet zou
beginnen ons Zijn Heilige Geest te geven en het loflied in onze mond: "Gij o Heere, hebt
het gedaan. U zij de eer en het Lam, dat op de troon zit."
Welzalig is het volk, dat juichen kan! Zij zingen hun leven lang, ook dan nog, als smart en
nood en dood hun het hart breekt, want Hij, Die heelt is God; Hij, Die helpt is God; en de
oude, getrouwe God, sterft niet.
AMEN.
7. Handelingen 9:31b
Deze preek is een vervolg op de vorige preek (nummer 6) over 2 Kronieken 29:27b.
"Ontwaakt, gij die slaapt, en staat op uit de doden, en Christus zal over u lichten!" Dat is
de stem des Heeren, welke daarhenen rolt met macht. Ach, hoevelen worden er gevonden,
die zich inbeelden, boven anderen, uit de doden te zijn opgestaan, en wie ik heden
wederom toeroep: Staat op, gij hardslapende! Nee, niet uw naaste geldt het, o mens, waar
het lied weergalmt, en de stem ons toeroept: "Waak op"; het geldt u, u! Het geldt u, waar
102
de Geest en de Bruid roepen: kom! Het geldt u, een ieder voor zichzelf, toen ik, acht dagen
geleden, u predikte, dat het gezang des Heeren begon, toen het brandoffer begon. Toen ik u
voorhield, dat daar, waar Jezus niet verheerlijkt is, ook geen Heilige Geest is. Gods
prediker is geen prediker van mensen, hij probeert ook niet mensen te behagen, maar de
liefde van Christus dringt hem, dat hij opnieuw roept, bidt en smeekt: Uit uwe graven uit,
u, die meent: ik ben rijk en verrijkt, en niet bedenkt, dat zulks toch niet zo gewis en
waarachtig is, als u het zich ingebeeld hebt.
Wat baat het, of iemand van het trompetgeschal en van het veelvuldig snarenspel Davids
hoort, als hij niet in zijn eigen hart geleerd heeft, de Heere lof te zingen, en voor Zijn
aangezicht te spelen? Daartoe moge de duivel zijn gezanten uitzenden, dat een mensenkind
gevleid worde, en hem kussens onder de oksels gelegd worden, opdat hij op eigen krukken
en stutten van zelfmisleiding gemakkelijk voortkome. Maar het Woord Gods heeft het op u
gemunt, om u in al uwe eigenwaarde neer te werpen, opdat u van uzelf afziet, uzelf er aan
geeft, uzelf verloochent, om niet in uzelf gevonden te zijn. Maar om gevonden te worden in
Dengene, Die voor ons gestorven en opgewekt is. Gods Woord komt niet, om een lichtelijk
tot verveling leidende tijd te verdrijven, maar opdat de mens ingegaan zij en bewaard blijve
in de rust van de Heilige God, opdat hij bevonden zij in Dengene, Die voor de deur staal en
klopt: Doet open, doet open! Hoe? Waar het Woord des Heeren HEEREN komt, moet daar
niet de mens met het Woord tot zichzelf inkeren, moet hij niet zichzelf in oprechtheid en
allen ernst voorhouden: dit is Gods Woord tot mij? Zijn wij God, dat ons tot prijs het
Woord weergalmt, en wij een feestdag hebben? Of is God Gód, dat tot Hem Zijn Woord
opgaat, en wij voor Zijn aangezicht Hem aanbidden, Die leeft van eeuwigheid tot
eeuwigheid, en dat Zijn Naam door ons geprezen zij? Hoe? Waar men leest en hoort, dat er
een lied is, dat niemand leren kon, tenzij hij tot de honderdvierenveertig duizend behoorde,
die van de aarde gekocht zijn (Openb.14:3; 7:4vv.), zou men daar een hemelse dichter laten
komen, om dat lied van zijn zwakke harp ons voor te spelen, alleen om dit een enkele dag
te horen? Moet het niet veelmeer een zaak des harten geworden zijn, dat men zelf geleerd
heeft de snaren van de harp te tokkelen, Hem tot lof, Die de Alfa is en de Omega? O, bij
zo'n muziek moet de tong van de stomme los worden!
Hoe kan men daarbij vragen, hoedanige geest deze of gene gehad heeft of heeft;
integendeel, daar keert men tot zichzelf in met de vraag: kan ik dat lied zingen, heb ik het
geleerd, is Jezus bij mij verheerlijkt, is de Heilige Geest bij mij? Hoe dikwijls vraagt men:
hoe laat is het? En de klok loopt door, snel, snel vliegen de seconden, de minuten, de
103
dagen, de jaren daarhenen. En de stem van de Heilige Geest wordt niet moe: Heden, heden
en niet morgen! Zo is Zijn stem "Heden, heden, zo gij Zijn stemme hoort, verhardt uwe
harten niet." Welgelukzalig hij, die er voor zichzelf acht op slaat; hoe blij zal hij in de
handen klappen, hoe vreedzaam zal hij lachen bij de vertroosting des Heiligen Geestes,
wanneer hij, na langdurig wachten, eenmaal de stemme hoort: heden is het de tijd, dat Ik u
door mijn engelen laat overdragen in mijn eeuwigheid, om te aanschouwen van aangezicht
tot aangezicht.
Intussen, hetzij deze of gene zichzelf voor Gods aangezicht beproefd of niet beproefd
heeft, zich verootmoedigd of niet verootmoedigd heeft, Gods aangezicht van hart gezocht
of niet gezocht heeft, nadat hem voor acht dagen die ernstige vraag voorgelegd werd: hebt
u Heilige Geest ontvangen, - of hem voorgehouden werd: maak, dat u olie in uwe lamp
hebt! Gods Woord gaat voorwaarts, en de wagen Zijns heils neemt gaarne op, wat op de
weg is blijven liggen en dat tot Hem opschreit bij het gevoel van volslagen onmacht om
verder vooruit te komen; verstaande dat de tijd kort is, en allerwege vernieling en
ondergang dreigt, tenzij men zijn voeten gezet hebbe in de poorten van Jeruzalem.
Hebben wij voor acht dagen u voorgehouden, waar Heilige Geest is, waar Hij begint te
werken, in dit uur willen wij u van de vertroosting des Heiligen Geestes prediken.
Tekst: HANDELINGEN DER APOSTELEN 9:31b.
Het 31ste vers luidt in zijn geheel aldus:
"De Gemeenten dan door geheel Judea en Galiléa en Samaria hadden vrede, en werden
gesticht; en wandelende in de vreze des Heeren en de vertroosting des Heiligen Geestes
werden vermenigvuldigd."
Wij wensen dan, geliefden, uw aandacht te bepalen bij:
De vertroosting des Heiligen Geestes.
De schriftuitleggers zijn het onder elkaar niet eens, hoe deze plaats moet vertaald worden.
Enigen vertalen met Luther: "de Gemeenten werden vervuld met de vertroosting des
Heiligen Geestes"; sommigen vertalen zo, alsof het zeggen wil: dat de Gemeenten der
104
gelovigen in aantal toegenomen zijn door de vertroosting des Heiligen Geestes; onze
Statenvertalers: dat de Gemeenten in aantal toenamen, terwijl zij wandelden in de vrees
des Heeren en in de vertroosting des Heiligen Geestes. Ga het ons in dit uur om de
vertroosting des Heiligen Geestes zelve!
Wat is vertroosting? Dat weet hij, die bedroefd van hart is. Wij zijn gewoon dengene, die
vader of moeder of een zijn dierbaren heeft moeten missen, te vertroosten. Ook vertroosten
wij dengene, die een ernstig ongeval getroffen heeft; ook de arme wordt vertroost, en de
broeder, als men hem hulp biedt, wanneer hij gebrek lijdt. Maar buiten al de ellende van dit
lichaam en van dit tijdelijk leven is er nog een andere treurigheid, een ander bedroefd zijn,
waarvan het heet: "De droefheid naar God werkt een onberouwelijke bekering" (een
bekering, die niemand berouwt) "tot zaligheid" (2 Kor. 7:10); en daar heet het: "Een
verslagen geest, wie zal dien opheffen?" (Spr. 18:14.) zo'n door de Heere opgerichte geest
(Jes. 57:15; 61:2; Psalm 146: 8) weet, wat vertroosting is.
Als laatste is er een diep gevoel van ellende, waarvan een Apostel zeide: "Ik ellendig mens,
wie zal mij verlossen uit het lichaam dezes doods?" waarop de troost volgt: "Ik danke God
door Jezus Christus onze Heere." (Rom. 7: 24, 25.) En wederom: "Zo is er geen
verdoemenis voor degenen die in Christus Jezus zijn, die niet naar vlees wandelen, maar
naar den Geest." (Rom. 8: 1.) En naar de betekenis, die er ligt in deze laatste woorden,
moet men het ook in onze tekst verstaan.
Wanneer het heet, dat de Gemeenten vervuld werden met de vertroosting van de Heilige
Geest, dan moet die vertroosting wel zeer uitgebreid en zeer rijk geweest zijn. Ieder lid van
de gemeente had dus troost voor zichzelf, doordat hij deels bij zich de ondervinding van de
rijke genade van Christus opdeed, deels bij de broederen hetzelfde waarnam en deels bij
hen die toegedaan werden tot degenen, die zalig werden.
Hoe heet Hij, Die de gemeenten vertroost? Hij heet: de Heilige Geest. Kent u Hem, de
Heilige Geest? Zoals onze Heere tot Zijn jongeren zeide: "De wereld kent Hem niet; want
zij ziet Hem niet, maar gij kent Hem." (Joh 14: 17.)
Wie is Hij, de Heilige Geest? De Heilige Geest is God. Hoor de Schrift: "Doopt hen in de
Naam des Vaders en des Zoons en des Heiligen Geestes", en wederom: "De gemeenschap
105
des Heiligen Geestes zij met u"; en elders: "Deze dingen alle werkt de Heilige Geest met
macht, delende aan een iegelijk in 't bijzonder, gelijk Hij wil"; wederom: "Bedroeft de
Heiligen Geest niet", en wederom: "Waarom heeft de Satan uw hart vervuld, dat gij de
Heiligen Geest liegen zoudt? Gij hebt de mensen niet gelogen, maar Gode"; en: "Het heeft
de Heiligen Geest en ons goed gedacht", en in een andere plaats heet het: "Drie zijn er, die
getuigen in de hemel, de Vader, het Woord en de Heilige Geest, en deze Drie, één zijn zij",
en verder: "De Heilige Geest zweefde broedend, gelijk een duive, boven de wateren"; en:
"Zo spreekt de Heilige Geest." Matth. 28:19; 2 Kor. 3:13; 1 Kor. 12:11; Ef. 4:30; Handel.
3: 3, 4; 15: 28; 1 Joh. 6: 7; Gen. 1: 2; Hebr. 3: 7.
Waarom heet Hij Geest? Zoals de Naam "Vader'' er is, opdat wij mensen toch uit eigen
ervaring wat een vader voor een kind is, een hart zouden opvatten tot de liefde Gods, en
Hem veel meer in alle noden aanroepen, dan wij zulks ooit een aardse vader kunnen doen;
opdat wij ook zouden weten, welk een hart Hij voor ons zondaren heeft, en wij als ware
kinderen Hem in het hart zouden zien, hoe Hij niet anders dan ons liefhebben kan,
niettegenstaande onze zonden en bij al Zijn straffen; Zoals de Naam "Zoon" er is, opdat wij
er een rijke troost van zouden hebben, dat, evenals een vader, om zijn zoon blij te maken,
hem niets, wat tot de eer van vaders eer strekken kan, zal afslaan, zo ook onze Vader in de
hemelen om de wil van Zijn Eigen eeuwig geliefde Zoon ons schenken zal, al wat ons in
dit jammerdal nodig is, om er doorheen te komen; zoals ook de Naam "Zoon" er is, opdat
wij de grote liefde Gods recht vatten zouden, Die Zijn eigen Zoon voor ons overgegeven
heeft, toen wij nog vijanden waren, wat gewis geen aardse vader doen zal; zo is er ook de
Naam "Geest", opdat wij in onze geest een Bijstand zouden hebben, een Trooster, Die ons
verzegelt en verzekert van het eeuwig erfdeel en het volkomen bezit van de eeuwige
heerlijkheid in gerechtigheid, welke wij niet zien, maar geloven. (In het Hoogduits staat:
"einen Herbeigerufenen"; dat is de redelijke vertaling van de naam van de Heilige Geest in
de Schrift "Parakletos" of "Advocaat".) En opdat wij niet alleen een gewisheid er van
hebben, maar ook in Hem een Geest der vrijmoedigheid om te roepen: Abba, Vader! en
niet alleen een Geest der vrijmoedigheid, maar ook een Geest in ons, Die voor ons
tussentreedt en bidt, zo, dat God het verstaat, wanneer wij niet weten, hoe en wat wij
bidden zullen. Want omdat wij geesten zijn, en deze geesten niet leeg zijn kunnen, maar
met iets vervuld moeten zijn, zo behoeven wij een Geest, Die niet een blote kracht is, maar
Die "Geest" is, zal er in ons ooit of te immer een houvast zijn aan het onzichtbare Wezen
106
Gods, evenals een kind in het anders voor hem ijle, kommervolle leven een houvast heeft
in het hart Zijn geliefde moeder.
Waarom heet Hij de Heilige Geest? Is het niet omdat al wat waarachtig, wat rechtvaardig,
wat goed, wat liefelijk, wat alle vuilheid wegnemend, wat reinigend is, in dit woord ligt
opgesloten! O, dat woord "heilig", het is alsof hetgeen daarin ligt eerst iemand doet
huiveren, doet terugdeinzen, waarbij hij begint beangst te worden en te beven.
Maar hoe liefelijk wordt het dien, wie het er om gegaan is om overeenkomstig de wet Gods
te zijn, wie de zonde een te zware last geworden is, omdat zij vijandschap tegen God is, dat
hij weder opleven en goedsmoeds wezen kan, omdat de Adem van de levende God de
moedeloze ziel en het verbrijzeld gebeente doorwaaid heeft, waardoor zonde en smart als
weggevaagd zijn, en de Duive Gods met haar vleugels hem verkoeling aangewaaid en de
olijftak des vredes toegereikt heeft, en dat al de waterstromen en golven, die hem over het
hoofd gingen en waarin hij, al wegzinkende in de diepte, had te kampen, nu zijn
opgedroogd, en er voor hem een vaste grond is waarop hij veilig staan kan.
Hoe liefelijk wordt dat woord degene, die het ontdekt wat het in heeft "de heerlijkheid
Gods te derven", en die begint te verstaan wat het zeggen wil: "Ik heb u mijn heerlijkheid
gegeven!" Degene, die gehongerd en gedorst heeft naar de gerechtigheid en is verzadigd
geworden! Hoe heerlijk stemt hij in met de hemelse koren: "Heilig, heilig, heilig is de
HEERE Zebaöth!" Hoe liefelijk is de zodanige dat woord heilig, hem, die het nu weet, dat
al zijn tegenkampen tegen dit woord alleen daaruit voortkwam, dat hij zichzelf en zijn oude
bestaan, doen en drijven meer liefhad, dan Zijn vernieuwing in het eeuwige licht, en die het
bij ondervinding heeft, dat God Zich niet aan Zijn weerspannigheid gestoord, maar hem
naakt uitgekleed heeft, om hem met Zijn heiligheid te bekleden.
Waarom kwam deze Heilige Geest op de vijftigste dag? Omdat in de vijftig dagen de
bestemde tijd Gods lag; zoals Hij immers altijd op Zijn tijd alles heerlijk komen laat. Het
was de herhaling van de vroegere prediking van het vijftigste jaar, dat het grote jubeljaar,
het jaar der vrijheid was. Nu was de ganse vervulling, de volheid des tijds daar, waarin
God het had doen openbaar zijn, wat onze gerechtigheid en Zijn gerechtigheid is, onze
trouw jegens Hem, en wat de heiligheid van Zijn eed is. Toen kwam de Heilige Geest.
107
Maar waarom kwam de Heilige Geest? Zo werd de belofte vervuld, die onze Heere van de
Vader ontvangen had.
Wat betekent het dan, dat deze Geest gekomen is? Dat moge een ieder zichzelf afvragen en
bij zichzelf overwegen. Al wie gerechtigheid liefheeft en ongerechtigheid ziet, die gevoelt
het wel, hoe zijn geest wijkt van dien, die de ongerechtigheid gedaan heeft; en hoe zijn
geest als 't ware haastelijk, als met geweld, zich uitbreidt over de onrechtvaardige, wanneer
de ongerechtigheid uit het midden weggenomen is door gerechtigheid. Maar nog veel meer
zal hij het tot Zijn troost verstaan, die het gevoeld heeft, hoe Gods Geest van hem geweken
was, zodat hij in zijn hart de verschrikkelijke leegte gewaar wordt die er is, als men weet
wat het betekent: tegen de Heere gezondigd te hebben; en die daarop gewaar werd, hoe hij
door de prediking des geloofs de Heilige Geest ontvangen heeft.
Wie zendt deze Heilige Geest? Onze Heere heeft gezegd: "Ik zal de Vader bidden, en Hij
zal u een anderen Trooster geven, opdat Hij bij u blijve in der eeuwigheid' (Joh. 14: 16 18)
en wederom: "De Vader zal Hem zenden, de Trooster, de Heilige Geest in Mijn Naam."
Dit zeide de Heere, toen Hij aan Zijn discipelen beloofde: "Ik zal u geen wezen laten, Ik
kom weder tot u." (Joh. 15:26; 16:7.) Omdat onze Heere de belofte van de Heilige Geest
van de Vader had ontvangen, en omdat Hij nu het werk, waartoe Hij op de aarde gekomen
was om dat te doen, voleindigd had, "en nadat Hij de reinigmaking onzer zonden door
Zichzelf had teweeggebracht en Zich gezet had ter Rechterhand der Majesteit in de hoogste
hemelen" (Hebr. 1:3) daarom zond de Vader op allen, die de Zoon Zich met Zijn bloed tot
een eigendom had gekocht, de Heilige Geest in de Naam van Jezus; zoals Hij dat ook nu
nog doet. (Hand. 2:33.)
Waarom zond God de Heilige Geest? Daarom, dat de eeuwige gerechtigheid aangebracht
was, en God weer tot God gemaakt was. Omdat Hem Zijn eer weer geworden en Hem het
vertrouwen weer geschonken was. Omdat de ongerechtigheid uit het midden weggenomen
en bedekt was geworden door het bloed des Rechtvaardigen. Omdat de schuld was
uitgedelgd en de zonde gedragen en weggenomen door Dien, Die geen zonde gekend, en
Dien God zonde voor ons gemaakt heeft.
Kortom: omdat God, naar de raad Zijns willens, tot prijs van Zijn genade, door het bloed
van het eeuwige Verbond, weer leven uit Zichzelf had teweeggebracht tegen de dood,
108
vrijheid uit Zichzelf tegen de banden van de duivel, gerechtigheid uit Zichzelf tegen de
ongerechtigheid, een algehele herstelling van wat verloren was en het terugbrengen hiervan
tot Zichzelf; en omdat Hij Zijn eeuwige wet alzo vervuld had, dat dezelve eeuwig
gehandhaafd en in de Zijnen vervuld zou worden, - daarom kwam Hij weder met Zijn
Geest.
Omdat Hij, Die onze zonden gedragen heeft in Zijn vlees, - zo geheel ontledigd als Hij
was, hoewel Hij de Zoon was, - Zich aan deze eeuwige wet gehouden heeft: dat God Vader
is, en dat Zijn wil het eeuwige leven is; en Hij Zich daarvan niet heeft laten afbrengen,
maar voor ons er Zich aan gehouden heeft, ondanks dood en duivel en alle verlating en
vernietiging (Fi1. 2: 7). Omdat Hij zo met dit "Zich daaraan houden" de hemel geopend
heeft, daarom zond de Vader nu neder, wat Hij de Zoon beloofd had, zeggende: "Wanneer
Hij Zijn leven tot een schuldoffer zal gezet hebben, zo zal Hij zaad zien, en het welbehagen
des Heeren zal door Zijn hand gelukkiglijk voortgaan." (Jes. 53: 10.) Daarom zond Hij de
Heilige Geest.
Wat weten, wat verstaan, wat kennen wij van de Vader en van de Zoon? Hebben wij de
Vader, hebben wij de Zoon gezien? Ach, dat er niet velen onder ons gevonden werden, die
slechts van horen zeggen er van weten, maar nooit deze zoetigheid van de Naam "Vader",
van de Naam "Zoon" gesmaakt hebben! En dat wij de zoetigheid er van gesmaakt hebben,
en, juichende Gode, deze Namen als een banier voor ons uitdragen, en dat wij, deze of
gene, het licht met de ogen der ziel gezien hebben, het licht van het vriendelijk Aangezicht
des Vaders, en het Lam aan Zijn Rechterhand, - vanwaar hebben wij het, als wij dit
kennen? Of wat hadden de discipelen, toen zij hunnen geliefde Meester van lijden en dood,
van Zijn heengaan tot de Vader hoorden spreken, wat hadden zij, toen zij de Heere ten
hemel zagen varen? Voorwaar, zo de Geest van de Almachtige hen niet staande had
gehouden, en hen niet daarheen gebracht had, om, gedachtig aan het Woord des Heeren, af
te wachten, wat komen zou, hoe zouden zij, die weerloze schapen, het uitgehouden
hebben!
En wij? Nu ja, het Woord! Maar dat Woord op zichzelf? Ja toch, dat Woord op zichzelf,
maar wederom: is er dan bij ons een hart voor deze letters?
Waarom lees jij jongen hier, jij meisje daar dag aan dag de schrift, en blijft evenwel voor
en na een kind, dat voor deze dingen geen hart heeft?
109
Waarom hebt u dan, volwassene, zo weinig licht bij het lezen van het Woord, dat immers
voor de eenvoudigen geschreven werd?
Vanwaar de waarachtige overtuiging: ik ben dood in zonden en misdaden; de
overtuiging: het is met mij geheel uit en voorbij; de overtuiging: nee, ik moet in
gerechtigheid mijn pad bewandelen, ik moet niet in mijzelf gevonden zijn, maar in een
gerechtigheid uit God op het gelove van Jezus Christus?
Vanwaar is het, dat een mens na veel angst en aanvechting de schellen van de ogen
vallen, dat hij weder levend wordt en opstaat, hij, die dood neerlag aan de voetbank van de
troon, hij, die in de jammerpoel verzonken lag, en nu God looft in grote vrede?
Vanwaar, dat de Zoon gekend wordt, dat Hij gezien wordt zonder ogen, en in Hem de
Vader, en Hij met de Vader op de troon?
Vanwaar, dat, waar eindelijk bergen wijken en heuvelen wankelen, er nochtans Eén
blijft staan (Jes. 54: 10); en dat, waar de wijnstok liegt, en geen rund meer in de stallingen
is, een mens nochtans opspringt in Zijn God? (Habak. 4: 17, 18.)
Zulks is van de Heilige Geest; dat doet de Geest, Die van de Vader uitgaat, de Geest van
Christus. Zo is de Heilige Geest, en zo Zijn Naam. Evenals Hij in de beginne broedende
zweefde boven de wateren, zodat uit vochtigheid en warmte alles ontstond op het bevel van
het Woord, zo broedt Hij tot op deze dag hier en daar, voortbrengende de Genadesteen
(vergelijk Zach. 4: 7). En die daarop gebouwd worden als op een eeuwige rots, die van
geen wankelen weet.
En nu de vertroosting van deze Heilige Geest.
Laat mij hierover slechts het een en ander uit de woorden des Heeren u voor ogen stellen.
1. Waar de Geest komt, daar komt Hij, Wiens Naam is: Jezus Christus, Wonderlijk, Raad,
God, Doorbreker, Vader der eeuwigheid, Vredevorst. Zo heeft het de Heere beloofd,
toen Hij zeide: "Ik kom weder tot u". Dit komen was kennelijk een komen in de Heilige
Geest; en daarom waar Deze is, daar is ook Hij, Wiens Naam is Immanuël,
God-met-ons. En deze Naam, hoe maakt de Heilige Geest ons Die op wonderlijke
wijze bekend!
110
Hoe geeft Hij ons te verstaan de Naam "Jezus" met al de verlossing, die deze Naam
gewrocht heeft. Hoe geeft de Heilige Geest de Naam "Christus" te verstaan met al de
zalving, die van Hem afdruipt, waar wij onszelf verloren zien, zo geheel ledig van God en
van Geest en vol van zonden bevinden.
Hoe geeft de Heilige Geest de Naam "Wonderlijk" te verstaan, naar de wonderlijke raad
der eeuwige ontferming, toen wij geheel verslagen neerlagen of neerliggen, menende dat er
voor ons noch gerechtigheid noch uitkomst of redding zou opdagen; hoe machtig
verrassend is Hij daar bij alle te-gronde-gaan met Zijn vertroosting; hoe heerlijk toont Hij
ons, dat in deze Naam de sleutels en de macht over hel en dood en alle ellende gelegen
zijn.
Hoe stelt die Geest ons Hem voor ogen als "Raad" te midden van allerlei radeloosheid; als
"God", onze God en Heiland te midden van onze machteloosheid; als "Doorbreker", waar
wij geen stap meer voorwaarts kunnen, ook niet meer weten van links of rechts.
Hoe stelt die Geest ons Hem voor ogen als "Vader der eeuwigheid", waar het zichtbare en
het lijden van deze tegenwoordige tijd ons dreigt te verstikken en te doden; als
"Vredevorst", waar alles ons de vrede, die wij bij God hebben, wil roven.
Ja, hoe liefelijk doet de Geest het ons verstaan, dat Hij toch "God-met-ons" is; waar wij
niet begrijpen kunnen, hoe het immer mogelijk is, dat in zulke ellende, als de onze is, God
Zich tot ons gewend heeft en onder ons woning heeft willen nemen, opdat wij ten allen
tijde overvloedige vertroosting hebben zouden, daarin, dat het Hem naar Zijn
onnaspeurlijke genade juist zó behaagt.
2. Door de Heilige Geest zien wij dan de Heere in Zijn schoonheid, in Zijn macht, in Zijn
gerechtigheid, in Zijn goedertierenheid, in Zijn liefde jegens ons en in al de betoningen
van Zijn genade, waarin het Hem behaagd heeft, om te zijn wat wij waren, opdat wij
werden wat Hij is voor God; en zien Hem in onze noden, hoe Hij helpt; in onze
angsten, hoe Hij ruimte maakt; in onze machteloosheid, hoe Hij voor ons uitgaat en
voor ons de baan breekt, zodat al de goede woorden van Zijn beloften, aan ons gedaan,
hun loop hebben en hun vervulling door niets gestuit wordt.
3. Door de Heilige Geest erkennen wij, die geloven, dat onze Heere Jezus Christus in de
Vader is, en wij in Hem en Hij in ons. Omdat onze Heere Jezus Christus in de Vader is,
111
zo weten wij, dat daarboven Een leeft, Wiens hart voor ons klopt. Zoals onze Heere
Jezus het met ons meent, zo meent ook de Vader het met ons. Zoals Hij ons liefgehad
heeft, heeft ook de Vader ons lief. Zoals Hij voor ons zorg draagt, draagt ook de Vader
voor ons zorg. Zoals Hij wil, dat wij eeuwig bij Hem zijn, wil ook de Vader het. En
zoals Hij wil, dat wij met Hem in Zijn troon zitten, zo wil de Vader het ook. En zoals
Hij wil, dat wij volstandig blijven, overwinnen en de kroon der gerechtigheid beërven,
zo wil de Vader het ook.
4. En dat wij in Christus Jezus zijn, hoe vele troostrijke ontdekkingen geeft de Heilige
Geest ons daarvan gedurig! Wij, die niets anders bij ons bevinden, dan dat wij mensen
zijn, wij zien ons opgenomen bij God in die Ene, gezet in de hemelen in die Ene, de
hemelse zegeningen deelachtig in die Ene. Hij ons Hoofd, wij Zijn leden. In Hem
geborgen, in Hem rechtvaardig, in Hem heilig, in Hem machtig en onoverwinnelijk; in
Hem met alle onze zonden nochtans rein; in Hem verhoogd ter Rechterhand des
Vaders, evenals met Hem opgewekt uit de doden; in Hem altijd levende, wij, stof,
aarde en as! Dat is een troost, waarmee de Heilige Geest ons vertroost bij alle
moedeloosheid en angst, bij alle tegenstrijdigheden van het zichtbare. En Hij in ons!
Hij de grote Koning, de alleen Heerlijke, zoals Hij gesproken heeft: "Ik kom, en Ik zal
in het midden van u wonen" (Zacharia 2:10); en wederom: "Ik en de Vader zullen tot u
komen, en woning bij u maken." (Joh. 14: 23.)
Daarom zijn wij machtig, ook dan als wij niets vermogen; daarom hebben wij licht in alle
dingen, ook dan als wij niets zien; daarom moet het alles goed uitkomen, hoe verkeerd het
ook gaan moge; daarom zullen wij doorbreken, al is ook alles toegesloten; daarom kunnen
wij niet omkomen, ook dan niet als al het zichtbare ons met vernieling en verderf bedreigt.
Hij wil, zoals Hij in ons is, met ons hemelwaarts, door alle hemelen henen, en wie zal Hem
tegenhouden? Wie zal Hem de ellendigen, die Zijn heiligen en uitverkorenen zijn,
ontrukken; hen, in wie Hij zolang heeft gewoond, en in wie Hij alles heeft gedragen en
geduld, maar wie Hij zalig gemaakt heeft, niet naar hun werken, maar naar Zijn grote
barmhartigheid.
Zo was des Heeren woord: "De Heilige Geest zal Mij verheerlijken; want Hij zal uit het
Mijne nemen en zal het u verkondigen. Al wat de Vader heeft, is Mijn, daarom heb Ik u
gezegd: Hij zal het uit het Mijne nemen en u verkondigen." (Joh. 16: 14, 15.) Wat
wonderlijke woorden! De Heere zegt niet: "Al wat Ik heb, is des vaders," maar "al wat de
Vader heeft, is het Mijne." Is dat niet zoveel als: De Vader heeft Mij gegeven al wat Hij
112
heeft; zoals Hij ook gezegd heeft: "Mij is gegeven alle macht in hemel en op aarde" (Matth.
28: 18).
Als nu de Vader al wat Hij heeft, de Zoon gegeven heeft, dan vraag ik: Wat heeft de
Vader? Immers - ja, waarheid is het! - ingewanden der barmhartigheid, gevoelens van
innig ontfermen over al wat verloren is; een hart voor al wat omkomt; een waarachtige,
heilige wil, om het zodanige te helpen, maar ook macht om dat te doen. Verder
gerechtigheid, om hen, die naar gerechtigheid hongeren, over te zetten in Zijn
gerechtigheid; alle rijkdommen van hemelse schatten en zegeningen, om de armen daarmee
te verrijken; een eeuwige erfenis, dat men Hem, God, erft met al hetgeen Gods is, dat men
in Zijn eeuwige heiligheid en zaligheid opgenomen is. Dit alles heeft de Vader, en nog veel
meer, wat geen mens kan uitspreken, en dat alles heeft Hij de Zoon gegeven. Waarom?
Omdat Hij "des Mensenzoon" heeft willen zijn. En omdat nu al de volheid der Godheid in
Hem, de Zoon, is, legt de Heilige Geest het de armen en ellendigen dag bij dag uit deze
volheid voor, opdat zij nimmer enig gebrek of nood of angst zouden hebben. En mochten
zij nood, gebrek en angst hebben, dat zij er in hun binnenste van overtuigd zouden zijn, dat
al de schatten van die volheid van genade des Zoons voor hen aanwezig zijn, en dat zij
alles hebben door Hem, Die voor hen dit alles verworven heeft. Zo vertroost de Heilige
Geest.
5. Hij is een Geest der waarheid, Die in alle waarheid leidt. En deze troost, dat Hij de
Geest der waarheid is, ondervinden wij wonderlijk, zoals ook de Apostel Johannes
gezegd heeft: Gij hebt de zalving van de Heilige, en gij weet alle dingen; en gij hebt
niet van node, dat iemand u lere, maar zoals die zalving in u is, zo leert zij u ook van
alle dingen." (1 Joh. 2: 20, 27.) En zo heeft de Heere het ook beloofd: "De Heilige
Geest zal u alles leren, en zal u indachtig maken, alles wat Ik u gezegd heb" (Joh. 14:
26). Hoe zouden wij toch ooit weten, wat waarheid is, ware het niet door Heilige Geest.
De Geest getuigt, dat de Geest waarheid is. Naar waarheid vraagt de ziel, die naar
gerechtigheid dorst. Die ziel kan geen kunstig verdichte fabelen navolgen, zij moet een
grond onder de voeten hebben, die in God ligt en niet in ons verstand, niet in
sluitredenen van ons vernuft of in overreding der mensen.
Ja, wat ons aangaat, die door dit zichtbare heen moeten, en steeds geneigd zijn op het
zichtbare acht te geven, ach, aan hoe vele duizenden twijfelingen zou onze arme ziel niet
ter prooi zijn, hoe zou de geringste twijfel haar niet neerwerpen, en dermate ten
onderhouden, dat zelfs aan geen opstaan meer te denken viel, zo niet de Heilige Geest haar
113
vertroostte, zo Hij haar niet leidde als een Geest van alle waarheid, zo in de waarheid, dat
zelfs in de diepste nood en de dikste duisternis tegen alle hoop in, de hoop boven blijft
drijven: "nochtans zal ik U loven." (Psalm 42: 12.)
En hoe gaat het met de mens in de duizenderlei aanvechtingen, de moeilijkheden en noden
van het leven en in de dood? Is daar de mens het woord des Heeren dan zo indachtig, dat
hij met behulp van zijn herinneringsvermogen zichzelf daaraan houden kan? Is het niet, dat
de Geest des Vaders en des Zoons alsdan met de levende woorden zo troost, deze woorden
zo in herinnering brengt, dat men, hoe ook ter neergeworpen, zich gedragen voelt door Zijn
Woord? Het Woord dat ons zegt, welk een God onze God is, en dat men daardoor gesterkt
Zijn weg gaat in de gewisheid: Nochtans zal Hij Zijn beloften aan mij vervullen, Zijn
Woord is Amen. (Psalm 33:4; Jes. 25:1.)
6. Ik herhaal het nogmaals: de Vader heeft niemand gezien, de Zoon heeft niemand
gezien; mijn Verlosser heb ik met deze mijn ogen niet gezien. Mijn ziel rust op dit éne
feit, zoals ik belijd: Jezus Christus in het vlees gekomen (1 Joh. 4:2.); rust op deze
eeuwige waarheid: dat Jezus Christus in de wereld gekomen is, om de zondaren zalig te
maken, van welke ik de voornaamste ben (1 Tim. 1: 15); op deze troost: dat God de
wereld alzo liefgehad heeft, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat een
iegelijk, die, zonder enig werk, zonder enigen steun, zonder iets in eigen hand te
hebben, bij het diepste gevoel van zijn zonde in Hem gelooft, het eeuwige leven hebbe.
(Joh. 3: 16.)
Maar zou dit feit, deze waarheid, deze troost in mijn ziel leven, zou ik er in mijn binnenste
van gewis zijn, dat dit een rotsgrond is, waarop ik veilig gezonken ben met een: "God
erbarm! Zo is het, hierop leef en sterf ik", indien niet van de Vader de Geest uitgegaan
ware, Die mij arm kind, mij nietige worm, die steeds aan het stof kleef in allerlei
moedeloosheid en versaagdheid, uit mijn kuil opheft en Die in mijn ziel in haar
machteloosheid inblaast? Ja wat? Juist dit leven uit God! Wat? Immers juist deze liefelijke,
machtige, troostrijke woorden, die slechts in de stilte verneembaar zijn: "Vrees niet, wees
niet versaagd! uw hart zij niet ontroerd, niet verslagen! Geef geen kamp, houd nog vol, nog
slechts een tijd, schrijf, dat deze dingen waarachtig zijn. Dit zegt mij de Geest des Vaders;
dit zegt Hij mij: O, Mijn kind, Mijn kind, word niet moede; zie Ik heb u in Mijn beide
handpalmen gegraveerd; nog een weinig tijds, en Ik zal komen en u tot Mij nemen, spoedig
haal Ik u thuis.
114
Hoeveel zou ik u nog van de vertroosting van de Heilige Geest kunnen zeggen! Lukas, de
Evangelist, die geneesheer was, wist wat ziekte, wat smart is, hoe een wond branden kan;
hij wist, hoe het met een zieke gesteld is, hoe die zich heden zo morgen weer anders
bevindt; hij kende ook elk geneesmiddel en heeft zich zeker over ieders herstel, als een
trouw geneesheer, verheugd. Was het te verwonderen, dat hij van God verkoren werd om
het Boek "de Handelingen der Apostelen", wat het Evangelie van de Heilige Geest is, te
schrijven? Was het te verwonderen, dat hij op zoveel heilzame kruiden, op zoveel
geneesmiddelen wijst, die uit de genade van Jezus Christus en uit de liefde van de Vader
voortgekomen zijn? Was het te verwonderen, dat hij acht sloeg op de wederoprichting van
zovele geestelijk zieken, dat hij zo de gezondheid roemt en zo tot in de kleinste
bijzonderheden elk verschijnsel en kenteken van die gezondheid in Christus predikt en
aantoont, hoe, volgens de belofte, met de Heilige Geest alle uitredding, heil en genezing
gegeven waren?
Waar is dan gerechtigheid, waar blijdschap en vrede, dan in de Heilige Geest? (Rom. 14:
17.) Ja, het ga u om gerechtigheid; het ga u daarom, dat u in de rechte verhouding tot God,
de levende God, staat. Het ga u daarom, in gerechtigheid bevonden te zijn. Bent u verlegen,
verslagen? Bent u bekommerd, beangst, hopeloos? Is het u alsof alles voor u toegesloten
is? Het zij zo! Merk evenwel op, of niet, voor u het vermoedt, deze Geest, de Geest van de
Vader, u een gerechtigheid zal tonen, waarmee u zich als in een sterkte, als in een paleis
welgeborgen vindt; waarin u, arme, bedroefde en troosteloze, niets ontberen, maar alles in
volheid genieten zult. (Jes. 54: 11 vv.)
En hoe ook verdrukt en door onweder voortgedreven en in de woestijnen gejaagd, zodat u
alles ontvalt, en alles u toeroept: "Voor u is geen doorkomen meer!" Is Hij niet daar, de
Geest van de Zoon, door Wie de ziel zo liefelijk vertroost wordt met de woorden: "Vrede
laat Ik u, Mijnen vrede geef Ik u" en: "Kan ook een vrouw haar zuigeling vergeten, dat zij
zich niet ontferme over de zoon van haar buiks? Ofschoon deze vergate, zo zal Ik u
nochtans niet vergeten"? (Joh. 14:27; Jes. 49:15.) Is Hij niet daar, de Geest van de Zoon, in
Welken wij roepen: Abba, Vader?
En kan men anders dan met troost en blijdschap in de Heilige Geest vervuld worden, waar
men telkens opnieuw ingeleid wordt in de verborgenheden Gods, in de wijsheid van Zijn
wegen, in de eeuwige ontferming van de raad Zijns willens, in de rijkdommen van
115
Christus, in al de liefelijkheden van het huis Gods! O, hoe bedroefd van hart men ook mag
zijn, juist bij het besef, wat men was, wat men is, een mens, een zondaar, … moet niet alle
treurigheid wijken voor de vertroosting, die er is door de onderwijzing van de Geest:
Daarin hebt Gij, o mijn God, getoond welk een God Gij zijt, dat het U behaagd heeft U tot
mij te wenden in mijn verlorenheid; dat het U behaagd heeft, de Zoon van Uw Rechterhand
voor mij te doen inkomen in deze verlorenheid; dat Gij mij, ondanks mijn verlorenheid,
voor eeuwig gered hebt en mij in Hem, te midden van mijn verlorenheid, alles, alles geven
wilt, wat het Uwe is, en Gij U mij niet schaamt. Vanwaar Gij mij ook de gewisse hoop
gegeven hebt, die niet beschaamt, dat ik, na nog een weinig lijden hierbeneden, U
aanschouwen zal, U zoals Gij zijt, en zoals ik U reeds ken en zie in de Geest.
O, die vreugde in God, dat Hij leeft, dat Hij is, dat Zijn Naam Ontfermer is! Die vreugde in
God, dat het de arme en ellendige aan niets ontbreekt door de schatten, die Hij heeft bij
Zijn rijke Vader! O, die vreugde in God, dat God Zijn eer weer heeft, dat de zaligheid in
God is, dat Hem alles onderworpen is, dat Hij alles in Zijn hand heeft, dat niets ons
scheiden kan van Zijn liefde, welke is in Christus Jezus. Deze vreugde, zij is in de Heilige
Geest. En met deze vreugde vervuld, zijn wij vervuld met Zijn vertroosting.
Hoeveel zou ik nog kunnen zeggen van de vertroosting van de Heilige Geest, welke wij
deelachtig worden in onze gebeden, wij, die niet weten, hoe en wat wij bidden zullen,
terwijl alles ons toeroept: het helpt u toch niet, u wordt niet verhoord! Hoeveel zal ik u nog
zeggen van Zijn vertroosting, aangezien Hij Zich immers steeds betoont als een Geest der
genade en der gebeden; als een Geest, Die doet huppelen en juichen in onze God; als een
Geest des geloofs en der liefde, der zachtmoedigheid, vriendelijkheid en matigheid; als een
Geest, Die Zich gedurig ons blijft openbaren als het levend onderpand van ons kindschap
en van onze eeuwige verlossing. Voorwaar, miljoenen eeuwen, ja een eindeloze
eeuwigheid, zij zou te kort zijn om alles op te sommen, wat de vertroosting van de Geest
is; van Dien, Die levend maakt, en Die in ons de Naam van God en van Christus
verheerlijkt; van Dien, Die Zelf als 't ware ons oog is om de Vader te kennen, en onze
vrijmoedigheid om opwaarts te zien in Zijn hart, en in Hem ons te verheugen; Die ook dan,
als ons aardse huis dezes tabernakels gebroken wordt, met Zijn macht zal tegenwoordig
zijn, opdat wij door de vertroostingen van de Geest onze geest in de handen bevelen van
Degene, Die ons verlost heeft, en wij dit goede toevoorzicht hebben: "Ook mijn stof zal
opgewekt worden." (Psalm 31:6; Job 19:25-27.)
116
Spot dan vrij dood, duivel, zonde en wereld met eeuwige gerechtigheid, nochtans zullen
deze mijn ogen Hem zien tot mijn eeuwige vertroosting.
AMEN.
8. 1 Koningen 6:23
Gehouden te Elberfeld de 19e Juli 1846 's voormiddags.
Gezongen psalmen en liederen niet bekend. Deze leerrede is in de eerste uitgave der 12
Twaalftallen No. 7 van Twaalftal I, en No. 4 van de Zwanzig Predigten."
Zie ook Dr. H. F. Kohlbrügge: De Tabernakel en Zijn Gereedschappen (28 Leerredenen
1884) Over Ezechiël 1: 15-21. Zie Kohlbrügge "Uit diepten van ellenden" (14 Leerredenen
over Psalm 118. 1896)
"Zo verzond hem de Heere God uit de hof van Eden (dat is liefelijkheid), om de aardbodem
te bouwen, waaruit hij genomen was, en Hij dreef de mens uit, en stelde Cherubim tegen
het oosten des hofs van Eden, en een vlammig lemmer eens zwaards, dat zich omkeerde,
om te bewaren de weg van de boom des levens."
Aldus verhaalt ons Mozes, de knecht Gods, de Profeet des Heeren. (Gen. 3:23 en 24.)
Hebt u het vernomen? Uit de hof van liefelijkheid, uit de hof Eden, zijn wij weggezonden;
daarin ligt de oorzaak van de niet te ontvlieden en niet te loochenen ellende van lichaam en
ziel beide, van ons bestaan en leven. Ieder ondervindt het op zijn wijze, en verneemt dag
aan dag de bestraffende stem in zijn binnenste: het zag er eens geheel anders met u uit. Of
kunnen wij het loochenen, dat wij allen van nature de heerlijkheid derven, die wij voor
God behoorden te hebben? (Rom. 3: 23.) Vanwaar anders al die tranen, die strijd, die hete
kamp hierbeneden om er zich doorheen te slaan? Vanwaar dat vrezen, die moedeloosheid,
117
dat vertwijfelen, dat zich beangstigen bij de meest onbeduidende dingen? Vanwaar dit, dat
men in het zichtbare zich zo verdiept, dat het hart er geheel door ingenomen is, en iedere
gedachte aan eeuwig leven verdrongen wordt door duizenden gedachten aan het aardse en
vergankelijke? Vanwaar is het, dat de mens zo vervuld is van de waankennis te hebben van
goed en kwaad, evenals God die heeft, dat hij voor zichzelf zou kunnen bepalen, hoe en
wanneer hij de eeuwige Koning zal eren? Vanwaar dit, dat hij zich steeds inbeeldt, tijd en
omstandigheden in eigen hand te hebben, om God te vrezen, het goede te doen, en zich van
het Boze te onthouden? O, hoe goed is het, welk een genade Gods, dat, nadat wij Hem, Die
ons leven was, verlaten hebben, nadat wij niet leem, maar de duivel geloofd hebben en wij
Zijn wet en eer verzaakt hebben, wij in een toestand geraakt zijn, waarin het niet meer in
onze macht is, onszelf uit de eeuwige dood te verlossen en een nieuw leven ons te doen
deelachtig zijn! Stond dit nog in onze macht, dan zouden wij zelfs in onze laatste uur het
nieuwe leven er aan geven, alleen om de smarten des doods zelf te ontbinden.
Nu heeft God echter alles der ijdelheid onderworpen. (Rom. 8: 20.) Hij heeft dit niet graag
gedaan, maar omdat wij zonder dat nimmer behoefte zouden gevoelen om naar Gods
zaligheid van hart te vragen. Vandaar nu al die tranen, al dat lijden in deze tijd, vandaar al
dat leed en die kommer, vandaar al de ellende in deze wereld, dat heir van ziekten, van
driften, van zonden, waarbij het menselijk verstand stilstaat en vraagt: Vanwaar dit alles?
En die voor geen middelen van menselijke wijsheid ooit wijken zullen.
Niet dat God het is, Die al deze ellende veroorzaakt heeft; nee, wíj hebben ze veroorzaakt.
Maar de gevolgen van onze overtreding heeft Hij om Zijns woords wil niet willen
wegnemen, opdat juist deze gevolgen ons een toeleiding zouden zijn tot de erkenning van
onze schuld en van de rechtvaardigheid van Zijn straffen, omdat wij uit Zijn woord
uitgegaan en dat verlaten hebben. En vervolgens tot de erkenning van Zijn woord van
ontferming. Ongetwijfeld zou Adam zijn hand naar een boom uitgestrekt hebben, die hem
tevoren een onderpand van zijn leven uit God was, - en zou op die wijze eeuwig in zijn
ellende voortgeleefd hebben, als God hem niet de toegang tot die boom had afgesneden,
opdat hij in zijn ellende de belofte van Christus zou geloven. Afgesneden was hem die
toegang door de Cherubim en door een vlam, de gedaante hebbende van een zwaard, dat
zich omkeerde.
118
Dat dit laatste de zonde en haar kracht, de wet, betekende, behoef ik zeker wel niet te
vermelden. Even zeker als het nu is, dat alle middelen, die aangewend worden om een wild
beest te temmen, zullen, als het niet de rechte middelen zijn, slechts daartoe bijdragen, dat
het ondier zoveel te meer zijn krachten verzamelt, hoe meer het zich voor een tijd
gebonden voelde; even zeker is het, dat de vlammen van zonde, die door de wet, zoals de
mens die uitlegt, voedsel krijgen, met zoveel te sterker gloed naar binnen zullen slaan en
vervolgens met heller gloed uitbreken, naarmate men meer pogingen in het werk stelt om
zich tot een boom te begeven, die men vanaf toen "heiligmaking" genoemd heeft, die
evenwel niet die heiligmaking is, zonder welke niemand God zal zien, en ook niet meer die
boom, waarvan onze Heere door Zijn getuige Johannes zegt: "Die overwint," - dat is die
daarbij volhardt, dat hij niet het zichtbare maar het onzichtbare aanmerkt, - "Ik zal hem
geven te eten van de boom des levens." Waar is die? In ons paradijs? Nee, maar "in het
midden van het paradijs Gods." (Openb. 2:7.)
Wat nu echter de Cherubim betreft, die het de mens het allereerst onmogelijk hebben
gemaakt om naar de boom zijns levens de hand uit te strekken, daarover willen wij in deze
ure tot u spreken.
Tekst: 1 KONINGEN 6: 23.
"In de aanspraakplaats nu maakte hij twee Cherubim van olie-achtig hout; welks
hoogte was tien ellen."
Geliefde Broeders en Zusters!
Reeds tweemaal heb ik u uit het Gezang des Heeren, uit het Lied des Lams iets een
gedeeld; maar uit een lied, welks tonen tot in de zalige eeuwigheid doorklinken, mag ik u
ook nog wel ten derden male iets een delen. Ik weet niet, hoe het mij te moede is, maar ik
kan van de lof Gods niet ophouden. En wie zou kunnen ophouden die lof te vermelden, die
Hem kent en die weet, dat daarin de kennis Gods gelegen is, dat Hij onze
weerspannigheden genadig is, en dat Hij onze wetteloosheden en overtredingen in het
geheel niet meer gedenkt? (Jerem. 31: 24.)
Niemand zal wellicht vermoeden, dat de Cherubim, waarvan wij in de voorgelezen
woorden horen, een afbeelding zijn geweest van dezelfde Cherubim, die ons, - God zij
119
voor deze genade geprezen -, iedere toegang tot de boom des levens, telkens als wij onze
hand daarheen uitstrekken en daarvan eten willen, beletten en onmogelijk maken. Als ik u
echter de uitleg van de voorgelezen woorden zal gegeven hebben, dan zult u opnieuw met
mij instemmen in dit lied: Hoe groot en wonderlijk zijn Uwe werken, Heere, Gij
almachtige God!
Ik vraag in de eerste plaats: heeft het geen betekenis, dat God voor de ingang van het
paradijs juist de Cherubim gesteld heeft? Waarom lezen wij op die plaats niet het woord
"Serafim", of eenvoudig het woord "engelen"? O, Gode zijn al Zijn werken van eeuwigheid
bekend, en Hij heeft geen ding gedaan, waaruit niet Zijn eeuwige heilsorde ons tegen
straalt. Door Goddelijke ingeving heeft Mozes de paradijsgeschiedenis, die door Adam aan
Noach, door Noach aan de patriarchen, door deze aan Mozes overgeleverd was, in de
eerste plaats voor het Israël Gods opgeschreven. Konden deze zich nu een andere
voorstelling van de Cherubim vormen, dan die, welke zij van hiervan in de Tabernakel
hadden? Voorzeker niet, en als zij de betekenis van deze Cherubim kenden, dan kenden zij
ook de betekenis van de Cherubim, die voor de ingang van het paradijs stonden. De
betekenis er van heeft Israël echter kunnen weten; en het is moeilijk aan te nemen dat
Mozes geschreven zou hebben: "God stelde Cherubim tegen het oosten des hofs van Eden,
om te bewaren de weg van de boom des levens," als hij het niet geschreven had voor
mensen, die de betekenis er van kenden. Niet uit eigen wil had Mozes Cherubim van uit het
verzoendeksel gemaakt, maar hij is daarin der stem gehoorzaam geweest, welke tot hem
gezegd had: "Zie, dat gij alles maakt naar het voorbeeld, dat u op de berg getoond is," (Ex.
25:9; 40:18-22). En deze stem heeft hij het volk meegedeeld. De kinderen Israëls wisten
daarom dat ook in 't bijzonder die Cherubim naar het beeld van de hemelse dingen gemaakt
waren. En zo heeft dan ook Salomo, toen hij de Heere een tempel bouwde niet naar eigen
willekeur gehandeld, maar hij heeft alles gemaakt naar het beeld, dat God hem door de
schrift van Mozes en door zijn vader David, de Profeet des Heeren, op de berg Sion
getoond had. (1 Kron.29:11,18,19).
Omdat hij nu alle dingen naar dit beeld gemaakt heeft, dan spreekt het vanzelf, dat hij ook
de Cherubim, waarvan wij in onze tekstwoorden lezen, naar dit beeld gemaakt heeft.
Beschouwen wij dan nu naar de ware betekenis er van:
1. De plaats, waar de Cherubim stonden;
120
2. De Cherubim zelf;
3. De hoogte van de Cherubim en de stof, waarvan zij vervaardigd waren.
I.
De plaats, waar de Cherubim stonden.
Onze tekst zegt, dat Salomo de Cherubim in de aanspraakplaats maakte. De
aanspraakplaats is een afgezonderde ruimte in dat deel van een tempel, dat tegen het oosten
ziet, waar dan gewoonlijk het hoofdaltaar staat, naar oude bouwtrant. Naar de schrift was
deze ruimte, door Luther als "koor" vertaald, het heilige der heiligen of de aanspraakplaats,
zoals God tot Mozes gezegd heeft: "En aldaar zal Ik bij u komen, en Ik zal met u spreken
van boven het verzoendeksel af, van tussen de twee Cherubim, die op de Ark der
getuigenis zijn zullen, alles, wat Ik u gebieden zal aan de kinderen Israëls." (Ex. 25: 22)
In dit heilige der heiligen stonden dus de Cherubim, en in diezelfde plaats stond ook de
Ark der getuigenis, en daarop het verzoendeksel. (1 Kon. 8:6-9 en 21). Voor dit heilige der
heiligen hing een voorhangsel, en de toegang tot dit heilige der heiligen was door het
heilige, waarin de tafel der toonbroden en de kandelaar waren. Uit het heilige der heiligen,
waar God Zijn genadetroon had, waar Hij ook aangeroepen werd, gaf Hij Zijn antwoorden
aan de hogepriester, wanneer deze jaarlijks op de grote verzoendag met het bloed van de
var en van de zondebok daar binnentrad. En vandaar uit gaf Hij ook antwoord, zo dikwijls
als men uit het heilige zich met vragen tot Hem wendde, en verhoorde het gebed, dat men
tot Hem richtte. (2 Kron. 6: 20; Psalm 28: 2.)
Dit heilige der heiligen had ten tijde van Salomo een marmeren vloer, met dennenplanken
belegd, en deze waren weer met goudplaten overdekt. De wanden waren versierd met
Cherubim, palmbomen en open bloemen, en ook het dak was met open bloemen versierd.
In dit heilige waren geen vensters, maar een voortdurend duister heerste in hierin. (1 Kon.
6: 15; 2 Kron. 3: 8; 1 Kon. 8: 12.)
Dat was de plaats, waar de Cherubim stonden.
Dit heilige der heiligen betekent, zoals u bekend is, de hemel der hemelen, waar God
Zijn genadetroon heeft, en waar Christus, de eeuwige Hogepriester, met Zijn eigen bloed is
doorgegaan. (Hebr. 9: 24.)
De Ark des verbonds betekende de Mens Christus Jezus (Rom. 3: 25). En dat de Tafelen
der getuigenis daarin waren, dat was hetgeen Hij Zelf gezegd had: "Ik ben uit de hemel
121
nedergedaald, niet opdat Ik Mijnen wil zou doen, maar de wil Desgenen, Die Mij gezonden
heeft" en ook Psalm 40: "Gij hebt geen lust gehad aan slachtoffer en spijsoffer; Gij hebt
Mij de oren doorboord; brandoffer en zondoffer hebt Gij niet geëist. Toen zeide Ik: Zie, Ik
kom; in de rol des Boeks is van Mij geschreven. Ik heb lust, o Mijn God! om uw
welbehagen te doen; en Uwe wet is in het midden Mijns ingewands."
Dat nu de genadetroon(het verzoendeksel) daarop stond of het genadekussen daarop lag, want de oosterlingen zijn gewoon op een soort van divan of kussen te zitten - , dat heeft de
Vader van onze Heere Jezus Christus Zelf uitgelegd, als Hij zegt: "Deze is Mijn geliefde
Zoon, in welken Ik Mijn welbehagen heb, hoort Hem." Dus met andere woorden: Gods
welbehagen rust op de Mens Christus Jezus; ofwel, de rust, het bevredigd-zijn, de
heerschappij van de genade Gods is de Mens Christus Jezus. (Rom. 5: 15.)
Het voorhangsel betekende ook het lichaam van Christus.
De vloer was van marmer, om aan te tonen dat de grond, waarop al ons heil berust, de
raad Gods, van het allersterkste en meest vaste gehalte is. Evenwel is het geen harde grond
zoals die belegd is met planken van de liefde Gods. Het goud daar overheen is de Geest en
het bloed van Christus, bij God niet te kostelijk geacht, ons daarop te doen wandelen, mits
wij maar geen schoenen aan de voeten hebben.
De wanden vertoonden in de palmbomen - als in een beeld - de rechtvaardigen, en de
open bloemen aan wanden en dak betekenden de altijd liefelijke geuren verspreidende
vrucht van de Geest. Van de Cherubim aan de wanden spreken wij straks.
Dat nu God Zelf, zoals Salomo gezegd heeft, aldaar in donkerheid wonen
wilde, - betekent de in het vlees gekomen Jezus Christus, op deze donkere aarde.
Zie daar dan nu de plaats, waar in een afbeelding diezelfde Cherubim stonden, die God
tegen het oosten van de hof Eden gesteld had.
En nu de toepassing. O, ik denk, die hebben velen van ons reeds bij zichzelf gemaakt. Is
het niet waar, wanneer wij naar de hof der liefelijkheid, naar het paradijs, waaruit God ons
verdreven heeft, heenzien om onze hand uit te strekken naar de boom des levens om
daarvan te eten, opdat wij eeuwig leven in onszelf mogen hebben, dan ontwaren wij aldaar
de Cherubim en, door hun gedaante verschrikt, keren wij wenend en hopeloos in onze
ellende terug, en vragen angstig: Ach, ach, waar is gerechtigheid voor ons, waar verlossing
van al het kwaad, waaronder wij zuchten? En nu komt er een prediking tot ons, waarin wij
122
diezelfde gedaante van de Cherubim in een beeld terugvinden, en waarin het heet: vrees
niet, deze Cherubim daar voor het paradijs beletten u de toegang tot de boom des levens;
zij sluiten voor u het oosten, waar de morgen daagt, en waar u naar verlangt, en drijven u
terug in uw nacht, in uw ellende, omdat God u daar niet hebben wil; waar weliswaar de
boom des levens is, maar waar God niet is en daarom een eeuwig duren van uw ellende;
want Hij u wil daar hebben, waar Hij Zelf is, en waar Zijn genade heerschappij voert ten
eeuwigen leven. Bezie eens oplettend die Cherubim, een gedaante voor wie u bij de ingang
van het paradijs zo terugschrikt, en u zult ondervinden, dat het geen schrikbeelden, maar
enkel en alleen predikers der barmhartigheid Gods zijn, die u toeroepen: O alle gij
ellendigen, niet tot de boom des levens, maar tot Mij! Niet deze boom gezocht en deszelfs
vrucht, waarvan u weliswaar leven verwacht, maar daarbij toch in uwe ellende blijft, maar
zoek Mij, en in Mij zult gij uwe vrucht hebben, Ik ben uw leven. (Hos.14:9; Spr.8:35; 3:
18; Psalm 36:10; Joh. 6:47; 11:25; 14:6.)
O hoe dierbaar, hoe vertroostend is deze waarheid. Evenwel, evenwel, hoe troostrijk die
ook is, er huisvest in ons een voortdurend streven om de weg naar het verloren paradijs op
te zoeken, waar wij onze hand willen uitstrekken naar de boom des levens. Wij zijn er op
uit God te logenstraffen, dat wij de dood gestorven zijn, en ons het leven aan te matigen en
toe te eigenen zonder er naar te vragen, wat er van God, van Zijn gerechtigheid, van Zijn
eer, van Zijn wet wordt, zonder er naar te vragen of onze schuld in waarheid uitgedelgd is,
of onze zonden ons in waarheid vergeven zijn.
Men verbeelde zich toch niet, dat hetgeen God bij Adam voorzag, niet evenzeer bij ons
bestaat. Niet alleen zij, die de eerste hoofdstukken van Genesis, en daarom ook de laatste
woorden van het derde hoofdstuk tot een sage of tot een fabel willen maken, bewijzen juist
door het loochenen van de waarheid van deze geschiedenis, dat zij er slechts op uit zijn,
zich aan de boom des levens te vergrijpen, die hun evenwel nimmer heil aanbrengen zal.
maar ook wij, ja in ons allen woont van nature en tot de dag van onze dood toe, dezelfde
goddeloze begeerte, waaraan Adam gevolg zou gegeven hebben, indien God het niet
genadiglijk had verhoed.
Mag ook al het zichtbare paradijs niet meer bestaan, mag er ook geen zichtbare boom des
levens meer gevonden worden, zou daarom datgene, wat Adam zou gedaan hebben, niet
evenzeer door ons allen, kinderen van Adam, geschieden? Geheel van God vervreemd,
zoals wij mensen zijn, - bij wie van ons ligt niet op de bodem van het hart die vijandschap?
Wie voedt niet in de verborgene schuilhoeken van zijn harde hart, dat zo traag is om te
123
geloven, die wrevel, dat hij het leven in eigen hand zoekt te krijgen? Wie van ons vindt het
aangenaam, geheel naakt en ontkleed te zijn? Hebben wij al het Evangelie der genade van
Jezus Christus, der liefde Gods en der gemeenschap des Heiligen Geestes, zouden wij
daarom menen van die wrevel vrij te zijn? Adam had toch immers ook het Evangelie
gehoord, zoals er geschreven staat: "Ik zal vijandschap zetten enz. (Gen. 3:15) en zich over
deze blijde boodschap ook verheugd, zoals wij verstaan uit de naamgeving "Eva". En ook
van Eva weten wij dit.
God heeft de mens echter niet voor zo standvastig bij dit Evangelie aangezien, hem veeleer
voor zo'n iemand gehouden, die het Evangelie der genade Gods er aan geven zou en zich
liever een schijnbaar eeuwig, maar moeitenvol leven zou gekozen hebben, dat hij met Zijn
ogen zien en met Zijn handen grijpen kon, indien God het hem niet had verhinderd. Hoe
zullen wij ons dan verbeelden, dat het er met ons beter uitziet!
Nee, dit hebben wij te erkennen van onszelf, dat wij er onophoudelijk op uit zijn om, in
weerwil van het Evangelie van de volzalige God, op een wijze zalig te worden, waarbij het
ons om het even is, wat er van Gods gerechtigheid wordt. Ik herhaal: wat er van Gods
gerechtigheid wordt; want daarin alleen is ons heil gelegen.
En, hoe ziet het er nu in dat opzicht bij ons allen uit? Konden wij allen met Paulus (Fil. 3.)
zeggen: "vergetende hetgeen achter is, en strekkende mij tot hetgeen wat voor is, jaag ik
naar het wit, tot de prijs der roeping Gods, die van boven is in Christus Jezus"? Dan zouden
wij toch nog allen met Paulus erkennen: "Ik acht niet, dat ik zelf het gegrepen heb." O, dat
gevonden-zijn in Hem, dat niet hebben van zijn eigen gerechtigheid, die uit de wet is, maar
het hebben van de gerechtigheid die door het geloof in Christus is: de gerechtigheid Gods
uit het geloof; deze volmaaktheid aller volmaaktheden. O, wat heerlijke dingen kunnen wij
elkaar daarvan meedelen, hoe aangenaam kunnen wij daarvan spreken, zodat het hart er
zich bij verlustigt.
Evenwel laten wij toch bij dit alles niet menen, dat wij er overheen zijn. Ik zeg het ulieden,
en een ieder van u passe het op zichzelf toe, ik zeg het u waarschuwend: met het Evangelie
in de hand en in het hart steekt in ons nochtans het vijandig, wrevelig streven, om uit
werken rechtvaardig te zijn.
Ik zal in de loop van mijn rede nog wel gelegenheid hebben u dit nader op te helderen.
Gods ontferming over ons zij geprezen, dat Hij het voor Adam en voor ons Adamskinderen
124
allen onmogelijk gemaakt heeft hiermee klaar te komen en ons de weg daartoe geheel en
al heeft afgesneden. Dat Hij dit voor Adam door middel van de Cherubim heeft gedaan, dat
weten wij. Dat Hij dit ook ons door de Cherubim doet, is voor ons allen wellicht niet even
duidelijk. Ik ga er daarom toe over, u de betekenis voor te houden van de Cherubim in de
aanspraakplaats.
II
De Cherubim zelf.
De Cherubim! Hoe was hun gedaante? Gods woord zelf geeft het ons te kennen. Wij lezen
in het eerste hoofdstuk van Ezechiël, dat de Profeet bij de rivier Chebar "een grote wolk
zag, en een vuur daarin vervangen, en een glans was rondom die wolk, en uit het midden
daarvan was als de verf van Hasmal, uit het midden des vuurs. En uit het midden daarvan
kwam de gelijkenis van vier dieren; en dit was hun gedaante: zij hadden de gelijkenis van
een mens, en elkeen had vier aangezichten, insgelijks had elkeen van hen vier vleugelen.
En hun voeten waren rechte voeten, en hun voetplanten waren gelijk de voetplanten van
een kalf, en glinsterden gelijk de verf van glad koper." Dat is voor deze keer genoeg, van
hun vleugelen een andere keer.
Dezelfde dieren vinden wij bij de Apostel Johannes terug in zijn Boek "de Openbaring van
Jezus Christus" in het 14e hoofdstuk, waar wij ook dit lezen, dat zij van binnen vol ogen
waren. Dat wil zeggen dat alles in hen was: oog om Gods heerlijkheid te bewonderen; ook
horen wij ze zeggen: "Heilig, heilig, heilig is de Heere God, de Almachtige, Die was, en
Die is, en Die komen zal. En zij gaven heerlijkheid en eer en dankzegging Hem, Die op de
troon zit, Die in alle eeuwigheid leeft."
Wanneer wij nu het 10de hoofdstuk van Ezechiël met het 1ste vergelijken, dan zien wij, dat
deze vier dieren Cherubim zijn geweest, en bijgevolg dat de Cherubim de gedaante van een
mens hadden met vier aangezichten, vier of zes vleugelen en met voetplanten als de
voetplanten van een kalf.
De vier aangezichten, die iedere Cherub had, waren: het eerste aangezicht was dat van een
Cherub, os of kalf, - het tweede dat van een mens, - het derde van een leeuw,- het vierde
van een arend.
125
Kinderen, die mij hoort, denk eens, dat je hier of daar wilde heengaan, en dat je zulke
gedaanten op de weg ontmoetten, hoe spoedig zou je jezelf omkeren! En u volwassenen,
dagelijks heeft u voor de ogen van uw consciëntie een dergelijke gedaante, maar het werkt
niet bij u uit, wat het uitwerken moest.
U denkt toch immers niet, dat er wezens met een dergelijke gedaante in de hemel gevonden
worden. Evenals God "Geest" is, zo zijn ook de engelen, die duizendmaal duizenden, die
rondom Zijn troon staan, "geesten." In de hemel zijn evenmin zulke gedaanten, als men er
raderen vindt in het midden van een rad.*) Het spreekt wel vanzelf, dat evenals de ouders
die hun kinderen de waarheden in de natuur door afbeeldingen proberen duidelijk te
maken, ook de Vader in de hemel de mensenkinderen de hemelse dingen door zulke
zinnebeeldige voorstellingen heeft bekend gemaakt. Het drukt juist datgene uit, wat Hij
hun wilde zeggen en ook nog wil zeggen, want de Schrift kan immers niet gebroken
worden.
En nu wil ik u de waarheid van deze beelden meedelen.
Wanneer Adam zich naar het paradijs wilde begeven, dan zag hij de Cherubim, die hem de
toegang tot de boom des levens beletten, en hij zag aan iedere Cherubim:
a. Het aangezicht van een Cherub.
Het Hebreeuws woord "cherub" betekent een lastdier, wat men zo'n zwaar pak heeft
opgelegd, dat het zich onder de last moet krommen, en dat hem de rug door de zware
dracht is opengereten. O, wie van uw denkt hierbij niet aan Jesaja 53: "Waarlijk Hij heeft
onze krankheden op Zich genomen, en onze smarten heeft Hij gedragen. Hij is om onze
overtredingen verwond, om onze ongerechtigheden is Hij verbrijzeld."
En u nu, Adam, u, o mensenkind, u wilt u van de last van dit leven, van de last van uw
zonden en van uw ellende ontslaan in een weg, die de weg niet meer is tot het leven in de
eeuwige zaligheid! Ja, denkt u: van God vervreemd ben ik; dat word ik maar al te goed
gewaar, dat het zo is. Ook van Christus hebt u alles vernomen, hoe Hij ons tot God
gebracht heeft. En hiermee stemt u, naar u meent, van harte in, u gelooft deze waarheid, u
gelooft onvoorwaardelijk aan de genade Gods, maar evenwel schuilt bij dat alles toch deze
bedenking in uw hart: hoe, zou dan de mens, wanneer hij nu eenmaal gelooft, niet ook van
zijn zijde iets kunnen bijdragen om zijn zaligheid te bevorderen? Zou het dan in het geheel
126
niet in de macht van de mens noch in zijn vrije wil liggen, zich de hemel om zo te zeggen
met geweld toe te eigenen en in de hemelse dingen zo diep mogelijk in te dringen; dat hij
zich geheel en al mocht ontdoen van alle gevoel van de last van deze ellende, hem
opgelegd? Dat ware toch wonderlijk, denkt het Adamskind. Nu ja, Christus, Die heeft
eenmaal alles volbracht; maar zou er dan voor mij niets meer te doen zijn, niets meer door
eigen arbeid en verdienste moeten worden verkregen?
Dus geen vrijwillige
gehoorzaamheid, geen vrijwillige kuisheid, geen vrijwillige armoede meer? Geen
vrijwillige overgave van mijzelf of van al wat ik bezit of verwacht? Zou ik dan waarlijk
een onnutte dienstknecht blijven, ook wanneer ik alles gedaan had? Mijn strijden, bidden,
worstelen, mijn zondehaat, zou dat alles niet in rekening komen? Ook dat alles niet, wat ik
reeds om Gods waarheid heb doorgemaakt? Heb ik dan niet mijn eer, mijn goede naam,
mijn doorkomen door de wereld, mijn rust, ja alles er voor prijsgegeven? Nee, ik bewaar
Gods geboden, ben een rechtschapen mens, doe mijn plicht voor God en mensen; en "Zijn
geboden te bewaren", zegt de Schrift zelf, is het toch, waarop het aankomt. (Pred. 12: 13).
Welaan, ik zal dan zien of het mij op die wijze niet gelukken zal om tot God op te
klimmen; ik leg mij op de heiligmaking toe; en het Adamskind gordt zich aan,.... de mens
wil niet geloven in die stand en op die plaats, waar God hem hebben wil. Hij begeeft zich
telkens opnieuw op weg tot de boom des levens in het paradijs, maar.... vindt altijd weer de
Cherubim met hun Cherubs aangezichten. Wat zeggen die tot hem? Uw voornemen gelukt
u niet! Terug in uw onvrede, dit is de weg niet; zoek de weg naar het heiligdom, naar de
aanspraakplaats, dáár zal Ik u weder aanzien om u te tonen, hoe er Eén de ganse last van
uw ellende, van uw zonde en uw jammer heeft gedragen. Bij Dien is genade voor u, zoek
Hem, Zijn Naam is Jezus! En nu u, Adamskind, daarmee terug in het alledaagse van uw
leven, hoe nietig het u ook toeschijnt, terug tot uw arbeid met al zijn moeite en verdriet!
b. Het tweede aangezicht was dat van een mens.
Begrijpt u dat? En juist dat wilt u niet zijn, gij mens, u wilt niet een mens zijn, maar een
goed mens, een weldadig mens, een christelijk, vroom mens, een godvruchtig, God alleen
dienend, Hem gelovend mens, aan de instellingen Gods gehoorzaam, zachtmoedig, kuis,
eerlijk en met het uwe steeds tevreden mens. Ja, u wilt een halve engel zijn; in één woord:
een rechtvaardig mens, en het zal bij u alles zo onberispelijk en volkomen moeten toegaan,
dat er niets op te zeggen valt.
127
O nee, antwoordt u, volstrekt niet, ik wil niets wezen, er is niets zaliger dan niets te zijn in
eigen ogen. Ach, wat zou ik willen zijn? Ik ben een arm zondaar, slechts daarvan wil ik
weten en verder alleen van genade.
Ik moet bekennen, dat u het verder gebracht hebt dan Adam; want die vertrouwde God de
belijdenis van het "arme zondaar zijn" en van het "alleen willen weten van genade" in het
geheel niet toe.
Nee, nee, zo bedoel ik het niet, antwoordt u.
Welaan dan, waarom is het u dan zo onaangenaam, juist wanneer er van u niets goeds
geprofeteerd wordt; waarom wilt u dan volstrekt rechtvaardig zijn, als er van gerechtigheid
sprake is, van die gerechtigheid, die voor God gerechtigheid is? Waarom moet dan uw
gerechtigheid bij God gelden, deze iets bij Hem in orde brengen?
Hoor dan wat het tweede aangezicht des Cherubs u zegt: niet daarheen gegaan, waar u heen
wilt, maar in het heiligdom, waar de Ark der getuigenis staat; naar God heen, geopenbaard
in vlees; een mens bent u en anders niet, en er is maar één Middelaar Gods en der mensen,
de mens Christus Jezus. (1 Tim. 2: 5.)
c. Het derde aangezicht was dat van een leeuw.
De betekenis van de leeuw als "overwinnaar" moge voor u duidelijk zijn. Maar toch: u bent
zelf aan het overwinnen; u blijft en zult ook blijven in het Woord, in de geboden Gods; dat
is immers ook uw rust, dat u daarin blijft!
Ach, dat denkt u, en verstaat het intussen niet, dat het God is, Die in Zijn wegen doet
wandelen, waar de mens zich geheel andere wegen heeft voorgesteld, dat God op Zijn
wijze leidt, terwijl de mens een geheel andere leiding had verwacht! Ja, dat Hij door zulke
wegen leidt, die de mens als zonde voorkomen, en waarbij hij niets heeft om in te roemen,
en toch zijn deze wegen in waarheid de enig rechte en voor Hem heilige paden.
Ach, nog steeds denkt u, o mensenkind, ten opzichte van de geboden Gods, met uw goede
voornemens eenmaal vroeg of laat te zullen kunnen doorbreken!
Nee, zegt u, het gehele leven is een strijd, strijden moet ik, strijden wil ik, totdat ik de zonde
onder de voet heb! Hoe, zou een mens met geloofskrachten, met hulp van de Geest dat niet
kunnen bereiken? Had ik maar meer geloof, meer krachten, maar toch, verzamelen zal ik
nochtans alle krachten, tegenstand bieden aan ongeloof, zonde en wereld, opdat ik heilig
voor God verschijne!
128
En de mens doet zijn uiterste best, geeft het niet op in zijn gedachten, laat zich in zijn loop
door niets stuiten. Hoe moedig treedt hij voorwaarts, totdat hij voor het paradijs staat, daar
overvalt hem schrik en angst, want hij ziet het aangezicht van de leeuw.
Wat zegt u dit, o mens? De ingang in het eeuwige leven wordt op deze weg aan niemand
vergund. Terug in het heiligdom; niet u, maar de Leeuw, Die uit de stam van Juda is, Die
heeft overwonnen. (Openb. 5: 5.)
d. Het vierde aangezicht was dat van een arend.
Er ligt in ons een streven hemelwaarts, waarbij de mens zich verhovaardigt, een zich
uitstrekken naar de zaligheid om die te verkrijgen, waarbij hij trots zijn ogen opheft. Geef
mij adelaarsvlucht, heet het dan; ach, dat ik adelaarsvlucht had! Ik weet helaas al te goed,
hoezeer ik nog kleef aan het stof; maar morgen, overmorgen, dan zullen de
omstandigheden wel veranderd, dan zullen velerlei beletselen mij uit de weg genomen zijn,
en zal ik mij van het hoofd tot de voeten, uiterlijk en innerlijk, ja tot op de diepste grond
van mijn hart afkeuren. O, die hemelse gezindheden, ik ken ze wel; ik vind er een
voorsmaak reeds van in mijn ziel; het is een verborgen iets, een leven en zweven, waarbij
men bijna geheel buiten zichzelf en in de hemelse dingen overgezet is, dat is toch een
ander leven dan dat, wat men hier in zijn huis of in zijn zaken leidt; was ik maar uit deze
dingen uit, uit deze alledaagse, prozaïsche dingen!
Maar ik leef op hoop, eenmaal toch zal ik vleugelen bekomen, om mij dan geheel en al
door mijn religieuze aandoeningen en gevoelens te mogen laten dragen. Die alledaagse
arbeid, dat weven en rekenen1, dat zich-een-woning-bouwen en verzorgen, dat
kinderen-baren en opvoeden, dat werken, koken, schoonmaken, och dat ziet er volstrekt
niet hemels uit! O, verwek in mij het verlangen naar heiligheid, naar hemelse gezindheid,
de begeerte om gedurig God te aanschouwen en mij in innerlijke godsdienstige
zielsoverdenkingen te verdiepen, dat ik in een gedurige toewijding verkeer, zoals men in
een klooster leeft! O, ondersteun mijn zielsverlangen naar zo'n liefelijk paradijsje, dat ik
mij mag verzadigen met hemelse liefde.
1
In Elberfeld waren de meeste inwoners aan weverijen verbonden, stonden aan het weefgetouw of hadden
hun bezigheid op kantoor.
129
Gewis, het zou ook Adam meer behaagd hebben zich opnieuw in het paradijs te bevinden
en met quasi heilig-doen het Evangelie van Christus opzij te zetten, en dat alleen, opdat hij
zich dan niet langer met doornen en distelen en allerlei onkruid behoefde af te tobben en hij
niet meer in het zweet zijns aanschijns de akker had te bebouwen, om wat te eten te
krijgen. Maar... daar stond de Cherub met zijn arendsaangezicht. En zo staat hij ook voor u,
o mensenkind.
Wat zegt u de blik van de arend? Is het niet dit: in uw gewaand paradijs zult u niet
inkomen, terug in het heiligdom! God is opgevaren in de hoogte, God is opgenomen in
heerlijkheid. (Ef. 4:8; 1 Tim.3: 16.) Wacht op deze genade!
En men ziet het in het heiligdom aan de vleugels van de Cherubim, dat zij zich daarvan niet
voor zichzelf bedienen; niet verder dan tien ellen breidt ieder zijn vleugelen uit, want
slechts in de wille Gods is hun stand.
III
Laat ons nu nog letten op de hoogte der Cherubim als een op de stof, waarvan zij
gemaakt waren.
De hoogte van de Cherubim in de aanspraakplaats en de stof, waaruit zij gemaakt zijn.
In dit gedeelte van mijn rede vat ik nu nog eens alles samen.
Adam zou het Evangelie en de genade prijsgegeven hebben. Hij zou, ten spijt van het
Evangelie, door middel van het Evangelie gepoogd hebben, zich uit zijn ellende te
bevrijden, alleen om maar niet in zijn ellende onverdeeld van de genade van Christus
afhankelijk te blijven. Hij zou beproefd hebben om door zijn God te trotseren, door eigen
lopen en door een vasthouden aan de belofte, die God aan de boom des levens verbonden
had, maar die hem niet dan tot schade kon zijn, nadat hij door de overtreding het leven
Gods verloren had. Hij zou door dat alles beproefd hebben om zijn zonde als niet bedreven
te doen voorkomen, die evenwel voor Gods rechterstoel is blijven staan. Hij zou getracht
hebben zelf zijn schuld uit te delgen met handhaving van een gerechtigheid als van de
boom des levens, hoewel hij het woord der genade had, dat zij uitgedelgd was.
En wij kinderen van Adam, wij allen houden ons voor goede Christenen, willen van niets
weten dan van Gods genade, van het Evangelie van Christus. Maar helaas! Wij bewijzen
met de gehele richting van ons verstand en met al onze uitingen, welke denkbeelden wij
130
ons over het geheel van de zaak vormen. Het Evangelie stellen wij overeind als een
eerbiedwaardig monument. De hemel, die wij ons voorstellen, en waarin te komen het doel
is van al ons pogen en streven, is het verloren paradijs. De middelen, die wij ons inbeelden
heden of morgen in eigen hand te zullen krijgen, zijn niets anders dan die boom des levens,
waarvan de vrucht ons de ingewanden voor eeuwig verteren zou, omdat ons lichaam voor
die spijs niet meer berekend is. En die zelfmisleiding, dat men meent slechts daarop uit te
zijn, om in Christus bevonden te worden, wat niets anders is dan het uitstrekken van de
hand, om te eten van de boom des levens, - deze wordt bij ons allen gevonden.
O, dat niemand dan ook bij dit woord aan zijn buurman denke, in plaats van aan zichzelf.
God is de Albarmhartige, aan Hem zal het niet liggen, als iemand verloren gaat. Opdat de
mens bij Hem zalig zij, opdat hij nooit en nimmer in zijn eigen gewaand paradijs inkome,
daarom heeft God alles der ijdelheid onderworpen, en alle dingen zo geordend, dat de mens
ten laatste met al zijn streven om zichzelf rechtvaardig te maken, en met al zijn beweren,
dat hij wat is, zichzelf terug moet werpen in zijn eigen huichelarij, en bekennen dat hij voor
God anders heeft willen komen dan hij werkelijk is.
Maar wederom, opdat bij zodanige ondervinding niemand in hopeloosheid verzinke, maar
integendeel Gods gerechtigheid en Zijn genade prijze, heeft Hij ook alle menselijke
pogingen, beraadslagingen, plannen en proefnemingen om een hemelrijk op aarde op zijn
eigen wijze te stichten verijdeld. En Hij heeft alle menselijk uitgedachte offers, leidingen,
zelfkastijdingen, opgelegde zelfopofferingen of onthoudingen van allerlei aard, alle
menselijk uitgedachte en onmenselijke godsdienst, waarbij niemand in waarheid dat is, wat
hij voorgeeft te zijn, alle ten hemel strevende menselijke geesten tot niet, tot schande,
onnut en overtollig gemaakt. Daarom moet al die onheiligheid van menselijke
heiligmakings-pogingen en wetbewaring weggedaan en uitgevaagd worden voor de voeten
en voor het aangezicht van Dien, Wiens beeld God te aanschouwen gaf in de Cherubim,
zoals zij daar stonden voor het paradijs en in het heiligdom. (Col. 2: l5; Fil. 3: 8.)
Voetplanten hadden de Cherubim, als de voetplanten van een kalf. Merk op, o Adam,
waarin uw heil, uw God, uw Verlosser staat. Hij staat in Zijn eigen bloed, daarmee heeft
Hij u gekocht, treed niet verder voorwaarts; Hij heeft alreeds uw tegenstreven gekend en
kent dat van tevoren. Hij heeft Zijn genade door geloof zo overeind- en vastgezet, dat al uw
drijven te niet gemaakt is en te niet gemaakt wordt, en tegelijk uw gedurig weerstreven in
een verzoende hand gebracht wordt (Jes. 48: 8 vv.), die over al uw wegen gebiedt.
131
Christus, Christus, en niets dan Christus! Dat is onze leus, en toch zoeken wij de zaligheid
gedurig daarnaast in onszelf. De mens wil rechtvaardig zijn, bijgevolg moet God het niet
zijn; de mens wil heilig zijn, bijgevolg het bloed van Christus niet genoegzaam tot gehele
reiniging. Wederom moet Christus alleen rechtvaardig maken, Hij alleen heilig en rein
maken, als wij voor ons wegen opgezocht hebben, die niet overeenkomstig Zijn Woord
zijn. En toch willen wij ons volstrekt de eigenschappen van Christus aanmatigen en mens
zijn, zoals een waar mens is. Iedereen van ons wil voor zichzelf opkomen en zichzelf
redden met eigen overgave; wil overwinnaar zijn met geleende hulp; wij willen zulke
mensen zijn, die hier reeds als de engelen voor de troon zweven. Maar voor het "in het
vlees-gekomen-zijn" van onze Heere. Maar voor Zijn lijden en dood, maar voor Zijn
opstanding en hemelvaart gaat elke poging te niet om Hem op zijde te zetten en onszelf in
Zijn plaats te stellen. En in die weg is tegelijkertijd de wrevel verzoend, die zich bij ons in
dat streven openbaart, om in onszelf de grond van ons heil te leggen met verachting van
Dien, waarvan Zijn genade ons predikt, en om door eigen vroomheid een verzekering te
verkrijgen, dat er voor ons geen verdoemenis meer is.
Niemand werpe mij tegen, dat (indien dit alles waarachtig is, zoals men wel gevoelt) een
mens alsdan zonder hoop daar staat, en er voor hem in 't geheel geen grond meer onder de
voeten overblijft. Dat altijddurend bekommerd-zijn, die vrees van de mens bestaat immers
daarin, of hij wel zó, zoals hij is, alleen in Christus overeenkomstig de wet is. Deze vrees
moet voor het beeld van Christus, voor de Cherubim, geheel verdwijnen; want het was niet
willekeurig van Salomo, dat hij hun de hoogte van tien ellen gaf, evenmin als van Mozes,
die dezelfde maat aan de vlucht der Cherubim toegemeten had. Dit gebeurde alles door de
ingeving van de Geest, Die daarmee duidelijk genoeg te kennen gaf, dat de maat van
Christus geheel met de maat der wet overeenstemde. Wilt u dus, overeenkomstig Gods
heilige, goede en volmaakte wil, God alleen aanbidden, Zijn Naam alleen heiligen, in Zijn
ruste blijven, de ordonnantiën, door God ingesteld, gehoorzaam zijn? Wilt u niet
doodslaan, niet echtbreken, niet stelen, niet verlangen naar hetgeen eens anderen is? Wilt u
niet zelfgekozen inzettingen onderhouden, maar Gods geboden, de geboden des levenden
Gods bewaren, Zijn Tien woorden houden en daarin blijven? Leg u dan niet toe op het
gebod, laat u daarmee niet in, om in uzelf te moeten gevoelen, dat u in Zijn geboden
wandelt, want zo waarachtig als Christus' bloed voor ons is uitgestort tot vergeving van
onze zonden, zo waarachtig is al ons zoeken en streven om iets te zijn - (wat wij én in het
132
verborgen én in het openbaar voor God gedurig betonen, en waaraan wij allerlei fraaie
namen geven, alsof God het geboden had) - een vergeefs uitstrekken van de hand naar de
boom des levens. Laat dat uw begeerte zijn, dat u van de Cherubim, dat u uit het heilig
Evangelie leert, hoe in al datgene, wat God Zijn Christus voor ons heeft gemaakt, alleen
eeuwige vrede, eeuwig leven, enkel en alleen vrucht des Geestes is gelegen, een "volmaakt
staan voor God", waartegen ook geen wet iets hebben zal, want dat is naar de eeuwige
Geest.
En daar Salomo in het beeld van de Cherubim alzo de waarheid en de weldaad van
Christus gezien en gekend heeft, heeft hij die ook van olieachtig hout, van het hout van de
olijfboom, laten vervaardigen. Immers uit en naar de Geest Gods waren de twee Cherubim,
die ook bij Zacharia de profeet (Hoofdstuk 4) - onder het beeld van twee olietakken, die
voor de Heere der ganse aarde staan, - en bij Johannes in de Openbaring (Hoofdstuk 11) als
twee getuigen voorkomen, die, nadat zij lang genoeg verworpen en vertreden waren, weder
naar de hemel opgenomen werden (Vs. 3, 4).
De ene Cherub betekende de handhaving van Gods Wet, de andere de handhaving van
Gods eer. De eer van God en Zijn wet; gehandhaafd zijn ze, verheerlijkt en overeind
gehouden. De eer van God is verheerlijkt, de wet is vervuld naar de eeuwige Geest in die
Ene, van Wiens vleeswording en dood, van Wiens opstanding en hemelvaart de engelen
Gods, - die twee Cherubim zijn de schaduwen, - het beeld in hun gedaante vertoond
hebben. En dat wij, die vlees zijn, tot God gebracht zouden zijn; niet door onze wil of
kracht, maar naar God en uit God en alzo Geest zijn zouden, dat wij gerechtvaardigd
zouden zijn van alle onze zonden. Opdat wij uit doden herleven zouden in eeuwige
gerechtigheid; opdat wij teruggebracht zouden zijn tot God en gezet in Zijn troon, in Zijn
eeuwige heerlijkheid. Ziedaar onze volmaaktheid, die de wet bedoelt; ziedaar onze
zaligheid, die de eeuwige Geest wil, hoewel wij zondige mensen en der ijdelheid
onderworpen zijn.
Terug dan, Geliefden, tot het alledaags, gewone, alledaagse doen en drijven van dit leven,
hoe moeilijk het u ook mag vallen! Niet gehaakt naar hemelen van uw fantasie, van een
godzaligheid naar eigen keus, maar Gods genade erkend en beleden, hetzij dat u bij de
smeltoven of bij het weefgetouw bent, in het kraambed of aan de lessenaar, - iedereen in de
roeping, waarin hij door God geroepen is; ja, daar de genade erkend en beleden van de
133
God Israëls, Die tussen de Cherubim woont, en daar Hem aangeroepen! Want er is geen
Heiland behalve Hij! De mens niets, Hij alles. Heerlijk geloofd worde Zijn heilige Naam;
zo hebben wij macht om te eten van de Boom des levens, die in Zijn Paradijs groeit; zo
leven wij al worstelende, totdat wij eenmaal, uit alle leed en strijd, blij opvaren tot God in
de eeuwigheid.
AMEN.
134
9. Romeinen 5:9
Gehouden te Elberfeld 26 Juli 's voormiddags. In de vroegere uitgave I. Twaalftal No. 8 en
in "de Zwanzig Predigten" No. 5
Het kind, dat in de wieg ligt en maar niet rusten kan, ook niet lachen wil, maar dat luid
schreit of kreunt uit oorzaak van verborgen pijnen, die het aan de moeder niet klagen
kan, - omdat verstand en spraak hem ontbreken om de pijn te noemen of aan te
duiden, - wordt door de liefhebbende moeder zelf uit de wieg genomen gekoesterd en
verzorgd, totdat alle pijn en smart geweken is. Evenzo worden wij, - als wij bezwaard zijn
in onszelf en naar waarheid, naar gerechtigheid, naar licht en naar troost vragen, zonder te
weten hoe en wat wij God vragen en klagen zullen, want ook ons ontbreekt het aan
verstand en spraak om het Hem duidelijk te maken, - door God Zelf opgenomen, aan Zijn
hart gelegd en liefderijk vertroost, totdat iedere smart geweken is, en wij Hem danken, dat
Hij de menigvuldige verlossing onzes aangezichts en onze God is.
Het kind zou geen smart hebben, als het niet in ongerechtigheid ontvangen en geboren was,
en de moeder zou geen hart voor zodanige smart hebben, had God, Die moeder en kind
geschapen heeft, haar deze moederliefde niet in het hart gelegd. Wanneer Hij nu zo'n
moederhart, dat zo gevoelig is voor elke smart van haar kind, geschapen heeft, of wanneer
Hij aan David zo'n hart heeft gegeven, dat hem deed uitroepen: "Ach Absalom, mijn zoon,
mijn zoon, dat ik, ik, voor u gestorven ware, Absalom, mijn zoon, mijn zoon!", en wanneer
Hij de moeder doet uitroepen: "Ach, mijn kind ik voor jou deze smart op mij nemen, hoe
graag zou ik die dragen, als jij er maar van bevrijd was!" - welk een hart moet dan de God
en Vader van onze Heere Jezus Christus, de God aller genade en barmhartigheid, Zelf wel
135
hebben voor onze smarten. Welk een hart moet Hij dan wel voor ons hebben, als wij Hem
aanroepen in onze ellende, tot Hem opzuchten in een toestand, waarin wij, wij bekennen
het met sidderen en beven, dag aan dag bewijzen, dat wij Hem gedurig niet anders dan
arbeid en moeite veroorzaken.
O, de liefde van de moeder, de liefde van de vader, zij is een beeld, maar ook niet meer dan
een beeld van de liefde Gods. Zeer treffend kan een beeld zijn, sprekend zelfs kan het
wezen, evenwel blijft het toch maar een beeld. Vader en moeder kunnen wel eens in hun
liefde onrechtvaardig of wisselvallig zijn, ook menigmaal al te teerhartig, maar de liefde
Gods vertroetelt niet, zij is niet aan luimen onderhevig, zij is en blijft rechtvaardig; Zijn
liefde ligt in Zijn gerechtigheid en heeft haar grond in Zijn Wet.
Hoe, in Zijn Wet? vraagt u; wij meenden in Zijn genade, wij meenden in Zijn verbond, wij
meenden in Zijn Christus.
Nu goed, goed, werpt echter de sleutel tot Gods eeuwige rust niet weg. Ik zeg nu, dat God
alles wat Hij gedaan heeft, om Zijn wet gedaan heeft, en dat Hij alles wat Hij doet, om Zijn
wet doet. Dit mag u vreemd voorkomen, maar als u met aandacht naar mij hebt gehoord,
zult u met mij instemmen. Wat wil toch de moeder, als zij het kind hoort huilen? Wil zij
niet de honger en de dorst stillen? En als het kind pijn heeft, wil zij dan niet, dat het kind
geneest, en dat het volmaakt gezond wordt? Stilt dan de moeder de honger en de dorst van
het kind en probeert zij zijn pijn te verzachtten, om van haarzelfs wil, of gaat het haar
daarom, dat haar kind het goed heeft en in geen enkel opzicht gebrek of nood zal lijden?
Ach, had men dit willen begrijpen, er ware nimmer enige ketterij ontstaan! Of waarom gaat
het u dan, als het er u om gaat te weten, dat u kwijtschelding van zonden hebt? Gaat het u
dan alleen om kwijtschelding van zonden, om een ogenblikkelijke troost, waarbij het u
echter om het even is, wat er van Gods wet wordt? Waar dit het geval is, daar mag men
zich soms bevredigd zien, men zal het intussen spoedig gewaar worden, dat er geen
waarachtige, geen duurzame vrede is, en men ontwaart aan het einde opnieuw dezelfde
leegte in het hart. Zij was immers ook nimmer in waarheid vervuld geworden, want daar is
geen verzegeling van de Heilige Geest. Met de Heilige Geest wordt slechts hij verzegeld,
die de prediking ter harte neemt, dat alles, wat God voor ons gedaan heeft, en zoals het
door Hem vastgesteld is, dat het alles geschied is en nog geschiedt in overeenstemming met
Zijn heilige Wet.
136
Deze hoge en heerlijke waarheid wensen wij u in dit uur voor te houden.
TEKST ROMEINEN 5: 9.
"Véél meer dan, zijnde nu gerechtvaardigd door Zijn bloed, zullen wij door Hem
behouden worden van de toorn."
Woordelijk naar de Grondtekst: "Om veel dan meer zullen wij, gerechtvaardigd zijnde nu
in Zijn bloed, gered worden door Hem van de toorn."
U weet, geliefden, dat de Apostel Paulus een zoon van een Farizeeër en zelf naar de wet
een Farizeeër geweest is, en wel zo één, die van zich kon getuigen, dat hij naar de
rechtvaardigheid, die in de wet is, onberispelijk was geweest, dat hij in het Jodendom
boven velen van zijn ouderdom in zijn geslacht was toegenomen, en dat het hem alleen om
de wil van God te doen was geweest. Hierom riep hij ook op de weg naar Damaskus uit,
toen hij van de Heere gegrepen werd: " Heere! wat wilt Gij dat ik doen zal?" Uit de loop
van zijn gedachten, die hij in al zijn brieven blootlegt, zien wij, dat zijn hart steeds vervuld
was met de vraag: "Hoe is aan de wet voldaan? Hoe stemt het lijden en de dood van
Christus en onze gerechtigheid, welke is in het geloof in Hem, overeen met Gods
gerechtigheid, hoe met Zijn eeuwige Wet? Immers waar de wet zo uitdrukkelijk zegt, wat
wij doen en laten zullen, en God Zijn toorn doet rusten op al wat niet met de wet in
overeenstemming is, en wij, zoals het wel gedurig aan de dag komt, de wet niet nakomen,
hoe zijn wij dan nochtans in Christus in overeenstemming met de Wet, zodat aan de wet
niet te kort gedaan wordt en geen toorn ons verteert? En wij zien ook wederom uit zijn
schriften, hoe hij na vele hevige worstelingen van klaarheid tot klaarheid gekomen is
aangaande de verborgenheid Gods en van Christus.
Dat in de tijd van Paulus het woord "rechtvaardigheid" en "rechtvaardig zijn" evenals in
latere tijd het woord "Christen" en "christelijk" aan de orde van de dag was, en dat de
Sadduceeërs zich voor heiligen en de Farizeeërs zich voor rechtvaardigen uitgaven, behoeft
niemand te bevreemden. Hij, die de Heilige Schrift leest of uitlegt, moet niet vragen, welke
begrippen men in latere tijden aan de woorden van de Schrift verbonden heeft, maar welke
betekenis men toenmaals aan de woorden hechtte, waarvan de getuigen Gods zich
bedienden.
137
Wij hebben slechts de Evangelist Lukas op te slaan, om te verstaan, dat men toenmaals het
woord "rechtvaardig" van de gezindheid en de handel en wandel van de mens gebruikt
heeft, zodat in dit woord al datgene begrepen was, wat in volkomen overeenstemming met
de wet was. Daarom schrijft hij ook van Zacharia en Elisabeth niet: "Zij waren beiden
vroom voor God", zoals Luther vertaald heeft, maar: "Zij waren beiden rechtvaardig voor
God". En hoe hij dit bedoeld heeft, drukt hij met de volgende woorden uit: "Zij wandelden
in al de geboden des Heeren onberispelijk" (Hoofdstuk 1:6). Zo schrijft ook Mattheüs van
Jozef, de man van Maria: "Alzo hij rechtvaardig was, wilde hij haar (Maria) niet
openbaarlijk te schande maken", haar niet overleveren, opdat men haar tot een
waarschuwend voorbeeld zou stellen (Hoofdstuk 1: 19). Daarom (en hierbij zal ik het
laten) legt Lukas de hoofdman bij het kruis de woorden in de mond: "Waarlijk, deze Mens
was rechtvaardig", terwijl de Evangelist Markus zegt: "Waarlijk, deze Mens was Gods
Zoon." (Lukas 23:47; Markus 15:39.)
De Evangelist Lukas bediende zich in zulke gevallen van dit woord, in tegenstelling met
het gebruik, dat de Farizeeërs ervan maakten, om aan te tonen aan welke zijde de
rechtvaardigheid was. Overigens kon het de Apostelen en Evangelisten en wel de Apostel
Paulus in het bijzonder niet invallen, dit woord in een anderen betekenis te nemen, dan
waarin het toenmaals gebruikelijk was, met dat onderscheid evenwel, dat door hen voor de
rechtvaardigheid van 's mensen gezindheid en gedrag, van zijn handel en wandel, zou die
in overeenstemming met de wet zijn, een andere weg werd aangewezen, dan de Farizeeërs
tot die tijd gedaan hadden.
De wet moest vervuld, dat is, gedaan zijn, en de mens met de wet in overeenstemming zijn;
dit stond zowel bij de Farizeeërs als bij de Apostelen vast.
De Farizeeërs zochten echter het doen der wet in het uiterlijk wezen, in de letter; de
Apostelen daarentegen gingen daarop in, wat de Wetgever met de wet inderdaad bedoelde.
De Farizeeërs vleiden er zich mee, dat zij met de wet in overeenstemming waren, naar het
uiterlijke zoveel van de wet doende, als zij met alle mogelijkheid konden, en hielden
zichzelf dan voor rechtvaardigen. (Matth. 5:20; 6:1; 2:3:23 en 28; Luc. 16:15; 18:9. De
Apostelen predikten, dat slechts Eén rechtvaardig is, en dat een mens, Hem gelovende, met
de wet in overeenstemming is zonder werk, Rom.3:26. Handel.10:43; 13:39 15: 10 en 11;
Gal.2: 16. Ik zeg "met de wet in overeenstemming" of overeenkomstig de wet, want zo
heeft men toen het woord rechtvaardig-zijn verstaan.
138
In de leer van de Apostelen nu moest het bewijs geleverd worden, dat een mens
overeenkomstig de wet, met de wet in overeenstemming zijn kan, zodat hij niets te vrezen
heeft, maar integendeel een levende hoop op God hebben kan, zonder dat hij zelf ooit één
werk, ja ook niet één enkel werk der wet gedaan heeft. Dit bewijs geeft de Apostel in de u
voorgelezen tekstwoorden.
En niet alleen het bewijs, dat een mens zonder de werken der wet rechtvaardig is en niets
te vrezen heeft, maar dat het juist dat is, wat de wet bedoelt.
Wij zullen, om dit te bewijzen, onze aandacht bepalen bij de navolgende punten:
1. God kan naar Zijn wet niet anders dan over ons toornen, en deze toorn moet ook op ons
rusten.
2. God wil naar Zijn wet niet anders, dan dat wij van die toorn behouden worden.
3. God heeft naar Zijn wet Éne verordineerd, namelijk Christus, opdat wij door Hem van
de toorn zouden behouden worden.
4. Er is overvloedige grond toe, dat wij daarvan behouden worden; want om van de toorn
behouden te worden, zijn wij, naar Zijn Wet, overeenkomstig de wet gemaakt in het
bloed van Christus.
I.
God kan naar Zijn wet niet anders dan over ons toornen, en moet deze toorn ook op ons
laten rusten.
O, dat wij toch allen daar recht van doordrongen waren, dat wij dagelijks, ja elk uur, met
gedachten, woorden en werken in overtreding zijn. Salomo heeft gezegd, dat er geen mens
is, die, goed doende, niet zondigt (Pred. 7: 21). Hoeveel te meer is het dan waar, dat wij,
geen goed doende, zondigen. Maar hadden wij ook alles gedaan, wat wij schuldig zijn te
doen, staat het dan daardoor iets beter met ons? Hoe goed is het de mens, die begonnen is
de wet Gods in eer te houden. Heeft niet David geklaagd: "wie zou de afdwalingen
verstaan? Reinig mij van de verborgen afdwalingen." (Psalm 19: 13.) Er is een erkennen
139
van de genade en de barmhartigheid Gods, wat als een morgenwolk is, die geen vruchtbare
regen geeft aan het aardrijk. Er is echter ook een erkennen van deze barmhartigheid,
waarbij men geheel verbrijzeld is en blijft. Wie oprecht met zichzelf omgaat, die moet zich
bij het lezen van de geschiedenis van de kinderen Israëls in de woestijn verwonderen, dat
hij niet reeds lang, evenals zij, omgekomen is, omdat hij zich schuldig kent aan dezelfde en
nog grotere zonden.
Men mene toch niet, dat Gods toegevendheid op willekeur berust. Zijn lankmoedigheid is
groot, en dat ondervindt de één zowel als de ander, maar daarom is de wet Gods niet zo
terzijde gezet, dat wij haar zouden kunnen trotseren en zeggen: ik stoor mij er niet aan.
Gods wet is toch niets anders dan Gods heilige wil, en Gods wil is een uitdrukking van
Gods Wezen, opdat wij weten en verstaan wat voor Hem gerechtigheid is. En dat Hij Zijn
wil heeft bekend gemaakt, dat deed Hij tot ons heil, opdat wij overtuigd zouden zijn, dat
het niet in de macht van de mens ligt, zichzelf zalig te maken, maar dat dit enig en alleen
Gods werk is.
Wanneer wij nu onze verdraaidheid in aanmerking nemen, onze weerspannigheid, de
hardheid van onze harten, ons ongeloof, ons hinken op twee gedachten, ons versaagd-zijn,
en hoe wij volstrekt tot niets bekwaam en tot niets bruikbaar zijn in de dingen Gods;
wanneer wij in aanmerking nemen, hoe wij gedurig niet indachtig zijn Zijne genade,
goedertierenheid en trouw; hoe wij nimmer ophouden onze eigen wegen te gaan, God te
verzoeken, om onszelf een doorkomen te bezorgen of zelfgekozen wegen en eigen wil door
te zetten; wanneer wij in aanmerking nemen, hoe wij, zoals wij zijn, God de Almachtige
niet één ogenblik voor een eerlijk man kunnen houden, voor een God, Die het oprecht en
trouw met ons meent, dan mogen wij wel uitroepen: "Ga niet in het gerichte met uwen
knecht, want niemand, die leeft, zal voor Uw aangezicht rechtvaardig zijn" (Psalm 143:2).
Daar mogen wij wel bidden: "vergeef ons onze schulden."
Hebben niet de heiligen dikwijls geroepen: "straf mij niet in Uwen toorn en kastijd mij niet
in Uwe grimmigheid!" (Psalm 6:2. Jer. 10:24.) Of hadden deze heiligen en Profeten van
Christus minder kennis van het Evangelie, van de genade, wanneer zij, ja zij, uitriepen:
"Zijt mij genadig, o God, naar Uwe goedertierenheid! Zijt mij genadig en delg mijn
overtreding uit." (Psalm 6:3; Psalm 51:3 en 11; Jer. 17: 14 en 17.)
140
Het is een verschrikkelijke lichtzinnigheid bij vele zielen, dat, wanneer zij van de genade
zo fris en vrij horen getuigen, zij er volstrekt niet aan denken, dat zij in de getuige een ziel
voor zich hebben, die de toorn Gods tot in de diepste diepte van het hart gevoelt, terwijl het
hem daarom gaat, met de wet in 't reine, met haar in overeenstemming te wezen; en dat
zulke ziel zich in een geboorte bevindt, waarin de duivel haar tracht te verstikken, om haar
maar verre te houden van hetgeen de wet eigenlijk bedoelt. Nu, verneemt dit: een Vader zal
niet eeuwig toornen, maar te midden des toorns zal Hij genadig zijn; maar overtreding van
een eeuwige wet brengt eeuwige dood met zich, en een toorn, zoals God toornt. Gods toorn
is Gods heilig misnoegen, omdat Hij geen ongerechtigheid zien kan. Voor de heilige God
moet het alles heilig zijn. Voor de rechtvaardige God mogen wij niet staan met de
ongerechtige en verdraaide gedachten, die wij hebben van Zijn rechtvaardigheid. Voor de
goede God mogen wij niet verschijnen met de boosheid van ons hart. Voor de genadige
God bederven wij het al te zeer met al het streven in eigen gerechtigheid. Voor de
waarachtige God maken wij het al te erg met ons wantrouwen, onze leugen en
eigenwijsheid. Voor de trouwe God zijn de afdwalingen te menigvuldig, en ons versaagdzijn, ons morren en ongeloof hebben voor de Almachtige geen einde.
Wij mogen ons al inbeelden, dat God dit alles door de vingers ziet, maar God ziet niets
door de vingers. O, hoeveel meer zouden wij een hart voor het Evangelie der genade van
Christus hebben, als wij een hart hadden, dat acht gaf op de stem des Heeren, op Zijn
heilige Wet. Hoeveel meer zouden wij ons geborgen voelen in Gods ontferming, als wij er
meer gevoel voor hadden, hoezeer Zijn toorn te vrezen is.
Of toornt een vader niet, als hij zijn zoon nieuwe klederen aangedaan heeft, om met hem
op een plaats te verschijnen, waar het alles vorstelijk toegaat, en deze zoon zich weer in
zijn oude kleren gestoken en de nieuwe verscheurd heeft? Of toornt niet de heer in
gerechtigheid, wanneer zijn knecht de voorschriften niet opvolgt, waardoor alleen zijn
nering kan bestaan, of in zijn bedrijf het werk gelukken kan? Mag een goed en wijs koning
zijn goede en wijze wetten laten schenden zonder te toornen? Ach, die dodende slapheid,
waarbij men zich met een evangelie weet te troosten, en nochtans de bestraffing in zich
draagt, dat men een zonde in de hand en op het bezwaarde geweten houdt, en dat men niet
liever zichzelf, met alles wat men aan het zichtbare heeft, er aan geeft.
141
Bestaat dan werkelijk de wet der Tien geboden voor Christenen niet meer? Is zij er alleen
voor Joden, dat men het niet meer verstaat, om in ootmoed voor Gods aangezicht te
wandelen, te wandelen in vrees en beven voor Zijn heiligheid; dat men het niet meer
verstaat, waarom en uit welke oorzaak er geen toorn over ons komt, en dat nochtans de
toorn er is en lichtelijk kan ontbranden? (Joh. 3: 36; Hebr. 3: 12 15; 4:11). Ik zeg het u:
onder de toorn Gods gaan wij dagelijks daarheen, want wij wekken Zijn rechtvaardig
misnoegen onophoudelijk op door onze wijze van doen, waardoor wij de ordening der
dingen, zoals God die in Zijn Christus vastgesteld heeft, altijd verdenken, altijd
tegenstreven en er nimmer aan gedachtig blijven. Wij wekken Zijn rechtvaardige toorn op,
omdat wij onophoudelijk niet Hem en de naaste liefhebben, maar aan het geliefde IK
vasthouden.
Als men weet, dat God gezegd heeft: "Zijt heilig, want Ik ben heilig", en "vervloekt is een
iegelijk, die niet blijft in al wat geschreven staat in het boek der wet, om dat te doen" (om
dat te hebben gedaan), dan denke men toch niet bij het bewustzijn van onheiligheid, bij het
bewustzijn dat men in geen enkel woord, laat staan in al de woorden der Wet blijft, dat
God het zo nauw niet neemt, omdat wij het zo nauw niet nemen, en wij ons zo spoedig
vleien met een zeker soort geloof. O, juist dat diepe gevoel van zondigheid was het, dat
Paulus zo had doordrongen; dat diepe bewustzijn: nee, Gods wet is te heilig, die mag niet
overtreden worden; daarbij dat hem steeds diep ter neerbuigende gevoel: wij kunnen bij de
wet niet rechtvaardig zijn, wij overtreden haar altijd.
Dat heeft de als 't ware met dood en ondergang worstelende vraag bij hem doen rijzen, de
vraag, die hij ook bij anderen waargenomen had: "Daar het volgens de wet van God niet
anders kan zijn, dan dat Gods toorn op ons rust vanwege al onze overtredingen, hoe kan het
dan met Gods wet bestaan, dat wij toch niet nog eenmaal onder die toorn zullen
omkomen?" Het antwoord is: "God wil naar Zijn wet niet anders, dan dat wij van deze
toorn behouden worden."
U zult, na hetgeen ik u voorhield, geliefden, zeker wel met mij instemmen, dat, wanneer
een Apostel zegt: "Wij zullen van de toorn behouden worden," deze machtige prediker van
het Evangelie alsdan over de toorn Gods niet licht denkt, maar dat hij dit tot troost voor
zichzelf en voor anderen schrijft. Wie dit echter tot zijn troost schrijft, die moet allereerst
geloven, dat er toorn is, en wie schrijft: "Wij zullen van deze toorn behouden worden", die
142
moet toch geloven, dat hij gedurende heel zijn leven aan deze toorn blootstaat. Immers de
Apostel spreekt van een behouden worden. Hij zegt niet, dat de toorn weg is, dat er in het
geheel geen toorn meer is. Hij zegt niet: u behoeft niets meer te vrezen, Christus heeft alle
toorn weggenomen, allen toorn gestild; maar hij zegt, dat wij van de toorn zullen behouden
worden; hij spreekt van de toekomst. Zijn mening is: wij verkeren allen nog in dit tijdelijke
leven, er is echter een eeuwigheid ophanden, daar zal God een iegelijk vergelden naar Zijn
werken. Wanneer wij echter de heiligheid van de wet in aanmerking nemen, en daarbij
ontwaren, hoedanig wij toch inderdaad zijn, en hoe wij ons ten opzichte van God gedragen,
dan kan het niet anders of de toorn Gods moet dagelijks op ons rusten; dan kan het ook op
de dag, dat wij voor God zullen komen, naar gerechtigheid niet anders, of de toorn Gods
zal ons moeten verslinden.
Deze waarheid lag diep in het hart van de Apostel, want hij heeft geen evangelie gepreekt,
waarbij de mens zich kan of mag verhovaardigen. Al de dierbare woorden van genade, die
hij uit Gods hart aan de Gemeente voorlegt, zijn allen woorden van troost, die hij
ontvangen heeft in het diepste gevoel, hoe het met de mens zo geheel en al uit is, en hoe
alles alleen van Gods ontferming afhangt. Maar juist dit diepe gevoel: - wij bederven het
alle dagen, en zoals God Gód is, kan Hij niet anders dan ons in Zijn toorn verslinden, heeft gemaakt, dat hij ook dieper naar waarheid en naar wijsheid Gods nagevorst en zo
menige vondst gedaan heeft. Zo vond hij dan ook dit, dat, of het ook al ogenschijnlijk
tegen de wet zijn mocht, dat wij van de rechtvaardige toorn Gods behouden worden, dit
nochtans zo geschieden zal, dat het volkomen aan de wet beantwoordt.
II.
Kan het waarlijk Gods wil zijn, om ons in Zijn toorn te verslinden, of is het Zijn wil, dat
wij van Zijn toorn behouden worden?
Hierop hebben wij het antwoord van Paulus in ons tekstwoord, dat het Gods wil is, dat wij
van Zijn toorn behouden worden. En dit antwoord vond hij in de wet zelf.
De wet kan niet zo onvoorwaardelijk onze verdoeming willen; zij vordert deze verdoeming
slechts in zoverre, als datgene niet vervuld wordt, wat de wet naar haar innigst wezen recht
heeft om te eisen.
Goed beschouwd bestaat de wet uit een reeks van beloften; volgens het Hebreeuws staat er
niet: gij moet niet, gij moet niet, maar: gij zult niet, gij zult niet begeren.
143
Het gaat dus daarom, of in waarheid deze beloften, naar welke wij echtbrekers de echt niet
breken, wij dieven niet stelen, wij doodslagers niet doodslaan, wij haters Gods en des
naasten God en onze naaste liefhebben, bij ons heerschappij hebben.
Een Wet, die uit zulke beloften samengesteld is, kan het niet anders dan goed met ons
menen, dat wij namelijk in zulke beloften zullen gelukkig zijn.
Bijgevolg is het de wet slechts om onze vrede en om ons geluk te doen; zij kan derhalve
niet willen, dat wij in de toorn vergaan.
Onze verkeerdheid en verdraaidheid bij de Wet, dat wij de vervulling in onszelf zoeken,
dat wij tegenover de wet vol hoogmoed zijn, dat wij de zonden aan de wet toeschrijven, dat
wij het niet willen verstaan en het nooit indachtig zijn, welk een verhouding wij tegenover
God hebben ingenomen, in welke stand wij tegenover Hem staan, dat wij niet in ootmoed
voor Zijn aangezicht wandelen, het niet erkennen, dat wij met onze gezindheid en ons
streven er altijd op uit zijn, onze zaligheid in eigen handen te houden en onder eigen ogen
te hebben, dat maakt, dat de wet ons haar vloek oplegt, en dat wij gedurig onder de toorn
leven.
Onze verkeerdheid en verdraaidheid, dat wij onze dood en onze algehele onbekwaamheid
niet erkennen, die maken het, dat waar wij een wet met zulken beloften horen, wij bij die
wet ook het leven zoeken (Gal. 3:21; Rom. 7:9; 4:15). Daarom gaan wij steeds onder de
toorn daarheen.
Desondanks heeft de wet tot haar doel, dat wij van haar vloek en van de toorn Gods
ontslagen en verlost worden. (Gal 4: 4)
Dezelfde Jehovah, Die in donder en bliksem en wolken tot Mozes sprak, zei temidden van
de wetgeving: het is goed, het behaagt Mij, dat het volk gezegd heeft: wij kunnen die stem
niet verdragen; een profeet als u, zal de Heere God hun verwekken. (Deut. 18: 17 vv.)
Van Sinaï af heette het: "Zij zullen Mij een heiligdom maken, dat Ik in het midden van
hen wone; naar al wat Ik u tot een voorbeeld dezes tabernakels en een voorbeeld van al
deszelfs gereedschap wijzen zal, even alzo zult gijlieden dat maken." (Ex. 25: 8, 9.)
Van Sinaï af heette het: Maakt een ark, maakt een verzoendeksel er bovenop, maakt een
tafel der toonbroden en een kandelaar, maakt een tabernakel, een woning van tien
gordijnen, maakt een altaar met hoornen aan zijn vier hoeken. (Ex. 25, 26 en 27.)
144
Van Sinaï af heette het: Maakt Mij een hogepriester en diens ambtsklederen, de borstlap
en de efod, al de heilige klederen, de zalfolie en het reukwerk. (Ex. 28.)
Van Sinaï af heette het: "HEERE, HEERE, God, barmhartig en genadig, lankmoedig en
groot van weldadigheid en waarheid. (Ex. 29:44 vv.; 34: 6; Lev. 27: 34.)
Van Sinaï af werd in de Tien woorden vijfmaal herhaald: "Ik ben de Heere uw God."
Een wet, die streng op de vervulling van elk van haar woorden blijft staan, moet
noodzakelijk die met haar toorn treffen, bij wie de vervulling van deze woorden niet wordt
gevonden; maar juist diezelfde Wet, die zoveel troostrijks gebiedt, kan eigenlijk niets
anders bedoelen, dan dat wij van deze toorn behouden worden.
Omdat echter de wet de volkomen uitdrukking van de wille Gods is, zo erkennen wij in de
samenstelling en de bewoording van alle haar geboden, dat deze wille Gods, dat wij van
Zijn toorn behouden worden, ons overal daarin tegenblinkt. Dit werd de apostel tot
klaarheid, en moet ook in ons tot klaarheid worden.
Aangezien wij echter vanwege onze gezindheid en onze gedragingen niet anders dan de
toorn Gods te verwachten hebben, en wij die toorn ook dag bij dag over ons verwekken en
op ons laden, zo gaat het daarom, hoe wij van de toorn behouden worden, zo dat dit
overeenkomstig de wet is.
III.
God heeft naar Zijn wet Éne verordend, Christus (d.i. een Gezalfde), opdat wij door Hem
van de toorn zouden behouden worden.
Van Sinaï af gaf God Zijn Tien woorden in even zoveel beloften, en gaf ons de vorm van
een verbond, waarnaar Hij ons genadig wil zijn. (Ex. 24:8; 34:27.) Hij wilde Zelf in ons
wrochten, wat Hij in Zijn verbondswoorden beloofd had. Want de verbondswoorden, zij
waren een getuigenis tegen ons, dat wij geen van dezelve vervulden; een getuigenis waren
zij ook voor ons, dat zij nochtans in vervulling zouden komen.
Van Sinaï af gebood Hij in Zijn wetgeving de ark te maken, waarin deze getuigenis liggen
zou. Van Sinaï af gebood Hij het verzoendeksel te maken, alsook de herinnering aan Zijn
rust. (Neh. 9: 13 vv.; Hebr. 4:2 vv.)
145
Verlegen, verbrijzeld en bekommerd als de ziel is bij het diepste gevoel van de
verlorenheid, moet het haar daarom gaan, uit het Woord zelf het te vinden, er een woord uit
te hebben, dat zij niet zal omkomen onder de last van Gods toorn. Het moet de ziel daarom
gaan, een woord te hebben, een verordening Gods, waarop zij zich, als overeenkomstig de
Wet, verlaten kan, dat zij eenmaal van de toorn, die zij met haar overtredingen verdiend
heeft, behouden worde. En dit woord, deze verordening heeft de Apostel gevonden in
dezelfde bevelen, die God door Mozes aan Israël bekend maakte.
Was toch immers alles naar een beeld gemaakt, dat de Heere aan Mozes op de berg
getoond heeft; en zo gelden de bevelen dan in waarheid niet de schaduwen, maar het beeld
zelf. (Hebr. 8: 5; 10: 1; Col. 2: 17.). Zo moest in de nood van zijn ziel de vraag bij de
Apostel opkomen: wat stelde dan dit beeld voor? ... Toen ging de hemel voor hem open, en
hij verstond waarom het aangezicht van Mozes zo glinsterde: hij zag de heerlijkheid van
Jezus. 2 Kor. 3. Hij zag, dat dit beeld niet anders was dan het beeld van de Gezalfde;
Christus zag hij in de ark der getuigenis, in het verzoendeksel, in de gehele tabernakel;
Christus zag hij in de hogepriester, in het altaar, in de heilige klederen, in de zalfolie, in de
wolk, die de tabernakel vervulde. In de ganse verordening van deze tabernakel zag hij
Christus, en hij kon begrijpen, waarom de engelen de gehele Wet, in al haar
bijzonderheden, stuk voor stuk aan Mozes voorgelegd hadden. Hij zag het in, waarom de
tabernakel en alles wat daarin was, met al Zijn gereedschappen, met zalfolie gezalfd en
alzo geheiligd werd. Hij zag het in, waarom ook Aäron, de hogepriester, met zijn zonen
geheiligd werden met deze zalfolie. Dat was alles voor hem: Jezus, de Gezalfde.
Nee, zo moest de gevolgtrekking bij hem wezen: al hebben wij ook volgens de wet niets
dan toorn te verwachten, daar wij in onszelf door onze overtredingen God tergen en
noodzaken Zijn toorn op ons te leggen, omdat wij toch verschuldigd zijn "om te blijven in
al hetgeen er geschreven is in het Boek der Wet om dat te doen," om dat gedaan te
hebben, - zo zullen wij nochtans van deze toorn behouden worden. Zo heeft God het Zelf
naar Zijn wet verordend. Want bevolen heeft Hij in Zijn wet een tabernakel, een
verzoendeksel te maken, een hogepriester te bestellen en alles met zalfolie Hem te heiligen.
Dit had Hij niet gedaan, als Hij niet daardoor in al deze dingen de Weg en het Middel had
willen aanwijzen, waardoor wij Zijn toorn ontgaan. Dat is de Gezalfde, Welken de vader
Zich geheiligd en in de wereld gezonden heeft. (Joh. 10: 36.)
Het is dus naar Gods Wet, dat wij dit goede toevoorzicht hebben kunnen, dat ons de toorn
Gods niet verslinden zal. Want het einde der wet is Christus en niet wij. En omdat Christus
146
het einde der wet is, dan is er geen keuze dan tussen deze beide: óf deze toorn Gods te
loochenen en in eigen krachtsinspanning de waan te voeden, dat wij rijk zijn en verrijkt
(Openb. 3: 17), - óf, bij de erkenning dat wij ellendige mensen zijn, dat wij de wet niet
vervullen en daarom aan de toorn Gods onderworpen zijn, Dien te erkennen, door Wie wij
van de toorn behouden worden, en Wie God juist daartoe, naar dezelfde Wet, verordineerd
heeft.
Dat heeft ook Zippora verstaan, toen de Heere Mozes doden wilde, en zij Gersom besneed
(Ex. 4:25).
Zo heeft ook Mozes het verstaan, toen hij, terwijl in de toorn des Heeren de plaag onder het
murmurerende volk had aangevangen, aan Aäron het bevel gaf, dat hij het wierookvat zou
nemen, er vuur in zou doen en reukwerk daarop leggen, en dan haastelijk tot de gemeente
zou gaan, om die te verzoenen, zodat Aäron tussen de doden en de levenden stond. (Num.
16: 4l-48.)
Ook heeft Job het zo verstaan, die, als de dagen der maaltijden van zijn zonen omgegaan
waren, dan heenzond en hen heiligde, des morgens vroeg opstond en brandofferen offerde
naar hun aller getal. Want, zo staat er, Job zeide: "Misschien hebben mijn kinderen
gezondigd en God in hem hart gezegend. Alzo deed Job al die dagen." (Job. 1: 5.)
Ook koning Josia, zoals voor hem Hiskia, verstond het. Want toen het Wetboek gevonden
werd en hij de woorden der wet hoorde, zo scheurde hij zijn klederen en hij
verootmoedigde zich, maakte een verbond met de Heere, hield de Heere Pascha en slachtte
het Pascha. (2 Kon. 22: 11; 23: 21.).
Was dat niet het erkennen van Hem, door Wien wij van de toorn behouden worden? Of op
welke wijze worden wij door Christus behouden van de toorn? Is het niet, omdat Hij de
Eerstgeborene is uit de doden? (1 Thess. 1:10; Rom. 4:25).
Duiden de woorden der wet ons niet aan als dezulken, die andere goden voor Gods
aangezicht hebben, die zich beelden vormen van de zaligheid, maar het is niet de zaligheid
Gods, het is niet een afhangen van de Heilige Geest! Wijzen de woorden der wet ons niet
aan als dezulken, die gedurig een andere naam heiligen, dan de Naam Gods; als dezulken,
die niet in Zijn rust blijven, die niet aan de verordeningen gehoorzaam zijn, die Hij
ingesteld heeft? Bestempelen ons de woorden der wet niet met de naam van moordenaars,
echtbrekers, dieven, valse getuigen en van mensen, die ontevreden zijn met datgene wat
God aan ons, aan een iegelijk als het Zijne, gegeven heeft? Kunnen wij daarbij iets anders
147
dan de toorn Gods verwachten? En als nu dezelfde woorden desniettemin evenveel
beloften zijn, is het dan niet openbaar, dat, - indien niet Christus door Zijn opstanding uit
de doden deze beloften in ons, voor zover wij in Hem gevonden zijn, vervuld had, - wij ons
gehele leven door aan niets anders dan aan toorn te denken hebben? En is het anderzijds
niet ook naar deze woorden openbaar, dat, omdat Christus uit de doden opgestaan is en Hij
de beloften in ons gewrocht heeft in Zichzelf (Ef. 5: 27; Titus 2: 1 4. ), het overeenkomstig
de wet alleen door Hem is, dat wij van de toorn Gods behouden zullen worden?
En er is daartoe voldoende grond, want:
IV.
Wij zijn gerechtvaardigd geworden in Zijn bloed.
Want ook dit, dat wij gerechtvaardigd zijn geworden in Zijn bloed, is overeenkomstig de
Wet. Toen naar Gods bevel de gehele tent der samenkomst gereed en opgericht was, liet
God aan Mozes horen wat nu in die tent moest gedaan worden. En nadat de wolk de
tabernakel vervuld had, - nadat alzo de openbaring van de Christus, Die in het vlees komen
zou, gegeven was, - sprak God tot Mozes, die vanwege de wolk niet in de tent had kunnen
blijven (Ex. 40: 34 en 35), voor de deur hiervan. (Lev. 1: 1.) En wat sprak Hij dan toen?
Hij sprak van niets dan van zonden en wederom van zonden, en van niets dan van bloed en
wederom van bloed, van niets dan van vergeving van zonden en wederom van vergeving
van zonden, van niets dan van onreinheid en reiniging en wederom van onreinheid en van
reiniging en heiliging door dit bloed.
En waarom door bloed? Zo wilde de wet het, zo wilde de Geest der heiliging het. Zo is het
naar het wezen Gods, zo naar eeuwige gerechtigheid.
"In het bloed is de ziel", lezen wij in de Wet; en wederom: "de ziel des mensen is zijn
bloed." (Lev. 17:11 en 14.) En nu onze ziel, ons binnenste, hoe ziet het er voor God uit? Is
het niet geheel van God af? Dood is het, geheel dood, zoals God gezegd heeft: "Ten dage
als gij daarvan eet, zult gij de dood sterven." (Gen. 2: 17.) Is echter het lieve ik geheel
dood, zoals een lijk dood is, is het zonder werkzaamheid, zonder beweging en gevoel? Of
is het niet veeleer zo er mee gesteld, dat het slechts doet wat tegen God in is en voor Hem
een gruwel, dat het zich enkel roert en beweegt, om God te wederstreven en Hem tegen te
spreken, dat het slechts daarvoor gevoel heeft, om het gehele Wezen Gods, Zijn waarheid,
148
heiligheid en gerechtigheid te loochenen? Zijn wij niet in de meest eigenlijke zin van het
woord moordenaars van God geworden? Is het gedichtsel der gedachten en overleggingen
onzes harten wel iets anders dan God moorden, Hem van de troon stoten? Ligt niet op de
bodem des harten de gedachte: er is geen God?
Mogen wij naar de eeuwige wet van gerechtigheid maar zo voortleven? Of zal niet
veelmeer, opdat God Gód blijve, ons binnenste ik ter aarde moeten uitgestort worden, zodat
daarvan niets meer in ons overblijve? "Wie mensenbloed vergiet, diens bloed zal door de
mens vergoten worden", zo staat geschreven (Gen. 9: 6). En wat zal dan met hem
gebeuren, die zijn God heeft vermoord? Zal diens bloed in hem blijven? Zal zo'n schepsel
zijn binnenste ik behouden, en God Zijn hemel verlaten, Zich in de afgrond laten werpen,
en de mens zich op Gods troon zetten?
Of zal God de ziel des mensen vernietigen, de geest vernietigen, die van Hem uitgegaan is?
Of waar moet het heen met zo'n onreine ziel, die zich met Gods bloed heeft bezoedeld?
God heeft raad en weg geweten, om de ziel van de mensen niet te vernietigen, maar de
onreinheid van de mens geheel van hem weg te nemen en hem zo te formeren, dat hij een
meesterstuk van Zijn genade is.
Zo staat er geschreven: "Het bloed van Jezus Christus, Gods Zoon, reinigt ons van alle
zonden" (1 Joh. 1: 7), en in onze tekstwoorden heet het: "Wij zijn gerechtvaardigd
geworden in Zijn bloed." De Zoon heeft Zijn eigen Ik er aan gegeven; Hij heeft niets willen
weten noch van goed, noch van kwaad. Hij heeft alleen daarnaar gevraagd, wat des Vaders
woord en wil was; daarbij alleen is Hij gebleven; Zijn leven heeft Hij overgegeven, opdat
het leven uit God voor ons er zijn zou in Hem; Zijn ziel, Zijn bloed heeft Hij ter aarde
uitgegoten voor ons (Jes. 53:12), opdat wij, die met ons ik God in de weg staan, nu uit de
weg zouden genomen zijn. Onze straf, dat is onze dood, het onreinste wat er in Gods ogen
is, heeft Hij op Zich genomen, en is voor ons in de dood gegaan (Hebr. 2: 9), opdat Hij ons
leven zijn zou. Zo zijn wij dan met onze onreinheid weggenomen uit de weg, waarop wij
tegen God zijn. En is Hij de Weg, door Welke wij tot God komen, en waardoor het eeuwig
voornemen van Zijn genade bevestigd wordt. Zo zijn wij met onze leugen, waarin wij God
niet willen houden en erkennen voor Dien, Die Hij is, uit het midden weggedaan, en Hij,
Christus, is de Waarheid, Die voor ons in de waarheid is staande gebleven, opdat wij
geheiligd zouden zijn in waarheid. Ja, in Zijn bloed zijn wij afgewassen en geheiligd, zijn
wij gerechtvaardigd, dat is, aan de wet gelijkvormig geworden. Want niet ons bloed heeft
de wet gewild, maar het bloed der bokken en kalveren, dat zag op het bloed van Gods
149
Zoon, want daarop doelde de Wet. Wie met dat bloed besprengd was, die was rein, die ging
gerechtvaardigd naar zijn huis, tegen die was de wet niet.(1 Kor. 6:11; Hebr. 9:14, 21, 22; 1
Petrus 1: 2.)
Dat daarom de rechtvaardiging in het bloed "naar de Wet" is, en dat hij, die zó
gerechtvaardigd was, in een toestand van overeenstemming met de wet was gekomen, zal
na de gemaakte opmerkingen u wel duidelijk geworden zijn.
Intussen zal het menigeen nog niet zo duidelijk zijn, waarom juist bloed daartoe
noodzakelijk was.
Ik zal het u door een beeld uit het dagelijks leven trachten duidelijk te maken. Als wij een
werk te verrichten hebben, wat noodzakelijk gereed moet zijn, en er staat ons iemand in de
weg, die ons bij dit werk hinderlijk is, dan hebben wij geen rust, voordat die persoon uit de
weg is.
Omdat wij nu God op gelijke wijze in de weg staan, altijd Zijn raad verhinderen, altijd Zijn
woorden tegenspreken, ons onophoudelijk tegen Zijn doen verzetten, zo moesten wij, opdat
Hij nochtans die raad volvoere, voor Hem uit de weg. Hij wilde ons echter niet vernietigen,
maar in onze plaats en voor ons Zijn eigen Zoon uit de weg doen. Bij God is echter
niemand uit de weg, tenzij deze zijn leven eraan gegeven heeft. En het leven wordt er niet
aan gegeven, wordt niet in waarheid uitgegoten, tenzij dat het bloed uitgegoten wordt.
Wordt dit echter voor God uitgegoten, dan is daar in plechtigheid voor hemel en aarde
verklaard: "De mens is weg, en God is God gebleven!"
Dit kon op tweeërlei wijze geschieden: óf, dat ons bloed ter aarde werd uitgegoten; dan
waren wij echter verloren, want dan waren wij in onze dood gebleven, en zouden geen
gerechtigheid des levens hebben, daarbij zouden wij alleen boeten voor eigen zonden; óf
wel, de Zone Gods, de Rechtvaardige voor de onrechtvaardigen, moest Zijn bloed voor ons
laten uitgieten, moest Zich voor ons uit de weg laten ruimen, opdat God Hem daarna uit de
doden opwekte, en wij met Zijn onschuld en heiligheid bedekt zijn zouden, met de
onschuld en heiligheid van Hem, Die gans geen zonde gekend heeft.
En nu nog iets. Om onszelf te handhaven, hebben wij God niet geloofd; en om onszelf
staande te houden, geloven wij uit onszelf God nooit; en in onze eigengerechtigheid
kunnen wij het niet aannemen, dat wij God in de weg staan, terwijl wij altijd bij het doen
150
van Zijn geboden vragen: wat hebben wij er van, en wij willen niets doen, als wij niet van
tevoren kunnen berekenen, wat wij er door verkrijgen zullen.
Naar Gods gerechtigheid is echter zo'n Gode-geloven vereiste, waarbij iemand God tot in
de dood toe gehoorzaam is, in welke dood hij toch niet kan zien wat hij er van heeft, maar
hij moet het geloven, voordat hij sterft. Nu heeft Christus Gode geloofd, dat Hij juist dan
Gods raad tot onze zaligheid uitvoeren zou, als Hij in de woorden des Vaders bleef, die het
zwaarste lijden en de dood aan het kruis van Hem voorzegden. (Joh. 12:27. Matth. 26:42
en 54.) Zo is het dan door het geloof van Jezus Christus, toen Hij Zijn bloed ter aarde heeft
laten uitgieten, dat God weder tot Zijn recht gekomen is en wij rechtvaardig geworden zijn,
rechtvaardig geworden in Zijn bloed. (Vergelijk Rom. 5:19 met Fil. 2:8. Hebr. 12:2.)
Wij zijn nu, dat is heden, gerechtvaardigd geworden in Zijn bloed, zoals de Apostel zegt;
want overal, waar deze prediking komt en geloofd wordt, daar is het voor een iegelijk die
gelooft de waarheid, dat hij gerechtvaardigd is. De Apostel verstaat bovendien onder het
"nu" de tegenwoordige tijd in tegenstelling met de vroegere bedeling, waarin men alleen
het bloed der bokken en kalveren zag; wat deze bokken en kalveren voorbeeldden en
betekenden, dat is (zo bedoelt hij) nú geheel vervuld.
In dit ons rechtvaardig-zijn in Zijn bloed ligt voor ons voldoende grond, dat wij van de
toorn behouden worden; want wanneer onze Heere Jezus Christus ons zo genadig geweest
is, dat Hij Zijn bloed voor ons vergoten heeft, opdat wij daarin met de wet in
overeenstemming zouden zijn, zodat de wet niets tegen ons heeft, hoeveel te meer zal Hij,
als de uit de doden opgewekte en ter Rechterhand des Vaders verhoogde Verlosser en
Zaligmaker er voor zorgen, dat Hij ons zo onder de koninklijke heerschappij van Zijn
genade bewaart, dat, als wij eenmaal voor God verschijnen zullen, geen toorn ons
verschrikken en verteren zal. Maar dat wij als gezegenden van Zijn Vader om Zijnentwil,
omdat de Vader in de arbeid van Zijn ziel een welgevallen heeft, met Hem alles beërven
(Rom. 8:34; 1 Kor. 1:8; Hebr. 9:28). Want Hij, Die ons van de toekomenden toorn heeft
verlost en ook zal bewaren: Zijn Naam is Jezus. Het Lam zij lof en heerlijkheid!
Wat ik in deze ure u heb voorgehouden, heb ik daarom u voorgehouden, opdat een iegelijk
het wete en bekenne, dat, waar liefde tot gerechtigheid is, deze liefde zich daarin
openbaart, dat zij van het diepst gevoel doordrongen is, dat het er met Gods wet nauw op
aankomt. En dat te meer, naarmate een mens innerlijk die waarheid verstaat, dat in de Éne,
dat is in Christus, alles in orde is. Daarom is ook de erkenning van de genade van de Heere
151
Jezus Christus en van de liefde Gods alleen daar in waarheid, waar men van zichzelf
bekent: "Heere, ik ben niet waardig dat Gij onder mijn dak zoudt inkomen." (Luk. 7:6).
Hij, die zich bewust is van zijn verlorenheid, die Zijn zonde kent en niet verzwijgt, zal God
dienen met vrees en beven en toch ook met blijmoedigheid, omdat hij weet, om Wiens wil
hem, hoewel hij de toorn verdiend heeft, het "welkom" hierboven wacht.
De Heere Jezus Christus Zelf geve het u te verstaan en te bewaren!
AMEN.
152
10. Romeinen 8:28
Gehouden te Elberfeld 2 Augustus 's voormiddags.
Hetgeen gezongen werd is onbekend.
In de oude uitgave van het "Eerste Twaalftal" No. 6; in de "Zwanzig Predigten" No. 6.
"Uitverkorenen Gods, heiligen en beminden." Zo heten wij, die op de Heere wachten, zo
worden wij bij herhaling in Gods Woord aangesproken. "Groet alle heiligen" - is een
geliefkoosde uitdrukking van de Apostel Paulus, en wederom: "u groeten al de heiligen."
Zo reisde hij eens naar Jeruzalem, om in de behoeften "der heiligen" te voorzien. 1 Kor.
16:1; Rom. 15:31. De gelovigen heten bijna altijd bij de Apostel "heiligen", en dan niet
"gelovigen en heiligen", maar "heiligen en gelovigen." In de Brief aan de Romeinen
schrijft hij, dat de Geest in alle omstandigheden naar God voor "de heiligen" bidt. (Rom. 8:
27.)
Maar, zal menigeen vragen: wat zijn toch "heiligen"? Ik gevoel mij niet heilig, ik ben
onheilig, God alleen is heilig!
Stil! Wanneer u het verstaat, zoals het verstaan moet worden, dat God heilig is, dan zult u
ook weten, dat u een heilige Gods bent. Er is een tijd, waarin de heiligheid Gods voor ons
wat verpletterends heeft, zodat wij uitroepen: "Wee mij, ik verga!" (Jes. 6:3, 5.) Daarop
volgt echter een tijd, waarin de heiligheid Gods ons bemoedigt en opbeurt. Alles hangt
daarvan af, in welke verhouding de mens tot God staat. Zolang hij met zijn ogen op zonde,
dood en ellende staart, en hij de vijanden en schuldeisers zelf uit het huis wil verdrijven;
zolang hij meent dat het Woord der genade niet overvloedig genoeg is om zijn grote schuld
te dekken, en de macht der genade niet machtig genoeg, om aan alle vorderingen te
voldoen; dat is: zolang de mens meent, dat zijn zonde groter is dan de genade, en het
zichtbare nog enige macht op hem zou kunnen uitoefenen, - zolang heeft de heiligheid
Gods iets voor hem, dat hem slechts te meer angstvallig maakt. Is echter de Zon des
Woords over hem opgegaan (Mal. 4:2), dan ziet hij weldra de heiligheid Gods in het licht
van deze Zon. Gods heiligheid is hem dan de vurige liefde van God, die er op uit is de
mens zo te stellen, dat de zonde door gerechtigheid van hem weggenomen, en zijn ellende
153
in een volkomen verlossing veranderd is, en dat elke benauwdheid voor Gods machtige
betuigingen van Zijn vrede geweken is.
Er is wel geen vader, die niet voor zijn zoon, geen moeder, die niet voor haar dochter
zondagse kleren gereed heeft. Al naar dat het vermogen van de ouders is, is het ook hun
behagen, dat de kinderen overeenkomstig hun stand gekleed gaan. En zou dan de grote
God voor Zijn hulpbehoevende schepselen geen zondagskleed gemaakt en het hun niet
aangedaan hebben of nog aandoen?
‘O ja,’ antwoordt u in uw binnenste, ‘een eeuwig zondagskleed, een eeuwig, een eeuwig,
want in het Koninkrijk Zijner genade zijn geen werkdagen!’ Zo is het, maar dan is toch ook
de heiligheid Gods wat zoets en liefelijks! Ja, dat is zij. Jammer maar, dat wij het vaak zo
laat inzien. Is dat een goede moeder, die haar kind in de onreinheid laat zitten, of is dat een
goede moeder, die er steeds op uit is te zorgen, dat haar kinderen rein en bijgevolg gezond
zijn? Is dat een liefhebbende vader, die zelf goed gekleed is, en zijn zoon in lompen laat
rondlopen, of is dat een goede vader, die zijn zoon gekleed wil hebben, zoals hij zelf
gekleed is? Maar wat drijft de ouders toch, dat zij bij hun kinderen de reinheid en de orde
zo handhaven? Ja, wat drijft de dieren, dat zij hun jongen en zichzelf reinigen? Het is de
liefde tot onderhouding van het leven. Is het dan bij de grote God iets anders, dan Zijn
eeuwige liefde, dat Hij gezegd heeft: "Wordt heilig, want Ik ben heilig!"2
Wij verstaan het wel van de natuurlijke dingen, maar niet zo gemakkelijk van de
geestelijke. Dat doet het bedenken des vleses, hetwelk vijandschap is tegen God. En dit is
het bedenken des vleses: dat het de ongerechtigheid aan de hand houdt; en door deze aan
de hand te houden, wil het niets van heiligheid weten. Trouwens een mens moet ook van
heiligheid niets willen weten; maar hij, die in waarheid niets daarvan weten wil, waar het
eigen roem zijn zou, die wil juist alles daarvan weten, want hij beseft, welk een troost er in
ligt, een "heilige Gods" te zijn.
Want die benaming "heilige" heeft iets lieflijks, zo iets opwekkends en troostrijks in zich,
dat men niet zo dadelijk er in zoeken zou. Bij "heilige" denkt men altijd aan zedelijke
volmaaktheid. Denk u echter daarbij aan de liefde Gods! Want degenen, welke Hij heilig
heet, heet Hij daarom zo, omdat Hij Zich voor hen niet geschaamd maar hen aangenomen
heeft, en hun de verzekering van Zijn vrede doet toekomen. Omdat dus Zijn Woord tot hen
is gekomen, daarom zijn zij heilig. Nu, houdt u het daarvoor, u bij wie het om heiligheid
2
In het Hebreeuws betekent het grondwoord, waarvan het bijvoeglijk naamwoord "heilig" afgeleid is,
eigenlijk vegen, afvegen, poetsen rein, zuiver, schoonmaken. Ook in het Grieks beduidt "heilig' eigenlijk:
rein, zuiver, louter.
154
gaat, houdt het daarvoor, dat u heilig bent, omdat het Woord tot u gekomen is. Want het
Woord overdekt hen met Zijn heerlijkheid. Diegenen nu, die het Woord met Zijn
heerlijkheid overdekt, zijn juist daarom in de ogen Gods heilig, omdat zij zichzelf in geen
dele kunnen helpen, maar zeer zwakke vaten zijn. Daarom wordt ook niet gezegd: de
heiligen kunnen zichzelf er doorheen slaan, maar: de Geest bidt voor hen naar God, zoals
het Gode welgevallig is. "Heiligen" zijn dus de zodanigen, die volkomen gezondheid nodig
hebben en uit de grond van het hart daarnaar verlangen. (Psalm 86:2; 119: 176.) Het is er
hun om te doen, dat zij voor God wandelen, zoals het Gode behaagt (2 Kor. 5: 9). Zij zijn
echter juist hierom menigmaal aangevochten, dat het heen niet zo gaat, als het wel moest.
Het gaat er hun om, dat hart en wandel naar God, dus Hem welbehaaglijk is. Dat vinden zij
echter bij zichzelf niet; met welken troost zij echter onder dit alles door God getroost
worden.
En wat Hij voor hen doet, willen in dit uur met elkaar overwegen.
Tekst: ROMEINEN 8: 28.
"En wij weten dat dengenen, die God liefhebben, alle dingen meewerken ten goede,
namelijk dengene, die naar Zijn voornemen geroepen zijn."
Naar de betekenis van deze woorden wordt het onderwerp van onze overdenking
uitgedrukt in deze volzin:
Diegenen, die God liefhebben, maken heerlijke ervaringen, hoe alle dingen hun meewerken
ten goede.
Wij zullen deze stelling ophelderen naar haar onderscheidene delen en gezichtspunten.
I.
"Wij weten het" zegt de Apostel. Wanneer hij zegt: wij weten het, dan spreekt hij van de
ervaringen, die de gemeente en hijzelf ten opzichte hiervan gemaakt hebben. Weten wij het
ook? O ja, velen onder ons kan bij het terugzien op de wegen, die hij doorgemaakt heeft,
met een bewogen en dankbaar hart juichend uitroepen: "Ja, wij weten het!"
Weliswaar weet een mens het niet, wanneer hem alle wateren over het hoofd gaan, en hij
met Jakob moet uitroepen: "Al deze dingen zijn tegen mij." (Gen. 42: 36.) Nee, wij weten
155
het niet in de bange ure van aanvechting, als wij in kruis, nood en lijden ons bevinden; wij
weten het niet, als angst, hartenleed en droefheid ons deel zijn: wij weten het niet, als de
treurige gewaarwordingen, wat voor mensen wij zijn, onze ziel vervullen. Dan weten wij
niets, dan dat ene: "Wee mij, ik verga". Dan weten wij van niets dan van vrezen, van
ondergang, van een geheel en al verloren-zijn: "Heeft Hij, Zijn barmhartigheid dan zo
geheel toegesloten? Is Hij dan niet meer gedachtig de trouw vanouds, en de goede
beloftenissen, die ik toch weet, dat Hij mij gegeven heeft?' Dan weten wij, God zij geloofd!
toch nog één ding: een schreeuw uit de diepte, waarvan wij zelf niet weten, hoe wij die
uitstoten. Dan weten wij één ding: dat het Woord van Hem, Die in de hoge woont,
waarachtig is, al zouden wij ook te midden van dit weten daaraan twijfelen. (2 Kor. 1: 9.)
Dan weten wij, dat Hij Zich toch nog tot een Toevlucht gesteld geeft; en die uitingen van
vrees en twijfeling, die klachten en uitingen van hopeloosheid, die tranen in banden des
doods, dat stom-zijn, dat dulden, en echter bij dat alles dat vasthouden aan Zijn waarheid,
aan de waarheid Zijns Woords (Rom. 4: 18). Dat alles neemt Hij aan als zo vele machtige
aanvallen op Zijn hart, dat beschouwt Hij als een sterk roepen tot Hem, hetwelk dag en
nacht tot Hem opklimt (Luk. 18:7), als een roepen uit de diepte tot de macht van Zijn
genade en waarheid!
Ach, wat zullen wij de duivel, de aanklager der broederen, voorhouden? Wat zouden wij
hen voorhouden, die zo graag zouden roepen: "De Filistijnen over u, Simson!" Nee,
waarlijk, wij hebben deze gevolgtrekking: "alle dingen moeten meewerken ten goede" laat mij zeggen - zo maar niet in de zak. Nee, het is geen zaak van het verstand, zodat wij
er te allen tijde maar aanstonds mee gereed zijn, om elke nood en dood, elke zielenangst
daarmee als het ware van ons af te schudden! O, die kan wel een lied zingen, die het gevaar
op een afstand beschouwt, of het gevaar gelukkig ontkomen is, maar die zich in lijden
bevindt, er midden in is, zulk één vergaat horen en zien, zulk één ontzinkt het hart, zulk
één begeeft de moed. "Gij had mijn berg door Uw goedgunstigheid vastgezet, maar toen
Gij Uw aangezicht verbergde, werd ik verschrikt," zegt David. (Psalm 30: 8; 31: 23.)
Ach, wat weten wij, wanneer het er op aankomt? Maar wél ons: Eén heeft hier bij ons
woning gemaakt, Zijn Naam is Heilige Geest, Die weet het! Die brengt ons steeds een oude
Bekende in herinnering, te weten Dien, Welken wij van den beginne gekend hebben. 1 Joh.
2:13, 24. Die ons ook in moedersschoot geformeerd heeft, Die ons gekend heeft, voor wij
nog het daglicht aanschouwden. En te midden van onze radeloosheid doet die Geest, als
wij niet eens weten wat wij bidden zullen, ons uit de beklemde borst een noodpijl
156
opschieten tot Zijn Troon. En een: "O God!" Een: "Mijn God, mijn God! Waarom ...?"
Een: "Gij God Almachtig, Gij Die mij zo menig Eben-Haëzer hebt laten oprichten, wees
mij genadig! red mij, breng Gij mij tot eer, opdat Uwe vijanden over mij niet juichen!" Dat
verstaat Hij recht goed, Hij Die in de hemel woont. En een: "Nu zal Ik tonen, wat Ik
Mijnen beminde doen zal!" Dat kennen wij. (Jes. 33: 10; Psalm 91: 14, 15.)
II.
Het gaat altijd door de diepte heen, als wij zullen ondervinden, dat alle dingen ons
meewerken ten goede. Dat het er zo toegaat, is een waarheid, waarover wij ons verblijden,
als de nood doorgestaan is. Want wie is er ooit te schande geworden, die op de HEERE
Heere zijn betrouwen gesteld heeft? Wie roept niet daarna uit: "Het is mij goed, dat ik
verdrukt ben geweest, want eer ik verdrukt werd, dwaalde ik." (Psalm 119:71 en 67.) Wie
zingt niet tenslotte: "Och Heere! zekerlijk, ik ben Uw knecht; Gij hebt mijn banden
losgemaakt!" (Psalm 116:16) en: "In benauwdheid hebt Gij mij ruimte gemaakt!" (Psalm
4:2) en: "Mijne ziel, keer weder tot uw rust, want de Heere heeft aan u welgedaan; want
Gij, Heere, hebt mijn ziel gered van de dood, mijn ogen van tranen, mijn voet van
aanstoot." (Psalm 116:7 en 8.)
III.
Ik heb gezegd, dat wij zulke heerlijke ervaringen maken, dat ons alle dingen meewerken
ten goede. Maar hoe? De Apostel zegt niet "ons"; hij zegt "dengenen, die God liefhebben",
de God-liefhebbenden. Zekerlijk, dat is ook mij opgevallen, dat dezelfde Apostel, die aan
het einde van dit hoofdstuk gezegd heeft: "Ik ben verzekerd, dat noch dood noch leven,
noch engelen noch overheden noch machten, noch tegenwoordige noch toekomende
dingen, noch hoogte noch diepte, noch enig ander schepsel ons zal kunnen scheiden van de
liefde Gods, welke is in Christus Jezus onze Heere", hier niet heeft geschreven: "Want wij
weten dat ons", maar: "Wij weten, dat dengenen, die God liefhebben, alle dingen
meewerken ten goede." En ik zou proberen de oorzaak daarvan op te sporen, indien ik niet
reeds het antwoord gereed had.
157
Laat ons dat aan onze broeder, aan onze naaste prijzen, dat hij God liefheeft, - zoals
Eliëzer, de huisknecht van Abraham dat deed, die voor de oren van Laban en Bethuël aan
Abraham deze woorden in de mond legt: "De Heere, voor Wiens aangezicht ik gewandeld
heb" (Gen. 24: 40), hoewel Abraham gezegd had: "De Heere, de God des hemels, Die mij
uit mijns vaders huis en uit het land mijner maagschap heeft genomen" (Gen. 24: 7), die
ook tot God bad: "Heere, God van mijn heer Abraham, doe mij toch heden ontmoeten" - en
niet: "Heere, mijn God!"
Laten wij dit bij onze naaste prijzen, zeg ik, zoals de knechten van Cornelius tegenover
Petrus hun hoofdman prezen, zeggende: "Hij is een rechtvaardig man en vrezende God!"
(Hand. 10:22.) Maar moeten wij van onszelf spreken, dan zeggen wij: "Ik heb lief.... want
de Heere hoort mijn stem, mijn smekingen" (Psalm 116:1) dan laten wij dat woordje God
weg, en halen daar een streep door onze liefde, roemen echter Zijn liefde, de liefde Gods,
dat Hij een getrouw Heere en Heiland is, Die onze stem hoort en ons gebed niet verworpen
heeft.
Wie dat verstaat, die heeft God lief, die is een van "degenen, die God liefhebben." Alleen
dan zal men met David zeggen: "Ik was mijn handen in onschuld, en ik ga rondom Uw
altaar, o Heere" (Psalm 26: 6), "De Heere vergold mij naar mijn gerechtigheid, Hij gaf mij
weder naar de reinheid mijner handen" (Psalm 18:21), wanneer de duivel het bij hem op de
spits drijven wil. Want dan weet hij wel, dat het er door die vijand op toegelegd is, om die
gerechtigheid te roven waarmee de Heere HEERE Zijn in zichzelf naakte kinderen
koninklijk bedekt.
IV.
Wij zeggen dus: dat wij de ondervindingen opdoen, dat ons alle dingen meewerken ten
goede, en dat wij daarin de liefde Gods kennen. En wie deze kent, die zal daarnaar niet
vragen, of hij tot degenen behoort, die God liefhebben. Het is hem een eeuwige troost
zulke ervaringen te hebben, om het aan anderen te kunnen meedelen: Ziet, welk een liefde
ons de Vader gegeven heeft! Niettemin wil ik het wel zeggen, wie het zijn, die God
liefhebben. Die God liefhebben kennen dit woord: "De heiligheid is Uwen huize sierlijk,
Heere, tot lange dagen." (Psalm 93: 5.)
Maar hoe, de heiligheid? Ja gewis; immers voor dengenen die God liefhebben, is de zonde
geen scherts; geen scherts dat diepe gevoel van hun ellende; geen scherts de nood en angst,
dien zij doormaken; geen scherts, als zij met duivel en dood te kampen hebben.
158
Duizendmaal mogen zij gered zijn van schipbreuk, en adderbeten hun niet geschaad
hebben; als de weg naar Rome gaat, dan ontzinkt hun toch altijd de moed. Wat wil dan dit
beangste en bevende schepsel? "Laat mijn ziel leven, en zij zal U loven, en laten Uwe
rechten mij helpen!" (Psalm 119: 175.) O, naar licht en lucht zucht dat schepsel in zijn
duisternis en in zijn dood, omdat hij het leven kent. Het wil zondigen, - en nee - toch wil
het niet zondigen. In gerechtigheid wil het bevonden zijn; niet in Zijn gerechtigheid, die uit
werken der Wet is, nee, daarmee is het gedaan, die gerechtigheid is verloren, - in
gerechtigheid, die uit God is in Christus, daarin wil dat schepsel eens voor altijd bevonden
zijn. En is het dat het onreinheid wil, het wil nochtans geen onreinheid, maar heiligheid.
Geen dood wil het, maar leven; geen angst, maar blijdschap; niet blijven staan, maar jagen
naar het voorgestelde wit. Het gaat bij hem om verlossing, om waarheid, om genade en eer,
om overwinning, om de kroon der gerechtigheid. Als God en Zijn waarheid maar blijft, als
de Naam Jezus maar verheerlijkt wordt, en daarom Gods beloftenissen bij hem vervuld
zijn! Zo gaat het hem om het Woord, om God. Dat zijn degenen, die God liefhebben:
wormpjes, kruipend in het stof, roepend tot hun Schepper, de Almachtige en Waarachtige!
Hun gaat het om Zijn eer, Naam en goedertierenheid!
V.
Zijn wij nu zulke wormpjes, die zichzelf over niets kunnen heenzetten? Welaan, vernemen
wij het, dat ons alle dingen moeten meewerken ten goede.
Maar is dat niet te veel gezegd: alle dingen? Maak dan u voor uzelf een uitzondering op
dit: "alle" dingen, u, die hier met uw verstand oordeelt, dan zult u ten laatste nog voor dat
éne blijven staan. God beware u er voor, dat het u dan niet ga als Kaïn, die het in zijn
heiligheid zover gebracht had, dat hij zich tenslotte aan deze leugen overgaf, dat de zonde
van een mens te groot zou kunnen zijn, om hem vergeven te worden (Gen 4: 13). Maar
inderdaad alle dingen? Ja gewis, u, die vanwege uw zonde tot in de diepste diepte van de
hel bekommerd bent. Zie eens, was u hier niet met zonden gekomen, dan zou uw
wanhopige toestand niet meegewerkt hebben tot dat goede, dat u getroost naar huis gaat en
de last van al uw bezwaren afgewenteld is. Het zwaar gewicht der zonde drukt niet meer,
nee, er is een vrij ademen in de vrede Gods, dat men het de bomen en heuvelen wel zou
willen vertellen.
159
"Dus in waarheid: de zonde werkt mee ten goede?" Denkt iemand, "welnu, dan mag ik er
vrij op los zondigen, een mens is nu toch eenmaal niet anders; wat kan men ook anders van
zo'n verdorven dier verwachten, uiteindelijk moet toch alles ten goede uitlopen!"
Ei lieve, zo ziet het er met onze leer niet uit! Dwaal niet, God laat Zich niet bespotten. Ik
heb u tevoren gezegd, wie het zijn, die God liefhebben; dat zijn degenen, die weten, dat
hun lichamen tempelen des Heiligen Geestes zijn en geen tempelen voor datgene, wat niet
uit de vader is (1 Joh. 2: 16), wat niet vrucht des Geestes is. (Gal. 5:22.) En voor dezulken
behoort onder "alle dingen", die ten goede meewerken, ook de zonde. Want zij horen het
met sidderen en beven, zij vallen op hun aangezichten ter aarde, zij stamelen en juichen:
"Welk een God zijt Gij!"
VI.
Het is een zware zaak, om de gerechtigheid Gods te prediken, om de gerechtigheid, die uit
geloof is, te handhaven. Heeft men bewezen, dat alleen de rechtvaardige uit het geloof leeft
(blijft) (Rom. 1: 17), dan komt aanstonds de duivel met zijn Joods leven, dat heden ten
dage de naam "christelijk" draagt. Heeft men dan aangetoond, dat zo'n leven voor God
niets te beduiden heeft, om daardoor gerechtvaardigd te zijn (Hoofdstuk 2: 9.), zodat
hetzelve bij allen schijn van heiligheid vol ongerechtigheid is; heeft men dit bewezen, en
hiermee opnieuw bevestigd, dat de mens alleen door het geloof (woordelijk: aan geloof)
gerechtvaardigd wordt, zonder de werken der Wet, (Hoofdstuk 3: 28); dan is het: "gij doet
de Wet te niet." (Hoofdstuk 3: 31.) Heeft men nu alweer met voorbeelden bevestigd, dat
men dat niet doet, als men predikt, dat God goddelozen rechtvaardigt, en dat een alzo
gerechtvaardigde de Wet eerbiedigt en doet, wanneer hij bij deze gerechtigheid volhardt
(Hoofdstuk 4: 22), dan is de duivel weer opnieuw met zijn verkeerde uitleg van de Wet bij
de hand. Heeft men nu aangetoond, dat de dood, dat is het af-zijn van God, allang bestond,
voordat er een Wet gegeven werd, en dat dus de Wet niet te volbrengen is, omdat niemand,
die in de dood ligt, haar volbrengen kan (Hoofdstuk 5: 14.) en er bijgevolg niets anders
overblijft, dan de genade, de genade van een énige Mens Christus Jezus, en de gave van
deze genade, en dat door Hem de genade heerst door de gerechtigheid ten eeuwigen leven,
dan komt de duivel weer en zegt: "Dat is een mooie leer, daarbij kan men in zijn zonden
blijven." (Hoofdstuk 6: 1.) Heeft men nu bewezen: met Hem zijn wij begraven, met Hem
zijn wij opgewekt, alzo hebben wij ons Gode voor te stellen, dan heet het weer: "Nu ja,
maar daarbij kan men toch blijven zondigen" (vs. 15). Heeft men nu bewezen, dat de zaak
zo niet staat, maar dat juist de genade een vrucht is tot heiligmaking, en eeuwig leven met
160
zich brengt (vs. 22), zo is het toch weer: "Maar wat zal dan de Wet?" (Hoofdstuk 7: 1.) En
heeft men nu zijn hart geheel uitgestort en eerlijk uit eigen ervaring gezegd, wat voor
mensen wij dan toch eigenlijk zijn, en hoe wij ons gedragen, hoe de wet heilig is, dat echter
onze zonde het ons onmogelijk maakt de Wet te volbrengen, en dat wij ons daarom
alleenlijk aan Christus moeten houden opdat wij alzo Gode vruchten dragen, dan is het
toch weer: "maar, hoe schikt u zich dan in de zonde? De zonde is toch met dat al niet weg,
dus bent u dan toch nog niet gerechtvaardigd voor God?" (Hoofdstuk 8: 1.)
Daar volgt nu dit antwoord: "Nee, wij schikken ons in de zonde niet, maar doordat wij de
gerechtigheid Gods belijden, en ons aan de genade van Christus houden, zo helpt Hij er ons
door, zo geeft Hij ons de overwinning in Zichzelf. Daarenboven heeft Hij ons Zijn Geest,
de Trooster, gegeven. Wij gevoelen deze ellende zeer goed, wij zijn ook daarin geenszins
tevreden, immers het gaat ons om gerechtigheid, en wij begeren doorgeholpen te worden;
daarbij worden wij gedurig onze volslagen onmacht gewaar. De Geest echter, de Geest van
Christus, komt onze zwakheden te hulp, (Vs. 18 27.), en zo doen wij voortdurend de
ervaring op:
Hoe zonde, ellende en zware druk,
Slechts midd'len zijn tot waar geluk,
En 't eeuwig heil verhogen!
VII.
Zie eens terug op uwe afgelegde levensbaan, welk een machtig heir van zonden! God heeft
ze achter Zijn rug geworpen, dus zijn zij van u afgenomen. Eén heeft ze alle gedragen aan
het hout des kruises, daardoor hebt u vrede, vrede bij God door Jezus Christus onze Heere!
Wat toch was het, dat u voor jaar en dag tot God gebracht heeft? Wat is het, dat u heden
brengt tot God? Gewis Hij, Die ons voor 1800 jaren tot God heeft gebracht. Maar
nogmaals, in uw tijd, in uw levensdagen, wat heeft u tot God gebracht? God Zelf! Ja, maar
dat zag en ziet u eerst achteraf. Was het niet een daad, door u begaan, een snode daad? En
daartegenover de wet en de heiligheid Gods dood, eeuwigheid, God en zo'n zonde, zo'n
zonde!? Of was het niet de macht der begeerte in uw leden, en daarbij in 't geheel geen
macht om deze begeerte te weerstaan, en volstrekt geen uitweg!? En dan daarbij die
beschuldigingen, o, hoe vielen zij als stenen neer op het gewonde hart, zodat u steeds
161
dieper en dieper in uw verlorenheid wegzonk! Zou u ooit voor God gesidderd en gebeefd
hebben, zou u ooit naar God gevraagd hebben, of ooit in uwe radeloosheid en vertwijfeling
om leven en om genade gezucht hebben, ware de zonde er niet geweest, die u alleen
bekend is, en welke God kent! Nee, dit kan onze vermaking niet zijn, ooit een zonde te
hebben bedreven; integendeel, wij bedekken het aangezicht en zeggen met een verbrijzeld
gemoed nochtans, alle duivelen die ons willen verslinden ten spijt: alle zonden, zonden
zonder getal, - zij hebben ten goede meegewerkt en zij werken mee ten goede.
VIII.
Wat weten wij van genade, wanneer wij niet eens weten, wat een vreselijke toestand het is,
geheel en al van genade ontbloot te zijn? Wat weten wij van het geloof in Jezus Christus,
wanneer wij niet weten, wat een hoogmoedig en versaagd ding ons hart is? Wat van
gerechtigheid, wanneer niet onrecht van allerlei aard ons over het hoofd gegaan is, zodat
wij onze rug tot een brug moesten krommen, opdat de goddelozen met hun wagens en
paarden er over konden trekken? (Jes. 51: 23.) Hoe zouden wij weten, dat God waarachtig
is, wanneer wij niet dag aan dag ondervonden, hoe al het zichtbare een spinrag is, waaraan
men zich niet kan vasthouden, een doornstruik, waaraan men zich de hand verwondt. Wat
zouden wij weten van Gods trouw, wanneer wij niet onze trouweloosheid, de
wankelmoedigheid en versaagdheid van ons hart, en de trouweloosheid van alle vlees
gedurig ondervonden? Kan men met smaad en hoon, met verdrukking, met angst, met
vervolging om der gerechtigheid wil de spot drijven?
Wie honger geleden heeft, weet, hoe zoet het brood smaakt, dat de Heere God ons brengen
kan. Wie armoede gekend heeft, weet, hoeveel rijksdaalders de Heere God in Zijn kas
heeft. Wie veel tranen heeft vergoten, die weet, hoe de Heere kan vertroosten. Wie veel
benauwdheid en angst heeft uit te staan, die weet, hoe alleen het hart Gods verruiming en
verlossing biedt. Wie naaktheid heeft gekend, die weet, welke waarde een kleed heeft. Wie
vervolging heeft geleden, die weet, wat het is, in de handpalmen van Zijn God gegraveerd
te zijn. Wie uit vele verdrukkingen gekomen zijn, juist die hebben het geleerd hun klederen
te wassen en wit te maken in het bloed des Lams. Bij wie menig zwaard door de ziel is
gegaan, die weet, wat de overleggingen en de gedachten van 's mensen hart zijn. Hij, die
aangevochten werd en wordt door machten uit de hoogte of uit de diepte, door
tegenwoordige of toekomende dingen, door engelen des lichts en van quasi-gerechtigheid
die daarom niet anders zijn dan duivelen, die weet, hoe alles, alles hem meewerkt ten
goede!
162
IX.
Is dit een algemene waarheid, zij geldt niettemin ook in 't bijzonder.
-
Dat Kaïn Abel heeft doodgeslagen, meegewerkt heeft het onze eerste voorouders
ten goede.
-
Dat Henoch verdrukking leed, meegewerkt heeft het, dat God hem wegnam.
-
Dat Abraham uit zijn land en maagschap toog, meegewerkt heeft het, dat hij een
vorst in Kanaän werd.
-
Dat zijn vrouw Saraï onvruchtbaar was, meegewerkt heeft het, dat het Zaad der
vrouw in menigte is geworden als de sterren des hemels en als het zand, dat aan de
oever der zee is.
-
Het lijden van Jakob, meegewerkt heeft het, dat hij op zijn sterfbed de voeten rustig
samen legde en zo de geest gaf.
-
"Gijlieden wel, gij hebt kwaad tegen mij gedacht, maar God heeft dat ten goede
gedacht, opdat gijlieden in het leven zoudt blijven", was het getuigenis van Jozef.
-
Meegewerkt heeft het voor Naömi, dat zij zich Mara noemde, dat zij haar man en
haar zonen verloor, dat zij als een arme weduwe met een vreemde schoondochter
Bethlehem binnentrok, ja, meegewerkt heeft het tot de lof Gods, dat allen uitriepen:
"Is dat Naömi?!"
-
Maar waar zou ik beginnen, waar eindigen? De tijd ontbreekt mij. Meegewerkt
heeft het voor David, dat hij Bathseba genomen heeft, dat hij Uria heeft laten
doden, dat hij daarom barrevoets de beek Kidron heeft moeten overtrekken, en zo
nameloze ellende inging. Meegewerkt heeft het voor hem, dat hij zijn volk liet
tellen, zodat hij uitriep: "Wat hebben deze schapen gedaan?" Zo werd hij geheel
verbrijzeld.
-
Meegewerkt ook heeft het voor Manasse, dat hij met twee koperen ketenen
gebonden naar Babel gevoerd werd, want aldaar bekende hij zijn zonden, en God
bracht hem weder naar Jeruzalem.
-
Meegewerkt heeft het voor Petrus, dat hij zijn Heere driemaal verloochend heeft,
want toen leerde hij verstaan, wat onze liefde tot de Heere eigenlijk betekent.
163
-
Meewerkt heeft het voor Paulus, dat hij zo'n ijverig Farizeeër geweest is, want in
die weg ontdekte hij, hoe iemand zonder Wet kan leven, en toch daarbij menen, dat
hij de Wet en de geboden Gods onderhoudt. Meegewerkt heeft het, dat hij een
vervolger en lasteraar is geweest, en geleerd heeft, wat zonde is, want immers zo
heeft hij kunnen schrijven: "Dit is een getrouw woord, en aller aanneming waardig,
dat Christus Jezus in de wereld gekomen is, om de zondaren zalig te maken."
X.
Ik vat nu nog eens alles in een paar woorden samen. Wie kent God, wie heeft Hem lief, wie
weet wat het is, te geloven, wie heeft ervaringen van allerlei aard opgedaan van Gods
trouw en genade, en weet nu daarbij niet, en wordt juist daarbij niet gewaar, welke domme
streken (vergeef mij deze uitdrukking) hij gedaan heeft en doet, welke eigenwillige wegen,
welke wegen van zelfuitredding en ongeloof hij al niet heeft ingeslagen, hoe menigmaal
hem de zonde en haar genot liever is geweest dan het gebed om Gods genade en
ontferming? Wie weet niet, hoe vaak hij de zaak tot op het uiterste heeft gedreven? Hoe
zou hij zich kunnen verantwoorden, wanneer al de verborgene beweegredenen van zijn
gedachten, woorden en werken opengelegd werden? Is het niet overal en van rondom
zonde, hoewel God daartussen is geweest, zodat men toch Zijn raad dient? Want ach, hoe
menigmaal heeft men er hopeloos bij gestaan, hoe staat men er vaak nog bij met de
noodkreet: "Ach, het is alles verloren! Nu is het uit en voorbij!" En wat ondervindt men?
"Ik wil prediken van 's Heeren trouw, dat Zijn waarheid vast staat in de hemelen en dat
Zijn barmhartigheid geen einde heeft. Ik heb allerlei zijpaden en kromme wegen
ingeslagen, om het rechte te vinden; ik heb de krommingen en wendingen gezien en God
aangeroepen en kende het rechte niet. Het rechte zocht ik, en ik verwierp het waar ik het
vond, want ik vond er geen roem bij; en waarbij ik roem vond, dat behaagde mij ook niet.
Ik heb het alles verkeerd begonnen en heb alles bedorven. God echter heeft alles goed
gemaakt."
Ja, in Gods wegen wordt het ervaren, dat de mens het zo scheef niet maken kan, dat God
het voor hem niet weer recht weet te zetten. Hij kan het zo krom niet maken, dat God het
voor hem niet recht zal maken. Gaat u uw weg, zoals u nu eenmaal kunt en zoals u nu
eenmaal bent, gaat het u om gerechtigheid, dan zal God Zijn weg met u gaan en zal al uwe
164
dissonanten doen overgaan in dit allerwelluidendst akkoord: "Dat hebt Gij, Heere, alleen
gedaan."
Ja, de zaak mag zijn, hoe zij wil, de zonde mag zijn, wat zij ook is, de ellende nog zo groot,
de nood nog zo hoog, de angst nog zo benauwend en alles verwarrend, het moeras, waar u
in gezonken bent, nog zo diep, uw lijden nog zo veel en bitter, uw verlies nog zo groot en
hartverscheurend, de ongerechtigheid nog zo overmachtig, - hoe liefelijk, hoe gans liefelijk
zal Hij, Die hemel en aarde gemaakt heeft, het alles maken; hoe wonderbaar zal Hij het
alles zo doen komen en zo leiden en schikken, dat uwe ongerechtigheid Zijn gerechtigheid,
uw ongeloof Zijn trouw, uw nood Zijn ontferming aan het licht zal brengen, zodat u heilig
zult lachen en uitroepen: "Dat had ik nooit gedacht, dat God zo goed, zo getrouw, zo
genadig was! Ja, amen, de Heere leidt Zijn heiligen wonderbaar."
XI.
De Apostel geeft de reden op, waarom dengenen, die God liefhebben, alle dingen moeten
meewerken ten goede. Het zijn dezulken, "die naar een voornemen geroepen zijn."
Hoe komt toch de Apostel zo in eens op dat woord, wat wij hier voor de eerste maal in de
brief aan de Romeinen vinden? Zeer eenvoudig! Kent u de belofte niet? "Hoort naar Mij, o
huis van Jakob, en het ganse overblijfsel van het huis Israëls! die van Mij gedragen zijt van
de buik aan, en opgenomen van de baarmoeder af. En tot de ouderdom toe zal Ik Dezelfde
zijn, ja tot de grijsheid toe zal Ik ulieden dragen. Ik heb het gedaan, en Ik zal u opnemen,
en Ik zal dragen en redden" (Jes. 46:3 en 4); en wederom: "Het is een bevestigd
voornemen, Gij zult allerlei vrede bewaren, want men heeft op U vertrouwd." (Jes. 26:3.)
Ziet eens: dat is het voornemen Gods, dat Hij dien, die zich op Hem verlaat, allerlei vrede
bewaart! Daarom moet hun alles ten goede meewerken. De moeder kan het niet verdragen,
dat het tedere kind in de voor hem heilzame slaap gestoord wordt, en God kan het evenmin
dulden, dat zij in hun vrede gestoord worden, die zich op Hem verlaten. Daarom zal het de
zonde, dood, duivel en wereld nimmer gelukken, degenen, die zich op God, op Zijn genade
alleen verlaten, ook maar in iets te benadelen. Maar dit is Zijn woord: "Ziet, Ik heb de smid
geschapen, die de kolen in het vuur aanblaast, en die het instrument voortbrengt tot zijn
werk; ook heb Ik de verderver geschapen om te vernielen. Alle instrument, dat tegen u
bereid wordt, zal niet gelukken, en alle tong, die in het gericht tegen u opstaat, zult gij
165
verdoemen: dit is de erve van de knechten des Heeren, en hun gerechtigheid is uit Mij,
spreekt de Heere." (Jes. 54: 16 en 17.)
Daarom zegt Hij ook in hetzelfde hoofdstuk: "Gij verdrukte, door onweder voortgedrevene,
ongetrooste! zie, Ik zal uwe stenen gans sierlijk leggen, en Ik zal u op saffieren
grondvesten; en uwe glasvensters zal Ik kristallijnen maken, en uwe poorten van
robijnstenen, en uwe ganse landpale van aangename stenen." (vs. 11 en 12.)
XII.
Ik heb nog meer. Wel zegt de Schrift: "De Heere is nabij de gebrokenen van hart, en Hij
behoudt de verslagenen van geest. Vele zijn de tegenspoeden des rechtvaardigen, maar uit
alle die redt hem de Heere! Hij bewaart alle zijn beenderen, niet een van die wordt
gebroken", (Psalm 34: 19 21.) En wederom: "Ik zal hem uithelpen, want hij kent Mijnen
Naam!" (Psalm 91: 14.) Maar dit voornemen, het voornemen Gods, ligt hoger; het ligt ver
voor onze tijd; denk terug in de eeuwigheid, die geen begin heeft, daar is een voornemen
Gods, een welbehagen des Vaders geweest, waarvan het in Jesaja 53 (Vs. 10.) heet: "Doch
het behaagde de Heere Hem te verbrijzelen, Hij heeft Hem krank gemaakt; als Zijn ziel
zich tot een schuldoffer zal gesteld hebben, zo zal Hij zaad zien, Hij zal de dagen
verlengen, en het welbehagen des Heeren zal door Zijn hand gelukkiglijk voortgaan".
Voortgaan, betekent gelukken, heerlijk aflopen. Begrepen?
Dat is het voornemen Gods geweest, aldus heeft Hij het van tevoren bij Zichzelf in
Christus vastgesteld: Ik wil Mij een volk scheppen, dat zal Mijn eigendom zijn. Ik wil het
van de hel verlossen. Luther vertaalt: het voornemen des Heeren: Ik wil het uitredden van
zonde en dood. Ik wil het bewaren van de wereld, Ik wil het met Mijn heiligheid en
heerlijkheid bedekken; dat zal Mij een roem, een sieraad zijn; er zal geen duivel met de
vinger op kunnen wijzen; een ellendig, een arm, een om Mijnentwille van allen verworpen
en miskend volk; maar zoals Mij het Koninkrijk is en de kracht en de heerlijkheid, zo zal
dat volk ook in Mij onoverwinlijk zijn, zodat geen van de vijanden het ooit in zijn macht
zal kunnen houden; het zal in Mij, in Mijn Woord heersen, het zal in Mij heerlijk zijn."
XIII.
166
O, de Apostel had het wel recht met te zeggen: "die naar (Zijn) voornemen geroepen zijn."
Want velen willen er wel aan, dat zij geroepen zijn, dat wilden zij ook in Paulus' tijd, zij
waren ook wel naar een voornemen geroepen meenden zij, maar niet naar het voornemen,
waarvan Paulus hun leerde.
Want indien het voornemen Gods genade is, dan mag het geen verdienste zijn! Indien het
voornemen Gods ontferming is, dan mag het geenszins eigen willen of lopen zijn! Indien
het voornemen Gods de heerlijkheid der Zijnen is in Hemzelf, dan mag het geen heiligheid
zijn naar de verkeerde begrippen, die een mens van heiligheid heeft, en waarop een mens
iets zou kunnen aanmerken. Zo is het dan geheel en alleen Zijn zaak en Zijn werk; maar
juist daarom ook een zaak, wat Hij zal handhaven, een werk, wat Hij niet zal varen laten,
maar dat Hij ten einde toe zal volbrengen. Immers wat bedoelt de grote liefde van de Vader
anders, dan dat Zijn kinderen doorkomen zullen hebben; en als Hij dan de Almachtige is,
zal Hij dan dulden, dat hun hindernissen in de weg blijven, zodat zij niet voorwaarts
kunnen? Wat beoogt de genade van Christus anders, dan dat wij door Zijn genade alle
volmaaktheid, alle volheid, alle genoegzaamheid, ja overvloed in Hem hebben (Joh. 10:
10). En aangezien Hij nu verhoogd en het Hoofd van Zijn Gemeente is, zal Hij dan niet
voor iedereen die de Zijne is de satan onder hun voeten verpletteren? (Rom. 16: 20.) En nu
alle, alle dingen Zijn voeten onderworpen zijn, en de engelen, de overheden en machten
Hem onderdanig geworden zijn, nadat Hij ter Rechterhand Gods in de hemel is opgevaren,
zou Hij dan nu niet daarvoor zorgen, dat Zijn verlosten ook hulp verkrijgen; zal Hij hen
niet van alle geweld en list bevrijden? (Psalm 72: 14.) Wanneer Hij zegt: "Zie, Ik en de
kinderen, die Gij Mij gegeven hebt, zijn tot tekenen en wonderen" (Jes. 8: 18), zal Hij hun
dan niet de koninklijke, priesterlijke hoed opzetten, niet de reine klederen aantrekken, niet
de satan voor hen schelden? En het zo met hen maken, zo hun trouwe herder zijn, dat zij,
hoewel zij nog op aarde zijn, hun wandel hebben in de hemel, hun wandeling onder
diegenen, die voor Zijn aangezicht staan? (Zacharia 3.)
En wat bedoelt de gemeenschap des Heiligen Geestes, dan niet dit: dat gelijk Hij is
uitgaande van de Vader en van de Zoon, Hij de Vader en de Zoon een woning bereid hebbe
in ons, opdat de schrift vervuld zij: "Ik zal in hen wonen en zal onder hen wandelen, en Ik
zal hun God zijn, en zij zullen Mij tot zonen en dochteren zijn, zegt de Heere, de
Almachtige" (2 Kor. 6: 16-18). En wie zo'n woning wil verstoren of neerwerpen, op dien
zal vuur van de hemel regenen, dat Gog en Magog met zijn heirbenden verteert. (Ezech.
31: 22; 39:6; Openb. 20:8, 9.)
167
XIV.
Hoe weet ik, dat ik, ik naar zo'n voornemen geroepen ben? Kent u uw geloofsbelijdenis
niet meer? Hoor dan wat Luther zegt in zijn Catechismus: "Ik geloof, dat ik niet door mijn
eigen verstand noch kracht in Jezus Christus, mijn Heere, geloven of tot Hem komen kan,
maar de Heilige Geest heeft mij door het Evangelie geroepen." Het Evangelie des Zoons
Gods naar de beloften van de schrift, dat was het, wat Paulus gebracht heeft, dat is het, wat
wij hebben en horen.
Dit Evangelie verkondigt u het voornemen Gods: "O, alle gij dorstigen, komt tot de
wateren! en gij, die geen geld hebt, komt, koopt en eet, ja komt, koopt zonder geld en
zonder prijs wijn en melk!" Het voornemen Gods wordt u aldus verkondigd, dat Hij alles
om niet geeft; Zijn voornemen, dat Hij het ook doen kan en - dat Hij het gedaan heeft, alles
voor u gedaan heeft en ook doen zal. Daar wordt geen onderscheid gemaakt; al wie arm en
ellendig is, veracht en verworpen, wie in zichzelf dood is, wiens toestand radeloos en
reddeloos is geworden, bij wie het uit en voorbij, geheel verloren is, die wordt geroepen.
Wie zo geroepen wordt, die is naar Zijn voornemen geroepen; want God roept niet anders
dan naar Zijn voornemen. - Zoals als bij de moeder, die de kinderen aan tafel roept, het
voornemen is, dat zij een "aller ogen wachten op U" zeggen, - en deze daarna smakelijk
beginnen te eten, opdat zij verzadigd worden en gezond, fris en vrolijk mogen zijn, - alzo
roept ook God naar Zijn voornemen, opdat wij, die geroepen zijn, alles om niet hebben
door Zijn genade en goedheid: gerechtigheid, leven, doorkomen, verlossing, vrede,
vreugde, klederen, spijs en drank, huis en hof, vrouw en kind, ja alles, zoals Hij het in Zijn
wijsheid voor ons goed besteld heeft en tot ons heil en welzijn nodig en nuttig acht.
Hij laat daarom ook alles zo komen, dat, hoewel wij arme zondaren in onze dwaasheid
alles verkeerd maken, Hij ons onze dwaasheden niet toerekent. Maar Hij laat alles
zodanige loop hebben, dat wij er over verbaasd moeten staan, hoe aan Zijn wijsheid alles
ten dienste stond, met het doel uit ons te maken vaten van Zijn barmhartigheid, heilige
mensen; dies zij Hij geprezen, en geloofd zij Zijn Naam nu en in alle eeuwigheid!
XV.
Nu wenste ik ook nog wel graag veel daarvan te zeggen, hoe de grond, waarop dit alles
berust, enig en alleen in het welbehagen ligt, wat God in Zijn Christus heeft. Voor heden
echter slechts dit weinige: "Als Zijn ziel zich tot een schuldoffer zal gesteld hebben, zo zal
Hij zaad zien!" was de belofte. Dus zaad moet Hij hebben, broeders moet Hij hebben, en
168
niet weinige, nee, vele broeders. En opdat Hij de Eerstgeborene onder hen zij, zo moeten
zij (alzo was het voornemen Gods) deel hebben aan al het Zijne, opdat zij die liefde van de
Vaders recht mochten smaken en met de genade van de Zoon overgoten zouden zijn. En
omdat Hij wil, dat zij in Hem de volmaaktheid hadden, daarom heeft Hij hen ook tevoren
daartoe verordineerd, het beeld gelijkvormig te worden. Welk beeld? Het beeld, waaruit zij
uitgegaan waren? Nee, het beeld Zijns Zoons gelijkvormig.
En als Hij hen daartoe tevoren heeft verordineerd, dat zij Dien gelijkvormig zouden zijn, zo
spreekt het vanzelf, dat hun alle dingen moeten meewerken ten goede, want God zal Zijn
doel, dat Hij Zich met Zijn armen en ellendigen heeft voorgesteld te bereiken, niet missen,
er mag dan ook tussenkomen wat er wil. Omdat Hij hen tevoren verordineerd heeft het
beeld van Zijn Zoon gelijkvormig te zijn, dan zal Hij alles daartoe dienstig doen zijn. Die
heeft Hij echter tevoren verordineerd, welke Hij ook tevoren gekend heeft.
En u dan, die u laaft aan de woorden Zijns heils, vraag uzelf: hoe komt het, dat ik mij nu
daaraan verkwikken mag? Vanwaar is het, dat het woord des levens bij mij ingang vindt en
mijn hele mens vervult? Zie dan terug in de eeuwigheid, en zeg getroost: "Had Hij mij niet
tevoren gekend, (vgl. Rom. 8: 29.) Zo zou Hij mij nu niet met Zijn genade bezoeken!"
Hij bezoekt ons met Zijn genade, wanneer Zijn Woord tot ons komt; Zijn Woord is een
bekendmaking van Zijn voornemen: "Ik heb u van eeuwigheid gekend, en gelijk Ik u
geroepen heb, zo wil Ik u ook gerechtvaardigd hebben, en gelijk Ik u gerechtvaardigd heb,
zo wil Ik u ook verheerlijken!" (Rom. 8:29, 30.)
Welk een God is Jakobs God! Uit Hem en door Hem en tot Hem zijn alle dingen. Hem zij
de heerlijkheid in eeuwigheid!
AMEN.
169
170
11. Psalm 51:8
Gehouden te Elberfeld de 9den Augustus 1846 des voormiddags. Eerste Uitgave der
Twaalftallen: I. Twaalftal No. 9. In het Hoogduits verscheen deze preek in "Licht und
Recht' Heft 1, 1. Predigt. - In het Frans vertaald zag zij het licht onder de titel: "La-verité
dans le coeur." Genève et Paris. 1851.
Er is op de wereld wel niets onverdragelijkers dan leugen en huichelarij, en er is wel niets,
dat meer verblijdt dan oprechtheid. Er is een huichelarij, waarvan de doeleinden, die zij
met haar vermomming beoogt, bekend zijn. Er is een huichelarij, die slechts weet, dat zij
huichelt, zonder te weten, waarom zij dit doet. Er is ook een huichelarij, die zo lang gevoed
en gekoesterd is geworden, dat zij ten laatste zelf meent, dat het haar om waarheid te doen
is. Kinderen huichelen vaak tegenover hun ouders en tegenover andere personen, en geven
voor iets te zijn, wat zij bij anderen toch niet willen zijn. Volwassenen huichelen eveneens
zichzelf en anderen iets voor, wat zij in 't verborgene volstrekt niet zijn.
De grond van alle huichelarij, zoals die in het hart van de mens schuilt, is
eigengerechtigheid en hoogmoed. Eigengerechtigheid, die niet wil ontdekt worden als
ongerechtigheid; en hoogmoed, die niet wil weten, dat men juist daarop uit is, waarop men
uit is, namelijk: zijn eigen wil door te drijven, in plaats van te doen wat overeenkomstig de
Wet, wat naar Gods wil is. Niets is er, wat de Heilige Geest meer tegenstaat, en met niets
berooft zich een mens meer van de troost des Heiligen Geestes, dan dat hij weliswaar de
waarheid kent en zich voor de waarheid buigt, maar slechts uit vrees, dat hem het
verborgene van het hart ontdekt worde. En wie dat doet, die zal ook zonder twijfel zich
uiteindelijk tegen de stem van de Geest verharden, als Deze hem ontdekt wat hij is, en het
zo geheel openbaar wordt, wat zijn doen en drijven is.
Er is wel geen mens ter wereld, die de huichelarij niet voor de afschuwelijkste ondeugd
houdt, en evenzeer is er niemand, die huichelt en die niet tegelijk als oprecht gelden wil, ja
zelfs als ijverende voor oprechtheid. Geen mens op de gehele wereld wil een huichelaar
zijn, en toch is er niet één mens, die niet van nature een huichelaar is.
171
Er zijn ook mensen, die er voor uitkomen, dat al wat zij doen en drijven huichelarij is, en
die er zich nochtans tegelijk mee vleien, dat zij oprecht zijn. Zij zeggen, dat alles
huichelarij is, omdat zij zelf best gevoelen, dat wat zij najagen tegen alle waarheid in is.
Er zijn er echter ook, die het van zich erkennen, dat er in hen in 't geheel geen waarheid is,
en evenwel is alles waarheid, wat aan hen is. Ja, alles is waarheid aan degenen, wie het om
gerechtigheid te doen is. En hebben zij zichzelf ook al eens bedrogen en van zichzelf iets
beweerd, waarvan zij later ondervinden, dat het toch niet zo bij hen geweest is, - zij dit te
zien krijgen, bekennen zij het aanstonds aan degene, die hun de waarheid heeft
voorgehouden. Zij zijn niet hoogmoedig, omdat het er hun immers om gaat, niet zichzelf te
handhaven, maar in tegendeel, dat een iegelijk gegeven wordt wat hem toekomt.
De koning David is ons hiervan een voorbeeld; het ging hem om gerechtigheid. Mocht hij
nu ook al eens door eigenwaan, dat hij meende iets te zijn, in ongerechtigheid bevonden
worden, zodra hij gewaar werd, wat hij dan toch eigenlijk was, namelijk zulk een,
waarvoor hij zichzelf tot hiertoe niet gehouden had, zo stortte hij ook zijn hele hart voor de
Heere uit, en verborg niets van al wat er bij hem was gebeurd.
Het sprekendste bewijs hiervan hebben wij in de 51e Psalm; daar lezen wij in het achtste
vers de navolgende woorden.
Tekst: PSALM 51: 8.
"Zie, Gij hebt lust tot waarheid in het binnenste, en in het verborgene maakt Gij mij
wijsheid bekend."
Wij nemen deze woorden heden tot het onderwerp van onze overdenking, terwijl wij
daarbij de volgende vragen beantwoorden:
1. Waartoe heeft de mens lust?
2. Waartoe heeft God lust?
3. Hoe heeft God bewezen, dat Hij lust tot waarheid heeft?
4. Wat is dat voor een wijsheid, die God in het verborgene leert?
172
I.
Waartoe heeft de mens lust?
Is het niet om zijn naaktheid te bedekken, nadat hij gezien heeft, dat hij naakt is; om zich te
dien einde vijgenbladeren samen te vlechten, zich alsdan te verbergen, wanneer hij de stem
des Heeren zijns Gods verneemt. Verder om de schuld te bemantelen, die op de zonde te
werpen, op de gelegenheid, op de naaste, op zijn eigen zwakheid, op zijn lichaam, op
datgene, wat hij "den oude mens" noemt, op de omstandigheden, waarin hij zich bevindt,
op de duivel, op God. Daartoe heeft de mens lust. Maar zichzelf aan te klagen en God in
het gelijk te stellen, Hem te rechtvaardigen in al Zijn woorden en oordelen, daartoe heeft
hij geen lust.
Hiertoe heeft de mens lust: allerlei middelen te verzinnen, om er toch maar niet van
overtuigd te worden, dat hij de zonde dient en dat hij, hijzelf, de zondaar is. Wij zien het
aan Nicodémus. Deze Farizeeër, die van de Heere Jezus reeds zo veel gehoord had, wat
hem in zijn binnenste zijn gehele, door hem zo hoog gehouden staat veroordeelde, wilde
toch niet voor de Heere oprecht bekennen: "Meester, dat ik op dit ongelegen nachtelijk uur
tot U kom, geschiedt uit vrees voor de Joden; maar sedert de mensen mij zoveel van U
verhaald hebben, moet ik U bekennen, dat ik van de dingen Gods niets weet, en dat ik
volstrekt geen vrede meer heb, maar als de golven van de zee heen en weer geslingerd
word."
Ach nee, hij deed zich voor de Heere voor als iemand, die wel wist, wat het te betekenen
heeft "van God gekomen te zijn." En toen de Heere hem nu voorhield, dat, als hij niet
wederom geboren werd, hij de dingen van het Koninkrijk Gods niet eens zien kon, ontweek
hij deze terechtwijzing. In plaats van te erkennen, dat hij zelf reeds deze bestraffing in zich
omdroeg: "u moet een heel andere man worden; want hoewel u de leraar in Israël bent, zo
leert u wel anderen, maar doet het zelf niet; u bent erger dan een heiden", kwam hij met
een vraag, waarvan hijzelf wel wist, hoe dwaas zij was, omdat hij naar zijn theologische
kennis zeer goed weten kon, dat de Heere hem geen leer voorhield, die hem vreemd was.
Maar hij, hij wilde er niet aan; hij, die de bestraffing in zijn binnenste omdroeg: "Het staat
niet goed met u". Hij wilde, toen het er op aankwam, liever in het verborgene een heiden
blijven, dan dat hij in het openbaar voor God en mensen zou moeten bekennen: "Nee, ik
ben geen waar Israëliet". En toch wordt slechts in die weg een Jood in het verborgene, dat
is een Jood voor God, geboren, welke de besnijdenis des harten deelachtig is. (Rom. 2: 29.)
173
Gelukkig voor hem dat hij het later heeft getoond, dat hij zich voor de waarheid heeft
gebogen, toen hij, de leraar Israëls, zich de Gekruisigde niet heeft geschaamd, maar Hem
mee van het kruis heeft genomen, en hij deed dit op een ogenblik, toen hij in een geheel
andere zin van het Koninkrijk der hemelen niets zien kon.
De mens wil blijven wat hij is, ziedaar de hele zaak. Hij wil in zijn oude huid blijven; hij
wil aan de oude stam, al ware het ook slechts met een vezeltje, blijven hangen. Daartoe
heeft hij lust. sterven wil hij niet, hij wil leven, en God moet uit de weg; God moet (dat ik
zo spreke) gedood worden, of het moet zijn, dat God hem het leven in eigen hand laat, in
eigen hand het bedrog en de leugen, die hij zo weet te vergulden, dat zij bijna een eerste en
tweede proef kan doorstaan! Gelukkig voor de mens en voor de waarheid, dat alles, wat de
proef niet kan verduren, uiteindelijk zichzelf openbaar maakt, zo dikwijls als God met de
smeltkroes komt.
Het is bijna ongelooflijk en nochtans waarachtig, dat nagenoeg alle menselijke
werkzaamheden op het gebied van godsdienst haar grond alleen daarin hebben en ook
vanouds daarin gehad hebben, dat de mens slechts lust heeft zich aan de oude stam Adam
vast te houden, en hij niet wil overgaan in het gebied der genade en leven onder haar
heerschappij, waarbij naar de belofte de zonde dan niet meer heer is over de mens. Want
naar de zonde is uw begeerte, o mens, en niet naar de gerechtigheid. In het kerkelijke moet
daarom alles rein zijn; of echter bij u in het huiselijke alles rein is, daarnaar vraagt u niet zo
zeer. De leer moet volstrekt onvervalst zijn; of echter uw omgang en gedrag met uw
huisgenoten en met uw naaste ook zodanig is, als het voor God zijn moet, dat bekommert u
zo zeer niet. Een ander moet eerlijk zijn en Gode en de naaste ieder het zijn doen
toekomen, maar of u zelf een hart hebt, om een ander het zijne te geven, uw eigen schulden
te betalen, en of er ingeval van onvermogen, een roepen tot God bij u is om zegen, ja een
schreeuwen tot God, en een zodanige wandel, dat een iegelijk overtuigd wordt: die meent
het eerlijk en trouw, dat baart u geen zorg. En toch, gij stelt u vroom aan voor de stem der
waarheid, gij wilt beweren, onschuldig te zijn en rein?
Ach, waartoe heeft de mens lust? Om zalig te worden? Dat liegt de mens zichzelf voor! Ja,
om aan de straffen van de zonde te ontgaan, om de zonde aan de hand te houden en zijn
hart te verleiden met de Bijbel voor zich met troostspreuken, met preken, waaruit men dan
dat put, wat het bestraffende geweten tot zwijgen brengt, waarbij men toch in het
174
verborgen en in het openbaar op zijn droesem blijft liggen: dat is het wat de mens behaagt.
Zich in een gestolen kleed van de waarheid te hullen, daarmee voor God te komen, en dat
kleed heden zo, morgen weer anders te plooien. Er nauwkeurig op te letten, hoe men naar
gerechtigheid moet gekleed zijn, en het dan na te doen en dan te vragen: ben ik nu niet
rechtvaardig? En morgen weer te komen met de vraag: maar wat zegt u nu wel van mij?
Daartoe heeft de mens lust. In één woord: de mens wil zich vroom aanstellen en de
gerechtigheid zo lang lief en dierbaar achten, totdat zij hem persoonlijk met haar volle
ernst tegemoet treedt, om haar dan te honen, haar te verwerpen met de Schrift, haar te
doden met de wet Gods in de hand, of zich aan vertwijfeling over te geven.
II.
Vragen wij nu: waartoe heeft God lust?
"God heeft lust tot waarheid", zegt David. Tot welke waarheid? Tot deze waarheid, die
David in het voorafgaande vers heeft uitgesproken: "Zie, ik ben in ongerechtigheid
geboren, en in zonde heeft mij mijn moeder ontvangen." (Naar het Hebreeuws: "Zie, ik ben
in verdraaidheid gegenereerd en in zonde heeft mij mijn moeder ontvangen.") Dit is het,
waartoe God lust heeft: tot een oprechte belijdenis van datgene, wat men is. Zie, David had
het gewaagd, om het nu eens voor God vrijuit te bekennen, wat hij eigenlijk was. Hij zegt
niet: "Ach God, ik ben een echtbreker, ik ben een moordenaar", maar hij komt neer op de
grond van de zonde. Hij komt neer op de grond van datgene wat hij is, niet van wat hij
door de zonde met Bathseba geworden was, alsof hij daardoor een vroegere onschuld
verloren had; - nee, hij had het bij het licht van de Geest ingezien wat hij was, wat hij van
zijn jeugd af aan was, wat hij was, niet door zijn daden, maar wat hij was, voordat hij noch
goed noch kwaad gedaan had. Ik zeg: wat hij was van zijn jeugd af aan, vanaf zijn
wording. Niet dat hij daar een de schuld op zijn ouders of op zijn geboorte werpt: nee, hij
zegt het, om voor Gods aangezicht te betuigen, dat nu elke gedachte bij hem uitgeroeid is,
alsof hij ooit op enigerlei wijze vroom of rechtvaardig geweest was, of als wilde hij nu
voortaan vroom of rechtvaardig voor God zijn!
Tot het neerwerpen van alle eigenwaan, waarin men slechts zichzelf vleit en in zijn
binnenste de monnik en de schijnheilige voedt, legt David zich voor God neer, zoals hij
zichzelf als nu voor God heeft leren kennen. En nadat hij het gewaagd had, zich zo geheel
en al voor God uit te schudden, roept hij uit: "Zie, Gij hebt lust tot waarheid", alsof hij
zeggen wilde: "Zie, waarom zou ik het voor U verbergen? Gij kent mij toch; en hoe zou het
175
U kunnen mishagen, dat ik mij zo geheel naakt voor U uitschud, mij geef zoals ik mij
bevind?" Hij had het gewaagd, zeg ik; want het is geen lichte zaak, zich zo voor God neer
te werpen. Ach, het wordt in de dogmatiek, in de geloofsleer, zo wat nagepraat; maar wie is
er, die zich deze belijdenis in waarheid eigen maakt? Wie meent niet: "dat heb ik reeds
lang achter mijn rug, dat gaat mijn eerste jeugd aan"? Wie, die een misdaad op zijn
geweten heeft, denkt niet in de regel slechts aan de daad zelf, of aan de daden, die hij
bedreven heeft? Wie denkt niet nog dikwijls daarbij, dat hij alles, alles aan God zeggen en
klagen mag, alleen niet deze of gene zonde? Ja, die houdt hij achterwege, daarvan wil hij
zichzelf genezen; die zal hij door middelen van zelf-uitgedachte godzaligheid ten laatste
toch wel onder de voet krijgen!
Mocht de mens toch tot op de grond van de zaak doordringen, waarom hij zo is, zoals hij
zich heeft leren kennen. Dan zal hij met het uiterlijke niet meer zoveel te stellen hebben.
Dan zal hij vinden, vanwaar al datgene komt, wat hij gewoon is zonde te noemen, dan zal
hij die éne zonde vinden, die alles tot zonde maakt, zelfs dan, als hij met Obadja zou
kunnen zeggen: "Ik, Uw knecht, nu vrees de Heere van mijn jonkheid af." (1 Kon. 18:12.)
Helaas, dat is zo de gewone manier van de mens, dat hij, evenals de hond, in de steen bijt
en niet ziet naar degene, die de steen werpt. De zonde, de zonde wordt aangeklaagd, maar
klaag liever uzelf aan, o mens, en niet de zonde. U haat de zonde, zoals u meent, en u hebt
uzelf lief, de zondaar. De zonde moet uitgeroeid worden, maar uzelf wilt u behouden.
Tegen de zonde wilt u de strijd opnemen, ja ertegen worstelen tot bloedens toe, en u
verschoont ondertussen de eigenlijke vijand evenals Saul het Agag deed. U bidt, U
schreeuwt tot God, u wendt ook alle middelen aan om de zonde meester te worden. U
protesteert tegen de zonde, en wilt met haar geen gemeenschap hebben, en u begrijpt niet,
dat u zich alleen daarom zo aftobt, omdat u niet weten wilt, wat u zelf bent, omdat u niet
dat wilt doen, waartoe God lust heeft, dat is, dat u zichzelf aanklaagt en voor God bekent,
wie u zelf bent. U klaagt u wel eens aan, en ja, dan kunt u geen uitdrukkingen vinden, sterk
genoeg, om te beschrijven, wie u bent, maar u bedient u zich van al die uitdrukkingen
slechts met het oog op de daad of de daden, die u bedreven hebt, altijd en alleen maar
ziende op dat, wat uit u voortkomt, maar nooit komt het u in de gedachte na te gaan,
waaraan het toch eigenlijk ligt, dat u zo zondigt, dat u zulke begeerten koestert, die u
zoveel moeite veroorzaken.
176
Och, hoor dan, de hele zaak is daarin gelegen, dat wij niet willen weten, dat alle zonden
haar oorsprong hebben in de gezindheid van ons hart jegens God, ook niet willen weten,
dat deze onze gezindheid enkel verdraaidheid en verkeerdheid is van onze geboorte af aan.
Zo menen wij ook wel eens, dat wij de heiligheid wel willen, maar dat God het niet wil. En
aan zulke gedachten geven wij wel eens zo toe, dat wij ons voor mensen houden, die het
goede van hart graag willen. Maar omdat wij het niet ten uitvoer kunnen brengen, dan
werpen wij de schuld op God, dat Hij het niet wil, dat Hij toornig op ons is, dat Hij niet
genegen is ons te helpen. Ofwel wij zoeken de oorzaak in deze of gene andere zonde, dat
wij bijvoorbeeld de zonde tegen de Heilige Geest of iets dergelijks bedreven hebben, of dat
wij God al te zeer weerstreefd hebben, hoe ernstig Hij ons ook gewaarschuwd heeft; dat
wij dus te moedwillig gezondigd hebben, en er derhalve geen offer meer voor ons is. Op
die wijze zijn wij er dan op uit, om met hulp van de duivel dat dierbare genadewoord zo uit
te leggen, dat wij doen als de wespen, die uit zoete bloemen slechts gif weten te bereiden.
Allerlei kentekenen van genade worden dan ook opgezocht, en omdat men er geen vindt,
dan moet het met de genade uit zijn. En in zulke gemoedsstemming kunnen wij de 51sten
Psalm lezen, lezen in een zogenaamde boetestrijd, en wij verstaan in 't geheel niets van de
woorden: "Tegen U, U alleen heb ik gezondigd", niets van de woorden: "Zie, ik ben in
ongerechtigheid geboren, en in zonde heeft mij mijn moeder ontvangen", niets van deze
woorden: "Zie, Gij hebt lust tot waarheid!" (Vs. 6 9.)
"Ja, zo is het, zo ligt de zaak in waarheid", hoor ik menigeen zeggen.
Maar hebt u zulke wegen doorgemaakt, dan vraag ik u: Verstaat u dan nu deze woorden:
"Zie, Gij hebt lust tot waarheid"? Hebt u ze gisteren verstaan?
De kerkvader Augustinus, die een voorstander zonder gelijke was van het kloosterleven, en
ongetwijfeld menige zware boetestrijd zal hebben doorgemaakt, verstond ze aldus: dat
God, hoewel Hij genadig was, Zijn waarheid heeft moeten redden en daarom de zonde
heeft moeten straffen. Op die wijze vond hij tenminste een betekenis in deze woorden.
Ondertussen heeft ook hij niet geweten, dat het hem om zichzelf ging. Hij dacht, dat het
om de zonde ging; vandaar dat hij deze spreuk op zodanige wijze verstond. Daarom was hij
ook een ijverige kloosterling en kloosterstichter; en zo legt menigeen het op zijn eigen
wijze uit, zonder tot de grond van de zaak door te dringen.
Of nu iemand echter zo'n boetestrijd heeft doorgemaakt of niet, dat doet hier niet ter zake,
hij moet veeleer weten en begrijpen, hoe het er met zijn gezindheid jegens God uitziet. En
177
deze is altijd van die aard, dat een mens het zo zelden, ja zo in 't geheel niet indachtig is,
hoe het er met deze gezindheid uitziet. Daarom zoekt hij heil in uiterlijke
plichtsbetrachting, in werken, in uiterlijke heiligmaking, en legt zich er zich gedurig op toe
om middelen bij de hand te hebben tot redding van het zieke lichaam. Want hij wil niet
weten, dat hij innerlijk dood is ten opzichte van God, en dat zijn leven alleen in Christus
Jezus is.
Maar of nu ook al niemand dit van zich wil weten, - integendeel meent iedereen steeds dat
hij het leven in zichzelf moet hebben zodat hij het bezien kan, - dan zal hij, omdat het hem
om waarheid gaat, hetzelfde ondervinden, wat ook David ondervonden heeft, namelijk, dat
men zich op het dak kan begeven, als steeg men ten hemel op, en, voor men het vermoedt,
stort men zich in een oogwenk in de diepste afgrond der begeerte neer. "Opdat Gij
rechtvaardig zijt in Uw spreken, en rein zijt in Uw richten", zo sprak David.
O, gelukkig kind dat, nadat het de waarschuwing van de vader, de leer van de moeder in
de wind geslagen heeft, denkt: "wat zou die onbeduidende zaak mij schaden? Wat steekt
daar toch in? Ik ben oud en wijs genoeg, wat denken vader en moeder dan toch wel van
mij!" - Ik zeg: gelukkig kind dat nu, nadat het door schade en schande geleerd, het ingezien
heeft, dat de vader het goed gemeend, dat de moeder recht geoordeeld heeft. Het verheft
zich nu niet, maar het bekent: "Vader, moeder, u hebt gelijk gehad."
Gelukkig de mens, die bij de dagelijkse ondervinding, hoe verkeerd het is, om God te
verdenken en tegen Zijn goede Woord in zich te handhaven, Hem gelijk geeft, zichzelf
aanklaagt, en de heiligheid en reinheid van Gods Woord en van Zijn wet erkent! Diegene
zal niet bij zijn zonden, bij zijn uiterlijke daden blijven staan, maar dit zal hij belijden:
"Tegen U, U alleen heb ik gezondigd." Belijden zal hij, dat het aan zijn eigenwaan, aan zijn
inbeelding, dat hij wat was, aan zijn hovaardij, de hovaardij van zijn "ik", aan zijn
eigenwijsheid heeft gelegen, dat het bij hem tot deze of gene zonde gekomen is, en hij zal
niet zozeer vanwege zijn daad, maar vanwege zijn gezindheid erkennen, dat hij gezondigd
heeft. Mijn zonde, zo zal hij bekennen, bestaat juist daarin, dat, toen Gij mij gezegd hebt,
wie ik was, ik dat niet heb willen geloven.
Gelukkig de mens, die, wanneer God tot hem zegt: "Gij zijt een zondaar", niet daartegen
volhoudt: "Ik ben een heilige"; wanneer God tot hem zegt: "Gij weet niets van mijn
gerechtigheid", er niet op uit is, Gode het tegendeel te willen bewijzen, om Hem zo de
mond te stoppen; wanneer God tot hem zegt: "Gij deugt niet", niet in zijn hart denkt: "Dan
zal ik weer goed maken wat niet deugt."
178
III
Vragen wij nu verder: "Hoe heeft God bewezen, dat Hij lust tot waarheid in het
binnenste heeft?" Het antwoord ligt wel vooreerst in ieders hart. Waarom toch sloegen de
mensen op de borst, die de tekenen aan het kruis van Jezus gezien hadden? Was dat niet
een bewijs, dat er een stem in hen gesproken had, die zij in de hardigheid van hun harten
gesmoord hadden, de stem: "Ik alleen ben uw heil"? Ja, daar in het verborgene, in het
binnenste van het hart, spreekt een machtige stem, die de mens rust noch duur laat, dag
noch nacht, zolang hij niet in waarheid vrede bij God heeft. En vrede bij God, die laat zich
niet overeenbrengen met voorstellingen, die de mens zich van zichzelf maakt. De Heilige
Geest laat Zich niet misleiden. Die stem, die machtige stem, hoe vaak ook door werken, die
een schijn hebben, tot zwijgen gebracht, gestild en verdoofd door de zichtbare dingen,
waardoor men de innerlijke onrust verdrijft, gestild en verdoofd door allerlei soort van
godsdienstige werkzaamheden, - zij laat zich evenwel steeds opnieuw horen. Daar, in het
verborgene, daar, in het hart leeft een waarheid die roept: "Mensenkind, geef u aan Mij
over, zo als u bent; u deugt niet; bent een mens, maar Ik wil uw God zijn!" en wederom
roept zij: "U verstaat niets van de gerechtigheid, maar geef u aan Mij over, zoals u bent, en
hoor naar Mij, Ik zal u leiden, Mijn oog zal op u zijn." (Psalm 32: 8.)
Deze waarheid was het die Petrus zulke bittere tranen afperste, nadat hij ondervonden
had, dat hij zo weinig getrouw, dat hij zo liefdeloos jegens de Heere was als geen ander.
Ook hij meende eerst, dat hij wat was, dat hij alles, ja zijn leven voor de Heere zou
opofferen, ofschoon hem de stem der waarheid had voorgehouden: "De haan zal niet
kraaien, voor gij Mij driemaal zult verloochend hebben." (Luk. 22: 34. Joh. 13: 38.)
Deze waarheid, die zo luid in het binnenste spreekt, was het, die ook David erkende,
toen hij deze Psalm maakte. Ja, in het verborgene, in het hart maakt God bij iedereen de
waarheid, waartoe God alleen lust heeft, duidelijk.
Tot deze waarheid werd ook de Apostel Paulus teruggevoerd, nadat hij lang en hard
genoeg daartegen gestreden had, tot deze waarheid: Al ware de mens ook een eikenboom
in de gerechtigheid, hoe vroom, hoe godzalig ook, hoe ook opgewassen in allerlei kennis
van het Koninkrijk Gods, met de mens is het uit, en alle vlees is als een bloem van het gras.
"Zie, ik ben in ongerechtigheid geboren, en in zonde heeft mij mijn moeder ontvangen."
Dat is een waarheid, die in het verborgene, in het binnenste van het hart spreekt, en
waartoe God lust heeft. Niet: "de zonde heeft mij bezeten", niet: "ik ben geheel en al door
179
de duivel overheerst", niet: "ik deug tot niets", want dan komt de mens er met zijn "ik" nog
steeds goed af; - maar: "ik, ik zelf deug niet, en God alleen is goed." Het gaat hier om het
"ik"; of Gods "Ik", dan wel ons "ik" zal gelden. Het gaat om de gerechtigheid; of onze
gerechtigheid, dan wel Gods gerechtigheid bestaan zal.
"Ik ben in ongerechtigheid geboren", bekende David. Dat was het, wat David reeds lang
had gevoeld, tot welke volle erkentenis hij echter nog niet had willen komen, zoals ook niet
één mens daartoe komen wil. "In ongerechtigheid ben ik geboren". Deze bekentenis was
het, die Gode behaagde. Immers, wanneer God een mens rechtvaardig wil hebben, hoe wil
Hij hem dan rechtvaardig hebben? In Zijn gerechtigheid, of in die van de mens? De schrift
zegt: In de Heere HEERE is onze gerechtigheid. Zolang nu de mens denkt: ik ben niet in
ongerechtigheid, ik ben niet verkeerd, ik ben weliswaar verkeerd geweest, maar ik ben nu
rechtvaardig gemaakt, zal hij daar vrede bij hebben? Zal hij niet met zijn dagelijks doen
bewijzen, dat het niet waar is? Moet hij niet zelf, waar hij het op smartelijke wijze
ondervindt, wat hij is, zijn gezond verstand geweld aandoen, bij zijn beweren, dat hij
weliswaar nog niet geheel rechtvaardig, dat hij nog half verkeerd is. Dat hij er zich echter
op toelegt, ook deze verkeerdheid te overwinnen, en dat als hem dit al niet geheel gelukt,
het overige in de hemel terecht zal komen? "Zie, ik ben in ongerechtigheid geboren." Deze
belijdenis is een waarheid in het verborgene, in het binnenste, waartoe God lust heeft. "Het
kromme kan niet recht gemaakt worden, en datgene, wat ontbreekt, kan niet geteld
worden", heeft de wijze man gezegd. (Pred. 1: 15.)
Een andere wijze man sprak tot een geheel volk: "Ik en mijn huis, wij zullen de Heere
dienen, maar gij zult Hem niet kunnen dienen, want Hij is een heilig God, Hij is een ijverig
God, Hij zal uwe overtredingen en uwe zonden niet vergeven." (Jozua 24: 15 en 19.) Hoe?
Wat is dat? Kon Jozua zeggen, dat hij en zijn huis de Heere dienen kon? Waarom kon het
volk Hem dan ook niet dienen? Hoe? Was God dan niet evenzeer een heilig en een ijverig
God bij Jozua, als bij de overigen van het volk? Of zou Hij dan misschien Jozua's zonden
en overtredingen wel vergeven? Was dat geen aanmatiging van Jozua, dat hij tot het volk
zeide: "Dient de goden, welke uwe vaders, die aan de andere zijde der rivier waren,
gediend hebben (den Moloch of de Remphan), of dient de goden der Amorieten, maar
aangaande mij en mijn huis, wij zullen de Heere dienen"? Het heeft er voorzeker de schijn
van, maar Jozua had iets van zich beleden, dat het volk niet van zich beleden had. Het volk
wilde volstrekt God dienen, om van hun zonden of liever van de straffen hiervan vrij te
komen. Zij wilden echter niet weten, wat zij waren; zij meenden, dat zij besneden waren
180
van hart en oren, om te kunnen horen. Want dat alles, meenden zij, had God hun gegeven,
daarom waren zij andere mensen geworden. Intussen had Mozes hun reeds vroeger gezegd,
dat de Heere hun tot dusverre geen besneden hart noch oren om te horen gegeven had.
Jozua daarentegen had een besneden hart; dat had het volk nog niet; en wie geen besneden
hart heeft, hij mag God willen dienen, hij doet beter wanneer hij de een of andere afgod
dient, dan heeft hij er nog enig genot van. Maar wie God wil dienen, geen besneden hart
hebbende, die zal juist daarom, omdat er geen hart voor deze dienst is, moeten
ondervinden, dat zijn God-dienen, hetzij hij dat op deze of gene wijze doet, nooit deugen
zal. In plaats van het verwachte loon, heeft hij voor al zijn godsdienstigheid en voor al zijn
werken slechts straf te vrezen. Want hoe zou God met een bedorven werk kunnen tevreden
zijn, Hij, Die iets volkomens hebben wil! Hoe zou Hij, Die heilig is, met een onreine heilig
genoegen kunnen nemen! Hoe zou Hij, Die waarachtig is, Zijn eer kunnen delen met het
schepsel! Nee, hetzij werk en dan loon, of geen werk en dan alles om niet! Hetzij Hij, de
God, Die alles werkt, of het schepsel moet het alles doen.
Maar wat was dan dat besneden hart, wat Jozua had, waardoor hij met zijn huis de Heere
dienen kon? Het was hetzelfde, wat David zegt: "Zie, ik ben in ongerechtigheid geboren."
Toen God Abraham besneed, toen geloofde Abraham nog niet, dat een zoon der beloftenis
niet uit kracht van een man, noch uit de wil van een mens, maar uit God geboren wordt.
Want wat heeft de belofte te doen met hetgeen uit de mens voortkomt? Toen beval God
hem, zich te besnijden; alzo had hij een teken in zijn vlees, dat dit bij God bevestigd en
verzegeld was: bij Abraham is het een afgesneden zaak, bij hem is het een verstorven zijn,
en nu zal Ik komen en mijn belofte bij hem vervullen!
Hebt u 't verstaan? En al wie nog een onbesneden hart heeft, die draagt wel vruchten, maar
het einde wijst het aan; slechts vruchten ten dode! Die verwekt vrucht uit de dienstmaagd
en niet uit de vrije, en de vrucht heet wel Ismaël, is echter niet Izak. Die vrucht is uit eigen
wil en in eigene wijsheid verwekt. Daarom kan een mens er prat op zijn en er mee pronken,
terwijl hij over Izak zelfs zich vaak schaamt, en toch is deze alleen de ware vrucht, hoe
belachelijk de zaak zich ook mag voordoen.
Een besneden hart heeft geen huid meer, het ligt open en bloot voor Zijn Schepper. In zo'n
hart woont, naar het bewustzijn desgenen, die het heeft, noch deugd, noch heiligheid, noch
macht, noch wil, noch wijsheid, noch bekwaamheid. Slechts één ding woont in hierin, het
voortdurende gevoel: hier niets, daarginds mijn alles! En het ademt op tot God en leeft
181
alleen uit Zijn gerechtigheid. Zo is het gesteld met de bekentenis: "Zie, ik ben in
ongerechtigheid geboren, en in zonde heeft mij mijn moeder ontvangen."
Welgelukzalig hij, die dit van zich erkent, en die aan deze waarheid, die in zijn binnenste
spreekt, en waartoe alleen God lust heeft, plaats geeft. Die zal God kunnen dienen; want hij
zal die zonde niet begaan, waaruit alle andere zonden voortkomen. En die zonde is dat hij
zich voor God voordoet als iets zijnde, wat hij toch in zijn binnenste niet is. Hij zal die
ongerechtigheid niet doen, die de bron is van alle ongerechtigheid. Die ongerechtigheid is
dat hij zich datgene aanmatigt, wat Gode alleen toekomt. Maar integendeel zal hij met
Daniël zeggen: "Bij U, o Heere! is de gerechtigheid, maar bij ons de beschaamdheid der
aangezichten", en: "Wij werpen onze smekingen voor Uw aangezicht niet neder op onze
gerechtigheden, maar op Uwe barmhartigheden, die groot zijn." (Dan. 9:7 en 18.)
Hoe zal het dan geschieden dat wij de Heere zo dienen als het naar Gods wil is, en hoe wil
God, dat men Hem dient? Ja, raad dat eens! O, dat harte Gods! Hij wil ons dienen en dient
ons met goed en bloed. Hij heeft ons daar mee gediend, dat Hij Zijn eigen Zoon niet heeft
gespaard, maar Hem voor ons allen heeft overgegeven. Hij dient ons daarmee, dat Hij ons
met die Zoon ook alle dingen schenkt. En terwijl Hij ons die dingen schenkt, zegt Hij ons
tegelijk, dat wij Hem een dienst bewijzen, als wij ons laten bekleden met de klederen Zijns
heils, als wij nemen uit de rijkdommen van Zijn genade ook genade voor genade; zoals Hij
Zelf gesproken heeft: "Doe uwen mond wijd open, en Ik zal hem vervullen." (Psalm 81:
11.)
O, welk een God is God! Voor Zijn genade worden wij het allermeest tot niet. Voor het
licht van Zijn aanschijn, dat ons bestraalt, verdwijnen wij geheel, en juist in die weg
gevoelen wij ons gesterkt en op de voeten gesteld. Dat is, voorwaar, om uit te roepen: "Bij
ons is de beschaamdheid der aangezichten."
IV.
Na al hetgeen ik gezegd heb, kan ik kort zijn in het beantwoorden van de vraag: "Wat is
dat voor een wijsheid, die God in het verborgene bekend maakt?"
Ik veronderstel, dat u allen weet wat dwaasheid is, en als u het niet weet, dan zal ik het u
zeggen.
182
Dit is dwaasheid, dat men het de Heiligen Geest niet wil gewonnen geven, wanneer Hij
tot ons zegt: "och, laat het toch staan, u deugt niet tot dit zware werk, daarvoor bent u niet
geboren, zie maar eens uw eigen zwakke gestalte aan. Een is er, Die het voor u doen zal, en
Die het ook voor u op Zich genomen heeft."
Dat is dwaasheid, dat een mens, in weerwil van deze vermaning en waarheid, toch nog
allerlei pogingen in het werk stelt om het zelf klaar te krijgen. En dat hij, als al deze
pogingen mislukken, dan aan de middelen de schuld geeft, als deugden die niet, en het nu
nog eens opnieuw gaat beproeven.
Dat is dwaasheid, dat een mens, nadat hij nu lange tijd zich afgewerkt heeft, en zich met
geen kentekenen der genade meer troosten kan, evenwel nieuwe kentekenen voor zich
opzoekt. En waar deze nu ook niet meer te vinden zijn mismoedig en radeloos bij de
pakken gaat neerzitten en slechts staart op zijn zonden.
Dat is dwaasheid, dat een mens het voor zichzelf in twijfel trekt of Jezus Christus wel in
de wereld gekomen is om de zondaren zalig te maken; of Hij gekomen is om te zoeken en
zalig te maken, wat verloren is; evenals of hijzelf niet verloren, evenals of hijzelf geen
zondaar zou zijn.
Dat is dwaasheid, dat een mens zegt: "Ik ben een Kaïn, ik ben een Saul", en: "Mijn
zonde is groter, dan dat zij mij vergeven worde"; en dat een mens heiligheid wil hebben, in
plaats van vergeving van zijn zonden.
Dat is dwaasheid, terwijl God gezegd heeft: "Bergen zullen wijken, en heuvelen zullen
wankelen, maar mijn goedertierenheid zal van u niet wijken en het verbond Mijns vredes
zal niet wankelen" (Jes. 54:10.), dat men dan toch op de geweken bergen en heuvelen ziet,
in plaats van op de goedertierenheid van de Heere, die niet wijken kan, al mocht die ook
soms een voor een tijd verborgen blijven, in plaats van op Zijn verbond, dat wel vast zal
blijven staan. Het verbond dat gemaakt is zonder enig beding of voorwaarde.
Ja, dat is dwaasheid, dat een mens zich door de duivel laat angst aanjagen, alsof het een
onvergeeflijke zonde zou zijn, voor God zijn hart uit te schudden, Hem alles, alles te
bekennen en niets te achter te houden, in plaats van zich aan het Woord van ontferming
vast te klemmen; ook al was het, dat God zeide: "Het brood is voor de kinderen, Ik laat Mij
met honden niet in."
Dat is dwaasheid, dat een mens niet weten wil, wat hij is, terwijl hij toch tot in de
kleinste bijzonderheden er van overtuigd is geworden, hoe waarachtig de woorden van de
183
wijze man zijn: "Wat ook iemand zij, alreeds is zijn naam genoemd, en het is bekend, dat
hij een mens is." (Pred. 6: 10.)
Dat is dwaasheid, dat een mens bij zijn zonden en bij zijn ellende blijft stilstaan, zoals de
kinderen Israëls bij het dode lichaam van Asahel. (2 Sam. 2: 23.)
En dat is de dwaasheid aller dwaasheden, dat een mens bij het klagen over zonde en
ellende en onmacht zich zo wél bevinden kan, dat hij zich daarmee (om zo te zeggen) kan
verzadigen, en hij zich beelden van een toekomstige heiligheid laat voortoveren, terwijl de
waarachtige heiligmaking voor de voeten ligt.
Daarentegen is dat een wijsheid, welke God bekend maakt, dat men een streep haalt door
het eigen "ik", door zijn doen en laten, door zonde en heiligheid, door deugd en ondeugd,
door zware misdaden en lichte vergrijpen, door grote afwijkingen en kleine
tekortkomingen. In één woord, men haalt een streep door alles wat men doet of gedaan
heeft, hetzij goed of kwaad; door alles wat men geweest is of niet geweest is, door het
waarachtige of niet waarachtige werk, of oprecht gemeend of niet oprecht gemeend. En dat
men zich door zijn grote en zware zonde niet laat terughouden, om rechtstreeks tot het
harte Gods zijn toevlucht te nemen, en te zeggen: "Ontzondig mij met hysop, en ik zal rein
zijn." (Psalm 51: 9) Eigenlijk woordelijk: "Maak mij tot zonde in hysop zo zal ik rein zijn."
Wat betekent deze hysop? Er ging eenmaal een Engel des verderfs door Egypte. Door
Egypte? Nee, ook door het land Gosen. Deze Engel moest alle eerstgeborenen slaan. De
eerstgeborenen van alle Egyptenaren? Ja. Waarom moesten de kinderen Israëls het bloed
van het Paaslam nemen en de heilaanbrengende hysop in dit bloed indopen, om daar een de
bovendorpel en de posten der deuren hunner huizen te bestrijken? Wist dan de Engel des
verderfs niet, waar een Egyptenaar en waar een kind Israëls woonde? Ach! voor deze
Engel zijn wij allen kinderen des doods, wij mogen dan Egyptenaren of kinderen Israëls
heten. Maar in de verhardheid van hun harten waren de Egyptenaren evenals hun koning in
eigen ogen heiligen, en wilden niet tot zondaars gemaakt zijn. Mozes gebood echter het
volk zich tot zondaars te maken met de hysop. Zo waren zij echter niet van de duivel, maar
Góds zondaars, tot wie God zeggen kon: "Uw zonde is Mijn zonde, die neem Ik voor Mijn
rekening, blijf daar vanaf!" Zo werden de kinderen Israëls, door middel van de hysop,
besprengd met het bloed van het Paaslam. Zij werden, met al wat zij hadden of niet
hadden, tot zondaars gemaakt. Wie zo tot zondaar gemaakt wordt, in diens woning leeft de
Eniggeboren Zone Gods, de Eerstgeborene uit de doden. Dat is gewisselijk waar!
184
Van de hysop bediende men zich ook bij de melaatsen. (Dat wil zeggen: zij zouden, mét
dat zij dat bloed namen, verklaren dat zij zonden hadden en zondaars waren, en alzo de
vergiffenis van hun zonden nodig hadden.) Dan werd een vogel genomen, en in diens bloed
werd wol gedoopt van scharlakenrode kleur (u kent dat prachtige rood). Dan nam de
priester een staf van cederhout, en bond de hysop daaromheen tot een sprengkwast. Deze
sprengkwast werd in het bloed gedoopt, en met dit hysop werd de melaatse zevenmaal
besprengd, dan was hij van zijn melaatsheid gereinigd. Het is dus met een kind des doods
en niet met een bekeerde, - die ongelukkigerwijs tot een val gekomen is - het is met een
melaatse en niet met een heilige, - die door de schuld van zijn oude mens helaas iets van
zijn heiligheid heeft verloren, - waarmee David zich gelijkstelt, als hij bidt: "Ontzondig mij
met hysop, en ik zal rein zijn."
Dat was dus, en dat is de wijsheid, waarvan David zegt, dat de Heere hem die in het
verborgene heeft bekend gemaakt.
Want dat is ook in waarheid een verborgenheid, die men aan iemand anders niet meedelen
kan. De Heere doet het ook zo in het verborgene, (dat gelukkigerwijs geen duivel te weten
komt, hoe dat toegaat) dat een mens in plaats van bij de daad, die hij bedreven heeft te
blijven staan, in plaats van zich daarom aan wanhoop over te geven, veelmeer zo tot op de
grond van al zijn zonden doordringt. Hij werpt niet zozeer zijn zonden, als wel zichzelf
overboord, en dan in de afgrond van zijn verlorenheid, waar het ten enenmale met hem uit
en voorbij is, doet hij die vondst, en bidt: "Ontzondig mij met hysop". Dat is: maak mij tot
zondaar in hysop.
Welgelukzalig hij, die door de prediking, die hij gehoord heeft, ook tot die vondst is
gekomen! Zijn rust is in Christus, vast en eeuwig.
AMEN.
185
186
12. Johannes 1:1b
Over deze tekst preekte Kohlbrügge te Elberfeld op de 16den Augustus 1846 's voorm. In
de vroegere uitgave van de Twaalftallen: I Twaalftal No. 5. In de "Zwanzig Predigten" No.
7.
Kohlbrügge hield zich bij het uitspreken van een preek niet aan zijn manuscript, maar
sprak vrij.
"De hoofdman beval, dat degenen, die zwemmen konden, zich eerst zouden afwerpen en
aan land komen, en de anderen, sommigen op planken, en sommigen op enige stukken van
het schip. En alzo is het geschied, dat zij allen behouden aan land gekomen zijn." Zo lezen
wij in het Boek der Handelingen, hoofdstuk 27:43 en 44. Wat ziet men in deze woorden?
Dat een Apostel van onze Heere Jezus Christus even zo goed schipbreuk heeft kunnen
lijden, als ieder ander die op een schip vaart. Waarlijk, zo is het, en de Apostel zegt ergens
anders: "In het reizen menigmaal in gevaren van rivieren, in gevaren van moordenaars, in
gevaren van mijn geslacht, in gevaren van heidenen, in gevaren in de stad, in gevaren in de
woestijn, in gevaren op de zee, in gevaren onder de valse broeders. (2 Kor. 11: 26.) Wij
weten intussen, dat Paulus zijn reisgenoten aangeraden had, om aan de plaats
Schoonehavens voor anker te blijven (Handel. 27: 8 vv.); maar zij meenden, dat, al mocht
de Apostel ook verstand hebben van Gods Woord, hij dit toch zeker niet van scheepszaken
had. Maar gelukkig voor hen heeft de Apostel ze allen gered.
187
In dit opzicht is deze eeuwig gedenkwaardige reis van Paulus naar Rome opnieuw een
sprekend bewijs van de u al vaak voorgehouden waarheid, hoe de mens in zijn waan van
wijsheid zijn zaken ten verderve stuurt, maar dat Gods wijsheid en ontferming, ook waar
de mens het verdorven heeft, weet te redden. Maar wat ziet men nog meer in deze
woorden? Hoe heerlijk het woord vervuld is, wat Paulus tot allen sprak: "Want niemand
van u zal een haar van het hoofd vallen". En hoe trouw de Heere Zijn woord, door de Engel
op het schip gesproken, bij de Apostel waar gemaakt heeft: "God heeft u geschonken allen,
die met u varen" (Handel. 27: 34, 22-25.)
Zeker, het is hart-opbeurend, van uit dit gezichtspunt te beschouwen, op welke wijze allen
die op het schip waren aan Paulus geschonken werden. En het kan voor iemand, die het
weet, dat hij, én voor zichzelf én voor degenen, die hem aan het hart liggen, een belofte
Gods ontvangen heeft, niet dan vertroostend zijn, te vernemen hoe God ook zulke
bijzondere beloften in vervulling brengt, al heeft het ook allen schijn, dat er niets van komt.
Ik zeg: de schijn, alsof er niets van komt; want op dat ogenblik, toen de soldaten de
gevangenen, en dus ook Paulus, doden wilden, en op dat ogenblik, toen het schip vast bleef
zitten en het achterschip brak door het geweld van de golven, zag het er toch in het geheel
niet naar redding uit. Hoe veelmeer zouden wij, zo'n belofte hebbende, direct als vast en
zeker aangenomen hebben dat wij aan zo'n gevaar en zo'n schade niet blootgesteld zouden
worden; wij, die gewoonlijk Gods weg ook niet verstaan, aangezien Diens voetstappen
altijd in diepe wateren zijn! (Psalm 77: 20.)
Ligt echter in de woorden: "sommigen op planken, en sommigen op enige stukken van het
schip, en alzo is het geschied, dat zij allen behouden aan land gekomen zijn", niet nog iets
meer? Denkt eens na! Wanneer wij van een merkwaardige man iets schrijven of verhalen,
is het er ons dan niet om te doen, in 't bijzonder te laten uitkomen, hoe hij uit een zeer
moeilijke en gevaarlijke toestand gered is geworden? Als nu dit zo natuurlijk is, dan moet
het ons wel bevreemden, dat Lukas in het geheel niet verhaalt, hoe hij of hoe Paulus aan
land zijn gekomen, dat hij ook zelfs niet schrijft: en zo geschiedde het, dat wij allen
behouden aan land kwamen; "zij kwamen allen behouden aan land", schrijft hij.
188
Dat is de liefde tot de naaste, zoals zij uit God is. Zij heeft zichzelf in 't geheel niet op het
oog, bedoelt slechts de redding van anderen. Zij heeft slechts ogen en hart daarvoor, dat het
anderen welga, dat de naaste geborgen is. Zo is de liefde van Christus.
Wie heeft deze liefde? Hij, die de Geest van Christus heeft. Wie heeft de Geest van
Christus? Hij, wie het daarom gaat, dat het Woord zal blijven, heersen en regeren, dat
Woord van genade en verlossing, de ellendige gebracht. Hij, die er niet naar vraagt: "waar
blijf ik", maar: "waar blijft dit Woord"; niet: "wat verkrijg ik", maar: "wat wordt er van dat
Woord." Zulk een zet zichzelf altijd achteraan, en het Woord, dat moet leven.
Ach, men behoeft niet ver te zien, om te ontwaren hoe de een hier, de ander daar, door
verschrikkelijke eigenliefde verblind, zichzelf als de eerste laat gelden, en dan moet het
Woord de tweede zijn. Het Woord moet hém dienen, maar hij wil zich niet aan het Woord
onderwerpen!
Wat hebt u er dan van, o mens, dat u altijd aan uzelf denkt, hoe u zich een weg door de
wereld zult banen, hoe u eigen wil en eigen lust verkrijgen zult? Wat hebt u er toch aan, dat
u altijd aan eigen begeerte denkt, dat u het Evangelie naloopt, om het geweten gerust te
stellen, dat u zo waarschuwend zegt, dat u op dingen uit bent die niet deugen, terwijl u de
Kenner der harten wilt wijs maken, dat u een hart tot Hem hebt? Wat hebt u er aan, dat u
het uwe zoekt en ook het uwe vindt? Laat het Woord bij u het eerste en ook het laatste zijn,
en het Woord zal waarachtig al uw zorgen en bekommernissen op Zich genomen hebben.
Is het niet alles ijdelheid, wat onder de zon geschiedt? Slechts dat heeft wezen, dat
betekenis, en slechts in zoverre betekenis, als het in het Woord wortelt, als het daarmee in
overeenstemming is. Van begeerlijkheid der ogen, begeerlijkheid des vleses en grootsheid
des levens mag men zich enig genot voorstellen, toch is het einde van dit alles de dood.
Slechts het Woord blijft in eeuwigheid, en mét het Woord hij, die zich aan het Woord
onderwerpt en in het Woord blijft, om alles van het Woord te verwachten.
Om te vernemen, wat dat Woord is en wat het doet, daartoe verlene ons de Heere in dit uur
een geopend oor en een geopend hart.
Tekst: EVANGELIE VAN JOHANNES 1: lb.
"En het Woord was God."
189
I.
Men heeft zich eeuwen lang gekweld, er naar gezocht en nagevorst, wat hier "Woord" voor
een betekenis heeft. Men heeft het zich zelfs door de wijsgeer Plato laten uitleggen,
waarom men ook het Griekse woord "Logos", dat op deze plaats voor "Woord" voorkomt,
dikwijls onvertaald heeft gelaten, en zich hierover allerlei dwaze gedachten heeft gevormd.
Ik heb het reeds meermalen doen uitkomen, dat de sleutel ervan is, dit stuk meer te
beschouwen als bouwstoffen voor een belangrijk onderzoek en overweging van de heden
ten dage zo geheel en al vergeten wordende vraag, wat "het Woord" doet en wat "het
Woord" is.
Wij ontvangen helderheid over wat de ziel van de Evangelist vervulde, toen hij, ziende op
de Gemeente van Christus, schreef: "In de beginne was het Woord."
Zo overwege een iegelijk voor zichzelf, waarvoor hij het Woord te houden heeft en wat
voor hem het Woord is, als hij zich hieraan onderwerpt en gelooft dat de kennis der Schrift
ligt in de erkenning van "Gods Wet." Om een juiste kennis van de een of andere zaak te
hebben, is voor een ieder het eerst nodig, dat hij de beginselen van zodanige zaak kent.
Waar het om Gods Woord gaat, daar menen wij allen van nature, dat wij er nogal kennis en
verstand van hebben. In deze waan neemt de een voor, de ander na de Schrift in de hand,
speelt de meester met haar uitspraken, zonder te begrijpen, dat ook hier kennis der
beginselen vereiste is.
Deze eerste beginselen of grondslagen tot rechte Schriftkennis zijn echter niet zozeer
taalkunde, geleerdheid en scherpzinnigheid. Zo'n mening vloeit opnieuw alleen daaruit
voort, dat de eigenlijke beginselen verwaarloosd worden, dat men het zo volstrekt niet
meer indachtig is, dat de Profeten en Apostelen geschreven hebben voor Gemeenten, die
uit weinig geleerden, daarentegen uit honderden en duizenden ongeleerden bestonden,
zoals een Apostel zelf gezegd heeft: "Niet vele wijzen naar het vlees, niet vele machtigen,
niet vele edelen zijn geroepen." (1 Kor. 1: 26.) En zelfs wanneer een Evangelist ons de
Schrift zou uitleggen, zal men nochtans zijn weg niet met blijdschap reizen (Handel. 8: 31,
39), indien er geen beginsel, geen grondslag gelegd is.
190
Wat is nu het eerste beginsel, dat ik moet kennen, om het Woord recht te verstaan? Ik kan
er bij iemand niet sterk genoeg op aandringen, dat hij zijn leven lang de bekende vraag en
het bekende antwoord van de Heidelbergse Catechismus in zijn geest beware:
Waaruit kent gij uwe ellende?
Antw.: Uit de wet Gods.
Dan zal er bij hem de behoefte zijn naar waarheid, naar gerechtigheid en naar troost.
En van uit dit standpunt is het er mij voor gelegen, u de voorgelezen woorden te verklaren.
II
Het eerste en voornaamste gebod is dit: "Gij zult de Heere uw God liefhebben uit geheel
uw hart, uit geheel uw ziel en met al uw krachten." Nu is wel het voornaamste van des
mensen ellende, dat de mens zodanig woord en zodanige belofte niet gelooft. Hij maakt
zich wijs dat, al is het niet uit geheel zijn hart, uit geheel zijn ziel, en met al zijn krachten,
toch God lief te hebben. Ik zeg, dat de mens zich dit wijsmaakt. Daarvan komt het, dat,
waar van zonde en ellende sprake is, hij gewoonlijk aan lusten des vleses denkt en verder
nog aan een paar zwakheden. Hij kan er verzekerd van zijn, dat hij daaraan niet denken
zou, indien hij zijn eigenlijke ellende in het oog kreeg. Die ellende bestaat wel in de eerste
plaats daarin dat hij het Woord in het geheel niet indachtig is, en niet verstaat, wat hij heeft,
als hij het Woord heeft.
III
De mens weet alles in zijn geheugen te behouden. Beloof hem een som geld, een vrouw,
een huis, een hof, een betrekking, een ambt, hij zal het wel in zijn geheugen kunnen
bewaren. Maar het Woord blijft hij nooit indachtig. Voor het Woord heeft hij geen hart.
De bewijzen daarvan kan men bij zichzelf vinden. "Een zaaier ging uit om te zaaien, en als
hij zaaide, viel een deel van het zaad op de weg, en de vogelen kwamen en aten datzelve
op. En een ander deel viel op steenachtige plaatsen, waar het niet veel aarde had; en het
ging terstond op, omdat het geen diepte van aarde had, maar als de zon opgegaan was, zo is
het verbrand geworden, en omdat het geen wortel had, is het verdord. En een ander deel
viel in de doornen; en de doornen wiesen op en verstikten hetzelve." (Matth. 13:3 vv.)
191
Het is maar al te waar, dat niemand, als hij deze gelijkenis hoort of leest, er ook maar even
over nadenkt. Immers niemand vraagt zichzelf af: "Ben ik ook bij de weg gezaaid, ben ik
ook op steenachtige plaatsen gezaaid, ben ik ook onder de doornen gezaaid? Niemand
vraagt zichzelf af: Heeft het zaad des Woords wel wortel in mij, heeft het in mij wel diepte
van aarde gevonden? Of is het ook bij mij afhankelijk van weer en wind, van regen of
zonneschijn? Erger ik mij ook aan het Woord, zodat de duivel, onder de schijn van ijver
voor de waarheid, het Woord van mij wegneemt? Verstikken ook bij mij de
zorgvuldigheden dezer wereld en de verleiding des rijkdoms het Woord? Een ieder houdt
het er voor, dat hij goede aarde is, en zoekt de vrucht in werken van de Wet, en laat
honderd-, zestig- en dertigvoudig groeien, wat er groeit, zonder zich ooit tot die loffelijke
naijver te laten aanvuren, dat ook hij vervuld zij met vruchten der gerechtigheid, tot
heerlijkheid en prijs Gods. (Fil. 1: 11.)
IV.
Dat is nu wel ware ellende, dat de mens zo blind, zo dood voor het Woord is, dat hij zich
altijd vleit: "O, die dingen, die daar gezegd worden, gaan mij niet aan; er mag bij de weg,
op de steenachtige plaatsen, in de doornen of waar dan ook gezaaid zijn, wat bekreun ik er
mij over", in plaats van in stille ootmoed dit woord op zichzelf toe te passen. Ik zeg in stille
ootmoed, want hij valt gewoonlijk in een van deze twee uitersten: Óf hij zit hopeloos neer,
en het heet: ik ben in de doornen gezaaid! Terwijl hij veelmeer daarop moest acht slaan,
dat het Woord hem zulks zegt, niet om hem, als zijnde onder de doornen gezaaid, te
veroordelen, maar opdat hij daarmee tot zichzelf inkere en de grote genade roeme, die hem
dit juist voorhoudt, opdat hij tot de genade gekomen zij. Of hij denkt: "dat geldt niet mij";
hoewel hij toch bedenken moest, dat zij, die de Heere toenmaals hoorden, niet maar
mensen waren uit de heffe des volks, maar zeer vele eerzame en nette lieden, die het
Woord zeer goed kenden, maar welke het Woord nog veel beter kende, om te weten, dat
het hun bij het horen van het Woord wel om zichzelf ging, om uit dat Woord hier of daar
een woordje op te vangen, teneinde zich daaraan te goed te doen of te warmen, maar dat
het hun niet te doen was om het Woord, dat hun in alle liefde de waarheid voorhield tot
hun behoud, opdat zij het op zichzelf zouden toepassen. En hier mag ik wel roepen: "Wie
oren heeft, die hore, wat de Geest tot de Gemeenten zegt!" (Openb. 2: 7.)
V.
192
De mens wil altijd horen. Wat wil hij dan horen? Immers: Evangelie. Met welk een hart?
Een gehele wereld liep de Heere na, duizenden en wederom duizenden. Zo vijfduizend op
eenmaal, en zij werden verzadigd. Zij zagen veel, waarover zij zich verwonderden. Zij
hoorden veel, wat zij zo nog niet gehoord hadden. Zij werden verzadigd in tweeërlei
opzicht, en de andere dag twistten zij onder elkander over Hem en wilden Hem in 't geheel
niet verstaan (Joh. 6: 26, 60). Zo wil de mens alles horen, alleen het Woord niet. Zij hebben
Mozes en de Profeten, dat zij die horen! En het antwoord was: Nee, vader Abraham, maar
zo iemand van de doden tot mijn broederen heenging, zij zouden zich bekeren. Maar
wederom was het antwoord: Indien zij Mozes en de Profeten niet horen, zo zullen zij ook,
al ware het, dat er iemand uit de doden opstond, zich niet laten gezeggen. (Luk. 16:31.)
Ach, waarom wil men dan het Woord horen? Om te zien, in hoeverre het Woord zich met
eigen begeerlijkheden laat overeenbrengen. Om te zien, in hoeverre men zijn eigen wil,
zijn liefde tot de wereld, zijn lust tot de zonde, zijn neiging om altijd de geboden des
Heeren te overtreden, kan aan de hand houden en doorzetten, en daarbij zijn geweten kan
stillen.
Waarom wil men het Woord horen? Om zich het verstand te verrijken met het zuivere, en
het allerzuiverste en heldere Evangelie, en dan daarbij een hart in zich om te dragen, zoals
Kaïn het in zich omdroeg, wie de eenvoudige en oprechte Abel zo in de weg stond, dat hij
hem ten laatste doodsloeg. En laten wij nu toch niet denken: O, wat was dan ook die Kaïn!
Adam heeft hem zeker voor een bijzonder heilige, rechtvaardige en vrome man gehouden,
zolang het nog niet openbaar was, wat de gedachten zijns harten waren. Want anders zou
Adam bij de geboorte van Seth niet erkend hebben, dat een kind uit hem niet naar Gods
gelijkenis, maar naar zijn gelijkenis was, nu hij zelf niet meer naar Gods beeld en
gelijkenis was, dat veelmeer uit een zondaar niet dan een zondaar voortkomt.
Het Woord te willen horen, maar daarbij toch het Woord niet te willen horen met
toepassing op zichzelf, dit is des mensen ellende. Niet slechts 's mensen ellende zo in het
algemeen, maar ook van diegenen, die anders hun ogen zouden uitgraven, om ze aan die te
geven, die hun het Woord voorhouden. Wij zien het aan de Romeinen, aan die van Galatië,
aan wie de Apostel geschreven heeft, hoe zij het Woord gehoord hebben en nochtans het
Woord niet hoorden, veeleer hieraan ongehoorzaam waren. (Gal. 4:15, 16.) Wij zien het
ook aan die van Korinthe. Op het Woord zouden zij de schuld geworpen hebben, indien het
niet andermaal tot hen gekomen was. Maar hoe handelden zij met het Woord? (2 Kor. 1:
23.) En hier mocht ik wel opnieuw roepen: "Wie oren heeft, die hore, wat de Geest tot de
193
Gemeenten zegt." Niemand van u toch denke: Ik ben geen Korinthiër. Let maar eens op het
kind, of het horen wil naar wat zijn ouders hem zeggen. Vreemden moeten het gezegd
hebben, en evenwel weet het kind alles zelf toch nog beter.
VI
De mens wil altijd zien. Het Woord is hem niet genoeg. Het gaat hem zoals het Thomas
ging: "Indien ik in Zijn handen niet zie het teken der nagelen, en mijnen vinger steke in het
teken der nagelen, en steke mijn hand in Zijn zijde, ik zal geenszins geloven" (Joh. 20:25).
En zoals het de Emmaüsgangers ging, toen zij zeiden: "Doch ook benevens dit alles is het
heden de derde dag, van dat deze dingen geschied zijn." (Luk. 24:21.) Wat de mens met
zijn verstand kan overleggen en berekenen, wat hij door redenering met sluitredenen kan
bepalen en doorgronden, dat moet waar zijn. Het gaat met de mensen evenals met de
kinderen: zolang zij iets niet gezien hebben, willen zij het niet geloven. Een woord of een
waarschuwing aan te nemen, zolang zij de waarheid en de ernst er niet van ondervonden
hebben, komt hun niet in de zin. Al heeft het de schijn, alsof zij het woord van hun ouders
geloofden, dan is dit slechts voor zolang, als hun de gelegenheid niet is geboden, om
datgene ten uitvoer te brengen, waartoe zij neiging hebben. Iedereen speelt van nature voor
het Woord de huichelaar, doet, alsof hij het geloofde, zonder dat hij er door wil overtuigd
zijn. Maar zien wil hij, en niet geloven. Slechts geloven, in zoverre als hij kan zien. Hij
heeft weliswaar zijn geloof, maar ziet daarbij toch naar mensen om. Zoals mannen van
naam de zaken verstaan, zo verstaat hij ze ook, en daarnaar legt hij de Schrift uit. Of ook,
hij heeft zijn geloof, en ziet daarbij naar zijn zonden en begeerten, en legt daarnaar de
Schrift uit. Hij heeft zijn geloof, en luistert desniettemin naar de dreigingen en naar de wil
van de vleselijke arm. Of hij heeft zijn geloof en daarbij zijn trotsheid, en legt daarnaar het
Woord uit. Hij heeft zijn geloof, en ziet daarbij op het doorkomen door de wereld, en legt
daarnaar het Woord uit.
Allerlei geloof is er en daarbij een gestadig ommezien daarnaar, wat de mensen er van
zeggen, welke winst men er van heeft. In één woord: welk genot, welke eer, wat voor een
stuk brood, wat voor een kleed, welke lof en behagen bij anderen hij bij zijn geloof voor
zichzelf kan inoogsten; hoe hij daarbij blijven kan, wat hij is, en zijn eigen wil kan
doorzetten; dat zijn des mensen hoofdgedachten. Daarbij moet het lieve Woord
achterstaan, of het Woord moet hem ter bereiking van zijn doel de hand bieden in de weg,
die de mens verkiest. De mens wil het bijgevolg in zijn hand hebben en meent door eigen
194
wijsheid en behendigheid zowel zijn zaak als de zaak van het Woord in overeenstemming
te kunnen brengen. (Joh. 8: 37; 12: 42.)
VII.
De Heilige Geest weet dit zeer goed van de mens en heeft het ook bij ons vooruitgezien.
Daarom heeft Hij door een getrouwe getuige laten schrijven: "In de beginne was het
Woord en het Woord was God." Nu was het toch wel zaak, er acht op te geven wat men
heeft, als men het Woord heeft! Want hier hoort men, dat het Woord geen ijdel, geen dood
ding is, maar een zeer machtig ding, dat alles in Zijn hand. heeft: zonde, dood, duivel,
leven en genade. Het is de koninklijke Majesteit, welke over aarde en hemel heeft te
gebieden. Die ook alleen alles kan scheppen en schenken, wat een mensenkind nodig heeft,
heeft ook alleen de wijsheid en het verstand om de rechte middelen voort te brengen en aan
te wenden, waardoor de mens geholpen wordt in dit leven zo vol ellende, opdat hij het
goed hebbe en hem geen ding ontbreke.
Daarom heeft de Apostel en Evangelist Johannes aldus geschreven: "In de beginne was het
Woord, en het Woord was God." Daarom hebben ook de eerste discipelen van deze
Apostel, die schreven dat zij wisten, dat het getuigenis van Johannes waarachtig was, dit
zijn Evangelieboekje de eerste Gemeenten in handen gegeven (Joh. 21: 24). Met de
bedoeling dat zij direct bij het opslaan ervan en bij het lezen van de eerste woorden: "In de
beginne was het Woord, en het Woord was God", hierop de aandacht zouden vestigen, en
zij de noodzakelijkheid zouden beseffen van in dat Woord te blijven, wat zij van de
beginne gehoord hadden. (1 Joh. 2:24.)
VIII.
Dat zullen zij wel hard nodig gehad hebben. En ook wij hebben het nodig, opdat wij daarop
opmerkzaam zijn, want de mens is werkelijk een verkeerd en verdraaid schepsel. Alles kan
hij in zijn geheugen houden, maar niet dit: vanwaar alle dingen zijn, waarin hij alle dingen
heeft, en waardoor alle dingen voor hem bewaard worden, ook niet: waartoe alle dingen
zijn.
Eilieve, vanwaar zijn alle dingen? Zijn zij vanzelf gekomen, hebben zij zichzelf het aanzijn
gegeven, hebben zij zichzelf geformeerd? Ik lees bij Mozes: God sprak, en het werd.
Wanneer ik lees: "God sprak", zo was het een woord, wat Hij sprak. Zolang er echter nog
195
geen mensen waren, heeft God toch niet gesproken, zoals een mens spreekt; dan heeft God
zo gesproken, zoals God spreekt; en wat Hij zo sprak, het Woord, waarin Hij Zich bekend
maakte, was daarom niets anders, dan wat Hij Zelf was. Dat is: Het was God. Toen God
dus aanving hemel en aarde te scheppen, toen schiep Hij alle dingen door of in Zijn
Woord; zoals ook Paulus zegt: "Door (Grondtekst: in ) Hem, (Christus,) zijn alle dingen
geschapen, die in de hemelen en die op de aarde zijn, die zienlijk en die onzienlijk zijn, alle
dingen zijn door Hem en tot Hem geschapen; en Hij is voor alle dingen, en alle dingen
bestaan tezamen door (Grondtekst: in) Hem." (Kol. 1: 16 en 17).
Indien dan alle dingen van het Woord afkomstig zijn, kunnen dan die dingen, die u nodig
hebt, ergens anders vandaan komen dan van het Woord? Want immers zonder het Woord is
niets gemaakt, dat gemaakt is. En indien in dit Woord alles is en bestaat, waarin hebt u dan
alles wat u hebt, en waarin leeft uzelf en beweegt u zich, zo niet in dit Woord? En omdat
alles tot dit Woord is, tot Wie bent u dan, en tot Wie is al het zichtbare, zo niet tot het
Woord?
IX.
Ach, hoe weinig is de mens dit indachtig! Ja, het blijven in het Woord, zo denkt hij, is juist
zo'n grote kunst niet. Hij meent, dat hij dat ook wel doet. En u merkt niet op, o mens, dat er
geen dag omgaat, waarin u zich niet onder de beuzelingen van dit ijdele leven als begraaft,
en dat voor u het onzichtbare Woord zoveel waarde niet heeft als de zichtbare stuiver in uw
hand! Wij zijn toch allen als de kinderen. De kinderen, terwijl zij nu eenmaal leven, hun
kleding hebben en te eten krijgen, verbeelden zich, dat zij de hoofdpersonen zijn; niet dat
hun ouders leven en het goed hebben, maar dat zij hebben wat zij willen en verlangen, daar
zijn de meeste kinderen op uit. Zo beschouwen wij het Woord, als de stedelingen hun
pompen, zij denken er hoegenaamd niet aan, als zij geen water nodig hebben. Wij
beschouwen het Woord en evenzo alles wat van God is, wat Godes is, op gelijke wijze als
wij God Zelf beschouwen en over Hem denken. Slechts dan, als er nood is of gebrek, of als
wij vrezen, dat het tot sterven zal komen, of wanneer het geweten ons al te zeer ontrust, of
in ogenblikken van bijzondere uitredding en uitkomsten, of als wij eens over onze eigen
wijsheid en inbeelding te zeer zijn beschaamd geworden, dan kunnen wij het Woord
misschien nog gebruiken, of ook wanneer wij anderen leren en terecht zetten willen.
Intussen gaat de mens zijn wereldse gang, hij leeft zonder Woord, zondigt, slaat er niet
eens acht op, dat hij zondigt, en maakt het Woord tot een heilig-huisje, waar hij heen zal
gaan, wanneer het hem zint.
196
X.
Maar nu, o mens, zult u dan hier eeuwig leven? Zult u dan nooit sterven? Bevindt u zich
niet elke minuut in doodsgevaar? Hangt uw leven niet aan een zeer dunne draad? hoe snel
kan het er mee gedaan zijn! Wanneer het Woord eenmaal spreekt: snijd af dat draad, dan
doorsnijdt het zwaard des doods uw hart. En wat bent u dan? Een lijk, een prooi voor de
wormen, ja een prooi voor de wormen in uw doodkist, in uw graf! En nu ja, dat is u om het
even, nietwaar? Is het u echter ook om het even, of u weldra met al de duivelen in de hel
eeuwig, eeuwig wenen en op de tanden knersen zult, en nimmer, nimmer Gods aangezicht
zult aanschouwen? Is het u ook om het even, of u dan horen zult, hoe daar hoog boven u
een eeuwig loflied ruist; en u, hoog boven u, bazuingeschal verneemt en het geluid van
cimbalen en fluiten? Zie, daar zijn zij, die u hier hebt gekend, die u hier hebben omringd,
die u in hartelijke liefde het Woord der bekering, het Woord van genade hebben
voorgehouden, en u, en u, ... niet bij hén, maar u in de eeuwige pijn!
O, bedenk het toch, laat het ernstig Woord der waarheid u het hart verbrijzelen, opdat u
opstaat uit uw dood, en in het verborgene tot God roept en vraagt: O God! o God! ik ben
verloren, wat moet ik doen om zalig te worden? O, u hebt verstand genoeg om de dingen
van dit leven te beoordelen, dan hebt u dan toch ook een geweten om te verstaan, wat het
Woord u in dit ogenblik betuigt.
XI.
Ach, zouden niet zelfs de rotsen splijten van zo'n woord uit de Apostels pen: "en het
Woord was God"? Aanschouw de bergen, hoe hoog zij zijn, hoe vast zij staan; Wie is het,
die ze daar geplant heeft? Wie speelt met de rotsblokken als met steentjes. Wie heeft ze
daar gezet als zuilen, waarop de machtige wolken zich legeren als een kudde schapen?
Aanschouw de rivieren, hoe die zich onweerstaanbaar tussen die rotsgevaarten
doorslingeren en alles met zich voortstuwen, wat hun loop tracht te beletten. Aanschouw
de aarde en de duizenden akkers, die hun vrucht geven van jaar tot jaar, de aarde, die u
draagt, en die u eenmaal in haar schoot zal opnemen. Aanschouw de zon, hoe zij dan met
glansrijk licht en verkwikkende warmte, dan weer met verzengenden gloed op ons
neerstraalt. Aanschouw de lucht, waarin u adem haalt, en de eeuwige wolken, die de regen
in zich dragen, en de pracht van de sterren, die alle in haar glans, mét de maan, u
toeroepen, wat Hij vermag. Aanschouw de dieren en hun menigvuldige soorten.
197
Aanschouw uw wonderlijke lichaamsbouw, gevormd naar eeuwige wijsheid, naar de
geheimen van Zijn macht. Zal het nu ook van u heten: de mens heeft dagelijks voor zijn
ogen, wat het Woord gedaan heeft en wat het Woord doet, de mens is door het Woord en
tot het Woord gemaakt, en toch heeft de mens het Woord niet gekend!
XII.
Kent u de duizenden en nogmaals duizenden steden en dorpen, waarmee u een grote
landkaart als bezaaid ziet? Als wij de namen van die steden en dorpen niet eens kennen,
hoe veel te minder weten wij, wat voor mensen in al die steden en dorpen wonen en op die
duizenden in de zee verstrooide eilanden! Het Woord kent niet alleen al deze mensen, roept
hen allen niet slechts met name, kent niet alleen hun behoeften, maar waren zij niet allen
door dit Woord, zij zouden er niet zijn!
Dat zij worden, dat zij zijn, dat zij leven, dat zij opgroeien, zich voeden, het is alles door
dit Woord. Maar dat Woord kent ook de mussen, de mieren, de meelwormpjes; geen van
hen is vergeten door het Woord. Ja ook het haar van ons hoofd zijn door het Woord
ontstaan en door het Woord geteld.
Wij nu, die heden zijn en morgen niet meer, wat hebben wij er van, dat wij het Woord zo
onverschillig terzijde stellen en eigen wegen gaan, waarvan wij toch wel weten, dat zij met
het Woord in strijd zijn? Wat hebben wij er van, als het met ons de weg naar het kerkhof
gaat? Wat zoeken wij onszelf door de wereld te slaan, als konden wij zonder het Woord
vooruitkomen? Wat verlaten wij ons op ons verstand, op onze krachten? Wat is het toch,
dat de mens zo dood is voor het Woord, dat hij zonder dat Woord leven kan en tracht te
leven, want hij heeft immers alles door het Woord? Wat is het, dat de mens zich een
evangelie verdicht, zichzelf een huis bouwt, schuren en kasten met goederen vult en
zichzelf zegent met een: "Welaan, mijn ziel, u hebt het nu goed", en zich het geweten stilt,
terwijl hij niettemin weet, dat hij zich niet onderwerpt aan het Woord, waarin alleen alles
bestaat? Wanneer men zo tegen het Woord handelt, geldt dan ook niet van ons dat
verschrikkelijke oordeel: "De wereld is door Hem gemaakt, en de wereld heeft Hem niet
gekend"?
XIII.
(Joh. 1: 10. Psalm 33: 6 vv.)
198
Het Woord Gods is allerwege een getuigenis tegen ons, een waarschuwing, een
onderwijzing en een bemoediging. O, dat wij nooit menen, dat het voor ons niet
geschreven is: "En het Woord was God." Omdat Johannes het voor de eerste gelovigen
nodig achtte hen met deze woorden te waarschuwen, opdat zij weten zouden, wat zij aan
het Woord hadden, en opdat zij in het Woord blijven zouden, dan moeten wij volstrekt niet
denken, dat wij boven zo'n waarschuwing verheven zijn. Van zonde, van genade, van
barmhartigheid, van eeuwig leven menen wij juiste begrippen te hebben, maar wij moeten
niet denken, dat wij enig begrip van het Woord hebben. Het Woord, waardoor hemel en
aarde gemaakt werd, Dat vervuld is geworden, toen Het gesproken had: "Ten dage als gij
daarvan eet, zult gij de dood sterven", het Woord, Dat zich ook zo wonderlijk vervuld
heeft, nadat Het tot de duivel gezegd had: "Datzelve zal u de kop vermorzelen", dat Woord
is ons te eenvoudig! Het is maar een woord, zoals wij denken, meer niet, en wat zal dat
uitrichten? Men ziet er immers niets van!
XIV.
Voorzeker, het Woord heeft het behaagd, om steeds Zichzelf en Zijn macht te tonen in een
gedaante, die ons niet behagen kon en ook niet behagen zal. Want Het toont nooit van
tevoren, wat Het vermag. Het spreekt alleen, en wat Het spreekt komt ons hoogst
ongerijmd voor, zodat men Het op de mond zou slaan. Want Het kan beweren, dat daar iets
is, waar men toch niets ziet. Het kan dingen bevelen, die volstrekt ondoenlijk zijn. Het kan
van iemand iets bevoeren, waarvan bij zodanig een volstrekt niets te bespeuren is.
Ja, wat Het zegt en wat Het doet verwekt meestal ergernis. Kan de zon stilstaan, waarvan
men zegt, dat zij zich nooit beweegt? Kan een onvruchtbare vrouw, ja, bij wie de moeder
verstorven is, baren? Kan men droogvoets door een zee gaan, die zelfs voor schepen zo
gevaarlijk is? Kan er spijze in de woestijn zijn, zodat men vlees en brood in overvloed
heeft daar, waar geen levende ziel woont, en niemand helpen kan? (Psalm 78:19.) Kan uit
een harde rots water voortkomen, zodat 600.000 mensen met hun vee zich daaraan laven?
Kan een geweldige stroom zijn wateren opbinden als een kleed? Kunnen schoenen veertig
jaren in het hete zand onversleten blijven, die anders in veertig uren, ja in vier uren van
droogte uiteenvallen? Kunnen kleren goed blijven, die gedurende veertig jaren gedragen en
vele honderden malen gewassen zijn? Kunnen machtige steden en vestingen met hun
sterke, lang geoefende inwoners iemand als vijgen in de mond vallen? Kunnen doden
levend, melaatsen gereinigd wordend? Kunnen raven brood brengen? Een beek nog water
geven, als alle bronnen opgedroogd zijn? Kan men van een handvol meel maanden lang
199
koeken bakken? Kunnen weinige platte koeken, waarvan drie niet genoeg zijn voor één
hongerige maag, zo vele, ja duizenden mensen verzadigen? Kan op één woord daar, waarin
het geheel geen vissen zijn, een net met 153 grote vissen opgetrokken worden, en kan bij
zo'n zware vracht het net heel blijven?
Ja wat, al heeft het Woord dit eertijds kunnen doen, wat kan Het nu, naar onze begrippen?
Kan Het ons een woning openen, als wij met al het onze op straat gezet worden? Kan Het
ons al het onze teruggeven, wanneer het ons ontnomen wordt? Kan Het voor ons geld
slaan, als wij om der gerechtigheid wille alles verliezen? Kan Het er voor zorgen, dat, als
iemand in een gloeiende oven van ellende geworpen wordt, de hitte hem nochtans geen
haar verzengt? Ja, kan het helpen, en uitredden, als men gezondigd en zijn hele zaak
bedorven heeft, maar daarbij tot zichzelf inkeert, tot het Woord de toevlucht neemt, en op
grond van dit Woord voor God de zaak blootlegt? "Ja, ja," zo roept u allemaal, "dat kan
Het, dat vermag Het." Maar als het er om gaat, wat geloven wij er dan van?
XV.
Het Woord, waarvan wij spreken, is geen toverwoord. Het is een Woord, Dat, nadat Het in
de beginne hemel en aarde geschapen heeft, Zich sindsdien in vlees en bloed gekleed heeft.
Zo was Het in Zijn Profeten, zo is Het nog in Zijn heiligen en uitverkorenen. Daar tovert
Het echter iemand niet wat voor, Het begeeft Zich met de ellendige in diens ellendige
toestand, en spreekt aldaar door één, die ook ellende kent en gekend heeft, tot de ellendige:
"Doe dat." Het Woord maakt geen ijdel vertoon, Het roept de mensen niet met
trompetgeschal en trommelslag bijeen, om eens te zien, wat wondere dingen Het uit zal
richten! Het wil voor Zich niet eens de eer nemen van iets gedaan te hebben. Het maakt,
dat de mens Het gehoorzaamt, zonder dat de mens iets gezien heeft, en de mens gaat heen
op grond van het Woord, en Het maakt, dat de zee gehoorzaamt, dat de rotsen
gehoorzamen, dat de zon en maan gehoorzamen, dat de vissen gehoorzamen, dat het brood
zich vermenigvuldigt, dat het meel in de kruik niet verteert, dat de olie in de fles niet
ontbreekt. U begrijpt wat ik zeggen wil. Nadat het Woord alles geschapen en ons dat alles
voor ogen gesteld en te genieten gegeven heeft, wat Het geschapen heeft, en nadat nu in het
Woord de herstelling is van wat wij verdorven hebben, zo wil het Woord, dat de mens zich
200
gedraagt, zoals het Woord hem ook gesteld heeft. En dat is als iemand, aan Wie in het
Woord alle dingen onderworpen zijn.
Met andere woorden: het Woord heeft het graag, dat wij geloven, wat wij in het Woord
zijn, en wat Het voor ons in Zijn heerlijkheid teweeggebracht heeft. Daarom wil ook het
Woord, dat wij in het Woord blijven, omdat wij in het Woord de macht over alles hebben,
ook de toevlucht tot het Woord.
XVI.
"Ik heb slechts met de voet op de grond te treden, en terstond staan legioenen mij ten
dienst", zo dacht menig keizer en koning. Hij vergat, hoe slechts de tijding, dat er aan een
ander einde van zijn gebied legioenen verslagen waren, voldoende was om de steun op alle
menselijke wijsheid en verstand te doen verliezen. Zo denkt de mens ook: "Ik behoef
slechts aan de vergeving van zonde te geloven, dan word ik zalig." Hij vergeet, dat het
alleen het Woord is, Wat hem geschapen heeft, dat hem ook alleen kan zalig maken. Hij
vergeet, dat het voor het Woord niet daarom gaat, of iemand van de straffen van de zonde
zal vrijkomen, maar daarom, of hij in het Woord gebleven is, en of hij het Woord gedaan
heeft. Het Woord vraagt niet naar zonde en zaligheid, naar straf of vrijspraak, zoals mensen
zich dat voorstellen. Het Woord vraagt daarnaar, of men zich voor het Woord verklaard en
Het geëerd heeft, en of men zich aan Het gehouden heeft. Het Woord doet dat echter niet,
omdat Het Zichzelf zozeer beminnen zou, maar omdat Het het verlorene bemint en hetgeen
niets is, liefheeft, met het doel om daaraan Zijn wonderen te betonen.
Het Woord wil, dat wij ons aan het Woord houden, omdat buiten en zonder het Woord
niets dan verdoemenis, ellende en enkel gevaar is. Want dit is de vermaning van het
Woord: "De duivel gaat om als een briesende leeuw, zoekende wien hij zou mogen
verslinden" (1 Petrus 5: 8), en wederom: "Hebt de wereld niet lief, noch hetgeen in de
wereld is; zo iemand de wereld liefheeft, de liefde des Vaders is niet in hem" (1 Joh. 2:15),
en wederom: "Kinderkens, bewaart uzelf van de afgoden." (I Joh. 5: 21.) Het Woord weet
te goed, welke valse evangelies er in de wereld zijn, welke valse Jezussen en hoe vele
geesten, die niet uit God zijn. Het weet ook te goed, hoe graag de Zijnen zich daardoor
laten inpakken. Daarom houdt het Woord het aan iedereen voor, dat hij in het Woord moet
blijven, dat hij gerechtigheid moet doen en daarbij moet volharden.
Het Woord weet wel, dat het niet in het verstand of macht van de mens ligt om
gerechtigheid te doen. Het wil echter Zelf, als een trouwe Herder, in gerechtigheid leiden
201
en behouden. Ook weet het Woord zeer goed, dat wie gerechtigheid doet, veel te lijden
heeft. Het wil echter, dat men in het Woord blijve, opdat men Deszelfs wonderen
aanschouwe, de wonderen Zijner sterkte, en verder de heerlijkheid daarna. Want alle
vijandschap om der gerechtigheid wil wordt alleen door diegenen aangericht, die zalig
willen worden en daarbij de ongerechtigheid aan de hand houden; zij houden de waarheid
in ongerechtigheid onder en zijn vijandig, opdat men van de gerechtigheid afstand doe en
alzo valle.
XVII.
Daarom is het ons zo nodig, dat wij in het Woord blijven; want dat wij een doorkomen
door dit tijdelijk leven hebben, dat wij het dagelijkse brood voor ons en onze kinderen, ook
schoenen, klederen, huis en hof hebben, ligt alleen in het Woord. Het ligt alleen in het
Woord, dat wij dit alles ook met zegen en met een waarachtig goed geweten hebben, en
met een dankbaar en vrolijk hart genieten kunnen, en dat wij daarbij een goede hoop op het
eeuwige leven deelachtig zijn. Want het ligt ook alleen in het Woord, dat wij vergeving
van zonden hebben, God vertrouwen en onze naaste alle goeds bewijzen. In de macht van
het Woord zijn duivel, zonde, dood en hel. In de macht van het Woord zijn ook alle
mensen, hoge en lage, en Het doet met hen wat Het wil. Niemand kan ons een haar
krenken, niemand ons een been breken, als wij in dit Woord blijven.
Zien wij ook niets dan zonde, niets vermag iets tegen het Woord: "Om Mijnentwille zijt gij
rein." Zien wij niets dan ondergang en verlorenheid, alles vermag het Woord: "Mijn heil is
bij u, vrees niet, Ik sterk u, Ik behoud u met de rechterhand Mijner gerechtigheid."
XVIII.
Want wij moeten het maar weten, Wie wij in dit Woord hebben. Daarom schrijft de
Apostel: "Het Woord was God." Waarom schrijft hij niet: "Het Woord is God"? Omdat hij
ons daarop opmerkzaam wil maken, dat door het Woord alle dingen reeds gemaakt en
teweeggebracht werden, voordat wij nog waren; toen was het Woord reeds werkzaam om
alles voor ons te bereiden. De Apostel meent, dat het wel vanzelf spreekt, dat, indien het
Woord al die grote dingen, die wij zien, zoals hemel en aarde, zon, maan en sterren, de zee
en het droge, ook alle dieren, en ten laatste ook de mens gemaakt heeft, opdat al deze
dingen hem ten dienste, en tot zijn vreugde en nuttigheid zouden zijn, datzelfde Woord dan
202
ook zeer zeker voor al die kleinigheden, waaraan en hoe vaak wij er behoefte aan mochten
hebben, zorgen kan. (Jer. 32: 17 27.)
Nu dan, dit Woord, Dat eenmaal al deze grote dingen gemaakt heeft, Dat in de beginne
was, Dat was God: en als Het toen God was en Zich als God bewezen heeft, dan zal Het
Zich nog als zodanig bewijzen, dan is Het nog God.
Maar hoe was het Woord God, en hoe is Het nog God? Welk een vraag! Toen God voor
meer dan 5000 jaren sprak: "Daar zij licht" was dat niet een Woord, wat Hij sprak? Een
Woord, waarin het licht was? En dit Woord, was Het niet God? Als iemand sprakeloos
voor een koning nederligt, hij heeft een misdaad begaan, en de koning tot hem zegt: "Ik
geef u pardon, vergiffenis", is dit woord niet van de koning uitgegaan, zijn het niet de
ingewanden van zijn barmhartigheid over de ongelukkige, is het niet zijn hart? Breidt hij
zichzelf niet uit in zijn goedertierenheid over de ellendige? Is dan het woord, dat hij
spreekt, iets anders dan zijn eigen "ik", iets anders dan de koning? En toen God, om te
bewijzen welke goedheid in Hem is, een wereld scheppen en Zichzelf daarbij openbaren
wilde, was toen dat Woord, waarin Hij hemel en aarde schiep, iets anders dan wat Hij was?
Was het niet God? (2 Kor. 4: 6; Joh, 1: 14.) Niemand van ons is in staat om het woord, dat
hij spreekt, tot een levend lichaam te formeren, zoals wij dat zelf hebben, om dat woord
mens te laten worden. Misschien is het mogelijk, dat woord tot een dood lichaam te doen
worden; bijvoorbeeld een mens kan tot een bouwmeester gaan en het woord spreken: een
huis worde gebouwd! En het woord formeert zich tot een huis. Maar God vermag alle
dingen, en zo kon Hij ook Zijn Woord vlees doen worden, de gestalte van een mensenkind
doen aannemen, dat Het bevonden werd als een mens. Zo kwam reeds voorheen het Woord
als een mens tot Abraham bij de eikenbossen van Mamre en opnieuw was dit Woord:
Jehovah.
XIX.
Zo mag dan iedereen toezien, wat hij doet, als hij uit het Woord treedt om een ellendig stuk
goud of zilver of om mensen te behagen of uit mensenvrees. Ook mag iedereen toezien,
wat hij doet en heeft, wanneer hij het Woord, waarin alle heil is terzijde zet; hetzij dat hij
zegt: "Wijk van mij, ik heb geen lust aan de kennis Uwer wegen", hetzij hij zijn
gerechtigheid als uit de werken zoekt, en zich beter gegrond en verzekerd meent in
datgene, wat hij doet, dan in het Woord, wat alles heerlijk doet komen op Zijn eigen tijd.
203
Daarentegen kan diegene vervuld zijn van troost en moed, die alleen aan het Woord blijft
hangen, want hij zal in eeuwigheid niet beschaamd of bedrogen uitkomen. Hij zal
ondervinden, dat van het Woord zijn beide goud en zilver en eer, vrede en een goed
geweten, dat het de zaak van het Woord is, aan de mens in elke nood uit Zijn volheid
daarvan te schenken; zodat alle benauwdheid voor hem slechts daartoe strekken zal, dat
hem elke dag ruimte gemaakt wordt, en zonde, dood, duivel en hel, met alle vijanden bij
hem niets anders zullen uitwerken, dan dat hij in het Woord te allen tijde en ook in de
laatste strijd de zege zal wegdragen, want in Hem, Die ons heeft liefgehad, zijn wij meer
dan overwinnaars.
XX.
Vraagt men nu, of ik ook van dat Woord spreek, dat wij "Bijbel" heten antwoord ik:
wanneer ik iets van mijn Koning geschreven of gedrukt lees of een woord, in Zijn Naam
gesproken, hoor en verneem als rechtstreeks uit Zijn hart mij toekomende, dan zeg ik:
"dáár hebben wij onze Koning; dáár, dáár!" (Matth. 4:4, 7 en 10; Openb. 21: 5.) En
daarbij moesten wij het laten blijven. Voor zó'n Christen nemen alle duivelen de vlucht!
AMEN.
204
Tweede Twaalftal
13. Hebreeën 12:14
Deze leerrede is: uitgesproken te Elberfeld op 23 Augustus 1846 des voormiddags.
In de eerste uitgave der 12 Twaalftallen is zij in het 1. Twaalftal; in de "Zwanzig
Predigten" No. 9.
Als wij de woorden van de Apostel Paulus in Zijn Brief aan de Galatiërs (Hoofdstuk 3: 12):
"Doch de Wet is niet uit het geloof; maar de mens, die deze dingen doet, zal door dezelve
leven" vergelijken met de woorden des Heeren, die Hij door Mozes (Levit. 18: 3 - 5), bij
gelegenheid der verboden huwelijken, aan het volk laat zeggen: "Gij zult niet doen naar de
werken van Egypteland, waarin gij gewoond hebt; en naar de werken van het land Kanaän,
waarheen Ik u breng, zult gij niet doen, en zult in hun inzettingen niet wandelen. Mijn
rechten zult gij doen en mijn inzettingen zult gij houden om daarin te wandelen: Ik ben de
HEERE, uw God. Ja, mijn inzettingen en mijn rechten zult gij houden; welk mens dezelve
zal doen, die zal door dezelve leven: Ik ben de Heere", dan volgt uit deze vergelijking een
van beiden: óf de Apostel doet het aldaar gegeven gebod te niet, en dat heeft hij nimmer
kunnen doen, óf hij heeft met zijn woorden iets anders bedoeld, dan men zich gewoonlijk
voorstelt. Dit zal des te duidelijker zijn, als wij de gelijkluidende woorden bij de Profeet
Ezechiël (hoofdstuk 20:11, 12, 13a) lezen. Aldaar klaagt God: "Ik gaf hun mijn inzettingen
en maakte hun mijn rechten bekend, dewelke, zo ze een mens doet, zal hij door dezelve
leven. Daartoe gaf Ik hun Mijn Sabbatten, om een teken te zijn tussen Mij en tussen hen,
opdat zij zouden weten, dat Ik de Heere ben, Die hen heilige. Maar het huis Israëls werd
weerspannig tegen Mij in de woestijn." Het zal wel menigeen van u opgevallen zijn, dat
God toch niet zou geklaagd hebben: "Ik gaf hun Mijn inzettingen en maakte hun mijn
rechten bekend, dewelke, zo ze een mens doet, zal hij door dezelve leven," als Hij dit doen
van Zijn geboden van de mens op zichzelf verwacht had. En dit blijkt te meer, omdat God
zegt: "Ik gaf hun ook Mijn Sabbatten, om een teken te zijn tussen Mij en tussen hen, opdat
zij zouden weten, dat Ik de Heere ben, Die hen heilige."
Want wie dit verstaat, dat God hem een eeuwige rust geeft, die kan de woorden: "Dewelke,
zo ze een mens doet, zal hij door dezelve leven", niet zo opvatten, als waren deze woorden
met het geloof in tegenstelling, en wie het geleerd heeft, dat de Heere hem heiligt, die kan
de woorden van de Apostel volstrekt niet van een gerechtigheid als uit werken verstaan.
205
Dit moet iemand nog zo veel te meer duidelijk zijn, als hij acht geeft op de klacht: "Maar
het huis Israëls werd weerspannig tegen Mij in de woestijn." Want als wij de Brief aan de
Hebreeën opslaan, dan zien wij, dat deze weerspannigheid daarin bestaan heeft, dat zij niet
geloofd hebben; want aldus spreekt de Apostel aldaar (Hoofdstuk 3: 19), nadat hij gezegd
had, dat hun het Evangelie gepredikt was geworden: "En wij zien, dat zij niet hebben
kunnen ingaan, vanwege hun ongeloof." Daarom hebben wij de woorden van de Apostel:
"De Wet is niet uit het geloof, maar de mens, die deze dingen doet, zal door dezelve leven,"
waar hij de aandacht van zijn lezers dus op genoemde plaatsen uit Mozes en de Profeten
vestigt, alzo te verstaan: als gij, Galatiërs, de Wet in eigen hand wilt nemen en u niet alleen
aan de genade van Christus houdt, dan hebt u iets in de hand, wat niet uit het geloof is; en
wat niet uit het geloof is, dat zal nooit aan de Wet beantwoorden, want de Schrift zegt: Wie
deze dingen doet, zal door dezelve leven". Wanneer gij dus niet uit (het) geloof zijt niet
naar (het) geloof wandelt, dan is er ook geen doen der dingen Gods, en wanneer er geen
doen der dingen Gods is, dat is: wanneer er geen geloof aanwezig is, dan is er ook geen
leven in de dingen Gods maar een leven in zelfgekozen dingen.
(Het is nodig bij het lezen van de Brieven van de Apostel Paulus er goed op te letten in
welke zin of in welke betekenis hij spreekt van de Wet. Hier bijvoorbeeld staat deze
uitdrukking, de Wet in de betekenis die de Galatiërs daaraan hechtten terwijl hun in
tegenstelling met de hun gepredikte genade van Christus, de wet der besnijdenis werd
opgedrongen met de aanmatiging de Wet nu voortaan ook zelf te kunnen en te moeten
vervullen. Vergelijk Nehemia 9 29: "En Gij hebt tegen hen betuigd, om hen te doen
wederkeren tot Uw Wet, maar zij hebben trotselijk gehandeld, en niet gehoord naar Uw
geboden, en wetten; tegen dezelve hebben zij gezondigd, door dewelke een mens, die ze
doet, leven zal, en zij hebben hun schouder teruggetrokken en hun nek verhard, en niet
gehoord."
De opheldering van deze plaats uit de Brief aan de Galaten zal voor menigeen tot groot nut
zijn, en dat te meer, waar men, ingenomen door vooroordelen die in het onverstand van
ieder mens nestelen, steeds denkt: na het geloof komen de werken. Deze dwaling houdt het
hart van de mensen in gedurige onrust.
Het blijft een eeuwige waarheid, dat het geloof, indien het de werken niet heeft, bij
zichzelf dood is; want ik zou waarlijk niet weten, wat dat voor een geloof zou zijn, wat,
zelfs ook de goederen van deze wereld voorhanden zijn, tot de arme broeder of tot de arme
206
zuster, die gebrek lijdt, zou kunnen zeggen: God zij u genadig, Hij helpe u! Gaat nu heen,
wordt warm, wordt verzadigd, zonder hun de nooddruftigheden des lichaams te geven.
Het blijft een eeuwige waarheid, die de Apostel Jakobus (Hoofdstuk 2:14, 26) heeft
uitgesproken, "dat een mens uit de werken gerechtvaardigd wordt, en niet alleenlijk uit het
geloof." Want wat zou dat voor een gerechtigheid geweest zijn, indien Abraham, het bevel
gekregen hebbende om zijn zoon naar Moria te brengen, op dit bevel "ja" zou gezegd
hebben, en nochtans niet was gegaan? Men voelt het bij de woorden van de Apostel
Jakobus, dat het onder de Christenen steeds meer veld winnende praten van geloof geheel
wat anders is dan dat geloof, wat hen door de Apostelen is gepredikt geworden. Maar
daarom maakt het geloof de werken niet, veelmeer is het geloof werk, dat is: het geloof is
het enige werk dat God behaagt, en het sluit ieder ander werk, sluit alles, wat de mens in
zijn hand hebben wil, buiten. Want het geloof is een wegzinken voor God; een erkennen,
dat er met onze macht volstrekt niets te doen is, maar, dat alles alleenlijk bij God en in Zijn
macht en waarheid berust. Het geloof is daarom een "zich onderwerpen aan het woord",
aan ieder woord, dat uit de mond van de God-Amen uitgaat. Het is een "Hem voor de
God-Amen houden" en wel ondanks alle tegenwerking. Het is een "leunen op de genade
van Christus en op Zijn trouw", en zoals dit woord, deze genade de mens bij alle
wegzinken vasthoudt, zo doet ook dit woord, deze genade het werk, dat zij wil gedaan
hebben.
Om de waarheid van deze genade voor u in een helder licht te stellen, zal ik in dit uur een
zeer bekend woord uit de Schrift u uitleggen, welk woord, hoewel het ook door velen van u
naar waarheid verstaan wordt, toch naar zijn diepste betekenis nog niet bij allen in vlees en
bloed is overgegaan.
Tekst: HEBREEËN 12: 14.
"Jaagt de heiligmaking na, zonder welke niemand de Heere zien zal."
Wij zullen:
1. Deze woorden in samenhang met de vorige verklaringen van de Apostel beschouwen;
2. Meer in bijzonderheden nagaan, wat wij hier onder het woord heiligmaking (heiliging)
te verstaan hebben;
207
3. Met elkaar overwegen, hoe dat toegaat, deze heiligmaking najagen.
I.
Deze woorden in samenhang met de vorige verklaringen van de Apostel beschouwen;
Dat een mens menen kan, voor God te wandelen en Zijn Woord, de Heilige Schrift, te
verstaan, terwijl het toch een weg is, waarvan het einde de dood is, zal ik niet nodig hebben
te bewijzen. (Spr. 16: 25.) Als de Heere tot de Joden zegt: "Onderzoekt de Schriften, want
gij meent in dezelve het eeuwige leven te hebben, en die zijn het, die van Mij getuigen"
(Joh. S: 39), dan is het wel openbaar, dat de Joden de Schrift vlijtig gelezen hebben; ja,
gelezen hebben, om van God onderricht te zijn, en dat zij ook gemeend hebben, dat zij
daarin het eeuwige leven hadden. Maar even duidelijk is het, dat dit bij hen alleen een
mening geweest is, want hoezeer zij zich ook op hun Bijbel verlieten, dat éne, wat zij op
iedere bladzijde van hun Bijbel aantroffen, dat hebben zij niet waargenomen, ook niet
willen waarnemen, omdat zij zichzelf eerden en eer van elkaar namen, maar de eer Gods
niet liefhadden, noch de waarheid in Jezus. En zo gaat het bij velen nog!
Hoe het echter ook zij: De Schrift moet met de Schrift verklaard worden; en nu moge men
enkele plaatsen uit de Schrift nemen, om daarop zekere leerbegrippen te bouwen, nimmer
zal men evenwel zich beijveren, om een goed geweten tot God te hebben door de
opstanding van Jezus Christus uit de doden. Ja, men zal ten laatste tot zijn eigen
zielsschade ervaren, dat men iets anders gezocht heeft dan de levende God en Zijn
gerechtigheid, als men de Schrift niet leert verstaan en ook niet verstaat uit de Heilige
Geest.
Dat gaat echter niet zo opeens, maar daartoe komt men, nadat men op vele omwegen
rondgedwaald heeft, waarbij echter de ziel gedorst heeft naar de levende God, en men het
heeft leren verstaan, wat het zegt: "Wijkt van mij, gij boosdoeners, dat ik de geboden mijns
Gods moge bewaren!" (Psalm I 19: 1 15.)
Onder al de woorden van de Schrift zijn er wellicht geen, die van alle tijden door zo
verkeerd opgevat zijn dan deze, en waarvan de verkeerde opvatting de oprechten meer
kwelling en nood veroorzaakt heeft, de huichelaren daarentegen een wapen in de hand
gegeven heeft, om zich in hun zonden te handhaven. Ik bedoel juist de woorden van dit
14de Vers uit het 12de Hoofdstuk van de Brief aan de Hebreeën.
208
De samenhang, waarin die woorden voorkomen, is als volgt:
In het 10de Hoofdstuk vs. 37-39 schrijft de Apostel: "Nog een zeer weinig tijds, en Hij, Die
te komen staat, zal komen, en niet vertoeven." Hij moedigt daarmee de Hebreeën aan, om
toch bij de genade van Christus te volharden, wat voor tegenspoeden er ook over hen heen
mochten gaan en hoe zij ook aangevochten en bestreden mochten worden. Want immers
naar de uitspraak der Schrift zou het niet lang meer duren, of de Heere zou opstaan, Zich
aan Zijn tegenstanders wreken, en tot hen komen en hun de kroon der gerechtigheid
aanbrengen. Hij zegt dan verder, dat zij, omdat deze dingen alzo zijn, toch aan geen andere
gerechtigheid, dan aan die uit (het) geloof vasthouden zouden, omdat slechts de
rechtvaardige uit (het) geloof op de dag des toorns in het gericht bestaan en blijven zou.
Dat zij daarom niet wijken, zich niet onttrekken, niet van het geloof afgaan zouden, omdat
immers de Heilige Geest aan dezulken geen welbehagen hebben kan. In het 11de
Hoofdstuk houdt de Apostel dan voor, wat het geloof is: een vaste grond der dingen, die
men hoopt, en een elke tegenspraak wederleggend bewijs der zaken, die men niet ziet. Door
dit geloof verstaan wij, dat God, al is het dat wij er ook niets van zien, en alle schijn er
tegen is, dat God desniettegenstaande wel raad weet en hulp kan verschaffen. Want daartoe
is maar een uitspraak van Zijn mond, een woord nodig, een woord, gelijk Hij immers
daarin ook alle dingen, beide die zienlijk en die onzienlijk zijn, geschapen heeft naar Zijn
wil, waarvoor alles zich buigen moet. Door dit geloof hebben de aartsvaders gewandeld en
alle degenen, welker de wereld niet waardig was, en hebben de getuigenis bekomen, dat zij
Gode behaagden. In het geloof zijn zij gebleven, hoewel zij het voorwerp van hun geloof,
Christus, niet hadden gezien. En zij leven, leven nog, terwijl de namen van alle goddelozen
zijn vergaan. Uit hun doen en lijden en hun overwinning is het openbaar geworden, hoe zij
God behaagd hebben.
Tot deze zijn wij gekomen, wij maken met hen één lichaam uit, dat wil de Apostel in het
40ste vers van het 11de Hoofdstuk zeggen. Hebr. 11:39, 40. "En deze allen, hebbende door
het geloof getuigenis gehad, hebben de belofte niet verkregen. alzo God wat beters over
ons voorzien had, opdat zij zonder ons niet zouden volmaakt worden." In de verschijning,
gelijk in de voleindiging van Christus hebben zij hun volkomen kroon, en nu wacht deze
kroon ook ons. Hier denk ik aan het versje:
"En dan, en dan een kroon voor mij,
Gekocht door Godd'lijk bloed,"
209
"Daarom dan ook", zegt de Apostel verder in het 12de Hoofdstuk vs. 6: "Alzo wij zo groot
een wolk der getuigen rondom ons hebben liggende, laat ons afleggen allen last en de
zonde, die ons lichtelijk omringt", en die ons in onze loop naar het voorgestelde doel
verhinderen wil, "en laat ons met lijdzaamheid lopen de loopbaan, die ons voorgesteld is."
Wij weten, dat hier het beeld genomen is van een wedloop, waarbij zij, die lopen,
gewoonlijk alle kleren, die de vrije beweging der ledematen konden belemmeren, van zich
afwierpen en zich liever naakt in de loopbaan begaven, dan dat zij de prijs, de krans niet
zouden verkrijgen. Bij zo’n wedloop waren gewoonlijk vele toeschouwers, waaronder
verscheidene de lopers de prijs niet gunden. Zij wierpen daarom het een of ander
aanlokkelijk voorwerp voor de voeten van degenen, die in de wedloop streden;
bijvoorbeeld een zwaar vergulde appel of iets anders, waarover hij kon struikelen, of
waarvan hij kon denken: dit kan ik nog wel meenemen. In die zin hebben wij nu ook het
woord "zonde" in bovengenoemde plaats (Hebr. 12:1) te verklaren.
Het woord "zonde" in de Brief aan de Hebreeën heeft menigeen veel hoofdbrekens
gegeven, wij vinden het straks, in het 4de Vers, opnieuw. Hebr. 12:4. "Gij hebt nog ten
bloede toe niet tegengestaan, strijdende tegen de zonde." Wij hebben, dit bedoelt de
Apostel alleen te volharden in het geloof, te volharden bij de genade, wat ook alle helse en
aardse machten in het werk mogen stellen, door ons op de weg een lokaas voor de voeten
te werpen, opdat wij de genade zouden laten varen; wij hebben te dien einde, van alles af te
zien op Jezus.
Die heeft immers het geloof begonnen en ook voleindigd, zodat wij geen stuk werk meer
hebben af te maken, maar ons aan Zijn werk alleen hebben te houden. En zouden wij nu
vanwege het lijden en om de smaad der belijdenis verflauwen, moedeloos en slap worden?
Zouden wij de vreugde van deze wereld kiezen voor de verdrukkingen? Dat heeft Hij
immers niet gedaan. Hij, Die in eeuwige heerlijkheid was, heeft Zich voor ons aan het kruis
laten nagelen en voor ons de smaad op Zich genomen, die men op God en op Zijn waarheid
werpt. Nu heeft Hij echter alle macht in handen, om de Zijnen uit alle verdrukking, uit
iedere nood en dood te redden. Hoe ook de mensen, in hun vijandschap tegen de genade,
alle slechts denkbare kwaad liegende tegen Hem gesproken hebben, Hij heeft Zich
nochtans daarvan niet laten afbrengen, dat Hij het werk des Vaders, waartoe Hij gezonden
was, volbracht. En hoe is nu Zijn genade en waarheid aan de dag gekomen! Daarom
210
moeten wij evenzeer in geen deel verflauwen, wanneer wij gelasterd worden, als dit om der
gerechtigheid wil geschiedt.
De Apostel zegt dan verder in het 4de Vers, dat het er met de verdrukkingen bij hen toch
nog niet zo uitzag, dat het water over de lippen gegaan was. Zo ver was het toch nog niet
gekomen, dat zij tot de bloede toe hadden tegengestaan, dat wil zeggen dat zij hun leven er
bij ingeschoten hadden. Als de Apostel in dit Vers opnieuw zegt: "strijdende tegen de
zonde", dan meent hij daarmee het weer uitgaan uit het Woord der Wet van het leven in
Christus Jezus, het uitgaan uit het gebied en de heerschappij der genade, het zich bevinden
op het gebied der werken, en wel uit overleggingen des vleses en uit ongeloof, omdat men
anders God en mensen niet zou behagen, noch met eer zijn doorkomen zou hebben. In
dezelfde zin zegt ook de Apostel (Hoofdstuk 10:26): "Want zo wij willens zondigen, nadat
wij de kennis der waarheid ontvangen hebben, zo blijft er geen slachtoffer meer over voor
de zonden."
Want het blijkt uit vers 29, dat hij daarmee bedoelt heeft, dat men het bloed des Nieuwen
Testaments niet voor rein genoeg houdt, om iemand geheel van zonden rein te wassen. In
dezelfde zin zegt hij ook (Hoofdstuk 6:6), dat het onmogelijk is, dat, wanneer men eens
gesmaakt heeft, hoe het bloed van Jezus Christus van alle zonden reinigt, en men uit deze
waarheid uitgaat, om Zijn reiniging hetzij dieper of hoger te zoeken, men nooit weer de
rechte weg kan vinden, omdat er geen verbreking des harten meer komt. Want men verheft
en verhardt zich ten laatste tegen de prediking der genade.
De Apostel houdt alsdan, vanaf het 5de tot het 10e Vers van het 12de Hoofdstuk de
Hebreeën voor, dat zij toch indachtig zouden zijn, dat al het lijden om de Naam des
Heeren, om der gerechtigheid wil niet anders voor hen was dan een onderwijzing en
bestraffing, hoe bitter en hoe smartelijk die dan ook voor hen zijn mocht. Dat het hun
daarmee ging, zoals het hun in hun jeugd gegaan was, toen zij nog onder het vaderlijk
toezicht stonden, dat toen hun vaders naar het vlees, naar het hun goeddacht, hen opgevoed
en gekastijd hadden; dat het daarbij wel niemand van hen in de zin was gekomen, om
daarom zijn lieve vader te verlaten. Welnu, hoe veel te meer moeten wij dan al het lijden
dezes tijds en alle miskenning om der gerechtigheid wil aanzien, niet anders, dan als een
genade, zoals immers ook de Apostel gezegd heeft: "U is uit genade gegeven in de zaak
van Christus, niet alleen in Hem te geloven. maar ook voor Hem te lijden" (Fil. 1: 29). En
211
zouden wij dan onze hemelse Vader, de Vader der geesten, verlaten, Die toch alles in Zijn
hand heeft, Die ook de geesten leiden kan naar Zijn wil? Zouden wij daarom Hem verlaten
en Zijn genade er aan geven, omdat wij soms om der gerechtigheid wil aangevochten
worden?
Het is trouwens een bewijs, dat men kind in huis is, als men gekastijd wordt; want het gaat
daarmee als in het gewone leven. Twee jongens vochtten samen; daar schoot een man toe,
die kastijdde de een, terwijl hij op de ander geen acht sloeg. Dit zag een verstandig mens,
die juist voorbij ging, en dacht bij zichzelf: dat is stellig de vader van de jongen, en hij, die
gekastijd is, dat is zijn zoon; en zo was het ook. De Apostel deelt daarop mee, welk
oogmerk de Vader der geesten daarmee heeft; het is "tot ons nut", zegt hij, "opdat wij Zijn
heiligheid zouden deelachtig worden", daaraan zouden deelnemen of deel hebben. Dat is
opdat wij geen barbaarse zeden onderhielden zoals degenen, die met werken omgaan, noch
ook schijnheiligheid van de duivel zouden hebben, of hetgeen vlees voor heiligheid houdt,
en wat de Hebreeën ook wel liever als heiligheid zouden willen aangenomen hebben. Maar
opdat ons in- en uitgaan, onze hele wandel voor God en voor de mensen zo zij, als het de
Heere Christus en Zijn heilige engelen behaagt.
Dit alles is in beelden gesproken, want goede ouders geven aan hun kinderen een
opvoeding overeenkomstig hun stand, en het kan hun geenszins onverschillig zijn, hoe hun
kinderen gaan en staan en zitten, en nog veel minder is het de ouders onverschillig, hoe hun
kinderen het hart geformeerd is. De Apostel dan wil zeggen, dat God al dat lijden, die
vervolging of verdrukking, erf allerlei nood over hen liet komen, opdat zij zouden blijven,
zoals Hij hen gemaakt had, en alzo zouden zijn, gelijk Hij. Dientengevolge moesten zij,
naar Vers 12, ("Daarom richt weder op de trage handen en de slappe knieën. en maakt
rechte paden voor uwe voeten, opdat hetgeen kreupel is niet verdraaid worde. maar dat het
veel meer genezen worde.") moed vatten, zich fris aan de genade houden en vrolijk, met
vaste tred deze weg gaan, de weg der genade, die alleen de weg der bewaring van Gods
geboden is. En daarbij als zijzelf alzo moedig voortwandelen zouden aan de hand des
geloofs (in gelove) en zich niet lieten wankelmoedig maken, dan zou ook degene, die tot
dusverre door hun voorbeeld op de weg was blijven liggen, weer opstaan en mee
voorwaarts treden, terwijl anders het gevaar bestond, dat het genezen lichaam besmet werd.
(Vs. 13.) Daarop nu laat de Apostel in ons tekstvers de woorden volgen, zoals die
woordelijk naar de Griekse grondtekst luiden: "Vrede jaagt na met allen, en de
heiligmaking, zonder welke niemand zal zien de Heere."
212
II.
Meer in bijzonderheden nagaan, wat wij hier onder het woord heiligmaking (heiliging)
te verstaan hebben
Het woord "vrede" komt bij ons op deze plaats, zoals wij gewoonlijk de Bijbel lezen, bijna
in het geheel niet in aanmerking. De aandacht valt doorgaans zo zeer op het woord
"heiligmaking", dat men het zich in het geheel niet duidelijk weet te maken, hoe het woord
"vrede" hier met "heiligmaking" samen komt. Ik hoop echter, dat het u duidelijk zal
worden, wanneer ik u uit de samenhang van de hele Brief heb doen zien, hoe het woord
"heiligmaking" hier verstaan moet worden.
Zoals u bekend is, spreekt de Apostel in deze Brief in het geheel niet van "rechtvaardigen",
maar steeds van "reinigen" en van "heiligen." Zo bijvoorbeeld Hoofdstuk 1: 3: "Nadat Hij
de reinigmaking onzer zonden door Zichzelf teweeggebracht heeft"; Hoofdstuk 2:10 en 11:
"Want het betaamde Hem, om Welken alle dingen zijn, en door Welken alle dingen zijn,
dat Hij, vele kinderen tot de heerlijkheid leidende, de oversten Leidsman hunner zaligheid
door lijden zou heiligen. Want én Die heiligt, heiligt zij, die geheiligd worden, zijn allen uit
Eén." Zo ook Hoofdstuk 10:9 en 10: "Toen sprak Hij: Zie, Ik kom, om Uwen wil te doen, o
God; Hij neemt het eerste weg om het tweede te stellen. In welken wil wij geheiligd zijn
door de offerande des lichaams van Jezus Christus, eenmaal geschied"; en Vers 14: "Met
één offerande heeft Hij in eeuwigheid volmaakt degenen, die geheiligd worden." Verder
Hoofdstuk 9:13 en 14: "Want indien het bloed der stieren en bokken, en de as der jonge
koe, besprengende de onreinen, heiligt tot de reinigheid des vleses, hoe veel te meer zal het
bloed van Christus, Die door de eeuwigen Geest Zichzelf Gode onstraffelijk opgeofferd
heeft, uw geweten reinigen van dode werken, om de levenden God te dienen?" En
Hoofdstuk 13: 12. "Daarom ook heeft Jezus, opdat Hij door Zijn eigen bloed het volk zou
heiligen, buiten de poort geleden."
Men ziet uit de vergelijking van de verschillende aanhalingen, dat het gewone begrip, wat
men aan het woord "heiligmaking", in ons tekstvers voorkomende, gehecht heeft, een in de
woorden van de Apostel ingedragen begrip is en juist het tegenovergestelde van wat de
Apostel bedoeld heeft.
213
Wat was het dan? Reeds uit het eerste Hoofdstuk moet het duidelijk zijn, dat de Hebreeën,
aan wie Paulus schreef, zich lieten verontrusten door de vrees, als ware de genade niet
toereikende, om God te dienen en Hem welbehaaglijk te zijn, als moesten er nog werken
bijkomen. Of met andere woorden: omdat er in de Schrift overal sprake is van heiligen,
overal van reinigen, zo meenden zij, dat geloof toch wel niet heiligt; dat, hoewel ook de
genade van Christus een mens rechtvaardig spreken mocht, dit toch in geen andere
betekenis te verstaan was, dan dat er nog een heiligmaking bijkomen moest door opvolging
van die voorschriften van de Wet, waaraan zij vanouds gewoon waren. De Hebreeën
hadden het zuivere Evangelie van de genade van Christus gehoord, wat wij uit het 3de Vers
van het 2de Hoofdstuk, zoals uit de gehelen Brief zien; ja, daarvoor hadden zij zelfs
vroeger reeds veel geleden. "Gedenkt der vorige dagen", zo schrijft de Apostel (Hoofdstuk
10:32 en 33), "in dewelke, nadat gij verlicht zijt geweest, gij veel strijd des lijdens hebt
verdragen; ten dele, als gij door smaadheden en verdrukkingen een schouwspel geworden
zijt, en ten dele, als gij gemeenschap gehad hebt met degenen, die alzo gehandeld werden."
Zij hadden dus het Evangelie des Zoons Gods ontvangen, waren daardoor verlicht
geworden, hadden zich daarin verheugd, daarvoor veel opgeofferd; nu echter waren
anderen ingeslopen, zulken, die ook in Christus gelovig geworden waren, en hadden met
veel ophef en een schijn van heilig-doen hun voorgehouden: "ziet eens, wij laten dat alles,
wat u zegt, gelden; het zijn voorzeker dierbare waarheden, maar wat staat er in uw Bijbel?
Tenzij dat u zich laat besnijden en de zeden, die Mozes ons geboden heeft, bewaart, zo
kunt u niet zalig worden; het is alles goed en wel, wat u van het "rechtvaardig zijn uit het
geloof" zegt, maar men moet toch ook heilig worden; dat zegt de Schrift toch ook."
Alzo werden de Hebreeën bevreesd gemaakt, zodat zij van het een op het andere vervielen,
gedurig een stap verder af van de genade, totdat zij eindelijk weer begonnen te geloven,
zoals wij zulks in Hoofdstuk I zien, dat zij de engelen als voorbidders en beschermheren te
vereren hadden, alsof die even zoveel, zo niet meer vermochten dan Christus.
Die valse Apostelen mogen er een ingebeelde vreugde van gehad hebben, dat zij zo vele
geloofsgenoten kregen, die hun stelling aannamen: het geloof is wel goed, maar er moeten
nog werken bijkomen, de gerechtigheid van Christus bedekt zeker alle zonden, maar nu
moet nog een heiligmaking bewerkt worden. Waar zij zovele geloofsgenoten hadden, daar
behoefden zij niet alléén met hun leer ter hel te varen. Daar konden zij zolang prediken en
zich vereerd zien, dat zij tenslotte zelf geloofden, hun leugen ware de waarheid, en hun
streven gans oprecht en welgemeend. Daar konden zij in het verborgene ook zoveel
zondigen als zij wilden, en als zij er op betrapt werden, zich daarmee verontschuldigen, dat
214
zij zich evenwel op de heiligheid toelegden, maar, dat het hun ditmaal in hun streven
mislukt was, dat zij evenwel nochtans weer opnieuw alles zouden samenrapen, om dit weer
te vereffenen.
Terwijl de Hebreeën nu aan zulke voorstellingen gehoor gaven, weken zij meer en meer af
van de genade van Christus. Zij vonden het immers ook, dat eer bij de mensen veel
aangenamer is dan smaadheid, en dat goede dagen beter zijn dan kruis en verdrukking. De
Onzichtbare verloren zij uit het oog, en lieten zich door het zichtbare betoveren. Rust vindt
de mens voor een tijd in zijn eigen werk, en het geeft een zekere voldoening wat gedaan te
hebben, waarbij men dan meent, de Wet nagekomen te zijn. Terwijl zij het nu zo
langzamerhand eens werden met de tegenstanders van het Evangelie en zij zich behaaglijk
voelden in hun zelf-heiliging, was er in hun binnenste een gestadige onvrede, en waar die
heerst, daar wordt ook eeuwige twist en tweedracht openbaar. De een wil nog heiliger, nog
rechtvaardiger wezen dan de andere. Wordt men niet geëerd, zodat het heet: "zie, daar gaat
hij, daar zit hij," dan deugt het niet; een ieder wil de eerste zijn, zodat het heet: "Wijk van
mij, want ik ben heiliger dan gij."
Dat is het verschrikkelijke van het Farizeïsme: zij zijn allen één en houden allen saam, om
een toren te bouwen, die tot in de hemel reikt, en desniettemin is de een in de grond van
zijn hart gekeerd tegen de ander!
Wat is daarvan de grond-oorzaak? De liefde is er niet. Wanneer nu de Apostel schrijft:
"Jaagt de vrede na met allen, en de heiligmaking, zonder welke niemand den Heere zien
zal." dan houdt hij met de eerste woorden de liefde tot de naaste overeind. De Apostel zal
wel geweten hebben, hoe zij dat te verstaan hadden. Want hoewel hij in geen plaats
gekomen is, waar hij niet met de twistgierige Joden heeft te strijden gehad, zo had hij toch
zo'n ruim hart, dat het hem nooit om zichzelf is gegaan. Ook heeft hij van zijn zijde
nimmer een vervolging over zich uitgelokt. De liefde, die in de afgrond der
zelfverlorenheid geboren is en zeer goed weet, wat vlees is, en ook het woord goed
verstaat: "wat hebt gij, dat gij niet ontvangen hebt" en: "wat onderscheidt u", is nooit traag,
waar zich maar een gelegenheid voordoet, om zo nodig zichzelf er aan te geven, opdat
anderen zouden mogen gered worden. Ja, om zich voor dat doel in het verderf des naasten
te begeven, ten einde zich mét hem daar uit te worstelen. En deze liefde, zij houdt niet op,
voordat haar alles onmogelijk gemaakt is. Zo ziet het er met die vrede uit, waarvan Paulus
hier beveelt, dat men die zal najagen.
215
En de heiligmaking dat is niet, zoals men het wel eens uitgelegd heeft, dat men de vrede
slechts in zoverre moet najagen, als bestaanbaar is met het blijven bij de waarheid of met
het zich-rein-houden van de werken van de ander. Evenmin betekent het, wat men in latere
tijden daaronder verstaan heeft, namelijk een heiligmaking, die op een rechtvaardigmaking
moet volgen, en die alsdan beoefend moet worden, waarbij men dan zowel aan
"rechtvaardigmaking" als aan "heiligmaking" zodanige betekenis hecht, als de Heilige
Schrift die nergens kent. De Apostel zegt deze woorden veelmeer in tegenstelling met het
streven van de Hebreeën, om nu met behulp van de Wet iets te worden, omdat zij tot de
mening verleid waren, dat zij aan de genade niet genoeg hadden, maar nog iets bijzonders
er bij moesten zoeken te verkrijgen. Dit hielden zij voor "met de Schrift overeenkomstig",
en noemden zij daarom "heiligmaking."
Nu doet de Apostel het hen gevoelen, dat zij op zo'n zogenaamde heiligmaking uit waren,
waarbij zij de Heere niet zien zouden. De nadruk ligt op het woordje "de", evenals in de
woorden van de Apostel Jakobus (Hoofdstuk 2: 14): "Kan dat (dat is zodanig een) geloof
hem zalig maken"; zo hier: "Jaagt de heiligmaking na, zonder welke niemand de Heere
zien zal."
III.
Met elkaar overwegen, hoe dat toegaat, deze heiligmaking najagen.
Ik herhaal het, dat er een heiligmaking is, waarbij men de Heere niet zien zal, want dit is
ontegenzeglijk, als wij acht geven op de woorden van de Apostel: "Jaagt de heiligmaking
na, zonder welke niemand de Heere zien zal." En waarin zo'n heiligmaking, waarbij men
de Heere niet zien zal, bestaat, dat geeft de Apostel aan in het 15de Vers, zeggende:
"Toeziende, dat niet iemand verachtere van de genade Gods." Zij bestaat dus daarin, dat
men niet bij de genade blijft, maar in zijn hart zegt: "Er is een leeuw op de weg". Dan laat
men de genade varen, en twijfelt aan haar macht, goedertierenheid en trouw, terwijl zij veel
machtiger is dan alle leeuwen, mogen zij beesten zijn zoals: duivel, zonde, verdrukking of
nood. Men blijft alzo achter, om eerst de leeuw te overwinnen. Omdat men nu niet aan de
hand van genade voorwaarts wil, zich niet aan onvoorwaardelijke genade wil houden,
welke genade immers anders de leeuw wel verjagen of neervellen kan, zo zoekt men
andere middelen en andere afgoden op.
216
Wordt men nu om die reden door de kuise Waarheid bestraft, dan spruit er een wortel van
bitterheid opwaarts, dat is: zo wordt men meer en meer verbitterd tegen de waarheid van de
vrije genade Gods. Men voelt zich bestraft in zijn binnenste omdat men geen rechte wegen
bewandelt, omdat men zich niet geheel en al aan het geloof houdt, en men nochtans iets wil
wezen. Nu vermeerdert zich in het hart de tegenstand tegen het zuivere Evangelie des
Zoons Gods, hoe plechtig men ook moge betuigen, dat men er terdege bij blijft. Men geeft
zijn gemoed lucht, door allerlei achterklap, leugen en valse beschuldiging te verzinnen, en
men in zijn hart bitter vijandig wordt.
Dit zal voor ieder duidelijk worden, die de woorden van de Apostel met Deuteronomium
29: 18 vv. vergelijkt, waar wij lezen: "Dat onder ulieden niet zij een man, of vrouw, of
huisgezin, of stam, die zijn hart heden wende van de Heere, onze God, om te gaan dienen
de goden dezer volken; dat onder ulieden niet zij een wortel, die gal en alsem draagt; en het
geschiede, als hij de woorden dezes vloeks hoort, dat hij zichzelf zegene in zijn hart,
zeggende: "Ik zal vrede hebben, wanneer ik schoon naar mijns harten goeddunken zal
wandelen: om de dronkene te doen tot de dorstige. De Heere zal hem niet willen
vergeven;" Dit is wederom zoveel als: "Die zal des Heeren aangezicht niet in gerechtigheid
aanschouwen."
De gevolgen van zo'n heiligmaking zijn: de straffen van hoererij, want op zo'n geestelijke
hoererij volgt noodzakelijk als straf de lichamelijke. En men wordt zoals Ezau was: om het
ijdel genot van dit vergankelijke levén, om des buiks wil geeft men alle rechten des
Heeren, waaraan men deel heeft, op. Het einde daarvan is, dat men de rechte weg niet meer
kan terugvinden, hoe men die ook met tranen zoekt. Want men wil zijn zonden niet
bekennen, maar toch vroom blijven. Men zou graag de gevolgen van de zonde van zich
afgewend zien; maar men wil niet te niet gaan met zijn ik en met zijn hoogmoed, om te
bekennen, dat men het niet beter gemaakt heeft zoals men nu zichzelf verontreinigt,
doordat men van de genade is afgeweken.
Zo is men ook oorzaak, dat vele anderen ook verontreinigd worden, want zulken, die zich
niet alleen aan de vrije genade willen houden, maar daarbij en daarnaast en daarboven
werken zoeken, zijn talrijk. Wanneer men nu zijn zaak bedorven heeft, zo wil men met
tranen, met boetedoeningen, met zelfkastijdingen, met allerlei middelen en een hulp van
gelijkgezinden, de bedorven zaak weer goed maken, en een hervorming teweegbrengen;
het breekt echter alles af als ijs, want men wil het waarachtige geloof niet enkel en alleen.
217
Met het najagen van zo'n heiligmaking ziet het er daarom ook heel wonderlijk uit. Men
begint met matigheid en eindigt in overdaad. Men begint daarmee, dat men zich vol waant
van de Heilige Geest, en men eindigt met vol te zijn van sterke drank. Jarenlang heeft men
de naam van kuis te zijn, en ten laatste breekt het uit in echtbreuk en hoererij. Jarenlang
heeft men het getuigenis van eerlijkheid, en eindelijk blijkt het, dat men de huizen van de
weduwen en wezen heeft opgegeten. En dan, ja dan hoort men gewoonlijk overal: "Hebt u
dat van hem vernomen? Nee, zo iets had ik nooit van hem gedacht." En u ziet niet, o mens,
dat het niet anders is dan de geschiedenis van uw eigen heiligmaking, en dat u morgen
hetzelfde doen zult. Het moet bij de aanvang alles heel heilig, heilig zijn, en bij het einde
kan er alles bij u door, zodra u maar iets in het oog hebt gekregen, dat geheel aan uw lusten
beantwoordt!
Als nu de Apostel hier van een "najagen" spreekt, dan is dit een oneigenlijke wijze van
spreken, evenals: "Werkt om de spijze, die blijft" (Joh. 6: 27); "strijdt om in te gaan door
de enge poort" (Luc. 13:24). Er is zoveel gezegd als: in plaats dat u er op uit bent om heilig
te worden naar uw mening van heiligheid, zo bent veelmeer daarop uit, dat u dat
heilig-gemaakt-zijn deelachtig bent, zonder hetwelk niemand de Heere zien zal. Daarom is
dat de rechte wijze van doen, dat men daarop uit is, dat men dat heilig-gemaakt-zijn
deelachtig worde, waarin men de Heere zien zal. Dat bestaat daarin, dat een mens, als het
er hem waarlijk om gaat, dat de vrucht des Geestes bij hem gevonden, en hij van zijn zonde
verlost zij, ondanks alle gevoel van zijn grote en zware zondenood, ondanks alle macht en
bedreiging van het zichtbare, ondanks de schijn, dat hij gedurig al dieper zinkt en
wegzinkt, de genade er niet aan geeft, maar er zich geheel aan toevertrouwt, ze
vasthoudende te midden van zijn verlorenheid en van zijn verzinken.
Hij houde zich vast aan het geloof, en dat zonder handen. Hij zie voortdurend op tot
Christus aan de Rechterhand des Vaders, en dat zonder ogen. Hij blijve gaan op de goede
weg der zaligheid van Christus, altijd voorwaarts, zonder voeten. Dan zal hij zijn vrucht
hebben, zijn heilig-gemaakt-zijn (Rom. 6:22) en het einde hebben van de strijd des geloofs,
namelijk het eeuwige leven. (2 Tim. 4: 7.)
En u zult eens horen de stem: "Welke zijn deze?" "Deze zijn het, die uit de grote
verdrukking komen, en zij hebben hun lange klederen gewassen, en hebben hun lange
klederen wit gemaakt in het bloed des Lams. Daarom zijn zij voor de troon van God en
218
dienen Hem dag en nacht in Zijn tempel, en Die op de troon zit zal hen overschaduwen."
(Openb. 7:14 vv.) Want dat blijft een eeuwige waarheid, dat de reinigmaking van onze
zonden, ons heilig-gemaakt-zijn is in het bloed van een onbevlekt Lam. En het is alles naar
het woord der profetie (Zach. 14: 17 en 19) vastgesteld: "Het zal geschieden, zo wie van de
geslachten der aarde niet zal optrekken naar Jeruzalem, om de Koning, de Heere der
heirscharen, te aanbidden, zo zal er over henlieden geen regen wezen. Dit zal de zonde der
Egyptenaren zijn, mitsgaders de zonde aller heidenen, die niet optrekken zullen, om te
vieren het feest der loofhutten."
AMEN.
14. Romeinen 6:2
Gehouden te Elberfeld de 30 Augustus 1846, 's voormiddags. In do eerste uitgave der
"Twaalf Twaalftallen" is deze leerrede in het 2. Twaalftal No. 2. In de "Zwanzig Predigten"
No. 10.
Iemand kwam eens in een vreemde landstreek, waar hij dus de weg niet wist. Hij moest
zeker naar een stad, waarvan hij wel niet ver meer af was, maar dat kon hem niet tevreden
stellen, hij was er immers nog niet in. En juist dit, dat hij er nog niet in was, bracht hem in
de grootste angst, want het was reeds avond, de dag had zich geneigd. En hoe dicht hij ook
bij de stad was, hoe goed hem ook de weg beschreven was geworden, hij wist, uit angst dat
hij de weg mocht missen, niet meer wat te beginnen, vooral omdat hij verscheidene
kruiswegen zag, en de weg naar de stad geen brede weg was.
219
Gelukkig voor hem kwam er een oude trouwe vriend achter hem aan. Toen nu de moede
wandelaar naar alle kanten uitzag, ontwaarde hij in zijn uiterste nood deze oude getrouwe
vriend, van wie hij wist, dat hij de weg zeer goed kende. En hij verblijdde zich over het
zien van die trouwe vriend zozeer, alsof hij reeds in de stad was. Deze vriend zag er
zonderling uit en handelde ook heel zonderling. Hij scheen zwak en was toch zo krachtig in
zijn voorgaan, hij sprak zo weinig en zei toch zoveel met weinige woorden: soms deed hij
alsof hij zelf niet wist, welke kant het uit moest, en als nu de arme pelgrim bij zichzelf
dacht: "weet hij het dan ook zelf niet?" dan ging het op eens weer moedig vooruit. De weg,
die hij hem leidde, was overigens zo ongebaand, dat hij meer op een moeras scheen uit te
lopen, dan op een stad. Vaak ging het door zo’n dicht kreupelbos, dat de pelgrim dacht:
nog één schrede voorwaarts, en wij vinden in het geheel geen uitweg meer. Nu ging het
door moerassen, dan tussen een troep sterke stieren (vergelijk Psalm 22: 13) en ossen van
Basan door, die met hun sterke hoornen dreigden, soms zelfs door diepe wateren. Het
ergste voor de pelgrim was echter, dat hij zo vele bijpaden en zijwegen zag, waarop het zo
gemakkelijk toeging, dat degenen, die er op wandelden, niet met moeilijkheden te kampen
hadden net als hem, en niet zo geplaagd werden, en daarbij schenen deze wegen toch ook
naar de stad te leiden.
Nimmer echter sloeg de leidsman zulke wegen in, maar steeds vooruit van de een
moeilijkheid tot de andere, zodat de pelgrim dacht: als er nog één gevaar komt, zoals het
zo-even doorworstelde, dan ben ik verloren en in de diepte neergestort. Vaak werd hij
gemelijk, omdat hij zo geleid werd; en toch niettegenstaande deze moedeloosheid (en dit is
wel opmerkelijk) antwoordde hij iemand, die hem achterop kwam op de vraag, of dit de
weg naar de stad was, zeer beslist: Ja, dit is de weg.
Al gaandeweg vroeg de leidsman aan zijn pelgrim: zeg mij nu eens heel eerlijk: hoe gaat
het? De pelgrim dacht bij zichzelf: het gaat slecht, zeer slecht; maar hij zweeg en dacht: als
het einde maar goed is. Toen zei de leidsman: U zegt in uw hart: het gaat slecht, en u bent
helemaal mismoedig; maar ik zeg u, dat het goed met u gaat. Nu zal ik u echter ook
uitleggen, waarom het goed met u gaat. Het is u immers niet om de weg, maar om de stad
te doen, en omdat dit nu de weg naar de stad is, dan gaat het immers goed!
Ja, maar ik ga niet goed, antwoordde de pelgrim, want ik houd de weg niet voor de juiste
weg. Mij dunkt, de weg naar de stad kan toch niet door diepe wateren, door slijk en
moeras, en tussen grote stieren doorgaan. Waarop hem de trouwe leidsman antwoordde:
zeker zouden wij deze weg niet behoeven te gaan, als u bij de aanvang niet de goede weg
220
er aan gegeven had, maar nu is er geen andere weg. Ik zeg u echter, dat u goed gaat, hoe
ook uw ogen naar al die zijwegen zien, hoe u ook door die bevallige bijpaden uw hart zou
laten verleiden, en hoe u ook vol twijfel en mismoedigheid bent, want u blijft immers op
mij zien, u houdt u aan mij, u betrouwt op mij, daarom gaat u zoals u gaan moet. Wees dan
nu goedsmoeds, spoedig bent u thuis.
Zo sprak de leidsman, en de pelgrim nam getroost de staf weer op, want zulke woorden
waren voor hem, alsof reeds het klokkengelui van de gewenste stad hem in de oren klonk.
Behoef ik de toepassing van de gelijkenis te maken? O dat zulks onnodig ware! Weliswaar
wonen wij in de stad Gods, als wij maar ogen hebben om te zien. De nieuwe hemel en de
nieuwe aarde, de heilige stad en het nieuwe Jeruzalem, die Johannes in het Boek der
Openbaring (Hoofdstuk 21 en 22) beschrijft, zoals hij het zag, dat is hier. Anders had hij
niet kunnen schrijven, dat die stad van God uit de hemel nederdaalde; ook had hij niet
kunnen schrijven, dat de bladeren van de boom des levens, die op de een en de andere zijde
van de heldere rivier van deze stad groeide, tot genezing van de heidenen dienden; ook
niet: "de dorstende is gekomen, en die wil, neme het water des levens om niet."
Maar van een andere zijde beschouwd, gaat het ons toch zoals geschreven is: "wij
wandelen in geloof en niet in aanschouwen; wij zijn wel zalig, maar in hope," en: "wij
wachten het af in een toestand van volharding, van lijdzaamheid." (2 Kor.5: 7; Rom. 8:24,
25; Gal. 5: 5.) Verloren wij in deze toestand helaas maar niet zo vaak Hem uit het oog, Die
de overste Leidsman onzer zaligheid is! Want de ogen zijn dan voortdurend weer op
onszelf en op de zonde gericht. Dan is er weer geen einde aan versagen, aan vragen, aan
twijfelen, aan dwalen, omdat men het woord niet indachtig is, dat bij het begin van de weg
te lezen staat: "hun Ontfermer zal hen leiden" (Jes. 49: 10). Men ziet veelmeer op de zware
last zijn zonde, weet niet, hoe er zich van te ontslaan, verzint opnieuw allerlei middelen,
wil tegenstrijdigheden oplossen, die opeens opgelost zijn, als wij op Hem zien, Die aan de
Rechterhand des Vaders zit, en gezegd heeft: "Ziet, Ik ben met ulieden al de dagen, tot de
voleindig der wereld." (Matth. 28: 20.)
Welaan, laten wij elkaar in dit uur tot volharding opwekken door het antwoord te geven op
een vraag, die zo velen de genade uit het oog doet verliezen.
221
Tekst: ROMEINEN 6: 2.
"Wij, die der zonde gestorven zijn, hoe zullen wij nog in dezelve leven?"
Nadat de Apostel Paulus in het eerste vers van het 5de hoofdstuk de Gemeente vervrolijkt
had, door de verkondiging, dat zij, nu uit het geloof in gerechtigheid gesteld zijnde, door
onze Heere Jezus Christus vrede bij God hadden; nadat hij hun voorgehouden had, hoe de
liefde Gods hen over alles had heengezet, en hoe waarachtig de verlossing nu eenmaal was,
zodat zij daarvan niet alleen verzekerd mochten zijn, maar ook in God roemen konden door
onze Heere Jezus Christus, - houdt hij hun het grote verschil voor, dat er bestaat tussen
Adam, onze eerste vader, en tussen de, ten tijde van Adam en van de latere wetgeving, nog
toekomstige Adam, dat is Christus. van Hem was de eerste Adam in dat opzicht een
afbeelding, dat de eerste het hoofd van alle mensen voor en in de zonde, de tweede het
Hoofd in het Rijk van kwijtschelding van zonde, van verlossing, van genade en van
heerlijkheid is.
In dit 5de Hoofdstuk houdt de Apostel het de Gemeente voor ogen, hoe zij zo dwaas
konden zijn, om nevens de genade van Jezus Christus een wet er bij te nemen. Want zij
waren immers door de dood, door het geheel af-zijn-van-God bij de Wet onbekwaam
geworden. Daarom moest voor hen Christus, en Christus alléén de Man blijven, door
Wiens gehoorzaamheid zij als rechtvaardigen gesteld waren.
Hij geeft verder in het 20ste vers een goede verklaring, waarom er een Wet gegeven is,
namelijk, opdat de mens daardoor des te meer tot het bewustzijn zou komen, hoedanig een
zondaar hij eigenlijk is. Dat moest juist door zijn overtredingen van de Wet blijken, opdat
de genade des te meer zou uitblinken, hoe deze door gerechtigheid in eeuwig leven door
Jezus Christus, onze Heere, koninklijke heerschappij voert, net als de zonde koninklijke
heerschappij gevoerd heeft in de dood.
De Apostel weerlegt verder in dit 6de hoofdstuk een bedenking, die het vlees in zijn kwade
vijandige gedachten tegen de genade inbrengt, bewerende: "Indien dát een waarheid is, dat,
hoe meer zonde er is, de genade zich des te meer openbaart, dat zij genade is, dan blijft
immers de zonde daarbij staan, en wij kunnen dus volgens uw leer in onze zondige
toestand blijven, opdat de genade des te meerder worde."
222
Tegen zo‘n bedenking komt de Apostel op met zijn gewone: "dat zij verre", en schrijft
verder: "wij, die der zonde gestorven zijn, hoe zullen wij nog in dezelve leven?"
Om deze belangrijke woorden te verstaan, zoals de Apostel deze wil verstaan hebben,
overwegen wij:
1. De vraag: Welke betekenis hebben wij dan aan het woord zonde te hechten wanneer
Paulus in zijn Brief aan de Romeinen dit woord gebruikt ?
2. Verklaren wij de stelling: "wij zijn der zonde gestorven".
3. Leiden wij daaruit de gevolgtrekking af: dat wij dien ten gevolge niet meer in de zonde
leven.
I.
Welke betekenis hebben wij dan aan het woord zonde te hechten wanneer Paulus in zijn
Brief aan de Romeinen dit woord gebruikt?
Er is voor ons, die gewoon zijn de Bijbel te lezen, een tijd, waarin wij op dit 6de hoofdstuk
van de Brief aan de Romeinen evenzo weinig acht geven als op al het andere dat er in de
Heilige Schrift geschreven staat. Daarna is er een tijd, waarin wij dit hoofdstuk bij
voorkeur verheffen, en het ons wellicht nog duidelijker voorkomt dan de overige
hoofdstukken. Dan weer is er een tijd, waarin het ons veel onrust geeft; en een tijd, waarin
wij er ons overheen zetten en liever van het 5de op het 7de en 8ste hoofdstuk overspringen.
Tenslotte komt er een tijd, waarin wij geheel rustig op de grond van deze Apostolische
getuigenis komen te staan.
Wat beduidt hier het woord zonde? Die ongelukkige gewoonte, die ons zo eigen is, om
onze begrippen en gevoelens bij het lezen van de Schrift, in de Schrift in te brengen, maakt
dat wij het Woord Gods, dat zo wijd van omvang is, altijd uitleggen naar de bekrompen
gezichtseinder, waarin wij, kortzichtige mensen, ons bevinden. Velen verstaan onder
"zonde" de uiterlijke werken van het lichaam. Of ik moet liever zeggen: geen mens laat er
zich bepaald over uit, wat hij onder zonde verstaat; onze denkbeelden hechten zich daarbij
gewoonlijk aan deze of gene bepaalde hartstocht, aan een bepaalde ondeugd, als: wellust,
haat, gierigheid.
223
Het spreekt vanzelf dat wij bij zulke voorstellingen niet diep onderzoeken. Want deden wij
dit, dan zouden wij weldra wat anders vinden. Dat zou de duivel niet aangenaam zijn, die
het immers wel weet, dat de mens niet radicaal, dat is van de grond op genezen wordt,
zolang hij bij het uiterlijke en wat er bij hem openbaar wordt, blijft stilstaan. Want daarbij
zal hij nu eens, als het een ander geldt, dit 6de hoofdstuk aanhalen, ook zichzelf soms
daarop enigszins te goed doen, als stond het met hem, als het daar beschreven staat, terwijl
hij op andere tijden voor zichzelf met een arme-zondaars-belijdenis zal zoeken er weer
door heen te komen.
Het hart van de mensen is een arglistig ding: nu eens zet het zich op een troon van
ingebeelde heiligheid, en droomt van allerlei graden en trappen van geestelijk leven;
morgen weer en vooral wanneer het laatste uur nadert, zet het zich neer op het
armezondaarsbankje.
In beide gevallen blijft het 6de hoofdstuk van de Brief aan de Romeinen, zoals ook duizend
andere plaatsen in de Schrift, voor hem duister, en zijn hart, hij moge zeggen wat hij wil,
blijft onbevredigd.
Met die vraag: "Zullen wij in de zonde blijven, opdat de genade te meerder geworden zij?",
mocht wel menigeen tot zichzelf inkeren en ernstig overwegen, in plaats van te menen, dat
zij hem niet aangaat, want over de kracht van de dood en bijzonder over de opstanding van
Christus zijn zeer donkere en duistere begrippen in omloop.
Wij
hebben
zeer
dikwijls
het
woord
"zonde"
en
"arm-zondaar-zijn",
ook
"arm-zondaar-blijven", in de mond, en dat wel op een wijze, waarop wij het niet in de
mond zouden hebben, indien wij meer met de gehele, de volle troost van het Evangelie
bekend waren. Immers aan het uiterlijke blijven wij hangen, en denken niet aan de kern.
Het woord "zonde", dat wij hier lezen, komt in de vorige hoofdstukken in het geheel
slechts achtmaal voor, en in dit 6de hoofdstuk alleen wel dubbel zoveel. Ik vermeen, dat
men, om de betekenis van een woord te vinden, dient te vergelijken alle andere plaatsen
van het boek, waar datzelfde woord voorkomt. En wanneer wij bij Paulus het woord
"zonde" vinden, dat wij dan ook de overige plaatsen te vergelijken hebben, waar hij zich
juist van datzelfde woord bedient. Uit alle andere zullen wij het eerst een plaats aanhalen,
waarin wij het woord "zonde" in de volle kracht van zijn betekenis voor ons hebben.
224
Wij lezen hoofdstuk 5:12, dat "door één mens de zonde in de wereld ingekomen is, en door
de zonde de dood." Hierbij dienen wij dan toch het eerste Boek van Mozes te vergelijken,
waar wij de geschiedenis van die éne mens lezen, om te weten wat dit dan voor een zonde
geweest is, die deze begaan heeft. Wij lezen daar, dat God hem gebood: "Van alle bomen
dezes hofs zult gij vrijelijk eten, maar van de boom der kennis des goeds en des kwaads,
daarvan zult gij niet eten." Wij lezen verder, dat de slang zeide: "God weet, dat ten dage als
gij daarvan eet, gij als God zult wezen, kennende het goed en het kwaad"; verder: dat Eva
daarvan gegeten heeft, toen zij zag, dat die boom goed was tot spijze en een lust was voor
de ogen, en dat zij van zijn vrucht nam en at, en ook aan haar man gaf, en hij at.
Dit is de zonde, die in de wereld ingekomen is, volgens de woorden van de Apostel. De
zonde, waarvan hij in de Brief aan de Romeinen spreekt, heeft bij hem daarom geen andere
dan haar oorspronkelijke betekenis; dat is: hij beschouwt hier de zonde, zoals zij het
allereerst in de wereld ingekomen is, en bijgevolg in haar oorsprong en haar ware gedaante.
Deze zonde is, volgens hoofdstuk 5:19, door ongehoorzaamheid voorafgegaan, daarop
volgde overtreding, en toen was de zonde ingetreden. Nu weten wij, dat de mens begonnen
is met de duivel gehoor te geven, dat hij daarna tot hem is overgegaan, en zich verder
geheel van God heeft losgemaakt, om de wil van de duivel te doen.
Men moet bijgevolg het woord "zonde" bij de Apostel niet zo verstaan, alsof hij op een
bepaald misdrijf het oog had gehad. Ook bedoelt hij daarmee niet zinlijkheid of zelfzucht,
maar hij heeft haar in haar hele omvang, volgens de geschiedenis, en dus naar geest, voor
zich. En zo bedoelt hij dan: de afval van de levende God, uit vermetelheid en wantrouwen
jegens God, en de overgave van zichzelf aan de duivel, om zijn wil te doen, in plaats van te
blijven bij het woord, dat uit Gods mond was uitgegaan.
Ziet daar de ware betekenis van het woord "zonde" in de Brief aan de Romeinen. Tot
verder bewijs, dat dit zo is, heb ik u slechts Schriftuurplaatsen te herinneren, als deze: "Wij
hebben te voren beschuldigd beide Joden en Grieken, dat zij allen onder de zonde zijn"
(Rom. 3:9). "Want dat Christus gestorven is, dat is Hij der zonde éénmaal gestorven"
(Rom. 6:10); "De bezoldiging der zonde is de dood" (Rom. 6: 23); "God, Zijn Zoon
zendende in gelijkheid van vlees van zonde en dat voor zonde, heeft de zonde veroordeeld
in het vlees" (Rom. 8:3); "Al wat uit het gelove niet is, dat is zonde (Rom. 14:23); Zo ook:
225
"Zonde zal niet heer over u zijn, want gij zijt niet onder wet, maar onder genade" (Rom.
6:14).
Zo ook in de Brief aan de Galaten (Hoofdstuk 3:22): "De Schrift heeft het al onder zonde
besloten, opdat de belofte uit geloof in Jezus Christus aan de gelovigen zou gegeven
worden." En: "Dien, Die zonde in het geheel niet kende, heeft Hij voor ons zonde gemaakt,
opdat wij geworden zouden zijn gerechtigheid Gods in Hem" (2 Kor. 5:21).
Als ik nu hierbij nog de Brief aan de Hebreeën aanhaal, waarin de Apostel Paulus het
woord zonde opnieuw in geen anderen zin genomen heeft, terwijl daar staat: "dat Christus
gekomen is om de zonde te niet te doen door Zijnszelfs offerande" (Hoofdstuk 9, 26), dan
zal het ook daaruit wel blijken, dat hij niet zo zeer de bijzondere uiterlijke daden op het oog
heeft, maar dat hij veeleer de zonde bij de wortel neemt, en dan spreekt het vanzelf, dat hij,
die de plant bij de wortel aantast, ook al de bladeren, bloesems en bloemen, kortom, al wat
daaruit is voortgekomen aangrijpt.
Wat zou u zeggen, als u eens een blik in de kloosters kon werpen, en dan zag hoe men zich
daar met zijn zonden afplaagt en afmartelt? Zou u niet denken: och, mochten toch die arme
mensen inzien wat eigenlijk hun zonde is. En nu u, ziet u het dan allen zo duidelijk in, voor
zoveel u ook met zonden te worstelen hebt, wat dan de eigenlijke zonde is? Daar staat u
voor het 6de hoofdstuk en werpt huichelachtig, met verkeerde bedoeling, dezelfde vraag
op, of wel, u siddert bij deze woorden en leest ze liever niet.
Hoor: de zonde doet zich aan de wortel altijd geestelijk voor, en de mens, zoals hij nu
eenmaal is, plant de zonde bij velden vol, en verbeeldt zich steeds dat er vrucht des Geestes
uit zal opschieten. Hoewel hij zich telkens bedrogen ziet, toch wordt hij het planten niet
moe. Hij werpt de schuld of op de grond, of op de hemel, en hij wil niet weten, dat zijn
plant niet deugt, dat zij een vergiftige plant is, bij welker gebruik niemand gezond in 't
geloof kan zijn, maar hij moet er aan sterven, tenzij dat God Zich nog over hem ontfermt.
Grijp toch het ding bij de wortel aan. Verneem het nogmaals wat, volgens de Brief aan de
Romeinen, zonde is. Zij is het afgeweken-zijn van de levende God uit vermetelheid en
wantrouwen jegens God, en het zich-overgegeven-hebben aan de duivel om zijn wil te
doen.
Deze zonde nu, die door één mens in de wereld ingekomen is, is ons aller zonde. Van de
levende God afgeweken te zijn en af te wijken, uit vermetelheid en wantrouwen, en zich de
duivel overgegeven te hebben of over te geven, om zij wil te doen!
226
Zo zeker als het is, dat dit de zonde van Adam en de onze is, zo zeker is het ook, dat de
mens, die dit bij de Wet Gods heeft ingezien en erkend, die ook ondervonden heeft, hoe
juist deze zonde als het ware de vruchtbare moeder is van al wat ons als zonde in het oog
valt, dat die mens niet meer zal vragen of deze toestand eerst bij hem moet opgeheven
worden. Veelmeer zal hij toestemmen en erkennen, dat in deze toestand en
niettegenstaande deze toestand, al ware die ook nog zo erg, de gerechtigheid Gods de mens
ten goede komt.
Echter doet zich nu een andere vraag op, of wij dan daarbij in zo'n toestand mogen blijven,
en wel onder het voorwendsel en met de bedoeling, zo doende Gods genade meer te doen
uitkomen. Met andere woorden: wanneer aan mensen, die zich op hetgeen zij als een
genadegift van God ontvangen hebben, enigszins laten voorstaan, hun ongerechtigheid
wordt aangetoond, en deze tegenover hun aanmatiging van iets te zijn, er op gewezen
worden, dat zij hebben te erkennen, hoe het enkel en alleen genade is, wanneer zulke
mensen dan met de vraag mochten komen: "Heeft er dan in 't geheel geen verandering met
de mens plaats gehad? Ligt de zaak dan zo, dat de mens, nadat hij om Christus' wil
gerechtvaardigd is, vrijelijk kan blijven wat hij is, opdat de genade zich te meer
verheerlijke?, dan behoort men aan dezulken een juiste verklaring weten te geven, hoe het
met die zaak gelegen is; en deze verklaring geeft de Apostel in onze tekst.
II.
Verklaren wij de stelling: "wij zijn der zonde gestorven".
Wij, die der zonde gestorven zijn! Wat zonde is, heb ik u verklaard; de vraag is nu: wat is
dat: "der zonde gestorven te zijn"; en: hoe zijn wij der zonde gestorven?
Dit moet ons nu helder worden, wanneer wij opnieuw het 12de Vers van het 5de Hoofdstuk
en daarvan de laatste woorden onder onze aandacht nemen. Wij lezen daar: "alzo is de
dood tot alle mensen doorgegaan, omdat zij allen gezondigd hebben." Over het Griekse
woordje, dat Luther door "omdat" vertaald heeft, is men het nooit eens kunnen worden.
Beroemde taalkundigen vertalen het door "in welken"; ze laten het terugslaan op "door één
mens", zodat het dan moest betekenen: "in welke eerste mens zij allen gezondigd hebben."
Bij deze strijd onder de geleerden is het mij duidelijk geworden, dat de Apostel bij het "in
welken" aan de dood denkt, waarvan hij in de laatst voorafgaande woorden gesproken
227
heeft, en dat daarom de hele zin is: in of onder de heerschappij des doods, welke tot alle
mensen is doorgegaan, hebben zij allen gezondigd.
De stand van zaken is als volgt: Adam was door eigene moedwillige ongehoorzaamheid
van de levende God afgeweken en had zich aan de duivel overgegeven, om zijn wil te
doen. Daarop volgde de dood, of het volslagen "afgevallen-zijn van God en het
eigendom-geworden-zijn van de duivel". Deze dood, dit volkomen afgevallen-zijn van
God, dit vervreemd-zijn van Zijn leven (Ef. 2:12; 4:18) is tot ons doorgedrongen; en in dit
vervreemd-zijn van het leven Gods, in deze toestand van geestelijke dood hebben wij allen
gezondigd, dat is: hebben wij het allen zo gemaakt, dat wij willens en wetens God laten
zeggen wat Hij wil, en ons aan de duivel overgeven, om zijn wil te doen.
Is nu echter dit vervreemd-zijn van het leven Gods van ons weggenomen, zijn wij uit deze
toestand, die de Schrift "dood" noemt, uit dit geheel "van God af-zijn" uitgerukt, zijn wij
door Christus Gode weder toegebracht (Ef. 2:18; I Petrus 3: 18), dan zijn wij ook die
dingen gestorven, waarin wij in onze eerste toestand leefden.
Het gaat zulk een als wanneer men uit de toestand van een verschrikkelijke armoede in
allerlei volheid en liefelijkheid wordt overgezet. Wat men deed, toen men arm was, dat
men overal zocht naar een stukje hout om zich te warmen, naar een korstje brood om zich
te verzadigen, naar een stuk goed, om zijn naaktheid te bedekken, dat zal men immers nu
niet meer uit aardigheid voortzetten. Men heeft er toenmaals tranen genoeg bij vergoten,
jammer genoeg geleden. Men zal zich nu liever aan de volheid houden ten aanzien van
alles wat men nodig heeft. Men is aan de armoede gestorven, sinds men in het nieuwe
leven van volheid is overgegaan. Zo ook de knaap, die de jongelingsjaren bereikt heeft en
nu tot een beroep is gekomen; hij is aan het speelgoed en de schoolbanken gestorven. En
hoe luid getuigen voor alle tegenwoordige en toekomende dingen de woorden: "Hoor, o
dochter, en zie en neig uw oor; en vergeet uw volk en uws vaders huis" (Psalm 45: 11).
Maar hoe is men der zonde gestorven?
Opdat men nu niet weer, ondanks alles wat gezegd is aan een bijzondere hartstocht, een
misdrijf of enige ondeugd denke, maar het toch steeds in gedachten houde, dat wij hier met
de wortel van alle zulke dingen te doen hebben, daarom leg ik u deze woorden voor: "Want
dat Christus gestorven is, dat is Hij der zonde éénmaal gestorven die wij in het 10e vers
van ons teksthoofdstuk lezen. Verstaan wij deze woorden, dan verstaan wij ook, hoe wij
der zonde gestorven zijn.
228
Hoe is dan Christus der zonde gestorven? Allengskens? Als een held van de deugd?
Wellicht daardoor, dat Hij in de aanhoudende strijd met allerlei lusten, deze allengskens
overwonnen en op de vlucht gejaagd heeft? Of daardoor dat Hij, aan allerlei verzoekingen
blootgesteld zijnde, van kracht tot kracht is voortgegaan?
Ja, zo zien er de Messiassen en heiligen van de afgodendienaars uit. Die weten hun zaken
zelf in orde te brengen. Die verstaan het, om zich de lippen af te snijden, de tong uit te
bijten, de handen af te kappen, of hun ledematen te verminken. Maar Christus niet alzo!
Deze heeft gehoorzaamheid geleerd uit hetgeen Hij heeft geleden; Deze is door lijden en
dood voleindigd, volmaakt. "Ephápax", op eens, voor éénmaal is Hij der zonde gestorven,
zegt de Apostel. Hoe dan?
Ik heb u gezegd, dat hierin de zonde bestaat, dat men afwijkt van de levende God uit
vermetelheid en wantrouwen, en men zich de duivel overgeeft om diens wil te doen. Dezer
zonde is Hij zo gestorven, dat Hij, toen Hij aan het hout hing, aan het dorre hout, zoals
Adam eens aan het groene hout stond, dat Hij toen, terwijl Hij, het Woord, Zich alleen op
het geschreven Woord zag verwezen, in die drie uren van de hoogste verlatenheid niet het
oor geleend heeft aan de vraag: "Zou de Vader gezegd hebben: Gij zijt Mijn Zoon?" Ook
niet gehoor gegeven heeft aan een toefluistering, als: "Zo Gij waarlijk Gods Zoon zijt, ruk
U dan de nagelen uit handen en voeten, en kom af van het kruis. God weet zeer wel, dat,
wanneer Gij zulks doet, het openbaar zal worden, dat Gij zijt wat God is; daarop wacht Hij;
doe dus dit, of anders is het voor U eeuwige duisternis."
Nee, Hij keerde Zich niet af van de levende Vader. Hij was geenszins vermetel, Hij
mistrouwde Hem niet! Nee, Hij gaf geen gehoor aan de duivel, om Zich groot en machtig,
om Zich als de Held uit Juda's stam te tonen. Hij bleef hangen en riep; Hij, het eeuwige
Woord, riep uit het geschreven Woord uit: "Mijn God, Mijn God, waarom hebt Gij Mij
verlaten!"
Nee, Hij bleef aan het kruis hangen en kwam er niet van af, dan om uit te roepen: "Het is
volbracht!" Het is volbracht! Zo riep Hij, toen niemand zien kon, wat er dan volbracht was,
en Hij neigde het hoofd, en gaf de geest! Zo is Hij der zonde gestorven.
En nu wij? Hoe wij? "Wij zijn met Christus gestorven," schrijft de Apostel Vers 8. Hoe?
Aan wat gestorven? Aan de zonde, met Hém, daar aan het hout des kruises, toen Hij Zich
229
voor ons aan God, Zijn God, vastgehouden heeft, hoewel al de fiolen des toorns over Hem
werden uitgegoten, en ofschoon alle duivelen op Hem aanvielen!
III.
Leiden wij daaruit de gevolgtrekking af, dat wij dien ten gevolge niet meer in de zonde
leven.
En nu, zullen wij nu nog in de zonde leven, daar wij aan de zonde gestorven zijn?
Voorzeker, indien het een gewone menselijke geschiedenis is, de geschiedenis, dat Jezus
Christus in de wereld gekomen is, om de zondaren zalig gemaakt te hebben; indien het een
geschiedenis is, die ons in het geheel niet aangaat, of indien het een fabel is, dat 400 mijlen
van hier een stad ligt, die Jeruzalem heet, en tegenover deze stad een heuvel is, genaamd
Golgotha; indien het een fabel is, dat op die heuvel eens iemand gebloed heeft, en
gestorven is, wiens Naam is Jezus Christus, Welke God is, geprezen in alle eeuwigheid, dan zijn wij zeker nog in onze zonden, en kunnen ook geheel rustig in onze zonden blijven
leven! Of, als wij in 't geheel geen hart of geen oor, hoegenaamd geen behoefte voor
eeuwige waarheden hebben, ook dan!
Maar wanneer het er bij ons om gegaan is, dat die boven alles belangrijke vraag: "Hoe zijt
gij rechtvaardig voor God?" Ons zo heeft bestormd, dat wij niet geweten hebben noch
weten, waar wij blijven zullen; wanneer het er ons dus van hart om gegaan is en het er ons
nog om gaat, van de vrees des doods en uit de macht des satans, in wiens ketenen wij ons
gebonden gevoeld hebben of nog voelen, verlost te zijn; wanneer er een tijd voor ons was,
dat wij geen rust noch duur konden vinden vanwege de geweldige onvrede, die ons
allerwege overviel; wanneer wij de leemten en de leegten van het hart gekend hebben of
nog kennen, die noch door de wereld, noch door de genietingen van de zonde, noch door
iets wat het zichtbare ons biedt, kunnen vervuld worden; wanneer ons geen middelen, geen
ontberingen te veel zijn geweest of nog zijn, om in de rechte verstandhouding tot God en
Zijn Wet te staan; als daar dorst, hete dorst naar genade, naar barmhartigheid, naar vrede,
naar troost is; als wij enigermate tot op de grond zijn doorgedrongen, om te weten vanwaar
alle menselijke ellende is, en dat waarlijk alle ellende alleen daarin haar grond heeft, dat
wij Gode de rug toegekeerd hebben en toekeren, in plaats van het aangezicht, en nu daarbij
ondervonden hebben wat het zeggen wil: "Welgelukzalig is de man, wiens overtreding
vergeven, wiens zonde bedekt is! welgelukzalig is de mens, dien de Heere de zonde in 't
geheel niet toerekent", en wij daarom verstaan wat het zegt, dat Christus der zonde
230
gestorven is op eens, éénmaal voor altijd, - dan is het een levende waarheid, een waarheid
Gods, een waarheid in Jezus, ons geopenbaard uit Heilige Geest.
En wanneer wij dan zo verstaan hebben, dat en hoe wij met Christus gestorven zijn, zullen
wij dan nog in het oude doen en drijven kunnen blijven? Blijven, zoals wij vroeger waren?
Waar zo'n waarheid erkend wordt en beleden, daar heeft deze waarheid ook een almachtige
en onweerstaanbare invloed op de mens, die deze belijdt. Nee, die zal niet meer daarin
kunnen leven, dat hij van de levende God uit vermetelheid en wantrouwen zou afgeweken
zijn; niet meer daarin kunnen leven, dat hij zich de satan overgaf om zijn wil te doen. Nee,
die kan onmogelijk in het oude doen blijven zitten.
Hij, Die de sleutelen der hel en des doods draagt, zal wel wonderlijk en heerlijk daarvoor
zorg dragen, dat degenen, die Hij in Zijn dood aan de zonde van zo'n rebellie jegens de
levende Vader heeft laten sterven, zich met Hem in Zijn eeuwig leven zullen overgezet
vinden. En dat zij niet der zonde, maar Gode leven zullen in Hem, zoals Hij, wat Hij leeft,
Gode leeft. Dat waarborgt ons Zijn opstanding: is het ons gegeven te geloven, dat wij met
Hem gestorven zijn, dan wordt het ons ook gegeven te geloven, dat onze oude mens aan
Zijn kruis met Hem gekruisigd is, en wij dus met Hem zullen leven.
Maar zullen wij deze dingen verstaan, zoals zij waarheid in Jezus zijn, dan moet er bij ons
een waarachtige, zware en grote nood geweest zijn.
-
Want velen houden er veel meer van, om hun bekeringsgeschiedenissen in de plaats
te stellen van een waarheid uit Gods Woord, die juist dan met macht doorbreekt,
wanneer een mensenkind in zichzelf niets meer kan vinden, om zich aan vast te
houden.
-
Anderen daarentegen beminnen veelmeer hun mystieke stellingen en gevoelens
aangaande een "der zonde afgestorven-zijn", in plaats van "gestorven-zijn". Zij
moesten toch begrijpen, dat juist deze hun mystieke werkzaamheden enkel wapens
zijn, waar een zij hun leden wapenen, om in de zonde te blijven.
-
Weer anderen koesteren allerlei begrippen van trappen en graden, en helpen elkaar
wederzijds op tot de derde, vierde of zesde trap. Zij moesten het toch verstaan, dat
juist deze zesde trap de zonde is waarin zij blijven, en die hun ook nog eens onder
de voeten zal verbroken worden.
231
-
Weer anderen maken er zich een waar genoegen uit, om ten allen tijde van zonde en
dan ook van genade te spreken. Zij moesten het toch verstaan, dat, als zij slechts
een mostaardzaadje van de Genade tot zich namen, hun vrede zijn zou als het zand
van de zee en als de steentjes in de beken.
-
Weer anderen menen: dat ding komt wel mettertijd; anderen: het komt door
zelfkastijdingen; anderen weer: door een voortgaande heiligmaking. Zij allen
moesten toch begrijpen, dat juist al zodanige beweringen van het verstand in die
zonde haar oorsprong hebben, die de Apostel hier bedoelt, als hij schrijft: "Wij, die
der zonde gestorven zijn!"
-
Weer anderen denken: Wat wil toch de Apostel? Hoe ziet het er dan over het geheel
met mij uit? Ik heb toch alle deze dingen doorgemaakt! Dezen moesten toch
verstaan, dat juist daarom, omdat zij bij de uiterlijke misdrijven zijn blijven staan,
zij in hun eigenlijke wezen blijven steken, want de zonde bedriegt hen, om met het
verstand te geloven, wat zij met het hart geloven moesten.
Geliefde Broeders en Zusters! Tot hiertoe mag u van deze woorden gemaakt hebben, wat u
er van gemaakt hebt. Ik heb nu u meegedeeld, hoe het met de zaak gelegen is. Bevinding te
hebben, dat wij, zoals wij mensen zijn, een hart hebben om altijd af te wijken van de
levende God uit vermetelheid en wantrouwen, en ons de duivel over te geven om zijn wil
te doen. En bevinding te hebben dat uit zulke zonde echter niets wordt, maar dat en hoe wij
haar gestorven zijn. Dit gaat hand aan hand.
Maar dat uit deze zonde, zoals ik u die naar de onderwijzing van de Apostel heb
blootgelegd, alle zonden en misdrijven en allerlei bijzondere hartstochten voortspruiten, dat
hoop ik u duidelijk gemaakt te hebben, opdat u de wortel en de vruchtbare moeder van al
wat er bij u openbaar wordt, of wat gij in 't verborgen waarneemt, zal kennen.
En hebt u dat verstaan, dan zult u het ook verstaan hebben, dat geenszins daarin ons leven
kan bestaan, dat wij van de levende God afwijken, om de duivel te behagen maar
integendeel, dat wij juist vanwege onze grote ellende wel in datgene moeten leven, en ook
graag in datgene zullen leven, wat gerechtigheid is voor God en mensen. En dit zal recht
vorstelijk toegaan, als wij slechts het parool behouden: Jezus Christus uit het zaad van
David is opgestaan uit de doden en leeft eeuwiglijk, ons ten goede.
AMEN.
232
233
15. Micha 4:8
Gehouden te Elberfeld (1 September 1846 voormiddags. In de eerste uitgave der 12
Twaalftallen is zij No. I van het de Twaalftal.
Zij verscheen in 't Hoogduits in "Licht und Recht" 1. Heft No.3
234
Een veelbetekenend gezegde breng ik heden onder uw aandacht. Het is afkomstig van de
hovelingen van Benhadad, de koning van Syrië. U kunt het lezen in het eerste Boek der
Koningen, hoofdstuk 20:31. Benhadad was geslagen geworden door de koning van Israël,
wiens God dit heil beschikt had, omdat de Syriërs gezegd hadden: dat God wel een God
der bergen, maar niet een God der laagten ware. (Vs. 28.) Toen nu Benhadad naar de stad
vluchtte, en van de ene kamer in de andere toen spraken zijn knechten tot hem: "Zie toch,
wij hebben gehoord, dat de koningen van het huis Israëls goedertieren koningen zijn; laat
ons toch zakken om onze lendenen leggen en koorden om onze hoofden, en tot de koning
Israëls uitgaan."
Hoe zijn zij toch op deze inval gekomen? Dat kan u duidelijk worden, als ik u doe
opmerken, dat zoiets in het oosten onder de Druzen, een volk in het gebergte Libanon, nu
nog gebruikelijk is. Wanneer namelijk een doodslager onder hen het bewustzijn bij zich
heeft, dat hij en al zijn nabestaanden te zwak zijn, om zich tegen de bloedverwanten van
degenen, die hij gedood heeft, te verdedigen, dan legt hij zich een koord om de hals, en
gaat zo tot de naaste bloedverwant van de vermoorde. Nadat hij hem de redenen van het
plegen van de doodslag blootgelegd heeft, kent hij hem, onder vele betuigingen van diens
verplichting tot wraakneming, de volle vrijheid toe, ook hem van het leven te beroven. De
bloedvriend van de verslagene zal hem, in dusdanig geval, of zijn misdaad vergeven, of hij
zal onbarmhartig jegens hem zijn.
Wat mag ik nu wel met deze opmerking in verband met de woorden uit I Kon. 20:31
beogen? Ik wilde er een waarheid uit afleiden, dat er namelijk nog heden een Koning is,
Die in waarheid de Koning Israëls is. Daarbij wilde ik u tevens dit doen verstaan: dat die
Koning nog een andere barmhartigheid heeft, dan alle mensen samen hebben. En dat deze
barmhartigheid uitnemend van pas komt dengene, die, met de strik om de hals, met een:
"kom ik om, zo kom ik om" zich aan die Koning op leven en dood overgeeft, zodat hij niet
alleen weet, dat hem barmhartigheid geschied is, maar dat hij ook voor deze
barmhartigheid zo gewonnen is, dat hij voortaan alleen hiervoor leeft, om haar hoog te
verheffen en haar lof te zingen. Wie nu deze barmhartigheid ondervindt, die kan een van de
barmhartige Koning Israëls profeteren en zeggen, dat Zijn Koninkrijk en Zijn scepter in
eeuwigheid zal blijven; zoals ik ook dit uur voornemens ben u een voorzegging aangaande
deze zaak te verklaren.
235
Voor ik echter u deze voorzegging noem, heb ik nog een ander gezegde, wat uit de mond
van Zeres, de vrouw van Haman, kwam, dat mij van mijn jeugd af zo bijzonder behaagd
heeft, en dat aldus luidt: "Indien Mordechaï, voor wiens aangezicht gij hebt beginnen te
vallen, van het zaad der Joden is, zo zult gij tegen hem niet vermogen; maar gij zult
gewisselijk voor zijn aangezicht vallen." (Esther 6: 13.) Ha, hoe goed is men geborgen, als
men een genoot van het Rijk van Christus is en, zoals het dan ook wel niet anders kan, een
genoot van Zijn lijden! Welke heerlijkheid ligt toch daarin, dat in dit Rijk de hoop en
verwachting niet wordt beschaamd; en welke troost ligt in deze uitspraak, dat Gods roeping
en verkiezing, de verkiezing Zijner genade, voor eeuwig vast staat! De grote God maakt
het daarin wel zeer wonderbaar, dat Hij voor de Zijnen dit Koninkrijk handhaaft, en voor
Zijn Gezalfde de Hem altijd bestreden kroon.
Van deze handhaving hebben wij een voorzegging, die rijke stof zal leveren tot onze
tegenwoordige betrachting.
Tekst: MICHA 4: 8.
"En gij Schaapstoren, gij Ofel der dochter Sions, tot u zal komen, ja, daar zal komen de
vorige heerschappij, het Koninkrijk der dochter Jeruzalems."
De Profeet Micha, van wie deze woorden zijn, is een tijdgenoot van de Profeet Jesaja
geweest. Zijn geboorteplaats was of de stad Maresa, gelegen aan de westgrenzen van Juda,
of Moreset, een dorp in de nabijheid van diezelfde stad. Micha heeft dus als jongen
meermalen het slagveld kunnen betreden, waar honderd en meer jaren te voren Zerah, de
Moor, met zijn duizendmaal duizend strijders en met zijn drie honderd wagens, waarvan
assen met scherpe zeisen voorzien waren, door de Heere en Zijn heirleger totaal geslagen
was.
Micha's vader zal hem, wanneer zij over dat slagveld gingen, wel veel daarvan verteld
hebben; ook van het gebed, dat de koning Asa toen met Juda gebeden heeft. Hij bad:
"Heere, het is niets bij U, te helpen hetzij de machtige, hetzij de krachteloze; help ons, o
Heere, onze God! want wij steunen op U, en in Uwen Naam zijn wij gekomen tegen deze
menigte; o Heere, Gij zijt onze God, laat de sterfelijke mens tegen U niets vermogen." (2
Kron. 14: 11.)
236
De naam van de Profeet, door zijn vader hem gegeven, Mi-cha, betekent: "wie is gelijk
God?" En uit deze naam schijnt de Profeet zelf alle troost geput te hebben, want zijn
woorden Hoofdstuk 7:8: "Wie is een God gelijk Gij!" zijn duidelijk een omschrijving van
het woord of van de naam "Micha."
Er is nog een Profeet geweest, die dezelfde naam gedragen heeft, ten tijde van Achab en
Josafat, die door Achab in de kerker geworpen werd, omdat hij de koning niet wat wilde
voorliegen, wat toen alle Profeten, vierhonderd mannen, niet schroomden te doen.
Van onze Micha lezen wij nog een getuigenis bij Jeremia (Hoofdstuk 26: 18), waar het
heet: "Micha, de Morastiet, heeft in de dagen van Hiskia, koning van Juda, geprofeteerd, en
tot al het volk van Juda gesproken, zeggende: Zo zegt de Heere der heirscharen: Sion zal
als een akker geploegd, en Jeruzalem zal tot steenhopen worden, en de berg dezes Huizes
(des Heeren) tot hoogten eens wouds"
Onze Profeet berispt en dreigt en predikt zeer ernstig, zeer geweldig, niettemin zeer
liefdevol, zodat hij ook wel de evangelische Profeet mocht genoemd worden want immers
het is altijd de leer en het Woord van Christus dat hij het volk voorhoudt. Hij maakt als het
ware alles tot puin, werpt alles neer, om de Heere, onze God en Zaligmaker, een weg te
bereiden in de harten van het volk, en om de genade en barmhartigheid Gods, Zijn trouw
en waarheid te prijzen, tot troost van de overgeblevenen, tot troost van alle degenen, die
zich onder het Woord van Christus zouden buigen. Want dit is de hoofdinhoud van zijn
getuigenis: al wie verloren is, die kome herwaarts, want het Heil komt, ja, het komt, al zou
ook alles naar de schijn nutteloos en te vergeefs zijn. Christus zal gewisselijk overwinnen,
en Zijn vijanden zullen het moeten aanzien en vergaan.
Daarom zegt hij in Hoofdstuk 2: 12, 13: "Voorzeker zal Ik u, o Jakob, gans verzamelen;
voorzeker zal Ik Israëls overblijfsel vergaderen; Ik zal het tezamen zetten als schapen van
Bozra, als een kudde in het midden van haar kooi zullen zij van mensen deunen. De
Doorbreker zal voor hun aangezicht optrekken; zij zullen doorbreken en door de poort
gaan, en door dezelve uittrekken en hun Koning zal voor hun aangezicht heengaan, en de
Heere in hun spits."
Vandaar heet het ook in Hoofdstuk 5. "Maar het laatste der dagen zal het geschieden, dat
de berg van het Huis des Heeren zal vastgesteld zijn op de top der bergen, en hij zal
verheven zijn boven de heuvelen, en de volkeren zullen tot hem toevloeien"; en Vs. 4: " Zij
237
zullen zitten, een ieder onder Zijn wijnstok en onder Zijn vijgeboom en daar zal niemand
zijn, die ze verschrikt"; en Vs 7. "De Heere zal Koning over hen zijn op de berg Sion, van
nu aan tot in eeuwigheid."
Vervolgens Hoofdstuk 5: 1 en 3 "En gij Bethlehem Efratha, zijt gij klein om te wezen
onder de duizenden van Juda? Uit u zal MIJ voortkomen, Die een Heerser zal zijn in Israël;
en Wiens uitgangen zijn van ouds, van de dagen der eeuwigheid; en Hij zal staan, en zal
weiden in de kracht des Heeren, in de hoogheid van de Naam des Heeren zijns Gods; en zij
zullen wonen; want nu zal Hij groot zijn tot aan de einden der aarde."
Daarom tenslotte Hoofdstuk 7:15, en 20 "Ik zal hen wonderen doen zien, als in de
dagen, toen gij uit Egypteland uittoogt;.... Hij zal Zich onzer weder ontfermen, Hij zal onze
ongerechtigheden dempen. Ja, Gij zult alle hun zonden in de diepte der zee werpen. Gij
zult Jakob de trouwe, Abraham de goedertierenheid even, die Gij onze vaderen van oude
dagen afgezworen hebt."
Alzo ook in onze tekstwoorden: "En gij Schaapstoren, gij Ofel der dochter Sions uwe
gouden roos zal komen, (zo heeft; Luther de woorden verhaald) ja, daar zal tot u komen de
vorige heerschappij, het Koninkrijk der dochter Jeruzalems."
Deze laatste woorden zijn zulke goede, veel omvattende, troostrijke woorden, dat het
voornemen bij mij opgekomen is, om dit uur het een en ander u daarvan mee te delen.
De hoofdwaarheid hieruit is deze:
Het Lam zij de eer en de heerschappij, en Zijn Koninkrijk komt, het Koninkrijk der Zijner,
al ziet men er ook niets van"
Betrachten wij:
I.
De voorzegging van de Schaapstoren en Zijn betekenis.
II.
De voorzegging van de heerschappij van de Schaapstoren, van het Koninkrijk der
dochter Jeruzalems. En maken wij
III.
Een toepassing van deze voorzegging op onszelf.
I.
De Schaapstoren en zijn betekenis.
238
Wij weten uit het begin van het Boek Micha, dat ten tijde van Jotham, Achaz en Hiskia het
woord des Heeren tot Micha geschied is, dat hij dus onder deze koningen van Christus
getuigd heeft. Het is ons uit de Boeken der Koningen (2 Kon. 16) en der Kronieken (2
Kron. 28), en ook uit Jesaja (Hoofdstuk 7) bekend, hoe voornamelijk de koning Achaz
allerlei goddeloosheid en afgoderij onder het volk gebracht heeft.
Nu stond de Schaapstoren (Eder) tegenover het voorste gedeelte van de tempel. Het was
een toren met een poort. Deze poort heette de Schaapspoort en bij de herbouw van stad en
tempel onder Nehemia (Neh. 3: 1) was deze van al de poorten de eerste, die de hogepriester
Eljasib (die naam betekent "God zal maken, dat wij wederkeren") met zijn broederen, de
priesters, weer opbouwde. Door deze poort ging al het vee; want hierbij was de veemarkt.
Daar kochten dan de gelovige Israëlieten voor zich de schapen en runderen, die zij naar de
tempel voerden, wanneer zij of jaarlijks driemaal uit de andere steden gezamenlijk naar
Jeruzalem opgetogen waren en het lied aanhieven: "Onze voeten zijn staande in uwe
poorten, o stad Gods" (Psalm 122) of ook anders, wanneer zij, burgers van de stad, hun
offergaven voor hun zonden brachten.
U kunt er zich een voorstelling van maken, welk voor dringen en gewoel in en bij deze
poort moet geweest zijn, als niet een afgod is koning, maar een koning, die deed wat in 's
Heeren oog recht was, de scepter voerde. Dan zag men hele kudden van de lammeren
Gods, bij duizenden bokken en runderen met hun geleiders van de bergen afkomen, en
alles, alles drong zich onder de toren Eder of de Schaapspoort door, om weldra voor de
zonde en ongerechtigheid als offer van het altaar tot God op te stijgen. Een dergelijk
gedrang door deze poort moest natuurlijk bij de drie hoge feesten nog aanmerkelijk
toenemen. Was er een koning, die de Heere vreesde, en een trouwe hogepriester en
gewillige Levieten, dan werd ook de leer gehandhaafd, zodat het volk de Wet verstond, en
de gelovigen zich zeer verheugen moesten, ja vol van vreugde werden, wanneer zij met
ogen zagen, hoe aangenaam Gode zo'n offeren was, dat in het geloof geschiedde.
Het kon niet anders, dan dat iedereen, wie de eer van God en de handhaving van Zijn
waarheid dierbaar was, zo'n toren en zo'n poort met liefde moest aanschouwen. Dat niet
alleen omdat zij de prachtigste poort van de stad was, maar ook en nog veel meer, omdat
zij als het ware de poort was, waardoor de beloofde (Messias in een beeld tot God opging,
beladen met de zonden van het volk.
239
Nu weten wij, dat men vaak aan een zaak van rijke inhoud een naam geeft, die slechts de
uitdrukking is van een gedeelte van het geheel. Wanneer de Israëlieten dus de toren Eder of
de Schaapstoren zagen, dan dachten zij te gelijkertijd aan het offervee, dat door de poort
van deze toren heentrok. Daarbij ook aan het offeren zelf, aan hun betekenis, aan de
beloofde Messias, aan Jehovah, en aan alle geluk, dat hen in Zijn goedertierenheid en
waarheid ten deel werd. Dientengevolge kon de Profeet Micha, wanneer hij aan deze toren
dacht, wel niet aan iets anders denken, dan aan Christus en aan Zijn weldaad, of aan Zijn
lijden en Zijn opstanding en aan alles, wat in Hem de gelovigen ten deel geworden is.
Deze toren noemt hij nu "Ofel der dochter Sions zo heeft de Statenvertaling het Hebreeuws
woord behouden, terwijl Luther het vertaalt met "Feste" d.i. burcht. Dit Ofel het woord
betekent in onze taal "heuvel" was het lage gedeelte van de berg Sion, dat met een muur
omringd was, waaraan de koning Jotham en later Manasse veel lieten bouwen.
Wanneer dus de Profeet zegt, dat de toren Eder of de Schaapstoren het Ofel of de burcht
der dochter Sions was dan heeft hij daarmee gemeend, dat, evenals de bewoners van de
berg Sion het zwakkere gedeelte van hun berg met een muur goed bevestigd hadden en
zich daarop verlieten, zo voor de gelovige Sionieten de Schaapstoren, of, zoals gezegd is,
de hele offerdienst, in zijn ware betekenis, een Ofel, een burcht was, waarop deze zich
verlieten.
Ja, er ligt nog meer in deze woorden. Op het huis van David rustte de hoop en verwachting
van het hele volk. Davids huis was echter toen bijna geheel van de Heere afgevallen.
Echter er lag nog in dit huis een verborgen Spruite, een geknakt riet, een ter aarde
vertreden rijsje. Dit zag er uit als Ofel, dat is, zeer gering in vergelijking met de grote
bergen. Deze lage heuvel was in de profetische stijl een zinnebeeld van de laatste en
desniettemin hoogste Zoon van David, dat is van Christus. Daarom was de hele betekenis
van de profetische woorden deze: dat de instelling van de offers het zwakke Gods was,
waarop de gelovige Sionieten als op een burcht Gods al hun hoop gevestigd hielden.
Stellen wij ons nu voor, dat de Profeet vaak van Bethanië of van de Olijfberg kwam. Daar
zag hij dan de stad Gods voor zich liggen. Ach, hoezeer was zij tot een hoer geworden!
Daar zag hij de prachtige tempel, dat Huis, waar des Heeren Naam zou aangeroepen
worden. Maar, helaas, wat was de tempel, nu de heerlijkheid des Heeren alreeds op de
drempel stond en het Huis dreigde te zullen verlaten omdat het vol was van vroom
240
feestvieren en tegelijk van goddeloze hand. Daar vielen zijn ogen op de prachtige
Schaapstoren, en bij het aanblik van die toren weende hij, en zijn gemoed werd vol van
wrake en van ijver zijns Gods. En bij het binnentreden van de Schaapspoort, ach, hoe zo
geheel geen gedrang meer, geen jubel meer als voorheen. Geen Hallelujah's werden meer
gehoord op de bergen. Van de heuvelen ruiste geen psalmgezang meer. Tussen de muren
van het Huis Gods weerklonk geen vorstelijk bazuingeklank Jakobs meer, geen juichen
Gode meer! Geen lam ziet hij meer, in hete liefde gebraden, en in het vuur Gods opgaan tot
Dengene, van Wien alle genade is. In de poort slechts magere runderen, blinde en kreupele
lammeren, en misschien één enkel lam aan de vijver Bethesda. En nu in de stad zelf bijna
alle gezichten naar het aardse gewend, naar het vergankelijke, naar het ijdele, en alles vol
verwarring, angst en nood. De heerschappij der dochter Sions, het Koninkrijk der dochter
Jeruzalems, waar is het? Wellicht dreigde Pekah, de zoon van Remalja, haar het
hogepriesterlijk gewaad van de schouderen te rukken. Haar kroon wankelde reeds op haar
hoofd, krampachtig hield zij zich nog aan het altaar vast. Maar haar profetie, haar licht en
recht antwoordde slechts nog zwak. Met haar Koninkrijk had het een einde.
En de Profeet, hoe moet dat, wat zijn vader hem wel heeft verhaald, in zijn binnenste
gegloeid hebben, hoe eenmaal Jehovah, op het gebed van Zijn ellendigen, duizendmaal
duizend zwarte duivelen, die Juda wilden verslinden, had verdelgd! Hoe moet het in zijn
binnenste gegloeid hebben: Waar is een God gelijk Gij! Immers hij was zich van eigen
ellende wel bewust! Wat onderscheidde hem? Hij had zelf ervaren, hoe diep een mens in
zijn dood verzonken ligt; hoe er ook geen vezel in hem is, om Zijn God te verheerlijken!
Hij had ook bevonden, hoe het een mens is, die, onder de toorn Gods weggezonken, zich
op het Lam verlaat, dat, naar Gods heilige Wet, Zijn zonden op zich neemt. Waar het Lam
in de vlam des vuurs opvoer, daar werd het hem, alsof al zijn zonden in de diepte der zee
geworpen waren, zodat hij gerechtvaardigd naar zijn huis ging en vrede bij God had door
dat Lam! Niet zijn eigen verlost-zijn, niet zijn zonde, niet tempel, maar het Lam, dat zijn
zonde gedragen had, de genade van dat Lam, en de liefde Gods, dat was het, wat zijn ziel
zo vervulde.
Welke rijke troost moet zijn hart vervuld hebben, wanner hij ging door de Schaapspoort.
En dit Lam, zou dát de eer niet weer toekomen? Ja, bij mij is het bewezen geworden: de
verlorenheid kan zo verloren niet zijn, of Gods "dán nog", Zijn "nochtans" weet zich echter
te handhaven. Ja, woedt gij vijanden allen, zoveel u wilt, u zult echter te schande worden
met uw leugens. De waarheid, de zaligheid, de weldaad van Christus, zij zal nochtans
241
blijven bestaan. Ook als u alles op het uiterst hebt gedreven, dat er geheel geen raad meer
is dan zal Hij echter nog raad weten. Als u het alles tot duisternis en nacht zult gemaakt
hebben, dan zal Hij nochtans in Zijn licht doorbreken. En is het dan nu ook nog zo leeg bij
de Schaapstoren, het zal er echter weer van mensen wemelen en zullen er lofzangen van
het Lam weergalmen!
Houdt moed, moed, gij lammen en gij verstotenen! Waarom zijn u die weeën overvallen
als een die in barensnood is? O gij dochter Sions, lijd maar zulke smarten, maak geschrei,
gij dochter Jeruzalems! Want u moet weliswaar de stad uit en op het veld wonen. Ja, u
moet tot in Babel komen, u zult echter van daar teruggebracht en verlost worden. Aldaar,
ja, dáár zal de Heere u verlossen uit de hand van uw vijanden (Micha 4: 9, 10).
Wie zal van het Lam Zijn kroon, Zijn heerschappij roven? Wie zal Hem het Koninkrijk, dat
Hij met Zijn verlosten ingenomen heeft, ontnemen? Geen duivel, geen vader der leugenen
met al zijn trawanten, met zijn hele zwarte heirmacht niet! Nee, gij toren Eder, gij
Schaapspoort, burcht der dochter Sions, uw gouden Roos komt, tot u komt de vorige
heerschappij!
Wij zien in de geschiedenis van Juda, dat, zolang goddeloze koningen regeerden, de hele
offerdienst in oneer en verachting was. Jehovah, de God van Abraham, Izak en Jakob, de
Herder Israëls, de ware Koning David, de beloofde Zoon, werd van het volk niet erkend. Er
was geen geloof meer. Men gaf er de voorkeur aan door zelfkastijding, door werken, die
God nooit geboden had, zichzelf te reinigen en te heiligen, inplaats van de reinigen en
heiliging alleen te geloven in het bloed van Christus, wat door de ingestelde offerdienst
voorafgeschaduwd werd.
Zo regeerde Juda niet meer met zijn God. Zij zeiden Jehovah, hun Koning, de
gehoorzaamheid op. Zij gaven Hem de eer niet. Zij schreven hun zaligheid toe aan de
afgoden, die zij door hun vernuft zich hadden uitgedacht en die door de valse pen van de
Schriftgeleerden hun waren voorgetekend. Zij zetten Jehovah, hun Koning als het ware af.
Ze wilden Hem niet meer tot Koning hebben. Zo kon Hij dan ook met Zijn Woord en Geest
niet meer onder hen regeren. En omdat ze hun Koning en Herder eraan gegeven hadden
was het ook weldra met hun heerschappij gedaan. Ze werden de buit van de naburige
volken en heersers. Deze vlogen hun op de schouders en op de rug, en vertraden hen
weldra in het stof. Zo werden zij dan volkomen in dienstbaarheid gebracht, door allerlei
vreemde heersers geknecht; zij, de Koningskinderen!
242
Zo stond het ook ten tijde van Micha. Maar hij wist het uit de geschiedenis, hoe in vroeger
tijden wanneer de koningen en het volk zich aan de Beloofde Messias hielden en hun
reiniging en heiliging, naar het bevel van de eeuwige God, in het bloed van deze Beloofde
zochten, wanneer zij Hem, de Beloofden alle eer gaven, Zijn leer als de enige leer der
zaligheid bewaarden, Zijn priesterdom als het eeuwige priesterdom erkenden, en Hem als
hun eeuwige Koning huldigden en aanbaden; ja, hij wist het, hoe gelukkig zij daarbij
waren, hoe zij van overwinning tot overwinning gegaan waren, hoe het woord van dag tot
dag vervuld werd: "Jehovah heeft gezegd tot mijn Heere: Zit aan mijn Rechterhand, totdat
Ik Uw vijanden zal gelegd hebben ter voetbank Uwer voeten" (Psalm 110). Een enige kon
duizend jagen, en tien tienduizend. Ja, naar Geest en naar de letter werd bij hen vervuld
wat wij lezen van de kinderen Israëls. Salomo maakte ze geen slaaf, maar zij waren
krijgslieden, ministers en vorsten en hoofdlieden, en oversten van zijn wagenen en ruiters;
(I Kon. 9: 22.) Zo waren zij dan allen vrij en geen dienstknechten onder zo'n heerschappij.
Dit alles nu wist de profeet. Daarbij kwam zijn eigen bevinding hoe hij van de zonde was
vrij geworden, en hoe de genade van de Beloofde bij hem heerschappij had uitgeoefend en
uitoefende, hoe vaak het ook bij hem door de diepten was heengegaan. En omdat hij op
Gods waarheid bleef staan, zoals al de Profeten er op stonden, zo was hij er zeker van, dat,
hoe gruwelijk het er in de lande ook mocht uitzien, Gods raad echter zou blijven bestaan.
Dat daarom de Beloofde gewis komen zou, en dat het daarom ten spijt van alle tegenspraak
nochtans geheel en volkomen waarheid zou bevonden worden dat waar de zonde machtig
geworden was, de genade evenwel veel machtiger zou bevonden worden.
Dit was daarom zijn voorzegging: Het bloed des Lams zal weder in eer komen, zodat men
zeggen zal: in Hem is alle gerechtigheid en sterkte! Hij is de Koning der koningen. En
onder Zijn heerschappij zal de dochter Jeruzalems als een ware vorstin in Zijn heerlijkheid
prijken met Hem zal zij heersen, hoe zeer zij ook nu tot dienstbaarheid moge gebracht zijn.
II.
De voorzegging van de heerschappij van de Schaapstoren, van het Koninkrijk der
dochter Jeruzalems.
243
Dat nu aan het Lam weer alle eer zou toegebracht worden, heeft Luther in zijn overzetting
zo doen uitkomen: uw gouden Roos zal komen. De andere vertalingen, zoals bijv. de
Statenbijbel, hebben het volgende: En gij Schaapstoren, gij Ofel der dochter Sions tot u zal
komen, ja, daar zal komen de vorige heerschappij, het Koninkrijk der dochter Jeruzalems."
De woorden, die hier vertaald zijn met: "tot u", heeft Luther zo gelezen, dat zij beduiden
zouden "uw sieraad". Vanwaar hij nu echter de uitdrukking "gouden roos" heeft, beken ik
niet te weten; maar ik vermoed, dat de grond daarvoor is gelegen in het navolgende:
De pausen zijn gewoon aan vorsten of vorstinnen, die zich bijzonder verdienstelijk hebben
gemaakt om de uitbreiding van de Roomse kerk, een kostbare zilveren of gouden roos, rijk
met edelgesteenten omzet, ten geschenke te geven. Zoiets heeft Luther te zijner tijd ook
vernomen.3
Daar mag hij vaak gedacht hebben: "Lieve Heere Christus, wat mensen toch aan mensen
ten geschenke geven, omdat zij, zoals het heet, de Kerk gebouwd hebben! Dat hebt Gij
toch alléén gedaan in Uw dierbaar bloed, en Gij bouwt ook alleen Uw Kerk op, en oogst
daarvoor niets anders dan hoon en smaad, spot en vervolging! U moest men immers alle
gouden rozen geven! Echter, Gij zult ook Uw gouden roos hebben, zo waarachtig als Gij
mijn lieve, trouwe Heiland en enige Verlosser zijt!" Die betekenis zou het wel kunnen
hebben, zo verstaat men die plaats dan ook zeer goed.
Nemen wij de woorden naar de andere overzettingen: tot u zal komen, ja, daar zal komen
de vorige heerschappij. Zo geven die in de grond der zaak hetzelfde te kennen, namelijk:
Gij, o Lam Gods, zult de kroon en de heerschappij hebben; dat is gewisselijk waar.
En nu zonder beeldspraak. Welk een liefelijke en dierbare voorzegging van de Profeet
Micha is dit, en hoe heerlijk is zij vervuld geworden! Hoe heerlijk is aan het bloed van
Gods Zoon de heerschappij terug gekomen, zoals het te voren reeds de heerschappij gehad
heeft.
Dit bloed heeft zijn heerschappij uitgeoefend bij Adam, bij Abel, bij Abraham, bij David,
bij al de Profeten, bij de heiligen en gelovigen, zo velen van hen de belofte van verre
gezien en geloofd hebben. Het heeft zijn heerschappij bij hen zo uitgeoefend. dat het hen
van toorn en vloek, van dood en duivel en van alle zonder heeft gered, en hen tevens tegen
alle hun vijanden heeft beveiligd.
3
De Keurvorst van Saksen had zelf zo'n gouden roos ontvangen.
244
Dit bloed heeft zijn heerschappij ook daarin uitgeoefend, dat het ten allen tijde heeft
gesproken: "Tast mijn gezalfden niet aan, en doet Mijnen Profeten geen onrecht." Tot eer
heeft het gebracht beiden, klein en groot, die zich op dat bloed verlaten hebben, die het
geloofd hebben: Daarin alleen is onze reiniging, daarin alleen is het doen van de wille
Gods"
En hoe veel heerlijker nog is dit bloed tot heerschappij gekomen in deze laatste tijden,
waarin ook wij geboren zijn.
Kunt u het geloven? Het is nochtans waarachtig. De hele aarde met haar vijf werelddelen,
met haar volkeren en naties, talen en tongen, met haar koninkrijken en al hun macht en
heerlijkheid, het is alles het eigendom van het bloed des Lams. Al de zielen op de grote
wereldkloot, al de geesten, zij zijn het eigendom van Zijn bloed. Met deze allen doet dit
bloed al wat het wil, met de duivel wat het wil, evenals met al de duistere machten van de
hel én met de dood, wat het wil. Alles samen, moet Hem de gouden roos brengen, bewust
of onbewust, gewillig of onwillig; want alzo staat en geschreven: "Om de arbeid Zijner ziel
zal Hij het zien en verzadigd worden. Daarom zal Ik Hem een deel geven van velen; en Hij
zal de machtigen als een roof delen, omdat Hij Zijn ziele uitgestort heeft in de dood." (Jes.
53.)
En wederom: "Eis van Mij, en Ik zal de Heidenen geven tot Uw erfdeel en de einden der
aarde tot Uwe bezitting." (Psalm 2: 8.) En wederom: "Mij is gegeven alle macht in hemel
en op aarde." (Matth. 28:18.) Dit is Zijn heerschappij. En nogmaals: "Daarom heeft Hem
ook God uitermate verhoogd, en heeft Hem een Naam gegeven, welke boven allen naam is,
opdat in de Naam van Jezus zich zoude buigen alle knie dergenen, die in de hemel, en die
op de aarde, en die onder de aarde zijn, en alle tong zou belijden, dat Jezus Christus de
Heere is tot heerlijkheid Gods des Vaders." (Fil. 2: 9, 11.)
En deze heerschappij van het bloed: zij is het Koninkrijk der dochter Jeruzalems. Immers
daarin bestaat het Koninkrijk der gelovigen, dat zij overeenkomstig de belofte, met het
Lam als koningen heersen op aarde. Zo was krachtens dit bloed Abraham een vorst Gods.
Immers dit machtige bloed overdekt hen, en is hun beschutting tegen alle gevaren, hun
toevlucht in alle benauwdheid, de grond, waarop zij staan, hun zwaard in allen strijd De
zonde kan en mag over hen niet meer heersen, want zij zijn het eigendom van een dierbaar
bloed, wat hen ook reinigt van alle zonden.
245
Bovendien hebben zij vrijheid, om te nemen genade voor genade. Binnengeleid en
ingebracht in des Konings paleis, naast Hem gezeten in Zijn troon, bekomen zij uit Zijn
volheid de volheid van alle gerechtigheid. De duivel mag met zijn aanklachten niet over
hen heersen; want zij zijn uit zijn gebied, en overgezet in eeuwige vrede. De dood mag
over hen niet heersen, noch pijn noch angst, noch vertwijfeling, noch enige nood des
lichaams of der ziel; want zij leven in al deze dingen niet, maar hun leven is in datgene,
wat het bloed des Lams spreekt.
Het Woord van Christus, dat is hun wetboek wat zij handhaven. Met dat Woord handhaven
zij hun vrijheid en hun verlossing van alles en maken de ervaring hoe dit Woord zichzelf
én hen handhaaft in het Rijk der genade. En hoe voor dit Woord alle geweld en instrument,
dat zich tegen Hetzelve verzet in zijn vijandschap, verpletterd wordt.
De Geest van Christus, Die is hun beschutting, hun wapen, hun krijgsvoorraad, hun
toenemende welstand. En krachtens dit Woord en in deze Geest hebben zij te begeren en te
bidden, wat zij ook maar willen. Zij openen de hemel en sluiten de hemel toe met hun
getuigenis en met de Geest des Heeren HEEREN. Evenals zij getuigen, zo staat het vast.
Wonderlijk gaat dat toe; echter het is waarachtig! Breng aan het Lam de gouden roos, geef
Hem de eer, en u bent met Hem een koning op aarde, een koningin, gij dochter Jeruzalems!
III.
Nu zullen wij een nadere toepassing van deze voorzegging op onszelf maken.
Ik weet wel wie, naar de uiterlijke schijn, op deze wereld de heerschappij heeft. De duivel
heerst in plaats van Christus. Hij stelt zich nog voortdurend met de arme zielen op
geestelijke hoogten, laat hen dan allereerst alles overzien, en deelt daarop vervolgens zijn
macht, die hij voorgeeft te hebben, aan de een en aan de ander, bij hopen uit: een heerlijk
stuk vlees, een mooi gebouw, een stukje goud en een stuk zilver, of ook een handvol eer,
daarvoor moet men hem dan natuurlijk aanbidden.
Ik weet het, hoe vele zielen hij, in zijn voorgewende macht, met allerlei verborgen lusten in
zijn netgaren vangt en verstrikt houdt, alleen met het doel, om ze van de genade af te weren
en in een gebied van godsdienstige dweperij en zelfheiliging vast te houden.
Ik weet het ook, welke sekten en samenrottingen hij aanricht, om de waarachtige vrijheid,
waarmee Christus ons vrij gemaakt heeft, in een kwaad daglicht te stellen.
246
Ik weet het, welk heir van leugen en laster, van list en geweld hij met zich voert, om op
allerlei wijze het Koninkrijk van de Gezalfde des Heeren en van Zijn heiligen, geroepenen
en gelovigen neer te werpen.
Maar ik weet het ook, en dit moet u allen weten: dat Hij, Die in de hemel woont, om Zijn
waarheid wil, de waarheid der vervulling van een dierbare voorzegging als die ik heden
voor u opengelegd heb, zal weten te handhaven.
Want op welke grond rust de heerschappij van Christus, rust het Koninkrijk van Zijn
heiligen en uitverkorenen? Moet ik het u zeggen? Ach ja, het hart is aan deze dingen zo
weinig gedachtig! Wél, het Koninkrijk heeft zijn grondslag in de liefde Gods. U kent
immers het dierbare getuigenis, dat God Zich de Gemeente verkregen heeft door Zijn eigen
bloed! Heeft God nog wat kostelijkers te geven? Heeft Hij niet veelmeer daarmee te
kennen gegeven, dat Hij het Beste er voor overgaf? Heeft Hij ook een hart voor dat losgeld,
dat Hij er voor gegeven heeft? Heeft Hij ook een hart voor datgene, wat Hij Zich met zo'n
hoge prijs verworven heeft? Ik verzeker het u: Zijn bloed is van oneindige waarde, en meer
dan Zijn eigen Zoon, de Eniggeborene, Zijn Geliefde, heeft Hij niet kunnen geven. En God
Zelf heeft Zich met een eed verbonden, zwerend bij Zichzelf, dat dit bloed alleen
geldigheid heeft en de heerschappij zal hebben, zoals dit dan ook alleen de heerschappij
heeft in hemel en op aarde. En dat het de poorten der hel en al wat daarin beraadslaagd
wordt, krachteloos gemaakt en hun heerschappij geheel vernietigd heeft.
O, welk een dierbare waarheid! Ja, het is voorgoed uit met de mens, en voorgoed uit met
het vlees. Al zijn gerechtigheden gelden niets meer; al zijn zonden hebben niets meer te
zeggen. Het is voorgoed uit met de duivel en met zijn macht, de dood; en voorgoed uit met
al zijn list en zijn geweld. Zijn woeden en moorden kan niets meer uitrichten, wordt ook
volstrekt niet meer in aanmerking genomen bij een eeuwige heerlijkheid. Want de grote en
almachtige, de sterke God heeft Zijn eer terug, heeft Zijn waarheid, het geloof in Hem
verheerlijkt. Ons leven, ons doen en drijven heeft volstrekt geen geldigheid meer. Alles,
alles in hemel en op aarde en in de afgronden van de hel, alle machten hierbeneden en in de
lucht en daarboven, alles moet zich bewegen overeenkomstig de bevelen, die het bloed
uitvaardigt tot welzijn van al Zijn verlosten en gelovigen. Want nadat dit bloed is
uitgegoten geworden, staat alles geheel anders in de hemel en op aarde, dan het te voren
stond. Had de duivel met de mens al wat God geschapen had, verdraaid, verdorven en als 't
247
ware vernietigd, - nieuw geschapen, weer geheel hersteld, in volkomen rechtheid gezet,
naar de eeuwige Geest, ... dat álles, álles heeft het bloed gedaan, dat bloed aan het hout des
kruises. En uit is het met ons bloed, uit is het met onze ziel en ons binnenste merg, met
geheel ons leven.
Aan dat bloed de gouden roos! Aan het Lam de eeuwige heerschappij, het leven, de kroon!
In Hem is ons leven, onze gerechtigheid, in Hem het bezit van een heel Koninkrijk, een
Koninkrijk, dat meer te zeggen heeft, dan alle macht op aarde en in de hel. Want het werpt
omver en verbrijzelt alle gouden beelden, die de volkeren der aarde aanbidden.
En nu, waartoe al die bezwaren, al die bekommeringen, waarbij de mens steeds op zichzelf
en op zijn zonden ziet, en met de Wet onderhandelt, om nu te geloven en morgen met
werken om te gaan? Mensen, verneem het Woord van uw God! Wat plaagt u zich toch
altijd af met uw zonden, en vermoeit u met uw pogen, om het bedorvene weer goed te
maken, met het doel uzelf staande te houden en u te handhaven, als wilde u wat voor God
zijn, iets voor Hem doen of voor Hem klaar te maken. Nog eens, alleen om u staande te
houden en te handhaven, alsof Gods gerechtigheid u ter harte ging! Zie opwaarts naar de
Onzichtbare, en zou het echter dan nog nacht rondom u blijven, verlies de moed toch niet,
om aan te houden, totdat God de hele hoorn van overvloed Zijner genade met allerlei
bedekking op en in uw hart uitgeschud heeft!
Maar is het dan het bloed alleen, wat doet dan uw heiligheid of uw zonde u bezorgd zijn?
Laat vrij aan het bloed zijn geldigheid, aan het Lam Zijn heerschappij, en u zult rein zijn in
een reinheid waarvan de engelen ten opzichte hiervan niets verstaan.
Maar dat niemand zichzelf verheffe en beroeme! Trouwens, wie in Heilige Geest als hij
van ganser harte en van ganser ziel het zo uitspreekt, dat deze waarheid zijn hart
omstroomt als een zee van Gods goedertierenheid en zegt: "U, o Lam Gods, U, o Heere
Christus zij de gouden roos! Ja, U zult ze hebben, al zeiden ook alle duivelen "nee", en al
maakte de wereld aldoor gouden rozen de duivel ten genoegen." Wie dat zegt, die heeft
ellende gezien, die heeft zijn verderf leren kennen, die is gedood geweest en heeft
verzonken gelegen in de onderste kuil, in modderig slijk. Die heeft ondervonden, dat maar
Eén hem heeft kunnen redden, maar dat Een hem ook volkomen gered heeft: God met Zijn
eigen bloed.
248
En Zijn heerschappij in zo'n gerechtigheid, Zijn Koninkrijk, hoe wordt het bestuurd? Met
een hart, dat zich aan de eeuwige Ontfermer houdt; met het gebed tot God, dat zon en maan
doet stilstaan op haar banen; en met een woord, van wie de gangen zijn door diepe wateren,
en dat eerst dan weer in glans verschijnt, als wij menen, dat het in die wateren verdronken
is.
Mijn broeders en zusters! Dood hier, strijd hier; oude zonden, nieuwe nood hier; tranen
hier en allerlei verdrukkingen; veel gebed hier en allerlei aanvechting, of het dan toch wel
waar is; echter en nochtans: het Kruis heeft de gouden roos, waarvoor alle engelen
neerknielen, waarvoor alle duivelen vluchten.
En die aan het Lam de roos brengen, wie zijn het? Zondaren, nochtans rechtvaardigen;
ellendigen, nochtans heerlijken. Weerloze schapen zijn zij in temidden van de wolven.
Vanwaar komen zij? Uit het hart, uit de ingewanden Gods. Daarheen, ja daarheen! Komt
aan, komt aan! Want immers de dag van het eeuwige rozenfeest gloort reeds op de toppen
van de bergen! Wee de vorst van deze wereld met zijn slangenzaad! Maar wèl ons, die
Hem volstandig blijven verbeiden!
AMEN.
249
250
16. Romeinen 6:15
Deze leerrede is gehouden te Elberfeld 13 September 1846, des voormiddags. In de eerste
uitgave der 12 Twaalftallen is zij No. 3 van het 2de Twaalftal. In de "Zwanzig Predigten"
is ze No. 11.
Wat moet het heilige Woord der Waarheid toch niet al verdragen, zolang het zal
verkondigd worden! Iedereen doet er mee wat hem goeddunkt. Het gaat met het Woord en
met zijn getuigen, zoals er van Johannes de Doper geschreven staat: "Hij is tot u gekomen
in een weg van gerechtigheid, en gij hebt met hem gedaan wat gij wildet" (Matth. 21: 32).
Waar ooit het Woord gekomen is, en waar het immer heen komt, daar vindt het overal
mensen, die volstrekt wat zijn willen; het vindt mensen, die de zonde aan de hand houden,
en evenwel genade willen hebben; mensen, die in verborgene ongerechtigheid leven, en
toch als kinderen Gods, als wedergeborenen en bekeerden willen erkend wezen. Zolang zij
zich voor het Woord kunnen verbergen en zich achter hun grootdoen kunnen verschuilen,
zolang zij hun weg kunnen gaan, zonder dat het Woord hun te na komt, zolang is hun het
Woord o, zo dierbaar en van zo grote waarde, dat zij heerlijkheid van het Woord overal
zouden willen verbreiden. Maar is hun het Woord te na gekomen, alsdan hebben zij
251
onmiddelijk een woord tegen het Woord, een wet, volgens welke dat Woord der Waarheid
als eenzijdig, als gevaarlijk, als ketters moet veroordeeld en verworpen worden, tenzij dat
het Woord zich zou willen laten onderwijzen en bekeren door hen, die zichzelf
onderwijzen en bekeren moesten.
Dat is echter het wonder der ontferming Gods, dat het Woord der gerechtigheid, hoe ook
aangevochten van allen, die de Naam des Heeren willen noemen en evenwel geen afstand
willen gedaan hebben van alle ongerechtigheid, rustig Zijn gang gaat, altijd weer opnieuw
voorwaarts tredend, kracht scheppend uit de vermoeidheid, genezing uit de wonden,
overwinning uit de nederlaag, verhoging daaruit dat het de onderste weg gaat, licht uit de
duisternis, leven uit de dood. Zo leeft het telkens weer fris op, en juicht: "Voorwaar, ik ben
vol van de Geest des Heeren, om Jakob zijn overtredingen bekend te maken en Israël zijn
zonden. De Heere HEERE helpt mij, daarom word ik niet te schande, daarom heb ik mijn
aangezicht gesteld als een keisteen. Mijn aangezicht verberg ik niet voor smaadheden en
speeksel; ziet, de Heere HEERE helpt mij, wie is het, die mij zal verdoemen; ziet, zij zullen
altemaal als een kleed verouden, de mot zal ze eten." (Jes. 50. Micha 3: 8.)
Maar zoals nu het Woord niet moede wordt Gods gerechtigheid te handhaven, zo wordt het
ook niet moede, om iedereen die nog horen wil, alle voorwendsels af te snijden, opdat hij
zich niet zegene op zijn droesem en het zuurdesem zijn ongerechtigheid, zeggende: het
staat goed met mij; en zoals het Woord der Waarheid tweesnijdend is, zo zal het de genade
weten te handhaven en tevens voor het zondigen geen uitweg overlaten. Tot bewijs van
deze waarheid dienen de volgende Apostolische woorden:
Tekst: ROMEINEN 6:15.
"Wat dan? Zullen wij zondigen, omdat wij niet zijn onder de wet, maar onder de
genade? Dat zij verre."
Een vorige keer hielden wij u de woorden van het 2de vers van dit Hoofdstuk voor, en
verklaarden u daarbij, welke betekenis het woord "zonde" over het algemeen in de Brief
aan de Romeinen heeft. Wij zeiden toen, dat de Apostel alles bij de wortel aanvat, en
daarbij geenszins de stam, de takken, de bladeren en vruchten laat staan. Wij hielden u
252
voor, dat "zonde" in de Brief aan de Romeinen in het algemeen betekent: "het
afgeweken-zijn en het afwijken van de levenden God uit vermetelheid en wantrouwen
jegens God, en het zich overgeven aan de duivel om zijn wil te doen."
Verder hielden wij u voor, dat dit afgeweken-zijn van de levenden God een toestand is, die
uit ongehoorzaamheid is voortgekomen, evenals het deserteren of overlopen naar een
vijandig land, na strafbaren opstand. Het gold de vraag, of iemand in zulken toestand de
genade te meerder verheerlijkt heeft en verheerlijken zal. Daarop hebben wij met de Schrift
geantwoord: Geenszins, in zulken toestand is geen blijven bij de genade.
Tot staving van deze ontkenning en tot bewijs, dat wij niet in deze toestand kunnen blijven,
voeren wij thans het troostwoord en de belofte aan, die wij in het 14de Vers vinden:
"Zonde zal uwe heerseres niet zijn, want gij zijt niet onder wet, maar onder genade"!
Daaruit ontstaat echter weer een andere vraag: Hoe dan nu? of: Wat dan? Zullen wij
zondigen, omdat wij niet onder wet, maar onder genade zijn? En opnieuw luidt het
antwoord: "Dat zij verre!"
Het mag schijnen, dat deze vraag: "Zullen wij zondigen?" een onnodige herhaling zou zijn
van de woorden van het eerste vers: "Zullen wij in de zonde blijven?" Deze vraag is echter
volstrekt geen herhaling; zij is van groot gewicht en noodzakelijk; en het antwoord: "dat zij
verre" en hetgeen daarop volgt mag menigeen beangstigen; maar juist daarom zal het voor
hem te meer van belang zijn, dat hij én vraag én antwoord zal verstaan.
Wij verklaren tot dat doel:
I.
Wat het zeggen wil: onder wet te zijn;
II.
Wat het betekent: onder genade te zijn;
III.
Wat de Apostel hier onder "zondigen" verstaat;
IV.
Terwijl wij tenslotte, na de vraag van de Apostel: "Zullen wij zondigen, omdat
wij niet zijn onder wet, maar onder genade?" te hebben verklaard, het antwoord:
"Dat zij verre!" met toepassing op onszelf zullen handhaven.
I.
Wat wil het zeggen: onder wet zijn?
253
Om ons een recht begrip daarvan te maken, moeten wij vooraf goed verstaan, wat in de
Brief aan de Romeinen het woord “wet” betekent.
Wanneer wij het woord "wet" in de Brief aan de Romeinen lezen, dan moeten wij het
nimmer zo verstaan, alsof de Apostel van de Wet op zichzelf sprake. Nimmer kan dit een
Apostel in de gedachte gekomen zijn, die eenmaal schreef: "De besnijdenis is niets, en de
voorhuid is niets, maar de onderhouding der geboden Gods." (1 Kor. 7:19.) Nooit kan zo
iets bij hem zijn opgekomen, wie het er om te doen was, een iegelijk mens volmaakt te
stellen in Christus. Nooit bij hem, die aan de Galaten schreef: "Mijne kinderkens, die ik
wederom arbeide te baren, totdat Christus een gestalte in u krijge", (Gal. 4: 19.) en aan de
Efeziërs: "Totdat wij allen zullen komen tot de enigheid des geloofs en der kennis des
Zoons Gods, tot een volkomen man, tot de maat der grootte der volheid van Christus." (Ef.
4:13.)
De Wet, op zichzelf beschouwd, zoals die op Sinaï is gegeven geworden, is een
samenhangend geheel; zij laat zich ook als zodanig niet verdelen in zedenwet, ceremoniële
wet en burgerlijke wet. Ook de Apostel beschouwt haar als één geheel in zijn Brief. De
Wet, op Sinaï gegeven, is op zichzelf een vorm van het genadeverbond, of een verbond van
genade en barmhartigheid in de vorm van allerlei beelden, die op de meest troostrijke wijze
aan mensen, die behoefte aan genade hadden, datgene kan doen verstaan en in het hart
prenten, wat voor het Aangezicht Gods waarheid in Jezus was, en wat eenmaal Jezus
Christus, in het vlees gekomen zijnde, voor de arme zondige mens zijn zou. De Gemeenten
uit de Heidenen, zoals dan ook die te Rome, hadden zulks ook recht goed verstaan, want
bij de eerste verkondiging van het Evangelie was hun overal Christus Jezus voor de ogen
geschilderd, zoals Die bij Mozes en de Profeten beloofd was (Hand. 17:33). Zij waren
evenwel door verkeerde voorstellingen maar al te spoedig er weer van afgebracht, en
omdat zij nu Christus ten halve, in plaats van geheel, indachtig waren, daarom meenden zij
schaduwen en Christus tot één geheel te moeten brengen. (Gal. 3:1; 5: 2.)
Naar Geest en waarheid is het met de Wet aldus gesteld: Toen de Heere Zijn Wet gaf, had
Hij het aan het volk Israël eerst voorgehouden, hoe zij in Zijn rechten wandelen zouden,
vervolgens wat de weg daartoe zou zijn, en ten derde hoe zich dit in allerlei vrucht zou
openbaren. Hoe zij in Zijn rechten wandelen zouden, dat stond in de Tien Woorden, die
hun de Heere als zovele beloften meedeelde. (Ezech. 11: 19, 20; 36: 27.) Wat de weg
daartoe was, konden zij weten uit de verordening van de offeranden. (Psalm 51:9; Jes.
1:18.) En hoe zich dit in allerlei vrucht, en bij allerlei gevallen in het leven zou openbaren,
254
dat vonden zij in al de bijzondere bevelen van de zogenaamde burgerlijke Wet. (Jes.
58:6vv.; Ezech. 18:14vv.) Deze wetgeving gaf de Heere, of liever: dit verbond sloot de
Heere met zondige mensen, opdat dezen, hoe en wat zij ook mochten zijn, Hem heilig zijn
zouden. Hij maakte dit verbond, wat de vorm betreft, met Israël, wat de inhoud en de
waarheid betreft, met alle mensen en voor alle tijden.
Israël maakte het echter toen, zoals wij mensen het van nature allen maken: in plaats van te
bekennen, dat men in de zonde ligt, en dat men uit de zonde uit moet, om in gerechtigheid
over te gaan, en in plaats van God te loven en te prijzen voor deze grote genade, dat Hij
Zelf heeft willen neerkomen om een geheel volk, allen verloren mensen Zelf bij de hand te
nemen, uit zonde en dood uit te rukken en te leiden in gerechtigheid, zo kon men die stem
Gods niet verdragen. En dat waarom niet? Omdat men vroom wilde zijn en de Wet
beschouwde als een helpster, om zich in eigen vroomheid staande te houden en zich
daartoe allengskens van de zonde los te werken.
Zodanige gezindheid nu was evenals bij de Romeinen zo ook bij de Galaten en Korinthiërs
opgewekt geworden door lieden, die de zuivere Apostolische leer verdraaiden. Waar nu
echter zo'n gezindheid bestaat, daar moet (dat spreekt vanzelf) een Wet, wiens bedoeling
alleen Christus is, alleen Zijn werk, en het waarachtige wandelen in Hem, zo opgevat
worden, dat het Christus en de wet wordt. Waar het evenwel Christus en de wet wordt, daar
is het niet Christus alléén, daar is het niet zo, dat een verloren en verdoemenswaardig mens
zich voor God in gerechtigheid bevindt door Jezus Christus, daar is niet de mens der zonde
uit het midden weggedaan en een mens Gods hiervoor in de plaats gesteld, maar daar komt
een mens in zijn eigene gerechtigheid in aanmerking. Daar is het doel niet "Christus", maar
"wet", en daar moge die mens zelf toezien, hoe hij het in orde brengt!
Zolang er evenwel nog met enige grond te hopen is, dat zo'n mens geholpen worde, dat hij
van zijn dwaling terugkome, zolang zal God niet ophouden, hem door het getuigenis van
Jezus te onderwijzen.
Alsdan zal echter van de Wet geheel anders gepredikt moeten worden; dan moet zo van de
Wet gepredikt worden en moet dezelve zo worden voorgehouden, zoals de Wet, van de
andere zijde bezien, is; te weten: niet als vorm van een genadeverbond, maar als
voorwaarden van een werkverbond. Daar heet het dan: Gij hebt gezegd: "al wat de Heere
spreken zal, dat zullen wij doen" (Exod. 19: 8; 21: 3). Welaan dan, zo vorder Ik zulks nu
255
ook van ulieden, Ik eis het van u, en gijlieden mogen toezien, hoe gij het in orde brengt;
maar weet het, Ik zal en Ik kan bij u niets door de vingers zien; Ik kan, in deze betrekking,
van genade of van barmhartigheid niets weten. De middelen zal Ik u alle geven, mijn
kracht, mijn hulp, alles wat u wilt, maar ziet u toe, dat u het verder in orde brengt!
Op deze wijze houdt nu de Apostel ook de Romeinen de wet voor; dat is als voorwaarden
van een werkverbond. Omdat hij hen echter niettemin liefheeft, omdat zij Christus te voren
gekend hadden en nog kenden, daarom houdt hij het hun zo voor, dat hij van de wet
spreekt op zo'n wijze, alsof het aan de wet lag, dat wij die niet volbrengen, hoewel hij het
hun inmiddels goed doet verstaan, dat het aan ons ligt.
Wanneer u derhalve in de Brief aan de Romeinen het woord "Wet" leest, versta het dan niet
van het uiterlijk werk, ook niet van de innerlijke gesteldheid van het hart, maar van de
bevelen Gods en van de ganse verordening van Zijn heiligheid; en wanneer u van "werken
der Wet" leest, versta het dan als het nakomen van deze bevelen, en van het blijven in die
verordening van Zijn heiligheid door innerlijke gesteldheid van het hart en door uiterlijke
daden. Denk dan evenwel hierbij aan uzelf, hoe u voor uzelf staat ten aanzien van deze
bevelen.
Er was voor de Romeinen geen middenweg, zoals die voor ons evenmin bestaat: of
Christus geheel, dat is: zij in Hem overeenkomstig de Wet; of de Wet geheel, maar dan er
ook naar gestreefd, om overeenkomstig de Wet te worden.
Zullen wij het echter zijn, dan moeten wij weten, dat aan de Wet in het geheel niet te
genaken is, en dat zoveel te minder, als wij half en half van Christus willen zijn. In die zin
dus, zoals de Wet in geen deel te genaken is, ook dan wanneer wij slechts het kleinste
gedeelte er van zoeken te volbrengen, in die zin spreekt de Apostel van de Wet, en in die
zin is bij hem de Wet de hoogste openbaarmaking van de wil des heiligen Gods aan de
mens, welke wil de mens ook op zich heeft genomen om te doen (Joz. 24: 21-24), waarbij
dan in het geheel niet in aanmerking komt, of zonde en dood, genade en Christus aanwezig
zijn of niet aanwezig zijn. Deze openbaarmaking Gods van Zijn wil is heilig,
onveranderlijk, onkreukbaar, zij laat zich niet regelen noch uitleggen naar menselijk willen
of begeren.
256
Van deze openbaarmaking van Gods wil wordt echter in de Brief aan de Romeinen niet
gesproken, zonder dat daarbij gedacht wordt aan de mens, die op zich heeft genomen om
deze wil in alle opzichten te gehoorzamen.
Nu schrijft de Apostel aan de Romeinen, dat zij niet onder wet zijn. Onder iets of iemand
zijn, wil zeggen: daartoe gesteld zijn, om onder de heerschappij of macht van iets of van
iemand te wezen, bij voorbeeld: kinderen, van wie de ouders gestorven zijn, zijn daartoe
gesteld, dat zij onder voogden komen te staan, wie zij gehoorzamen moeten, om in alles
hun wil te doen. (Gal. 3:23, 25; 4:4.)
Bijgevolg wil de Apostel zeggen: wij zijn niet daartoe gesteld, om onder wet te moeten
wezen.
De Apostel zegt dit volstrekt niet, om de mens van Zijn verplichting aan de Wet op
enigerlei wijze te ontheffen, ook niet, om daarmee aan de heiligheid en onschendbaarheid
van de Wet te kort te doen. Hij zegt zulks ten opzichte van ons, zoals wij in onze
overmoed, zonder te bedenken wat wij zijn, het op ons genomen hebben en het op ons
nemen, datgene te doen wat de Wet vordert, en in dit opzicht zijn wij van God daartoe niet
gesteld, om onder de heerschappij van een wet te zijn. God heeft iets anders voor ons
bereid.
II.
Wat het betekent: onder genade te zijn.
Dit andere nu, dat God voor ons bereid heeft, noemt de Apostel genade, en daartoe zijn wij
gesteld om onder haar heerschappij te leven.
"Genade" staat hier, zoals wij uit deze woorden zien, in tegenstelling tot "Wet." Maar in
welke tegenstelling? Is het in een zodanige, dat de genade de Wet als het ware op de mond
slaat? Of dat zij aan alle eisen, die de Wet aan de mens heeft, een einde maakt, zonder dat
de Wet bevredigd is? Of zou het in zulke tegenstelling zijn, dat de Wet maar onvervuld
blijft, zodat het geheel onverschillig is, of wij in gerechtigheid wandelen of niet?
Inderdaad, er heersen allerlei zonderlinge begrippen van Wet en genade.
Gewoonlijk spreekt men van de wet, alsof men van een verscheurend dier of van de duivel
sprak, of als ware de Wet, ik zou haast willen zeggen, zo geheel uit zichzelf uit de afgrond
opgekomen. En van de genade spreekt men gewoonlijk zo, als ware zij een hefboom tot het
257
goede, een werktuig, dat men slechts nodig heeft in de hand te krijgen, om dan te kunnen
volbrengen wat men wil; daarom zegt men ook gewoonlijk: "ik heb daartoe geen genade
ontvangen; als ik genade daartoe zal ontvangen dan zal ik het doen of weten."
Genade is volgens veler begrippen iets, dat zo onverwachts en plotseling van boven
afdaalt, en wederom iets, dat voorbijgaat; iets, dat heden is en morgen niet is, of dat heden
niet is, maar morgen wellicht komen zal. Het spreekt wel vanzelf, dat men daarbij de
genade afhankelijk stelt van zijn bijzondere gevoelens en gewaarwordingen, en men zich
een God voorstelt, Wiens hart altijd zo gestemd moet zijn, als ons hart gestemd is. Intussen
maken dergelijke begrippen van Wet en genade, dat het de mens alles duister en onzeker is,
dat men, hoewel altijd lerende, nimmer tot de kennis der waarheid komt, of zich in een
vrede beroemt, waarbij men toch verre is van de gerechtigheid.
Daarom moet men toch goed in het oog houden, dat de Wet Góds Wet is, dat zij uit Gods
Geest is uitgegaan, dat zij een uitdrukking is van datgene wat God van ons wil gedaan
hebben, hoe wij onze God zullen liefhebben boven alle dingen en onze naaste als onszelf;
hoe wij waarachtig en heilig met onze God, kuis, eerlijk en trouw met onze naaste hebben
om te gaan. Daarom, wanneer er van de Wet gesproken wordt, wordt er gesproken van
datgene, wat God bevolen leeft, hoe wij jegens Hem zullen zijn en ons jegens Hem te
gedragen hebben, en hoe ook jegens onze naaste.
Anderzijds moeten wij weer in het oog houden, wat en hoedanig wij zijn ten opzichte van
deze bevelen, en hoe ons gedrag is; en wie dit naar waarheid doet, die zal wel verstaan en
bekennen, dat zo'n gezindheid en zo'n gedrag, als overeenkomstig de wil van God is, bij
hem volstrekt niet gevonden wordt.
Immers daar kan geen sprake zijn van een niet volmaakt zijn voor de Wet, wat aangaat
gezindheid en doen, maar van een gezindheid en een doen, zoals de volmaakte wil van
Gods is.
Zulk een gezindheid en zo'n gedrag, dat geheel naar de wil van God is, moet er zijn, of God
moet Zichzelf verloochenen, moet ophouden te zijn Die Hij is. God zal echter wel blijven;
maar aangezien nu bij de mens niet aanwezig is, wat overeenkomstig de wil Gods is, zo
rijst de vraag: Waar blijft de mens? En het antwoord luidt: God heeft hem uit eeuwige
ontferming op een ander gebied overgebracht, en dit gebied heet genade!
258
Is het dan nu met Gods wil gedaan? Heeft God nu Zijn wil niet meer? Blijft Zijn Wet nu
terneer gesmeten, vertreden in het stof? Moet zij daar zuchten en toezien, hoe zij nu gedaan
krijgt, wat zij wil gedaan hebben? U gevoelt wel, dat zulke beweringen het Wezen en de
eer Gods te na komen.
De mens heeft nu een ander standpunt ingenomen, zodat hij thans in een geheel andere
verhouding tot de Wet staat dan voorheen. En wanneer de Apostel het zo voorstelt, dat de
mens in 't geheel niet meer in enige verplichting jegens of enige betrekking tot de Wet
staat, dan heeft hij daar het oog op de Wet, zoals de mens die Wet in zijn
eigengerechtigheid opvat, en waarbij de mens in het geheel niet bedenkt, dat hij gans van
God afgevallen en de duivel en de dood toegevallen is.
Daarentegen verstaat hij onder genade: de overeindstelling van de Wet, de waarachtige
vervulling van de Wet, het naar Gods Geest volmaakt volbrengen van de wille Gods, zoals
God Zelf de Wet in eigen hand genomen en haar Zelf volbracht heeft, haar ook in eigen
hand houdt, en deze Wet naar haar innigste bedoeling, geest en mening in een zondig
mensenkind, dat van Gods Wet volstrekt geen verstand heeft, wonderbaarlijk vervult. Dit
noemt de Apostel "genade." (Vergelijk Ef. 2:8 10; Rom. 8:4.)
Genade is bij de Apostel hetzelfde als gunst, goedheid, weldadigheid, die aanwezig is, en
die een mens ontvangt, ze niet verdiend hebbende. De Apostel staat daarbij een voorbeeld
voor de geest van twee mensen, die beiden tot hun koning gaan om iets van hem te
ontvangen. (Rom. 4:4; 11: 6.)
De een meent aanspraak te kunnen maken op loon, en ontvangt ook zijn loon, naar dat zijn
arbeid is. Hij heeft echter geen aanspraak op de goedheid van de koning, omdat hij tot de
dienstbetoning of tot de arbeid verplicht was. Is hij met zijn werk gereed, en heeft hij dat
afgeleverd, dan is hij van de koning af, en de koning is van hem af, en wee hem, wanneer
hij niet ook morgen en overmorgen zich als een gehoorzaam onderdaan gedraagt.
De ander daarentegen heeft niets, hij gevoelt zich een overtreder, gevoelt zich buiten de
Wet, omdat hij deze overtreden heeft, maar hij smeekt om ontferming, om zijn leven, opdat
hij zo met de Wet weer in het reine gekomen zij; en de koning betoont hem zijn gunst. Zo
is daar dan voor hem, vanwege genade, een eeuwige toegang tot de koning. (Rom. 5:1 2;
Hebr. 4:16.)
Nog eens: de genade, waar de Apostel van spreekt, is geenszins een voorbijgaande
toegenegenheid en neerbuiging Gods tot de mens, maar de Apostel omvat daarmee de
259
gehele heilsorde, de ganse raad Gods tot onze zaligheid, zoals Hij dat voornemen in
Christus Jezus heeft besteld en volbracht, om ons voor Zich te stellen in Zijn gerechtigheid
in Christus tot Zichzelf, afgezien van wat wij zijn of geweest zijn, afgezien van alle werk
uit onszelf. Zo is derhalve de genade een "van Gods zijde ons volmaakt voor Zich stellen in
Christus Jezus", zonder dat wij iets zouden hebben toegebracht of toebrengen, dat Hem
daartoe zou hebben bewogen.
De genade is het welbehagen Gods, wat God in mensen gehad heeft, die zich tot het
volbrengen van Zijn heiligen wil geheel onbekwaam gemaakt hadden, en echter waanden,
dat zij het wel konden en moesten in orde brengen. Zij is het welbehagen Gods in de hoge
hemelen, het zo in te richten, dat mensen het moesten erkennen, hoe zij volstrekt niet aan
de Wet hadden voldaan, maar integendeel hun overtredingen slechts meer gemaakt hadden,
en dat deze zelfde mensen voorts in een andere staat waren overgezet, dat zij Zijn geboden
bewaarden, hoe verkeerd en onbekwaam zij ook in zichzelf ten opzichte daarvan waren.
Volgens de onderwijzing van de Apostel was deze genade aanwezig. Het is niet het
bijzonder gevoel of bijzondere gewaarwording van genade, ook niet een bijzondere
genade; het is de ganse heilsorde, de ganse raad Gods tot onze zaligheid, wat hier door de
Apostel "genade" genoemd wordt. Aan deze genade waren de gelovigen overgegeven, in
dit gebied waren zij overgezet gewordend, dus behoefden zij niet meer te werken, maar in
dat Rijk, waarin zij waren overgezet, werd hun door de genade, waaraan zij overgegeven
waren, alle tooisel en sieraad verstrekt, om daar te staan en te wandelen als een koninklijk
en priesterlijk volk, zonder dat er van hun zijde iets daartoe mocht bijgedragen worden. De
genade had het gedaan, en deze genade zou het hun ook aan niets laten ontbreken, omdat
de genade hun nu dat alles had toegebracht wat de Wet bedoelde.
III.
Wat de Apostel hier onder "zondigen" verstaat.
Omdat wij nu daartoe aan de genade overgegeven zijn, niet dat wij de Wet doen, maar dat
de Wet naar Heilige Geest voor ons gedaan is, en ook in ons vervuld wordt, wat zullen wij
dan derhalve doen? Zullen wij zondigen? Of ons aan deze genade houden? Het antwoord is
gereed: Ons aan deze genade houden! (Hebr. 12:28; Fil. 2:15, 16.) Zeker, met dit antwoord
is men dadelijk gereed; maar als men Romeinen 6 leest, dan is men met de verklaring toch
wel niet zo spoedig gereed. Waarom heeft de Apostel deze vraag opgeworpen, nadat hij in
260
het 2de Vers gezegd had: "Zullen wij dan in de zonde blijven?" Heeft het niet de schijn,
alsof de vraag: "Zullen wij in de zonde blijven?" (Vs. 2.) En de vraag: "Zullen wij
zondigen?" beide hetzelfde willen zeggen?
Volgens de gewone begrippen moet er eerst een bekering plaats hebben, en moet een zware
boetestrijd door gestreden zijn, en dán komt de leer van de rechtvaardigmaking uit geloof
zonder werken, en tenslotte de heiligmaking. Maar de Apostolische prediking slaat een
geheel andere weg in. Dat zien wij uit de Handelingen der Apostelen, en zien dit ook uit de
Brief aan de Romeinen. De volkeren hebben, evenals ieder mens in het bijzonder, allen hun
eigen begrippen van God, en zijn allen min of meer vroom, hebben allen veel of weinig
gevoel van zonde, en zijn er allen op uit, indien al niet metterdaad en in waarheid, dan toch
in hun voornemen, om met werken Gode nabij te komen, hetgeen zij hopen te eniger tijd
wel te zullen bereiken. Bij dit punt, bij deze in de menselijke ziel zo diep ingewortelde
gedachten hebben de Apostelen, door de Heilige Geest geleid, én Joden én Heidenen
aangevat, en hebben hun voorgehouden, dat het rechtvaardig-zijn voor God geenszins
daarin bestaat, dat de mens zich met zijn werken een gerechtigheid verwerft, dat veelmeer
zo'n gerechtigheid louter goddeloosheid is, dat daarentegen de gerechtigheid Gods, of het
rechtvaardig-zijn van een mens voor God daarin bestaat, dat hij Gode recht laat wedervaren
en Hem gelooft. Waarin Hem geloofd? Daarin, dat het met de mens geheel uit en verloren
is, dat God echter een andere Mens Christus, hier op aarde heeft laten komen, dat Die onze
zonden gedragen heeft en dat wij door Diens gehoorzaamheid voor God als rechtvaardigen
gesteld zijn geworden.
Op zo'n prediking volgt nu de vermaning, dat men zich van zijn dode afgoden en dode
werken tot deze levenden God zou wenden, om deel te hebben aan deze genade, die zich te
meerder als genade betoond heeft, hoe meer men in zijn eigenwaan de ongerechtigheid
vermenigvuldigd heeft. Zo'n voorstelling van de bekering ligt in de Brief aan de Romeinen
in de vraag: "Zullen wij dan in de zonde blijven?" Dat heet met andere woorden: Heeft
deze prediking dan nu in het geheel geen werking op de mens, die zich aan zo'n prediking
houdt? Blijft hij dan daarbij evenwel nog in zijn oude bestaan zitten, zodat hij deze
gerechtigheid gelooft, en evenwel daarbij de onzalige dienst van dode werken aan de hand
houdt, waaruit dan allerlei andere goddeloosheid voortkomt?
261
Daarop leert ons de Apostel, dat wij in Christus, aan onze vorige toestand, toen wij deden
wat wij wilden, gedood zijn, dat wij het er dus voor houden moeten, dat wij voor deze
toestand dood zijn, en dat, omdat Christus is opgestaan van de doden, wij het er bepaald
voor houden moeten, dat wij met Hem leven in de toestand van genade, van heerlijkheid en
van gerechtigheid. En omdat de Apostel weet, dat de macht der zonde de wet is, zoals de
mens die verstaat, en dat de prikkel tot de zonde juist dan ontstaat, wanneer een mens met
dode werken omgaat, om zichzelf van de zonde los te werken, in plaats van te geloven dat
hij van de zonde verlost is, daarom verzekert hij ons, dat de zonde over ons niet zal
heersen, als wij Gode geloven, omdat wij nu op een gebied overgegaan zijn, waar geen
oorzaak voor prikkel tot de zonde meer aanwezig is.
Nu blijft evenwel toch daarbij nog de bedrieger zitten in het menselijke hart, dat deze grote
dingen niet verstaan wil; en tevens bekommernis, omdat men deze grote dingen niet
verstaan en ook niet bevatten kan. Een gezindheid aan te nemen, met een belijdenis in te
stemmen, volgens welke men niet meer voor dode werken leeft, het voortaan daarvoor te
houden, dat men hetzij men het ondervonden hebbe of niet, om der waarheid wil, die zulks
met kracht betuigt, der zonde dood is en Gode leeft in Christus Jezus, dat gaat nog aan. Te
geloven, dat men niet daartoe is gesteld om onder de wet te staan, om uit zichzelf aan de
Wet datgene toe te brengen, wat de Wet van rechtswege van ons te vorderen heeft, maar
daartoe is gesteld om onder genade te staan, en dat in die weg de Wet ontvangt wat haar
toekomt, ook dat laat zich alles voor waarheid aannemen.
Maar nu komt het op de toepassing aan, op de daden, die men te doen heeft. En zie, nu
blijkt weer overal, dat, ondanks alle onderwijzing, het doen, om met dat doen de zonde te
overwinnen, in het hart is blijven zitten. Heeft men dan op het doen niet verder te letten,
moet men daarop geen acht geven? Dat is de vraag van het menselijk hart. Is dat dan niet
gevaarlijk? Zal men bij zo'n leer niet zijn oude gang blijven gaan? Loopt het gedrag van
een mens bij zo'n leer niet gevaar? Moet daaruit niet volgen, dat de mens zijn zondige weg
zal voortzetten? Kan men daaruit niet besluiten: Welnu, als ik dan onder genade ben, en
niet onder wet, dan kan ik vrij zondigen; en als de genade het niet wil, dat ik zondig, dan
kan zij het immers verhoeden!? Kan men daaruit niet afleiden: De genade voert
heerschappij, en wij blijven zondaars; daarom blijven wij dan zondigen, en de genade
maakt alles goed? Zou het niet beter zijn, lieve Apostel, dat wij ons op de heiligmaking
toelegden, zoals wij die verstaan, waarbij wij dan de wet tot een prikkel nemen, om steeds
vooruit te komen, en als een spiegel gebruiken, om te zien in hoe verre wij het ware beeld
262
der volmaaktheid reeds gelijkvormig zijn of niet? Brengt uw leer niet met zich dat wij
zondigen zullen?
Daarop antwoordt nu de Apostel dusdanig, dat hij de zaak tot het uiterste drijft, evenals ons
eigengerechtig hart Gods geduld tot het uiterste drijft. Geef u zichzelf over en blijft u bij de
waarheid der gerechtigheid, zoals ik u die heb voorgehouden, dan hebt u uw vrucht tot
heilig - gemaakt - zijn en als het einde "het eeuwige leven" terwijl het einde van uw
heiligmaking "dood" zijn zou (Hoofdstuk 6: 20 22.) Omdat uw vlees zo zwak is, dat u deze
dingen niet schijnt te willen begrijpen, zo verstaat toch dit, dat u uw leden gegeven hebt ten
dienste der gerechtigheid, opdat u alzo het heilig-gemaakt-zijn hebt, wat u wel in een
andere weg zoekt, maar niet zult vinden. Wanneer u bekent, dat u op het gebied der genade
bent overgegaan, dan zult u ook erkennen, dat u aan deze genade bent overgegeven om u te
onderwerpen aan deze genade, die immers voor u zal zorgen. Eertijds hebt u allerlei dingen
gedaan, toen u aan het gebied der wet overgegeven was, en wel zulke dingen, waarover u
zich nu nog schaamt. Hebt u toen enige vrucht gehad van uw begrippen van heiliging?
Maar nu overgegaan zijnde naar de raad Gods op het gebied der genade en daaraan
overgegeven zijnde, houdt u toch op dit gebied, waarop u vrij van zonde bent, geef uzelf
aan deze genade over, vertrouw u aan haar toe en stel u aan deze genade geheel ten dienste,
zoals u bent, en u zult in gerechtigheid gevonden zijn.
IV.
Handhaven wij nu, nadat wij de vraag van de Apostel verklaard hebben: "Zullen wij
zondigen, omdat wij niet zijn onder wet, maar onder genade", zijn antwoord: "Dat zij
verre!" met toepassing op onszelf.
Ik wil niet zeggen, dat het antwoord van de Apostel: "Dat zij verre!", niemand van ons van
nature kan behagen. Om der waarheid wil zouden wij allen ook wel schrijven: "Dat zij
verre", maar om der waarheid wil zal ook menigeen belijden, dat hij met het laatste
gedeelte van dit Hoofdstuk wel het allerminst terecht kan. En wat nu het gedrag aangaat,
dan is het daarmee zo gesteld, alsof hier stond: "zekerlijk", in plaats van: "dat zij verre"!
Of, vanwaar komt het anders, dat er zo dikwijls van genade gesproken wordt, en ten laatste
breken er verschrikkelijke gruwelen uit, allerlei gewelddadigheid en ongerechtigheid,
oneerlijkheid, dieverij, onreinheid, echtbreuk, gierigheid, brasserij en dronkenschap, om nu
263
niet te spreken van allerlei verkeerde leer en eigenwillige godsdienst. Is dat dan niet: wij
zondigen, omdat wij onder genade zijn? Alhoewel wij dit nu wel niet zo botweg beweren,
toont men het dan toch niet met der daad en in werkelijkheid, wanneer men zich in het
verborgene aan dingen schuldig maakt, die men niet kan wensen dat aan de dag gebracht
worden? Zij komen evenwel toch aan de dag!
Wat is er de oorzaak van? Dit, dat men geen recht begrip heeft van eigen verlorenheid,
noch van het eeuwig geldende der Goddelijke Wet, noch van het heil van Christus. Dit, dat
men zich van genade een gans andere voorstelling maakt, dan zoals en hoe genade genáde
is. Dit, dat men genade afhankelijk maakt van de mens, van zijn zondigen of niet-zondigen,
en niet van God, van Wie alleen de genade is. Dit, dat men onder genade altijd een
vermogen of een kracht verstaat, die de mens in zijn hand ontvangt, of een kracht en hulp
van de Geest, waarmee de mens iets uitrichten moet, en niet onder genade verstaat een
bedekking, die van de mens zijn zonde heeft weggenomen en hem in gerechtigheid heeft
gesteld. Dit tenslotte, dat men zich toch altijd verbeeldt, mét de genade zich ergens elders
te moeten plaatsen, en niet bij de genade te blijven, zo als men is. Vandaar dat zondigen bij
al het spreken van de genade.
Daarbij heeft men dan tegelijk allerlei dekmantels. Men wil de zaak op de lange baan
schuiven, men wil niet begrijpen, dat er staat: "heden, heden". Men wil niet weten dat en
hoe gestreng de Apostel de Wet gehandhaafd heeft. Men wil heden volmaakt genoeg zijn
om te sterven. Maar om Gode te leven, daartoe moet Hij ons tijd geven, tot over jaar en
dag, wanneer men met zijn, naar men voorgeeft, toenemende heiligmaking het ver genoeg
gebracht heeft, om als goed in de hemel te worden opgenomen. Voor dat doel verdraait
men de Schrift, en zegt: "Christus moet een gestalte in ons verkrijgen", maar men verstaat
niet, dat Paulus, alzo sprekende, bedoeld heeft, dat Christus in de Galaten zo'n gestalte
mocht hebben en zo bij hen mocht gekend zijn, dat zij het verstonden, de Heere Christus
enkel en alleen aan te hangen.
Men spreekt van een allengskens doden van de oude mens en van een allengskens opstaan
van de nieuwe mens, omdat de mens daarbij zijn eigen lust kan volgen en evenwel beweren
dat hij de zonde haat, en men wil het niet vatten, dat de Apostel geleerd heeft, dat men de
oude mens afgelegd heeft, en de nieuwe mens aangedaan heeft, dat is: dat men uit het vorig
bestaan, het doen en drijven van de eigengerechtigheid en van al de zonde die daaruit
voortkomt, is uitgezet geworden, en dat men op het gebied der genade is overgegaan. Want
men voelt zeer goed, dat, bijaldien men deze waarheid zou toevallen, dan ook de bijl aan
264
de wortel van de zondeboom is gelegd, en deze geheel en al, stam, takken, bladeren en
vruchten, is omgehouwen, ja verbrand.
Men gevoelt het wel: is dat waar, dat onze oude mens een gekruisigd is, te niet en te
schande gemaakt is, dan kan men ook het vermogen van de arme naaste niet langer in zijn
zak behouden, dan zou men geen jacht meer kunnen maken op de huisvrouw van zijn
naaste. Maar wat het ergste van alles nog is, dan had men zich aan de genade geheel over te
geven zoals men is, dan verloor men geheel en al het leven, dat men in eigen hand heeft,
dan had men met al zijn oude en nieuwe zonden en met zijn gruwelijke verborgen
geschiedenissen tot God te gaan, zoals men is, en zijn Schepper om genade te smeken, en
niet alleen te smeken, maar ook genade te geloven, zoals men is. Maar nee, men wil liever
een toenemende heiligmaking. Daarbij houdt zich de mens staande met zijn zelfhandhaving
en zijn eigen wil, en maakt van de wet een wassen neus, en van de genade een rustgevend
stilmiddel, wanneer namelijk het gesuste geweten soms ontwaakt.
Zo moet dan de Schrift zeggen wat de mens wil en hem behaagt. Maar dat de Schrift
daarop blijft staan, dat de mens heden zij, wat en hoedanig hij zijn moet, dat de Schrift juist
daarop zo aandringt, opdat de mens de genade zal erkennen met afzien van alle eigene
gerechtigheid, dat de Schrift daarop staat, om een mensenkind volmaakt te stellen in
Christus Jezus, en dat in Dien alleen, maar ook in waarheid, de volmaaktheid is, daarvan
wil hij niets weten, tenzij in ogenblikken, waarin hem Zijn verborgene ongerechtigheid in
het aangezicht vliegt.
Tot u is dat woord gericht: "dat zij verre", u, die meent zich te kunnen beroepen op de
woorden van Paulus: "Niet, dat ik het alrede gekregen heb, of alrede volmaakt ben", (welke
woorden de Apostel tot onze verootmoediging gesproken en dus bedoeld heeft, dat hij
zichzelf niet beschouwde als een, die de dierbare leer van de genade, die hij predikte, reeds
in haar gehele omvang en tot in haar diepste grond had omvat en u zoekt zich te
verschuilen achter de leer van een trapsgewijs voortgaan en toenemen, om het zondigen
aan de hand te houden! Wanneer de Apostel zegt: "Hebt uwe leden Gode tot wapenen der
gerechtigheid gesteld", en wederom: "Gelijk gij uwe leden gesteld hebt dienstbaar der
onreinheid, en van de ene ongerechtigheid tot de andere, alzo hebt nu uwe leden gesteld
dienstbaar der gerechtigheid tot heilig-gemaakt-zijn", zo versta het toch, dat u aan de
woorden van de Apostel, dus aan de woorden van de Heilige Geest, ongehoorzaam bent,
wanneer u met uw leer daarop antwoordt: Ja, allengskens; over jaar en dag, morgen een
weinig en overmorgen een weinig!
265
Och, wat hebt u er van, dat u met uw bedenkingen het waagt voor de waarheid een
verkeerde leer in plaats te stellen! Houw af de hand en de voet, en ruk uit het oog, dat u in
de ongerechtigheid gevangen houdt.
Tot u is dat woord gericht: "dat zij verre!", u, die zich wat laat voorstaan op uw geloven en
weten en evenwel in het verborgen de ongerechtigheid indrinkt als water, en daarbij een
schoon aangezicht toont, als ware er van dat alles niets aan, waarvan u overtuigd bent, dat
het niet deugt! Wanneer de Apostel zegt: "Zullen wij zondigen?", dan bedoelt hij een
zondigen zowel met het lichaam als met het verstand of met het hart, en hij zegt: "Dat zij
verre!"
Dezelfde Apostel zegt ook ergens elders: "Dwaalt niet, noch hoereerders, noch
afgodendienaars, noch overspelers, noch ontuchtigen, noch die bij mannen liggen, noch
dieven, noch gierigaards, noch dronkaards, geen lasteraars, geen rovers zullen het
Koninkrijk Gods beërven." (1 Kor. 6: 9.)
Maar ook tot u is dit woord gericht, o gij, die voor het Woord Gods neervalt; het is u ernst,
het gaat er u om, dat het geheel waarheid bij u zij, wat u in het 6de Hoofdstuk,
inzonderheid in het tweede gedeelte, leest. Versta dan toch eens voor altijd, dat u de
dienstknecht der zonde niet meer bent, maar een dienstknecht Gods. Juist dit geloof, dat u
een dienstknecht Gods bent, dit, dat u zich daaraan houdt, hoe ook de zonde u tot haar
dienst wil verleiden, zal die vrucht bij u teweegbrengen, dat u niet zondigt. Want zo'n
genadige Heere en God, als Hij is, in Wiens dienst wij staan, zal wel daarvoor zorgen, dat
de waarheid van de Schrift ook waarheid in de bevinding zal zijn, doordat wij ons enkel en
alleen aan de genade houden.
Broeders en Zusters! De bron van het zondigen is, dat wij iets van onszelf voorgeven te
zijn, dat wij niet zijn, dat wij ons aanhoudend op het gebied van de wet plaatsen, als
konden wij het in orde brengen, terwijl wij bij de genade van Christus moesten blijven, die
ons van alles zal voorzien zoals het goed en recht is in Zijn ogen. Gelooft u de genade,
geloof dan ook dat deze bron toegestopt is, daarentegen een fontein is geopend van allerlei
heil en tot allerlei Gode-welbehaaglijke gerechtigheid. (Jes. 12: 3; Zach. 13: 1.)
266
Duizenderlei vragen en spitsvondige bedenkingen komen bij ons daaruit voort, dat wij vol
zijn van heidense zedenleer. Dat ons van de geestelijke dingen het juiste en volkomen
begrip naar Geest gegeven zij, dat is de zaak van de Geest van Christus. Die Geest verlene
genadiglijk aan ons allen die God, Die alles zo naar Zijn raad heeft vastgestelde dat het
heilig, heilig is, en Die ook in heiligheid houdt elke arme en ellendige, die uit ware
hoogachting voor de Wet Gods, en in de erkentenis, dat het bij hem niet is, wat er evenwel
toch zijn moet, tot de genade Gods de toevlucht neemt. Is het zo bij ons, dan zal Hij het
ook bij ons maken naar Zijn voornemen in Christus Jezus, welk voornemen der genade
geweest is: welgelukzaligheden in Hem!
AMEN.
17. Romeinen 9:18
Gehouden te Elberfeld 20 September 1846, des voormiddags. In de eerste uitgave der 12
Twaalftallen is deze leerrede No. 4 Van het 2de Twaalftal. In de "Zwanzig Predigten' is zij
No. 12.
Zeker aanzienlijk heer van hoge geboorte wilde zich op reis begeven naar een vergelegen
land. Omdat hij bezitter was van zeer uitgebreide goederen, overlegde hij, alvorens weg te
reizen, bij zichzelf om, aangezien hij niet dan ontrouwe rentmeesters in zijn dienst had,
deze allen te ontslaan en in zijn nabuurschap naar andere rentmeesters om te zien, en wel
naar zulken, die hij, door ze als verzorgers van zijn goederen aan te stellen, een bijzondere
weldaad zou bewijzen, omdat zij mensen waren, die in ellendige en hulpbehoevende
omstandigheden verkeerden. Zoals hij dacht, deed hij; en de nieuw gekozen rentmeesters
waren vanwege hun te beurt gevallen buitengewoon geluk uitermate verblijd.
Die hoogwelgeboren heer stelde aan zijn nieuwe rentmeesters volstrekt geen voorwaarden,
alleen verplichtte hij hen niets nieuws te beginnen, niet naar hun eigen wijsheid met zijn
goederen te handelen, integendeel alles naar de bestaande bepalingen uit te voeren, zelf
alles goed hebbende ingericht. De akkers moesten zij, zoals het hun voorgeschreven was,
vlijtig laten bebouwen, en de opbrengst hiervan eerlijk en trouw verzamelen. Voor zichzelf
behoefden zij, zoals hij hun zei, niet te zorgen. Al wat zij nodig hadden, mochten zij voor
267
zich om niet nemen. En wanneer zij niet deden als de vorige rentmeesters, dan zou hij bij
zijn terugkomst hun doen zien en ondervinden, dat hij een man was van edele inborst. Hij
had zodanige maatregelen genomen, dat zij alle mogelijke bescherming, ook alle volheid
en overvloed zouden hebben.
Hij beloofde hun verder, dat zij voortdurend op zijn goederen zouden blijven, en door hem
niet anders zouden beschouwd worden dan als zijn eigen geliefde kinderen. Van alle
voorkomende moeilijkheden hadden zij hem slechts te verwittigen, dan zou hij wel raad
schaffen. Alleen moesten zij indachtig blijven hun vorige jammerlijke staat, waaruit hij hen
gered had, opdat zij zoveel te meer zich over de weldaad, die hun te beurt was gevallen,
mochten verheugen.
Eindelijk gaf hij hun een zeer klein en zwak kind, en beval hun, zorgvuldig daarvoor te
zorgen, want door dat kind was hun tegenwoordig geluk voor de toekomst gewaarborgd.
Zij beloofden alles, en de welgeboren heer ging op reis.
Hoe gelukkig gevoelden zich nu de nieuwe rentmeesters, hoe gingen zij aan het eten en
drinken! Maar het kind, het zwakke kind, daaraan dachten zij volstrekt niet, ja, zij
veronachtzaamden het geheel en al. Vreemde dagloners, die van ver kwamen, ontfermden
zich soms over het kind, maar deze werden daarom door de rentmeesters zwaar
mishandeld.
De rentmeesters kwamen weldra op de inval, dat de rijke heer, ondanks al zijn goedheid,
toch ook wel eens met hen zou kunnen handelen, zoals hij met de vorigen gedaan had. En
zo dachten zij er over na, of zij boven de gewone opbrengst niet ook iets voor zichzelf
verkrijgen konden, om gedekt te zijn, als ook zij als rentmeesters mochten afgezet worden.
De akkers konden naar hun gedachten veel meer opbrengen, en bijgevolg de pachters
dubbel zo veel betalen. Dezen hadden het bovendien ook veel te goed. Zij lieten daarom,
en wel voor het geld van de grondeigenaar, theoretikers komen, mannen van naam en grote
geleerdheid. Spoedig waren nu allerlei kunstmiddelen aangewend: de akkers zouden de
dubbele opbrengst geven.
En zij aten en dronken. Het vermogen, dat zij hadden, was in weinige jaren opgeteerd. De
pachters moesten meedoen. Dezen kregen echter spoedig zelfs de oude opbrengst niet. Op
hun goederen werd daarom meedogenloos door de rentmeesters beslag gelegd, en de
rentmeesters, zij hadden te eten en te drinken, en werden daarom niet afgeschrikt gedurig
nieuwe proefnemingen te doen, en dachten: ‘het zou toch eindelijk wel gelukken.’
268
Het arme zwakke kind, dat de hooggeboren heer hun gegeven had, was middelerwijl een
man geworden; hij kwam tot hen in de gestalte van een dagloner. Hij bewerkte een stuk
land, naar de wil van de eigenaar, zodat het zijn vrucht rijkelijk opbracht, en hij hield hun
voor, dat zij het ook zo moesten doen, ja hij wilde het zelf voor hen doen, wanneer zij
inderdaad niet meer wisten, hoe het aan te pakken.
Dat was echter te veel voor de hoogmoed van de rentmeesters, die nog altijd meenden, dat
het hun eindelijk wel gelukken zou, om boven de gewone opbrengst nog voor zich een
aanzienlijk vermogen te gewinnen. En het arme zwakke kind, zij sloegen het dood op
datzelfde stuk land, waarop hij in gehoorzaamheid en trouw hun bewezen had, hoe goed zij
het gehad konden hebben, als zij maar hem alles in handen gegeven hadden, opdat hij al
hun bedorven en verwarde zaken weer voor hen mocht in orde brengen.
Toen zij hem nu gedood hadden, kwam de eigenaar terug en hield afrekening. De
rentmeesters dan zette hij af, en stelde in hun plaats over zijn goederen die vreemde
dagloners, die zich het lot van het zwakke kind hadden aangetrokken, en die voor het
overige niets hadden gezocht, dan te werken voor hun dagelijks brood.
Toen verhieven de rentmeesters hun stem en riepen luidkeels, dat zo'n handelwijze
onrechtvaardig was; dat zij toch de lieden waren, wie het toekwam; dat de eigenaar hun
ook de belofte had gegeven, voortdurend op zijn goederen te zullen blijven, hij zou hen als
zijn kinderen beschouwen, hij had hen als zodanig aangenomen, hij moest hen daarom, om
zijn eigen eer, in de stand handhaven, waarin hij hen gesteld had. Hij mocht hen niet
wegzenden, en het zou onrechtvaardig zijn, vreemde dagloners in hun plaats te stellen.
"Maar", zeiden zij, "dat spreekt vanzelf, u bent machtig, u kunt met het uwe doen, wat u
wilt."
Daarop antwoordde de edelman met korte woorden: "Uit uw mond zal ik u oordelen;
bijgevolg doe ik met het mijne wat ik wil. Ik stel hier aan wie ik wil, en zet af die ik wil."
De betekenis en de bedoeling van deze gelijkenis ligt voor de hand. U gevoelt het reeds,
dat ik u hierdoor een Schriftuurwaarheid wens duidelijk te maken, waarmee men niet zo
gemakkelijk klaar komt, als men gewoonlijk denkt. Een Schriftuurwaarheid, met welker
269
uitleg men zich eeuwen lang heeft bezig gehouden, zonder ooit nog tot een voor de
inwendige mens geheel en al bevredigende oplossing gekomen te zijn.
Gelijk u tot hiertoe mij uw aandacht hebt geschonken, wilt ze mij, ik vraag het u te dezer
ure nog des te meer verlenen.
Tekst: ROMEINEN 9:18.
"Zo ontfermt Hij Zich dan diens Hij wil, en verhardt dien Hij wil."
"Zo ontfermt Hij Zich dan, diens Hij wil, en verhardt dien Hij wil." Harde woorden,
huiveringwekkende woorden! Hoe vele betere woorden vinden wij in de Schrift, woorden
van troost, van zalving. Maar deze woorden laat ons die liever voorbijgaan! Waarom?
Kunnen er dan ooit uit de mond Gods, kunnen er van de Heilige Geest ooit woorden
komen, die harder of liefelijker zouden zijn dan andere woorden van dezelfde Geest?
Hangt het harde of het troostrijke niet alleen daarvan af, hoe de mens tegenover zulke
woorden staat, hoe daarbij zijn gezindheid is? Zou het niet mogelijk zijn om aan te tonen,
dat in deze zelfde woorden, evengoed als in alle overigen, de ganse volheid van het
Evangelie ligt?
Dat is immers de taak, die een dienaar van de waarheid te vervullen heeft, dat God
gerechtvaardigd zij voor de mensen, zodat aan Hem de schuld niet ligt, dat iemand ooit
verloren gaat. En dat hij de roem der ontferming handhaaft bij degenen, die gered willen
wezen.
Overwegen wij dienvolgens:
I.
In welk verband onze tekstwoorden in het 9de hoofdstuk voorkomen.
II.
Verklaren wij de stelling: God ontfermt Zich, diens Hij wil,
III.
De stelling: God verhardt, dien Hij wil.
IV.
En zien wij verder: Welke toepassing wij van deze woorden op onszelf te maken
hebben.
I.
Wat is de samenhang van onze tekstwoorden met het gehele 9de Hoofdstuk?
270
Het heeft de schijn, alsof Paulus zo opeens op datgene komt, wat hij in dit hoofdstuk
voorstelt. Dat is evenwel niet zo. Ook dit, wat hij in het eerste vers schrijft: "Ik zeg de
waarheid in Christus, ik lieg niet," enz. staat met het vorige hoofdstuk in nauw verband.
Hoe kon toch een Apostel van de overwinning over alles door Christus schrijven, zonder
dat hij, die een Jood was, daarbij aan zijn eigen volk dacht, een volk, dat zijn 'eigen'
Koning en God had verstoten, en zo doende, in plaats van aan deze overwinning deel te
hebben, onder de dienstbaarheid der zonde en van allerlei ongerechtigheid gehouden bleef?
Het Heil was toch voor hen aanwezig, en zij versmaadden het! Zij versmaadden het,
doordat zij op grond van hun voorrechten, die zij boven andere volkeren ontvangen
hadden, nu meenden dat God jegens hen gehouden en verplicht was, hen zalig te maken, in
plaats van zalig te willen worden uit het geloof, zonder werk der wet.
Wie wil dit echter van zich bekennen, dat hij uit werken der wet wil zalig worden, wanneer
hij op de voorrechten, die hij boven anderen meent te hebben, bouwt? Iedereen toch denkt
in de diepste grond van zijn hart: dit en dat heb ik van God; zou Hij mij op grond daarvan
niet zalig maken, dan lag immers de schuld aan God.
"Nee, daarom nog niet aan God", is onophoudelijk de betuiging van de Apostel, en hij
handhaaft daarbij steeds Gods gerechtigheid, waarheid en trouw, de waarheid en
onbedrieglijkheid van het Goddelijk Woord tegen dergelijke beweringen van menselijke
hoogmoed. Daarom zegt hij ook in het 6de Vers: Al is het, dat ik zulke smart om mijns
volks wil heb, evenwel ligt de zaak niet zo, alsof daarom Gods Woord uitgevallen ware.
Het wil zeggen: de zaak ligt niet zo, alsof Gods belofte voorbij ware, zodat God Zijn doel
niet zou bereikt hebben. Nee, de raad Zijner zaligheid zal Hij wel weten te handhaven. Zal
daarvan sprake zijn, zo is het veeleer waar, dat mijn volk niet allen in Israël zijn, al zijn zij
ook uit Israël. "Want", zo zegt hij in het 7de Vers, "God heeft gezegd: In Izak zal u het
zaad genaamd worden." Nu is dit "in Izak" hetzelfde als "in Christus"; dus "in Christus zal
u het zaad genaamd worden."
Hetgeen bijgevolg niet in Izak, niet in Christus gevonden wordt, dat is immers geen kind
der belofte, al zou het ook uit Abraham voortgekomen zijn; het is alleen een kind des
vleses, een kind, zoals vlees van vlees komt. De belofte is daarom staande gebleven, en wie
een Israëliet wil zijn, die heeft de belofte te geloven; die is geboren uit Sara, want alleen
dezulken houdt God voor "zaad." Wat zullen ook anders al zulke voorrechten baten? Is het
immers Gods raad, dat geen voorrechten, hoegenaamd, bij Hem in rekening zullen komen,
en dat niets bij Hem geldt, dan dat Hij Zich ontfermt.
271
Ziet men het ook niet bij de tweelingkinderen, die in de moederschoot van Rebekka waren?
Wat hadden de kinderen dan gedaan, dat de een voorrechten boven de ander zou hebben?
Heette het daar niet: De meerdere zal de mindere, de eerstgeborene de laatstgeborene
dienen? Hierbij hing het dan toch niet van de werken af.
Wie heeft op deze raad iets aan te merken? Het is immers een voornemen, zoals het naar
Gods verkiezing is. En God, Hij verkiest het zwakke, hetgeen achteruitgezet is, het laatste.
En deze Zijn verkiezing, zoals Hij Zich verkoren heeft, zal Hij gewis ook naar Zijn
voornemen handhaven. Zulken zal Hij ook tot Zich roepen, hen uit hun ellende tot Zich
roepen, opdat zij Zijn heil zien. Wil men nu echter uit zichzelf komen aanlopen, en dat wel
met werken, dan zal men immers moeten ondervinden, hoe God zo'n lopen, zo'n streven,
zo'n trotse verheffing boven de zwakkere broeder haat, zoals Hij ook gezegd heeft: "Jakob
heb Ik liefgehad en Ezau heb Ik gehaat." (Mal. 1: 2, 3 vergel. met Obadja vs. 3, 10; Jes. 34:
7; Jer. 49:16. Dat zijn de kinderen der belofte; en zo ziet men, dat Gods Woord wel Gods
Woord blijft.)
Vermeent men aan de zaligheid deel te hebben, zo diene men de mindere, dan zal men
doen wat God wil. Wat zeg ik? Dan buige men zich onder Zijn voornemen en zoeke niet
langer de meerdere te willen zijn, iemand, die op Gods genade en ontferming aanspraak
zou hebben, omdat men zoveel heeft gewerkt, omdat men dit en dat ondervonden en
doorgemaakt, geleden en gestreden heeft, of omdat men dit en dat van God ontvangen
heeft, waarvan een ander niet kan meespreken. Want met dit alles betoont men zich een
Ezau te zijn, die in de steenrotsen woont en smadelijk neerziet op die Jakob, die niet zo
goed vooruitkomt.
Hoe kan men daarbij een kind der belofte zijn? Wil men de meerdere zijn, welnu, men zal
zo klein als de mindere, en houde zich bij zulken, die God Zich heeft verkoren, dat is, bij
zulken, die niets zijn, ook niets willen zijn, want dat is het ware Israël.
Nu zou echter menigeen kunnen vragen: Indien men dan toch al zulke voorrechten boven
anderen heeft, en die toch van God komen, is er dan geen ongerechtigheid bij God, als Hij
mij uit dien hoofde niet aanneemt, daar ik met zulke voorrechten tot Hem kom? Daar
antwoordt de Apostel op in vers 14 en 15: "Dat zij verre, want God zegt tot Mozes," (op
wie men zich in dit geval zo graag beroept): "Ik zal Mij ontfermen, diens Ik Mij ontferm,
en zal barmhartig zijn, dien Ik barmhartig ben." Heeft Hij nu tot Mozes gezegd, dat, als Hij
272
Zich over iemand ontfermt, het dan in waarheid een ontfermen is, dan is het toch geen
verdienen? Wat zullen dan daar alle voorrechten baten?
Maar nu is er voortdurend bij de mens deze Joodse gezindheid: "Wat? Als het mijn vaste
wil is zalig te worden, alles daarvoor te doen en in het werk te stellen; als het mijn vaste
wil is, aan mij en mijn doen te verbeteren, wat daaraan nog mocht ontbreken, wordt dan
niet bij mij in aanmerking genomen, dat ik toch Gode toebehoor, en zou ik bij het meest
ernstig streven met Gods hulp de zaak niet in orde krijgen? En wanneer ik bovendien alles
wat in mij is en in mijn macht staat, ook alle voorrechten, genademiddelen en genadegaven
in toepassing breng en getrouw gebruik, zou ik het dan zo niet verkrijgen? Zou ik dan met
alle mij geschonken gaven, voorrechten en werken volstrekt niets tot stand brengen? Zou al
mijn doen, pogen, worstelen en streven bij God volstrekt niet in aanmerking komen?"
Zie, hier is het niet gelegen aan het willen of lopen van de mensen, maar aan Gods
ontferming, en aan die ontferming heeft men zich bijgevolg over te geven, zonder
voorrechten.
Of is dat geen schriftuurlijke waarheid, dat men Gods raad, Zijn wil, volgens welke Hij een
mens wil zalig maken, niet kan bepalen noch veranderen, door voor te geven: ik heb deze
voorrechten van U, en ter wille daarvan moet Gij mij alzo zalig maken? Wat zegt de
Schrift tot Faraö? Zo spreekt zij: Denkt u door uw voorrechten, omdat u zegt: "ik heb
dezelve van God gekregen", Mij te verplichten, dat Ik u zalig zou moeten maken, weet dan,
dat Ik u juist daarom deze gaven geschonken heb, om u, in uw weerspannigheid, tot een
bewijs te stellen, wat gelden, wat blijven en bestaan zal: óf Mijn raad en dat wat Ik vermag,
Mijn macht, om zalig te maken of niet zalig te maken, en Mijn Naam, gelijk die alom
geëerd moet worden als een Naam van ontferming alleen, óf wel de aanmatiging van uw
voorrechten en werken, die u voorgeeft gedaan te hebben, en op grond waarvan u meent
verlost en zo hoog gezeteld te wezen.
Daarom moet de Jood, en moet ieder mens tot niet worden met zijn hoogmoed en roem op
werken, die hij gedaan of niet gedaan mag hebben; en zich van alles ontbloot, buigen onder
het voornemen, volgens hetwelk God uitverkiest; want alzo luidt Paulus' sluitrede: "Zo
ontfermt Hij Zich dan diens Hij wil, en verhardt dien Hij wil."
II.
Verklaren wij de stelling: God ontfermt Zich diens Hij wil.
273
God ontfermt Zich diens Hij wil. Ziedaar het besluit, dat de Apostel uit al wat hij te voren
gezegd heeft, trekt. Hoe moet dit verstaan worden? In alle eenvoudigheid. Wat zegt toch de
mens in zijn trots op ontvangen voorrechten? "Nee, dat kan God niet doen, God kan Zich
niet hem, die niets is, verkiezen, en hem die iets geworden is, laten varen. God kan Zich
niet hem verkiezen, die niets voor Hem gedaan heeft, en hem, die de hitte des daags en de
koude van de nacht voor Hem heeft doorgestaan, er aan geven. God kan Zich dien niet
verkiezen, die volstrekt geen voorrechten bezit, en dengene er aan geven, wie Hij zo veel
reeds geschonken heeft. Dat zou immers onrechtvaardig zijn."
Weliswaar zou dit onbillijk schijnen, zo oppervlakkig beschouwd. Onbillijk, als God niet
Zijn wil had bekend gemaakt, volgens welke Hij bij Zich besloten heeft zalig te maken.
Die wil echter heeft Hij geopenbaard, en die bestaat daarin, dat Hij goddelozen, die in Hem
geloven, rechtvaardigt. Dat is Zijn eeuwig voornemen, dat Hij datgene roept, wat niets is,
en dat Hij naar dat voornemen Zich verkiest, wat niets is. Dat is Zijn eeuwige wil, dat Hij
Zich voor eeuwig ontferme en genade bewijze de reddeloos verlorenen, de armen en
ellendigen; genade bewijze dengenen, die Hem niet gekend, Hem niet aangeroepen, naar
Hem niet gezien hebben.
Alzo heeft Hij de raad der zaligheid bij Zichzelf vastgesteld, opdat het uitsluitend Zijn
genade zonde zijn, van het begin tot het einde. Alle werk, alle deugd, alle gerechtigheid,
die een mens heeft of die van een mens komt, als zijnde van de mens, moest daarbij niets te
betekenen hebben. Niets daarbij te betekenen hebben wat Hij, God Zelf, daarbij aan een
mens gedaan of niet gedaan, of wat Hij als voorrechten aan een mens mocht gegeven of
niet gegeven hebben. In deze raad kon niet gelden: Heere, Heere, wij hebben in Uw Naam
dit gedaan en dat gedaan, dit of dat om Uwentwil geleden! Heere, Heere, Gij hebt ons toch
omgezet, bekeerd, Gij hebt ons onder deze of gene omstandigheden laten geboren worden.
Gij hebt toch Uw beloften daaraan verbonden, wij hebben U ook trouw gediend, ik heb het
niet zo gemaakt als die tollenaar daar, niet als die zondaar ginds!
In deze raad werd alles verordend, alles ingericht overeenkomstig de Wet des Geestes, dat
een mens, een zondaar in overeenstemming met de Wet zou gesteld worden. En zo werd al
het pogen van een mens, om zichzelf in overeenstemming met de Wet te brengen of met
haar in overeenstemming te blijven, overbodig gemaakt. En dat niet alleen, maar dit zijn
doen als "den raad Gods tegenstrevig" verklaard.
274
Welke was de grondslag van deze raad, van deze wille Gods? Immers geen andere dan Zijn
gerechtigheid, geen andere, dan dat Hij het zo wilde hebben als het met Zijn Wezen
overeenkwam, zoals het voor Hem recht was.
Hij nu, de eeuwige God, zag de mensen aan, zoals zij geheel en al van Hem vervreemd en
van Hem af waren. Daar was voor de mensen geen denken aan, om zich door werken weer
op te helpen en tot God te komen; immers wat goeds zouden dezulken werken, die in de
dood verzonken lagen, die op en in zichzelf tot niets deugden? En gelijk Hij de mensen
aanzag, zo besloot Hij uit eeuwige liefde, Zich hunner te ontfermen. En dat deed Hij op een
wijze, dat het louter ontferming was. In onze plaats zond Hij het liefste, wat Hij had, Zijn
eigen Zoon, in gelijkheid van vlees van zonde, en dat voor zonde, en aan dit vlees liet Hij
het openbaar worden, hoe weinig Hem alle vlees en deszelfs doen behagen kan, hoe alle
doen des vleses voor Hem niet dan zonde is, en hoe Hij alleen daarin behagen heeft, dat
men Hem gelooft. (Rom. 8:3, 4.)
Laat een mens dat eens tot stand brengen, zo hij kan, dat, wanneer zijn vlees ten ondergaat
en al het zichtbare voor zijn ogen wegzinkt, als hij bij zich gewaar wordt wat zonde is, en
hij de toorn Gods tegen de zonde in zijn vlees gevoelt, als hij gedurig opnieuw alle
vleselijke verwachting voor zijn voeten afgebroken ziet, en hij niets dan dood en
ondergang voor zich ontwaart, dat hij dan nog voor waarachtig houdt: "Hij daarboven, is
mijn God, mijn genadige God, mijn lieve Vader, en ik ben Zijn kind. Het einde zal evenwel
heerlijk zijn; ik zal leven, de dood zal mij niet houden, de duivel heeft aan mij niets. Ik ben
in deze schrikkelijke toestand geraakt, opdat mijn Vader mij verheerlijke, en uit deze
toestand ga ik over tot Hem."
Dat heeft slechts Eén enige kunnen doen. Zijn Naam is Jezus Christus, Die God voor onze
overtredingen heeft overgeleverd en Die Hij heeft opgewekt, opdat wij door Hem zouden
gerechtvaardigd worden. In Hem alleen is alle heil, gerechtigheid, zaligheid! Hem, het
Lam, de kroon, de overwinning! Hem geloofd, Gode geloofd, zoals Hij goddelozen voor
Zich in gerechtigheid stelt! Dat is de raad van Zijn wil, volgens welke Hij zalig gemaakt
heeft.
Is er dan nu onrechtvaardigheid bij God? Is dat onrechtvaardigheid? Kan Hij dan niet zalig
maken wie Hij wil, Zich ontfermen diens Hij wil? Wie zal de moed hebben, Zijn Schepper
voor te schrijven, over wie Hij Zich ontfermen mag? Moet Hij Zich dan liever over
275
degenen ontfermen, die met werken tot Hem willen komen, die zich op hun voorrechten bij
God vermenen te mogen beroepen? Moet God Zich dan aan onze werken, aan onze
voorrechten laten binden? Wanneer nu God zo'n raad bij Zich heeft bedacht, en dit Zijn
voornemen is, dat Hij Zich slechts over ellendigen, over zondaren, over verlorenen, over
degenen, die niets zijn, ontfermt; wanneer dit nu Zijn wil is, welnu, dan worde die wil op
het hoogst geprezen! Laten wij maar zijn ellendigen, armen, verlorenen, zulken die bij God
in niets te roemen hebben. Buigen wij ons maar onder een heilsorde, volgens welke wij
niet als Godzaligen, maar als goddelozen, niet als mensen die iets zijn, maar als die niets
zijn, niet als lieve Christenen of vrome Joden, maar als heidenen begenadigd worden, dan
zullen wij geen tegenreden inbrengen tegen zo'n wil, die zich alleen over de zodanigen
ontfermt.
III.
Verklaren wij de stelling: "God verhardt dien Hij wil."
Het zal u duidelijk geworden zijn, broeders en zusters, welke liefelijke woorden het zijn:
"God ontfermt Zich diens Hij wil." Zien wij nu, in welke betrekking deze woorden staan tot
de daarop volgende: "God verhardt dien Hij wil."
Hoe komt de Apostel zo opeens op dit woord? In het 16de vers had hij geschreven: "Zo is
het dan niet desgenen die wil, noch desgenen die loopt, maar des ontfermenden Gods." Met
deze woorden, ik herhaal het, wilde hij zeggen: Als God tot Mozes zegt: "dien Ik genadig
ben, dien ben Ik genadig en diens Ik Mij ontferm diens ontferm Ik Mij", dan is het wel
openbaar, dat men, om zalig te worden, zijn toevlucht moet nemen tot een ontfermend
God. Dat men bijgevolg daarbij niet zeggen kan: "Heere God, ik ben deze, ik ben die,
daarom moet Gij mij zalig maken." Maar integendeel, dat de een evengoed als de ander
deze ontferming te erkennen heeft.
Als nu iemand bij zichzelf dacht: nu ja, ontferming, wat is ontferming? Als ik toch wil, dan
kan ik immers mijzelf zalig maken. Als ik toch de goede weg insla en mijn best doe, dan
zal ik er toch ook wel komen. Maar zo zou de zodanige kennelijk tegen de Schrift en
bijgevolg tegen de wil van God handelen, die van niets dan van ontfermen wil weten.
Daarop geeft nu de Apostel een voorbeeld, om aan te tonen, wat het gevolg er van is, als
een mens zich kant tegen de wil van God, tegen de raad Zijn zaligheid. Hij brengt te dien
276
einde een zeer bekend voorbeeld bij, het voorbeeld van Faraö. Wat was de zaak? Mozes
kwam tot hem en sprak tot hem van de Naam des HEEREN. (Exodus 5:1. Mozes en Aäron
zeiden tot Faraö: "Alzo zegt de HEERE, de God Israëls: Laat Mijn volk trekken, dat het
Mij een feest houde in de woestijn." Dat was tot Faraö zo veel gezegd als: "Geef u aan Mij
over, zoals bent, gehoorzaam mijn stem, onderwerp u aan Mij, dan zult u ondervinden, wie
Ik ben." Deze Faraö nu was een ander man dan men zich gewoonlijk voorstelt. Hij was op
zijn wijze een vroom man, anders zou hij niet zo vaak tot Mozes gezegd hebben: "Bid
vuriglijk voor mij tot de Heere, kom gij voor mij tussenbeide, opdat deze plage van mij
wijke."
Hebt u het goed begrepen? Hij deed evenals vele mensen doen. Die willen, dat anderen
hemel en aarde voor hen bewegen zullen; die moeten dan tot God bidden, zoals eens Elia.
Dan zeggen zij, als de nood aan de man komt: het gebed des rechtvaardigen vermag veel.
Zij weten bijgevolg zeer goed, wie de Heere is, maar willen het echter niet weten.
Deze Faraö dacht bij zichzelf ongeveer zo: Ik ben een vroom man, ik doe mijn plicht, ik
vrees God, ik ben toch niet zo geheel goddeloos, als Mozes mij voorhoudt, want die man
laat aan de mens ook niets goeds blijven. Ik geloof immers ook, en als God niet inderdaad
mij en mijn wijze van doen genegen ware, wel, dan zou Hij mij niet tot zo'n machtige
koning gemaakt hebben. Maar telkens als die Mozes komt vervult hij mijn hart met onrust
en onvrede. Is hij evenwel weer weg, dan word ik in de waarheid bevestigd, dat het toch tot
zo'n noodlottig einde niet met mij komen zal. Ook heb ik mijn profeten, Jannes en Jambres,
dat zijn toch ook rechtschapen en vrome mensen, en die komen met geen nieuwe leer en
met geen nieuwe God aan. Wat weet ik van die Jehovah, die Mozes predikt? Wat van die
Mozes? Heeft deze dan alleen de wijsheid en de Heilige Geest in pacht? Zou hij het dan
alleen weten? Zo dacht Faraö, zo dachten ook de Joden.
En wat zei God? "Ik heb u weliswaar dat alles gegeven; wilt u zich echter tegen Mijn
kanten, volgens welken Ik slechts diegenen verlos, die voor Mijn Woord beven, dan zult u
ondervinden, dat Ik met u doe, zoals u met Mij.
En nu komt Paulus op het woord des Heeren: "Ik zal Faraö's hart verharden" (Ex. 7:3), en
geeft daarmee te kennen, dat God ook de ongelovige Joden verhard had, in plaats dat God
hun tot een God was, zoals zij beweerden zoals hij zich daaromtrent dan ook onomwonden
uitspreekt in het 11de Hoofdstuk, zeggende in vers 7: "De uitverkorenen hebben het
verkregen, en de anderen zijn verhard geworden"
277
In de geschiedenis van Faraö worden (in de grondtekst) drie verschillende uitdrukkingen
gebezigd voor het woord verstokken, verharden. Het eerste zegt eigenlijk: Gladmaken en
verder met moeilijkheden omringen; het andere: vast omgorden, zodat men in zijn lenden
gestijfd wordt; het derde: iemand zodanig met eer overstelpen, dat hij zich niet meer van de
door hem ingenomen plaats laat afbrengen. Dit moet strekken tot goed verstand van het
woord "verstokken", "verharden." (2 Kor. 5: 20; Jes. 60: 2: Jer. 13:16, 17. Vergelijk ook
Jes. 6:10: "Maak het hart dezes volks vet, en maak hun oren zwaar, en sluit hun ogen;
opdat het niet zie met zijn ogen, noch met zijn oren hore, noch met zijn hart versta, noch
zich bekere en Hij het geneze.")
De miskende, de verworpen, de mishandelde God komt eerst met Zijn vriendelijk licht en
verlicht daarmee de mens zodanig, dat hem de ijdelheid van de zichtbare dingen, waardoor
hij zich tot dusver liet beheersen, openbaar wordt, en hij daarbij de bewustheid verkrijgt,
dat dit licht hem niet verdoemt, maar integendeel hem gelukkig maken wil. Alleen heeft de
mens te erkennen, hoe het met hem staat en wat hij drijft. De werking van dit licht is bij de
mens intussen van die aard, dat, wanneer hij niet erkent hoe het in waarheid met hem
gesteld is, hij bij dat licht zich tot het uiterste in zichzelf sterkt; de hele macht van de
duisternis vergadert hij dan in zich bijeen, om zich te handhaven, omdat het licht hem
bestraalt. In zijn oude doen wil hij blijven, en heeft ras allerlei bezwaren, die hij voor
gerechtigheid wil laten gelden. Hij wil niet genade, niet ontferming, maar hij wil blijven
wat hij is.
God komt dan opnieuw met de macht van Zijn waarheid, Zijn liefde, Zijn wonderen, niet
om de mens terneder te drukken en te verpletteren, maar opdat hij zou vallen voor God,
zichzelf met al zijn eigenwaan eraan zou geven, en uit zou roepen: "Verberg Gij mij bij U!"
Waar de mens echter deze macht niet in verbrijzeling des harten erkent, daar is de werking
van deze macht, dat hij zich aan haar sterkt om zichzelf des te meer als vroom en
rechtvaardig te handhaven, in plaats van bij die macht, die tot hem komt en bij hem
aanklopt, uit te roepen: Grote God, hoe lankmoedig en genadig zijt Gij toch!
God dan geeft ten laatste de mens daarin eer, dat Hij hemzelf de zake des heils op de hand
legt, en alsof Hij van de mens afhankelijk is, hem om zo te zeggen smeekt: "Doe het toch."
Nu denkt de mens: Heb ik het zelf in handen, dan beteken ik toch zeker iets; en de
uitwerking van dat eer-ontvangen is, dat men zijn eigen hart eer geeft. Zie eens (Zo heet
het dan) wat ik daar heb, maar ik doe het niet. Ik zit immers op mijn stoel, en heb het goed,
ben veilig en geborgen, moet ook heer blijven.
278
Zo dan is het met de verharding of verstokking gelegen, en zo mag het u duidelijk zijn, hoe
een mensenkind door God verhard of verstokt wordt, en hoe hij toch zichzelf verhardt of
verstokt. Weldadig is de werking der macht des vuurs. Komt gij echter de vlammen te na,
trotseert u haar geweld, dan zal het vuur u verteren! Ik zeg: het vuur zal u verteren; en
wederom zeg ik: u hebt uzelf met uw vleugelen te dicht bij het vuur gewaagd, u bent in het
licht gevlogen, en hebt hiermee uzelf verteerd.
Wat is er dan voor ongerechtigheid in het vuur, wat voor ongerechtigheid in God, als Hij
verhardt die Hij wil? Wilt u met God twisten, omdat Hij alleen redden wil wat verloren is,
omdat Hij alleen rechtvaardigen wil wat goddeloos is, omdat Hij alleen wil zaligmaken wat
zich reddeloos verloren in Zijn armen werpt? Heeft de pottenbakker macht, om uit een
klomp leem te maken een vat ter eer, en een ander vat ter oneer, zo heeft de grote God,
voor Wie wij allen tezamen nog onbeduidender zijn dan een klomp leem, ook macht om
ons, een hoop nietige aardwormen, in Zijn hand te nemen en daarmee te doen wat Hem
behaagt! (letterlijk: "uns Klumpen Erdwürmer und Ameisenhaufen.'')
Bijgevolg heeft Hij macht, om dat, wat geen voorrechten heeft, wat verworpen en
verdoemenswaard is, dat, wat geen werken heeft aan te wijzen, wat Hem tot hiertoe niet
gekend, niet aangeroepen heeft, zalig te maken en Zich aan zulken als een genadig God te
betonen. Ja, Hij heeft macht Zich daaruit een volk te formeren, dat in eeuwigheid Zijn
ontferming prijst en van niets anders wil weten. Hij heeft immers macht een mens, die als
een moordenaar zo even nog aan het kruishout hing, ter zijde van Zijn kruishout, op zijn
"Heere, gedenk mijner!" alle duivelen ten spijt, alle engelen Gods tot blijdschap, in Zijn
overwinning over te dragen in de schoot van Abraham. Ja, Hij heeft macht, een vat ter eer
te vormen uit dezelfde klomp. En het overige leem, welnu, is dat zonder zonde? Dan werpe
het een steen op dat vat om het te verbrijzelen! Maar geen nood, het zal wel bewaard
blijven.
En wederom: Wanneer de Allerhoogste lang genoeg bij een mens de minste heeft willen
zijn, wanneer Hij hem in langgerekte lankmoedigheid heeft gedragen, en de mens dan bij
de stem van de Heilige Geest, die tot hem spreekt: "U deugt niet met uw vroomheid, en uw
werken deugen niet, want u wilt daarmee uw innerlijke goddeloosheid bemantelen. Mens,
ken toch uzelf en beken wie u bent! Laat varen uw begrippen van uw Godzalige ik, alsof
God u ten aanzien daarvan moest aannemen. Erken de genade, gelijk die in waarheid
genade is." Wanneer een mens bij zulke bestraffing in het binnenste evenwel zich in
zichzelf handhaaft en versterkt met zijn werken, zijn doen en drijven, Gode alzo iets
279
voorliegt en voorhuichelt, terwijl hij het van zichzelf wel beter weet, en bijgevolg Zijn
toorn tegen zich opwekt; wie zal dan op Gods wil iets kunnen aanmerken, als Hij de
zodanige verhardt? Is in dat geval, o mens, deze verharding niet juist een bewijs tegen u? Is
het dan niet de overgrote goedertierenheid Gods, waartegen u zich verhardt (Rom. 2:4)? Is
deze verharding niet nog als 't ware de laatste genadedaad, die God aan een mens doet, die
niet bekennen wil, wat hij is, en die de ontferming niet wil? O indien God niet zo'n groot
Ontfermer ware, Hij zou niemand verharden. Maar juist daarom, omdat Hij zo'n groot
Ontfermer is, daarom doet Hij al het mogelijke en betuigt het de mens met een eed "Zo
waarachtig als Ik leef, Ik heb geen lust in de dood des zondaars, maar daarin dat hij zich
bekere en leve."
Wil men nu echter zich tegen God inzetten, moet het gaan macht tegen macht, hart tegen
hart, zonde tegen genade, hoogmoed tegen neerbuigende en smekende liefde, werken en
voorrechten, die men van God beweert ontvangen te hebben, tegen ontfermen; wil men met
God rechten en vragen: waarom zou ik niet zalig worden met mijn vroomheid, en waarom
zou die ginds zalig worden, die immers niets is? Zo verneme men het woord: "Hij ontfermt
Zich diens Hij wil, en Hij verhardt dien Hij wil."
Want daarin zal toch ten minste de grote God vrij blijven, dat Hij tot Zich doe naderen,
opdat het wone in Zijn paleis en verzadigd worde van het goede van Zijn huis, dat wat Hij
verkiest, dat wat Hij wil (Psalm 65: 5), en dat Hij van Zich uitstote in de diepste duisternis
dat wat Hij wil. Want evenmin als men een vrij burger van een stad de wet mag
voorschrijven, wie hij aan zijn tafel zal mogen ontvangen, evenmin Gode. Zo staat het dan
Gode vrij, en Hij zal daarin Zijn wil hebben, dat Hij een krachtig werk doe door Zijn arm,
dat Hij verstrooie de hoogmoedigen in de gedachten hunner harten, de machtigen van de
tronen aftrekke en de rijken ledig wegzende. Zo staat het Gode vrij, en Hij zal ook daarin
Zijn wil hebben, dat Hij de hongerigen met goederen vervulle, de geringen uit het stof
oprichte, en de nooddruftigen uit de drek verhoge en de stoel der eer doe beërven. Alzo is
het daarmee gesteld, dat God Zich diens ontfermt die Hij wil, en dat Hij die verhardt, dien
Hij wil. En "Hallelujah" zingen - om dat ontfermen - alle Heidenen.
IV.
Toepassing op onszelf van deze woorden.
Ik heb u woorden verklaard die zwaar zijn om te verstaan, en die reeds velen verdraaid
hebben tot hun eigen verderf. Ik heb u die zo verklaard, als ik weet, dat zij in Jezus moeten
280
verstaan worden; en omdat u de heilzame leer graag ontvangt, daarom houdt mij ook nog
enige woorden van vermaning ten goede.
1. U heeft het van de Apostel gehoord, dat God Zich diens ontfermt, dien Hij wil. Zie dan
voor uzelf toe, welke gezindheid jegens uw naaste in uw hart zij! God weet wel wat
menigeen denkt: "Ik ben het, en die daar is het niet; wat doet die hier? Wil die ook
meedoen? Maar wij, wij zijn het ware volk; wij verstaan deze dingen, wij behoren er toe;
wij hebben aanspraak op genade, rechtmatige aanspraak op ontferming; want immers wij
hebben dit ontvangen en dat ontvangen, dit ondervonden, dit en dat doorgemaakt; wij zijn
al oude ervaren lieden, mensen van veel ondervinding in dergelijke zaken, wij zijn er al
grijs bij geworden." Of: "wat willen die anderen daar, die verbeelden zich heel wat; het is
zeer goed, dat hun eens de waarheid gezegd wordt; maar wij, wij hebben zo en zo gedaan,
daarom komt het Koninkrijk ons toe, en die daar ginds zijn er buiten."
O mijn geliefden, wat is ontferming? Waarom ziet men op vlees, op zijn eigen vlees, op dat
van anderen? Aanmerk het Woord, ziet op Christus ter Rechterhand des Vaders. Is het niet
alles om de wil van het Lam, dat de zonde der wereld wegdraagt? Wie heeft Gode eerst iets
gegeven, wie Hem iets vergolden? Wie heeft naar Hem gezien, voordat God naar hem zag?
Wie heeft God eerst liefgehad, voordat God hem liefhad? Wie heeft God gekend, voordat
God hem kende? Is dit een gouden keten in de hand Gods: "die Hij te voren gekend heeft,
deze heeft Hij ook te voren geroepen; en die Hij te voren geroepen heeft, deze heeft Hij
ook gerechtvaardigd; en die Hij gerechtvaardigd heeft, deze heeft Hij ook verheerlijkt."
Wat hebt u dan in uw eigen hand? Het Woord der ontferming? O ja, het Woord van deze
eeuwige ontferming, maar buiten dat ook niets anders! Maar dit Woord leert ons, de naaste
niet bij de keel te grijpen en hem in hoogmoedige overleggingen van het hart toe te voegen:
"Daar hebt gij toch geen deel aan." (Ezech. 34 18, 21.) Het Woord leert ons niet, onze
naaste te meten met een maatstok, waar men eerst zichzelf mee gemeten heeft. Het Woord
leert ons niet, ons veel of weinig daarmee op te houden, wat wij zijn of niet zijn. Het
Woord der ontferming leert ons dit éne: Een Ontfermer zijt Gij, o onze God! Dan leeft God
in de harten, Zijn Naam, Zijn macht, de genade van Jezus Christus, en blijdschap en vrede
in de Heilige Geest. En van ons IK, van eigen werk en doen en voorrechten is hoegenaamd
geen sprake. Want daar waar alles alleen ontferming, louter genade is, daar kan men al het
overige veilig thuis laten liggen; de rijke is daar even naakt als de bedelaar. En doodarm is
en blijft alles, wat ontferming kent, en het heeft de naaste lief als zichzelf, opdat ook hem
281
ontferming toekome, en het hart springt op van vreugde in het binnenste, dat ook aan de
naaste het Woord van ontferming gepredikt wordt.
2. U hebt het van de Apostel gehoord, dat God dien, die Hij wil, verhardt. Zo ziet dan toe
voor uzelven, hoe gij het Woord hoort. Want schrikkelijk is het bedrog der zonde, en vol
arglistigheid is het menselijke hart. "Een arm-zondaar-zijn", "ellendig en verloren en een
goddeloze zijn", dat vloeit menigeen van de lippen, maar in het hart ligt het toch anders,
daar is men veeleer rijk en gered, en o, hoeveel van zijn werken heeft men Gode niet in
rekening te brengen! Zal ik het u zeggen, hoe God verhardt? Door de prediking van Zijn
heilig Woord! Want men verbeeldt zich wat groots! Daar komt nu echter het Woord en
neemt de mens op, zoals hij zich voordoet. Is er nu voor dat Woord geen verbrijzeling, gaat
het de mens bij het vernemen van dat Woord niet door merg en been heen, terwijl hij
gevoelt: dat geldt mij; ontstaat er geen verslagenheid des harten, geen verbrijzeling der
beenderen, geen wegwerpen van alle eigen steunsels, waar men zich in het binnenste nog
op verlaat, daar is de werking van het Woord geheel eigenaardig: het maakt de mens glad,
het omgordt en sterkt hem de lendenen, het brengt hem eer toe. Maar het Woord het is God
Zelf gaat in alle bescheidenheid zijn gang, het bidt, het smeekt, het betuigt en bezweert de
mens: Red uw ziel, versta wat ontferming is! En het overstelpt de mens met de ganse
macht der volheid Zijn liefde. Maar al wordt die liefde versmaad, zij draagt evenwel altijd
de overwinning weg … ten leven wat ten leven, ter verharding wat ter verharding. (2 Kor.
2: 15, 16.)
3. Dat men het woord "ontferming" wel versta! Gods ontferming is niet zo'n ontferming,
waaraan de mens zich kan overgeven, wanneer hij wil. Gods ontferming heeft haar grond
in gerechtigheid, en stelt de mens voor zich in gerechtigheid. Met zo'n ontferming is geen
scherts te drijven. Is het u te doen om recht, om gerechtigheid, om verlost te zijn van de
slavernij der zonde, van uw eigen IK. Verblijdt u zich daarom over het dierbare woord, dat
Jezus Christus in de wereld gekomen is om de zondaars verlost te hebben, weet dan, dat
God u genadig is en Zich uwer heeft ontfermd.
Denkt u daarentegen, dat u daarom de zaak op de lange baan kunt schuiven, of dat u
ontegenzeglijk toch iets uit u van Godswege zou hebben aan te wijken, weet dan, dat u
bezig bent uzelf te verharden; en in de oceaan des doods, daar houdt alle zelfmisleiding op.
282
En u, die meent: "ik kom niet vooruit", en denkt, dat God u verhard heeft, weet, dat
niemand door God ooit verhard is geworden, die daarbij niet zichzelf zo zeer had verblind,
dat hij meende: God ware hém zeer bijzonder en boven anderen genegen.
Tenslotte. O allen gij, geliefden! De tijd spoedt voort, en de dag des Heeren is nabij; wél u,
die liefde zult hebben gehad, want liefde vindt barmhartigheid, en de barmhartigheid roemt
tegen het oordeel. (Jak. 2:13.)
AMEN.
18. Psalm 149:4b
Gehouden te Elberfeld, de 27ste September 1846, 's voormiddags. Deze preek is No. 5 van
het 3de Twaalftal Leerredenen in de eerste uitgave. In het Hoogduits verscheen zij in de
"Zwanzig Predikten" No. 13. Des avonds preekte Ds. K. over Jesaja 11:13.
Wat zijn wij toch wonderlijke mensen, wij, die het Woord Gods hebben. In het Woord
hebben wij allerlei wapentuig, om elke vijand af te weren; wij behoefden hem slechts het
Woord, dat, wat geschreven staat, voor te houden, en hij vlucht heen, en evenwel sidderen
wij over het hele lichaam, als ons maar een dienstmaagd toeroept: Gij zijt ook een
Galileeër! Miljoenen beloften hebben wij in het Woord, en aan geen enkele kunnen wij
vasthouden, wanneer de nood gekomen is, integendeel de nood drukt loodzwaar op ons.
Wij zijn in het Woord rijke, ja schatrijke mensen, en toch is het ons menigmaal, als had de
Heere God niet eens de macht, om ons een stuiver te doen toekomen.
Heilige mensen zijn wij in het Woord, en de duivel moet dit toestemmen, en evenwel staan
wij altijd verlegen, wanneer wij die heiligheid niet bij ons ontdekken, en wanneer wij niet
een proefje van eigen kunstvaardigheid uit onze werkplaats kunnen tonen. Priesters zijn wij
in het Woord! Priesters van de allerhoogste God! En toch is het ons nooit goed, als wij niet
iets van onszelf, uit onze stal te offeren hebben. De Heere het nieuw lied te zingen komt
zelden in ons op!
283
Wat zijn wij toch zonderlinge mensen, wij, die het Woord Gods hebben. Menigmaal geen
hart, geen oog, geen gevoel voor alles, wat het Woord is, belooft en met ede bevestigt. Als
blokken zitten wij dan voor het Woord, zonder gevoel, geheel als doden. En dan waait ons
weer zo geheel onverwacht van dat dode papier en van Boven een waarheid, een
troostwoord toe uit de mond van de Almachtige en doordringt ziel en lichaam, zodat wij de
wereld te rijk zijn, en zo vervuld worden van de hemel en Zijn heerlijkheid, dat wij in de
Geest handklappen en Gode lofzingen met vrolijk gejuich.
Zulk een waarheid, zo'n troostwoord, dat meer behelst dan alle koninkrijken van de wereld
met al hun macht en heerlijkheid bevatten kunnen, heb ik u, mijn Geliefden, in dit
morgenuur mee te delen.
Tekst: PSALM 149:4b.
"Hij helpt de ellendigen heerlijk!"
Volgens de Lutherse Bijbelvertaling.
In onze Statenvertaling staat: "Hij zal de zachtmoedigen versieren met heil."
Een dierbaar woord!
I.
Wat zijn ellendigen?
II.
Welke God hebben zij?
III.
Welke bevindingen hebben zij?
I.
Wat zijn ellendigen?
Zijn dat alle mensen, hoofd voor hoofd, die in ellende en druk zich bevinden? O, het blijft
een eeuwige waarheid: God is groot! Ja, Hij is een groot Koning! Hij slaat alle Zijn
schepselen gade met een wondervolle zorgvuldigheid, en het aardrijk is vol van Zijn
goedertierenheid; Hij laat regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen, over allen laat
Hij Zijn zon opgaan, en Hij is iedere morgen de Eerste, geeft aan allen spijs te Zijner tijd,
en verzadigt al wat er leeft.
284
Maar onze Psalmist heeft nu andere ellendigen op het oog. Onze Psalmist is zelf een
ellendige geweest, die daarna geleerd heeft te roemen en te juichen. En die hij hier
"ellendigen" noemt, die noemt hij ook "des Heeren volk", die noemt hij ook "heiligen."
Wonderspreuken zijn toch alle die spreuken van de Heilige Geest! Geen mens kan er uit
wijs worden, hoe het met de waarheid van deze spreuken gelegen is, tenzij hij het zelf heeft
ondervonden en ondervindt, hoe dat die alle nochtans waarheid zijn. Des Heeren volk, Zijn
heiligen, zijn dat ellendigen? Kunnen dan ellendigen, des Heeren volk, ja, kunnen dat
heiligen zijn? Volgens het verstand niet, volgens de waarheid wel. Wij zullen het u
duidelijk maken.
Wat betekent Hij, Die ter Rechterhand des Vaders zit, in deze wereld? Ik zeg Hij, Die ter
Rechterhand des Vaders zit? Want hoewel de wereld ook een afgod heeft, die zij Jezus
noemt, zo heeft de wereld toch slechts een Jezus, die niet helpen kan, een Jezus, die noch
rust, noch gerechtigheid schenkt. Immers mag Hij hier niets te zeggen hebben, Hij, de
Koning des hemels en der aarde. Hij is hier als een onbekende God. En Zijn Woord, ja, wat
heeft dat Woord hier in de wereld te betekenen? Wie geeft niet liever alles prijs, om door
tovermiddelen gered te worden?
Intussen zijn er enigen, die uit de wereld gekocht zijn, die Hem belijden. Zij belijden Zijn
Woord; en zo schaamt ook Hij Zich hunner niet; belijdt ook hen. Hij noemt hen Zijn volk,
Zijn heiligen, in welke geen bedrog is, Zijn geliefden, die Hij Zich heeft uitverkoren, Zijn
duive, Zijn enige. En nu, zoals Hij is, zo zijn ook zij in deze wereld.
Waartoe zijn zij in deze wereld? Om de deugden te verkondigen Desgenen, Die hen uit de
duisternis heeft geroepen tot Zijn wonderbaar licht. (1 Petrus 2: 9.) Wat zijn dat voor
deugden? Het is de ganse macht Gods. De macht, waarmee Hij alles heeft weten te
herstellen, wat verdorven, wat verloren en te gronde gegaan was, dat heeft weten te
herstellen in de Gezalfde tot Hemzelf. De macht, waarmee Hij hen uit de dwingelandij van
de duivel, de dood en de zonde heeft weten uit te rukken. De macht, waarmee Hij te Zijner
tijd een mens weet om te keren, zodat hij van een kind des satans een kind der
gehoorzaamheid wordt, van een vervolger een belijder, van een vijand een die de Naam des
Heeren aanroept. De macht, waarmee Hij over alle afgronden heen draagt en onze voeten
op de rotssteen Zijns heils stelt. Het is die macht, waarmee Hij in een zwak aarden vat
werkt, dat het gesteld wordt als een vat tot Zijn eer. Die macht, waarmee Hij als de Laatste
285
in het strijdperk blijft, elke vijand overwinnende en de moede strijder binnenleidende in het
paleis van Zijn overwinning, opdat hij zich eeuwig verheuge!
Gods macht, waarheid en trouw, gerechtigheid en goedertierenheid, lankmoedigheid en
liefde, wijsheid en sterkte, dat verkondigen zij, die des Heeren zijn. En wat moet in de
wereld gelden? Gods genade of eigen werk? De belofte van datgene, wat God uit vrije
genade gegeven heeft, of menselijke deugd? Christus en Zijn heil, of eigen gerechtigheid?
Heilige Geest of eigen wijsheid? Wat God doet, of wat de mens door middelen tot stand
heeft gebracht?
Zo kan dan een eeuwige strijd hier in dit leven niet achterwege blijven (Psalm 120: 7); een
harde, bloedige kamp tussen waarheid en leugen, tussen rein Evangelie en zelfmisleiding,
tussen waarheid van Gods beloften en bedrog van het vleselijk verstand, dat zich aan het
zichtbare vasthoudt en van een geloof aan onzichtbare dingen nooit iets begrijpt. (1 Kor.
2:14.) "Allen, die Godzaliglijk willen leven in Christus Jezus, die zullen vervolgd worden",
zo spreekt een Apostel. (2 Tim. 3:12.)
Daarom is dat een belangrijke reden, waarom Gods heiligen ellendigen zijn. Want immers
zij dragen iets in zich om, dat de licht schuwende wereld gloeiend haat.
Wat dragen zij in zich om? Datgene, wat God beloofd heeft: "Ik zal in hen zijn en in hen
wonen, en Ik wil hun God zijn, en zij zullen Mijn volk zijn, mijn zonen en dochteren!" Van
die God getuigen zij dus in de wereld; en wat getuigen zij van Hem? Wat verkonden zij?
Dit: "Een arme zondaar en een rijke God!" Dit: "God doet het alleen." Hoe? Hij doet het!
Hij heeft het gedaan; alles, alles is in orde. De mens schiet er bij over! Met het vlees is het
uit; uit is het met alle doen, werk, gerechtigheid, wijsheid en deugd van de mens. Al het
streven van vlees, om met werken tot God te naderen, is afgodendienst van begin af aan.
God alleen is goed, en God is "weldadig". En dat is Zijn genade, dat, daar het nu bij de
mens, hij mag vroom of goddeloos heten, geheel uit is met de Wet, Hij nu voorts in
Christus Jezus al degenen die geloven in gerechtigheid gesteld heeft en ook in
gerechtigheid stelt en houdt in Christus, naar Zijn macht en trouw.
Bovendien zijn zij geheel raadselachtige lieden in hun boodschap en hun getuigenis. Zij
kleden de mens geheel naakt uit en zeggen hem juist dan, dat hij gekleed is. Zij laten geen
enkel goed werk of eigen lof bij de mens overblijven, maar verbreken dit dadelijk, waar zij
het immer ontwaren; en zeggen hem, dat hij daar te midden van zijn verbroken stukken op
eens vol goede werken kan zijn.
286
Zo'n getuigenis behaagt aan de boze wereld niet! Wat? Niets te moeten zijn? Niets te
moeten doen? Niets te kunnen doen? Dat is toch al te overdreven. Wilde men Evangelie en
Wet, genade en werk, woord en kracht zo wat door elkaar mengen, of eerst genade en dan
werk prediken, dan was het nog aan te nemen. Of eerst gerechtigheid en daarna heiligheid,
volgens het goeddunken van de wereld: komt het heden niet, dan komt het wel morgen, ja,
dan zou het nog kunnen gaan. Maar al wat van de mens komt af te snijden, en alleen enkel
genade, genade en wederom genade te handhaven; altijd maar te getuigen: "wat God doet,
dat is wel gedaan; heb God, dan hebt u in Hem alles; erken de genadige God, erken de
genade in Jezus Christus, en u hebt de gemeenschap des Heiligen Geestes"; aldus aan de
zonde van het ongeloof en aan de zelfhandhaving de oorlog te verklaren, aldus de banieren
des heils omhoog te heffen, hoe kan dat aan een wereld behagen, die toch niet anders dan
haar eigen heiland zijn wil?
Zo moeten dan de heiligen Gods, als van oudsher, daarop voorbereid zijn, dat zij in deze
wereld verdrukking te lijden hebben. Want de wereld wil haar werken voor vrome en
louter Gode behagelijke werken aangezien hebben, maar gevoelt zich door het getuigenis
van de rechtvaardige gepijnigd en veroordeeld, en zo vermoordt en pijnigt zij wederom de
rechtvaardige, waar immer zij dat kan, zoals ook de Apostel getuigd heeft: "Wij zijn als
schapen ter slachting en worden om Uwentwil den gansen dag gedood. In dit opzicht nu
moet een ieder, die zich aan het Woord der gerechtigheid houdt, zich laten welgevallen,
een ellendige te zijn. (2. Tim. 2:3; 1 Petrus 4:12.)
Zo zijn de heiligen des Heeren ellendigen vanwege het zichtbare. Maar nu komen
bovendien de onzichtbare machten, die hen tot ellendigen maken. De duivel kan degene
niet onaangevochten laten, die alleen op Gods genade hopen, die zich aan Zijn beloften
vasthouden, die lust hebben in Gods heiligheid en waarheid, en die Zijn gerechtigheid
kennen als hun bedekking, de Heere alleen als hun Schild en hun Loon zeer groot. Daarom
legt hij hun elk ogenblik wat in de weg, opdat zij er over zullen struikelen en vallen, of dat
zij volstrekt niet meer vooruit kunnen komen en bevreesd blijven staan. Daarop heeft hij
het toegelegd, dat zij het geloof laten varen en naar werken en middelen grijpen, die toch
altijd bij hen moeten mislukken. Bovendien heeft hij al het zichtbare in zijn hand, om hen
te verlokken en te verleiden, opdat zij zich aan eigen lust overgeven in plaats van aan de
gerechtigheid; houdt hun dan oude en nieuw zonden voor, dompelt er hen tot over de oren
in, en heeft hij zo een tijdlang met hen zijn spel gedreven, dan lacht hij hen geducht uit, en
fluistert hun toe: "U bent verdoemd. Waar bent u met uw geloof, waar met uw betuigingen,
287
gij ellendige! Een mooie heilige bent u! Zegen God en sterf! Is dat nu Christus! Is dat nu
genade, die heerst? Is dat gerechtigheid?"
En zo maakt hij van alle goede en lieflijke woorden Gods stenen om de nochtans
rechtvaardige daarmee te stenigen, zodat hij voor dood wordt opgenomen, als God hem
opneemt.
Of een mens zich in zulke toestanden als een ellendige kent, als een ten hemel zuchtende
ellendige, dat weet hij, die echter Gods gebod meer acht dan al zulke duivelskwelling.
Wat heeft hij, die zich op het Woord Gods verlaat, anders dan het Woord des geloofs? Kan
men zich daarmee er doorslaan? Ja, waarom niet? Maar slaat men zich daarmee er door?
Slaat men zich daarmee er door, als alles er op uit is, om de Geest uit te blussen? Kan men
het zwaard des Heeren, dat tweesnijdende zwaard van Zijn Woord in eigen hand voeren,
zonder mismoedig te worden over alle de tegenpartijders?
De vijanden van de mens zullen zijn eigen huisgenoten zijn. Wie heeft niet op de waarheid
van Christus aan te merken? Voor wie ziet zij er niet gevaarlijk uit? Had men alleen met de
wereld in een ruimere zin te worstelen, hoe spoedig zou men daarmee klaar zijn. Maar met
de kinderen des huizes moet men twisten, die willen ook de gerechtigheid niet begrijpen,
hun afgoden niet begraven aan de voet van het kruis van Christus, en willen nog veel
minder met Hem begraven zijn, om Gode te leven. Zij willen wel, dat hun van Christus'
dood gepredikt wordt, maar niet van Zijn opstanding. Zij willen zich liever langzamerhand
onder hun heiligdoen begraven en langzamerhand in geleende kracht opstaan. Zij willen de
genade niet geheel, maar half genade en half wat zij zelf zijn moeten. Zo is dan de vrucht
des Geestes niet aanwezig.
Daarom van alle kant vijandschap, miskenning, boosheid, en de duivel sticht er bovendien
nog allerlei sekten en scheidingen bij, en zij, die het nog het beste menen, zitten vol van
eigen werken, en denken terdege goed toegerust te zijn.
Slaat men zich daar nu doorheen met het Woord des geloofs, of legt men zich daar met Elia
neer onder de boom, zeggende: "Het is genoeg, laat mij sterven"? Wie het kent, die weet
het; als ellendigen roepen zij tot God, die heerlijke getuigen Gods!
Wat heeft hij, die staat op de vervulling van Gods waarheid anders dan de beloften Gods?
Ja en amen zijn zij alle in Christus Jezus! Als zij waar zijn, dan moeten zij alle vervuld
worden, ook voor dit leven. Maar daar zitten wij nu juist op vast. Men verwacht verlossing,
288
en er komt benauwdheid op benauwdheid; men verwacht leven, en ziet, de dood is daar;
men verwacht opgenomen te worden, en men wordt uitgestoten; men verwacht vrede, en er
komt oorlog; eer verwacht men, en men oogst smaadheid; nu zal het komen, zo meent men,
en juist nu blijft het weg; men hoopt op rust, en men vindt kruis op kruis, droefheid op
droefheid tot zijn legerstede; o hoe hard ligt men daarop, en iedere morgen is de plaag weer
nieuw. Men heeft veel gebeden, en God schijnt niet alleen doof te zijn voor elke klacht,
maar zelfs schijnt God juist het tegendeel te doen van wat men gebeden heeft, ja, Hij doet
het tegenovergestelde. Daar staan nu toch al de beloften en... ondertussen valt het huis
omver, zolder en kelder worden leeg, de schoenen verslijten, de zondagse kleren worden
kaal, ternauwernood is er nog iets voor de middagpot, de beurs is leeg. Wie zal ons wat te
eten geven in deze woestijn? Wie ons kleden? En dan komen er bovendien nog zeven
ongelukken en duizend zorgen bij, zelfs ziekte en dood kan men niet meer buiten houden.
Leeft dan de oude God nog, of is Hij dood? Is Zijn Woord waarachtig of is het een
sprookje? Waarom stelt Hij Zich tegen mij als een beer? Waarom toornt Hij zo tegen mij?
(Klaagl. 3:1-19.) En de vijanden, zij drijven hun spel door, en zelf kennen zij geen nood!
Dat zijn zo enige staaltjes uit de bevinding, hoe het met de heiligen Gods hier gaat, enkele
staaltjes, waaruit men zien kan, wat voor ellendigen het zijn, waarvan onze Psalm spreekt.
II.
Zien wij nu vervolgens, hoedanig een God zij hebben.
De ellendigen, waarvan onze Psalm spreekt, hebben een God, Die helpt. Dat hebben velen
van ons ondervonden. En wie het nog niet ondervonden heeft, maar evenwel lust heeft, om
met ons de Heere alleen het loflied te zingen en de smaadheid van Christus op zich te
nemen, het kruis van Christus op zich te nemen en niet eigen eer te zoeken, noch eigen wil
door te drijven, afstand te doen van eigen werk, verdienste en braafheid, en zich onder de
gehoorzaamheid des geloofs te begeven, die zal ook de waarheid ondervinden van wat er
geschreven staat: "Vele zijn de tegenspoeden des rechtvaardigen, maar uit alle die redt hem
de Heere Hij bewaart alle Zijn beenderen, niet één daarvan wordt gebroken." (Psalm
34:20,21). En: "De Heere zal genade en eer geven, Hij zal het goede niet onthouden
dengenen, die in oprechtheid wandelen" (Psalm 84: 1, 2).
Wij hebben een God, Die helpt; en dat Hij helpt, dat doet Hij vanwege de ganse
heerlijkheid van Zijn Naam. Hoe is dan Zijn Naam? Zijn Naam is zeer wonderlijk: olie
voor het verbrijzeld gebeente, zalf voor de verwonden, wijn voor de bedroefden van hart,
289
vlees voor de uitgeteerden, bloed voor de levenlozen. Hij helpt immers, en Hij heeft
alreeds geholpen; Hij behoeft slechts Zijn verlossing te gebieden, dat zij kome. Hij heeft
een gebod laten uitgaan, waar alles wat in de hemel en op de aarde is zich naar keren,
wenden en bewegen moet, een gebod, waarvoor de hele hel siddert, het gebod van het
eeuwige leven, eeuwige zaligheid en eeuwige zegeningen voor alle de ellendigen, over wie
Zijn Naam is aangeroepen. De God en Vader van onze Heere Jezus Christus, dat is de God
der ellendigen. En zoals Hij de God en Vader van onze Heere Jezus Christus is, zo zal Hij
in Hem wel blijven de God en Vader dergenen, die Hem als zodanig aanroepen. Een vader
kan zijn zoon, die zijn wil doet, niet verlaten, hij kan het kind, waarin zijn naam is, niet
overgeven.
Ter Rechterhand des Vaders zit Eén, Die gezegd heeft: "Mij is gegeven alle macht in
hemel en op aarde", en: "Ziet, Ik ben met ulieden alle de dagen." Heeft Hij ons niet tot Zijn
eigendom gekocht met Zijn dierbaar bloed? Heeft Hij de duivel de vangst niet ontnomen?
Is Hij niet opgevaren boven alle hemelen? Heeft Hij de gevangenis niet gevankelijk
gevoerd? Alle werken van de duivel heeft Hij verbroken, al het zich verzetten tegen Zijn
Rijk en Zijn regering heeft Hij bij voorbaat te niet gemaakt. Hij heeft de wereld
overwonnen, Hij heeft alle zonden gedragen, en Hij ontfermt Zich met een eeuwige
ontferming! Hij zendt Zijn Geest neer, en onderwijst als een getrouw Profeet. Hij treedt
voor ons in met de arbeid van Zijn ziel als een barmhartig Hogepriester, en Hij regeert met
genade als een vriendelijk Koning. Dat is, voorwaar, een enig Heere, Die Zijn volk heeft
weten zalig te maken van hun zonden, en Die hen weet te zalven met de zalf, waarmee Hij
gezalfd werd op de dag van Zijn kroning.
Tegen Hem nu en tegen Zijn Vader, tegen Zijn Naam, rijk en wil, raast en woedt de
wereld, die in het Boze ligt, met haar macht, verstand, wijsheid, deugd, vaardigheid en
gerechtigheid; zij wil het in eigen hand hebben. Zij wil het zelf kunnen bepalen, zelf het
kunnen bewerken en toebereiden. Zij verzint daartoe een naam als Zijn Naam, een
evangelie naar Zijn Evangelie, een geest naar Zijn Geest, een liefde naar Zijn liefde,
evenals de valse munters doen. Maar tegen de waarachtige Heiland en Zijn heil is zij een
en al vijandig, en tegen de Zijnen bars en vinnig, en zij met hun Heer moeten de poort uit,
ja, kon het zijn, mogen zij zelfs ook in de woestijn geen rust hebben.
Maar zoals de God en Vader van onze Heere Jezus Christus zo'n buitengewoon
welbehagen heeft aan Zijn heilig Kind Jezus, zo heeft Hij ook een buitengewoon
welbehagen aan allen, die Hem als Vader, als God, als Die alles in Zijn hand heeft
290
bekennen, die Jezus als Heer en de genade als de heerschappijvoerende belijden, en die de
overleggingen en alle hoogte, die zich verheft tegen de kennis van God, terneer werpen, en
alle gedachte gevangen leiden tot de gehoorzaamheid van Christus (2 Kor. 10:5.)
Zo staat dan de zaak van alle ellendigen, die zich voor het dierbaar Evangelie van Christus
verklaard hebben, alleszins goed in de hemel. Een Vader in de hemel, Die hen eeuwig
gezegend heeft in Christus Jezus, vermag toch veel meer dan de duivel in de hel, die hen
verslinden wil. Bij een God, die alle hun zonden achter Zijn rug heeft geworpen, kan toch
niemand een beschuldiging tegen deze inbrengen. Wat baat het de wereld, om dezulken te
verdoemen, voor wie Christus gestorven en opgewekt is, ja die Hij reeds tot eer gebracht
heeft en ook wonderlijk zeker tot eer zal weten te brengen? Wat baat het, of alle machten
der duisternis er op uit zijn, om het laatste vonkje van alle hoop uit te doven? Er is een
liefde in hun harten uitgestort door de hun gegeven Geest; een liefde, die zich, zij het dan
ook met een jammerkreet tot God, lucht geeft en met een "evenwel", een "nochtans" tot
Hem doorbreekt, met een "mijn, mijn" zich aan Hem vastklemt, ook al is er geen vrucht
aan de wijnstok en geen rund meer in de stallingen. (Hab. 3:17, 18)
Alle ellendigen, o, zij zijn reeds geholpen! Wij behoeven de Bijbel slechts op te slaan, daar
staat het geschreven; daar staat het geschreven ook ten aanzien van datgene, wat wij juist in
onze bijzondere omstandigheden bij het getuigen van de genade ervaren. Wie gedoopt is in
de Naam des Vaders, des Vaders daarboven, die is toch waarlijk een koningskind, en heeft
een goede erfenis te wachten. Wie gedoopt is in de Naam des Zoons, wat zal het hem
deren, of ook alle duivelen hem toefluisteren: "U bent geen kind", de Zoon zal hen, die op
Zijn Naam staan, wel uit de muil van de duivel, uit de gevangenis van zonden, uit de kerker
van de dood weten op te eisen. En wie gedoopt is in de Naam des Heiligen Geestes, bij
hem zal de Heilige Geest het wel weten vol te houden, dat in het geheel geen vlek aan hem
is; maar dat hij, hoewel in zonden ontvangen en geboren, hoewel aan allerlei ellende
onderworpen, hoewel een verdoemenswaardig schepsel, nochtans in Christus geheiligd is.
Hij zal hen weten te handhaven als leden van Zijn Gemeente, been van Christus' been,
vlees van des Heeren vlees; ook zal Hij als een goede en trouwe Peet hen in zo'n reine
Evangelieleer naar Zijn vermogen onderwijzen, en hen daarbij laten volharden tot aan hun
zalig einde.
Hoe liefelijk, hoe heerlijk, hoe waar, hoe waarachtig!
291
Maar, maar, wees geen dweper, want dan kunt u alles geloven, ja u laten verbranden voor
uw lieve eer, u tegelijk in allerlei ongerechtigheid wentelen als het zwijn, en bij al het
martelaarschap toch geheel vet, ja vrolijk blijven; maar wees nuchter in het geloof en dan
… voorwaarts, als het er op aankomt!
Het gaat de ellendigen, die op Gods barmhartigheid en waarheid in oprechtheid hopen, niet
om zichzelf, om hun lust, wil of hun genoegen, maar het gaat er bij hen om, dat Gods
Woord, dat Zijn beloften bij hen vervuld mogen zijn. Is het dan alles onvoorwaardelijk
waar, wat Gods Woord zegt? Wel, waarom niet? De getuigenissen zijn immers alle
aanwezig. Maar in de werkelijkheid, wanneer allerhande nood, verdrukking, kruis en
aanvechting gekomen is? "Er staat geschreven", maar wat ziet men, wat ondervindt men?
Het mag gisteren waar geweest zijn, maar ik kan mij nu daarmee niet helpen; oude zonden
zijn daar, nieuw nood is daar, waar is de gerechtigheid? Waar is de vroegere hulp? Waar de
vorige genade? Heeft God dan ganselijk vergeten genadig te zijn? Heeft Hij Zijn hart voor
altoos voor mij toegesloten! (Psalm 77: 8-10.)
Ziet, als de hulp daar is, dan kan men geloven, en ach, hoe geloven! "Manna?" Zeiden de
Israëlieten, toen zij het brood uit de hemel ontvingen (Exod. 16:15), "Manna?" Dat wil
zeggen: "wat is dat?" Maar men wordt aan het manna gewoon, en morgen weer een nieuw
storm, en de schoonste bloemen en de prachtigste bomen, zij liggen alle terneer. "Rachel
wil zich niet laten troosten, want het is gedaan met haar kinderen."
Daar helpt nu God! Maar ja, Hij helpt, en men beseft, dat men geen papieren god, maar een
levend, trouw, genadig God in de hemel heeft. Hij prikkelt de ellendigen met Zijn Woord,
Hij bestraft hen door Zijn Geest, opdat, waar nu duisternis de aardbodem bedekt, zij tot
Hem zich opmaken, Zijn Woord opnieuw in de hand nemen; de benauwdheid, waarin zij
zijn, dringt hen. Zij hebben de belofte voor zich, en daar worden zij nu wonderlijk
welsprekende advocaten voor Gods Woord en waarheid, en houden Hem voor, wat Hij
beloofd heeft, wat Hij gedaan heeft en wat Hij doen kan.
Wij kennen het gebed van Jakob, de worstelaar met God en mensen: "O God mijns vaders
Abraham en God mijns vaders Izak, o Heere, Die tot mij gezegd hebt: Ik zal wel bij u
doen! ik ben geringer dan al deze weldadigheden en dan al deze trouw, die Gij aan Uwen
knecht gedaan hebt. Ruk mij toch uit mijns broeders hand, uit Ezau's hand, want ik vrees
hem, dat hij niet misschien kome en mij sla, de moeder met de zonen!" (Gen. 32:9-11.)
292
Wonderlijk, wonderlijk! De beloften Gods te kennen, ondervonden te hebben, hoe Hij
gezegend heeft, en dan te zeggen: "Ik vrees voor déze, ik vrees voor die!" Dit verdiende
toch wel een buitengewone bestraffing. Nee, waarlijk niet. Maar dát verdient een
buitengewone bestraffing, dat men het geloof voorstelt, als ging het met pauken en
trompetten op de vijand af, en dat men zegt: "Ik ben niet bevreesd", en reeds bij het eerste
schot wijkt men terug. God zal zodanigen nooit barmhartig zijn, zolang zij bij zulke
grootspraak volharden.
Daarin echter toont God, welk een God de ellendigen in Hem hebben, wanneer zij hun hele
hart voor Hem uitstorten, dat zij het Hem klagen en het Hem niet verbergen dat zij zo
geheel vol zonden en dwaasheden zijn, in welke nood en welke ellende zij zich bevinden,
hoe zij in het geheel niet verder kunnen, hoe zij bevreesd zijn, en hoe er volstrekt niets in
hen is, om zich op Zijn getrouw en beproefd Woord te verlaten. Want Hij betoont Zich
alsdan als een barmhartige, genadige, trouw Ontfermer, en Hij maakt het alles goed en
heerlijk op Zijn tijd. Zo'n God is de God der ellendigen!
III.
Welke bevindingen hebben zij?
En wat doet Hij aan hen? Wat ondervinden Zijn ellendigen? Hoe helpt Hij hen! Hij helpt
de ellendigen heerlijk! Zegt onze Psalmist. Daarop zegt de ganse Gemeente Gods, zeggen
allen, die nabij en die verre zijn en die Zijn Naam aanroepen: "Amen." Ja, Hij doet wat zij,
die God vrezen, begeren, en hoort hun geroep en helpt hen; en wat de goddelozen graag
wilden, dat is te niet gedaan.
Dat kostelijk woord "heerlijk", wij zullen het wat uitbreiden. Maar wie kan de donder Zijn
mogendheid verhalen, wie Zijn sterkte, wie de wonderen, die Hij doet bij het zaad
Abrahams, bij de kinderen Jakobs, Zijn uitverkorenen? Om de waarheid van Zijn Woord
hebben zij Hem aangeroepen, en om de waarheid van Zijn Woord, om de heerlijkheid van
Zijn grote Naam versiert Hij hen met Zijn heil. Wie heeft een weerloos en hulpeloos kind
gezien, dat in een hoek ligt en schreit, en wie heeft daarbij de vader gezien, die toeschoot,
het kind opnam, het aan zijn hart drukt, zijn tranen afdroogt en het kind overlaadt met
kussen, dat het zo vrolijk wordt, als ooit tevoren, en het des te teerder tegen zijn vader
aanleunt? Dat is heerlijk; en zo doet God!
Al mag het zijn, dat het lang duurt; al mag het zijn, dat het eerst alles in de dood gaat; al
mag het zijn, dat het de schijn heeft, alsof God Zich niet aan Zijn Woord hield, alsof Hij
293
geen acht sloeg op het vrijmoedig belijden van Zijn genade en het vasthouden aan wat Hij
dengenen doet, die op Hem wachten; al mag het zijn, dat het alles gelogen schijnt te zijn,
zodat het tegenovergestelde gezien wordt en anders niets: zoals God begonnen is, zo zal
Hij ook wel als "de Laatste over het stof opstaan"; en daarvoor is Zijn ganse heerlijke
Naam Borg, dat Zijn ellendigen Hem, hun Heiland, met eigen ogen zullen aanschouwen.
(Job 19: 25-27.)
Hoe heeft Hij het voor Zijn ellendigen reeds bereid, toen zij nog niet aanwezig waren? Uit
eigen, vrijwillige liefde, door eigen barmhartigheid met ons bewogen, toen wij in schuld
voor Hem verloren lagen, aan de straf der ongehoorzaamheid overgegeven, heeft Hij onze
schuld van ons genomen, de straf gedragen, een eeuwige gerechtigheid aangebracht, alles,
alles voor ons weer hersteld, en er ons in gezet, ingezet in een eeuwige volheid,
opgenomen in het alles overwinnende van Zijn liefde, zoals geschreven staat: "God was in
Christus, een wereld met Zichzelf verzoenende, en rekende haar zonden haar niet toe." (2
Kor. 5:19.)
Wat heeft Hij niet voor ons gedaan, om ons Zijn grote liefde te betonen, ons, Zijn vijanden,
die niets van Hem wilden weten, die Hem ook in het geheel niet kenden, ja die meenden,
dat Hij niet God was! Was dat niet heerlijk, zoals Hij daar heeft geholpen? En waren wij
daar geen ellendigen?
En er kwam een tijd, en gedaan was het met de vreugde van de wereld, en een nameloos
gevoel: "ik ben verloren" overweldigde de ziel, en er was een zoeken naar rust, naar vrede,
naar gerechtigheid; een tijd, waarin men niets zag dan zonde en verdoemenis, waarin men
niets gewaar werd wat een mens is, als hij tot bewustzijn van zijn goddeloosheid komt; en
ziedaar, het licht ging op en gerechtigheid van de God aller genade! Hoe werd men daar
geholpen en waren wij daar niet heerlijk?
En er kwam wederom een tijd, en de steunsels braken af, en de heiligheid werd tot
onreinheid, en de zonde steeds zondiger, en men werd in plaats van bekeerd verkeerd, in
plaats van wedergeboren verloren, in plaats van uitverkoren uitgeworpen; zo was men
vroeger nooit geweest; evenwel men wil toch voort, en nochtans kan men niet; men drijft
het tot het uiterste, om het leven in eigen hand vast te houden; men drijft het tot het
uiterste, om zich van de zonde los te geloven, en de zonde drijft het tot het uiterste, zodat
men niet meer geloven kan. Maar op dat ogenblik blijkt het: Hij helpt de ellendigen, Hij, de
294
God van alle barmhartigheid, dat zij van nu en voortaan weten, wat "om niet" betekent, en
wat het zeggen wil: Het Woord is vlees geworden. Is Zijn hulp daar niet heerlijk?
Ja, de Heere bekleedt de Zijnen met Zijn heil als met een sieraad; gelijk een zoon of een
dochter des huizes op hun geboortefeest zich versierd zien met allerlei geschenken van
vader en vriend. (Jes. 61: 10; 66:13.)
Heerlijk zelfs is Zijn schijnbaar dralen met de hulp, want hoe donkerder de nacht, hoe
helderder de morgen, de morgen van Zijn redding. Gods weg is en was altijd door diepe
wateren; altijd heeft men gezien en zal men zien het tegendeel van al Zijn beloften. Slechts
door de dood heen is altijd het leven gekomen. Zijn belofte staat vast: maar wil Hij
vruchtbaar maken, zo moet het onvruchtbaar zijn. Het is om te lachen, wanneer Hij met
Zijn belofte komt, want dan is er immers volstrekt niets aanwezig, wat ook maar met enige
waarschijnlijkheid zou doen vermoeden, dat komen kan hetgeen Hij belooft. Maar daarin
heeft God nu juist Zijn welbehagen, om in Izak, in het lachen, het zaad te noemen. Want
hoe kunnen Zijn ellendigen zo zonderling lachen, wanneer Zijn Woord komt! Zoals God
Zijn ellendigen heerlijk helpt, zo gaat Hij daarin altijd dezelfde weg: Hij roept de dingen,
die niet zijn, alsof zij waren.
Hoe heerlijk helpt Hij ook uit alle moeilijkheden en noden! Hoe vele verkeerde wegen
worden niet ingeslagen, waarop Zijn ellendigen zichzelf aftobben, menende, dat van daar
de hulp en het heil voor hen zou komen. Maar Hij, de Kenner der harten, weet, hoe zij het
doen, en werpt hen niet weg, laat hen ook op zulke wegen niet omkomen, maar rukt er hen
overal heerlijk uit. Zo worden zij op alle wegen tot zondaren, en zien het heil alleen in
Hem.
Er is hier geen einde aan al de ellende van het lichaam en het leven. Spijs en drank,
schoenen en kleren, huis en hof, vrouw en kinderen, gezondheid en vrede, dat zijn allemaal
weldaden, die Hij in Christus beloofd heeft, zodat het de mens, die daarop staat, wél moet
gaan; maar is er dan nu altijd geld? Zijn er altijd kleren en schoenen? Heeft men altijd een
huis, waarin men kan wonen of blijven wonen? Komt het heirleger van ziekten nooit op
hem af? Mag hij dan altijd goede dienstboden en vreedzame lieden om zich heen hebben?
Daar zeg ik nogmaals: God geve het en helpe in alle deze dingen; maar nochtans: Hij helpt
Zijn ellendigen heerlijk! Zo zal Hij het dan wel te voorschijn roepen, wat zij nodig hebben,
295
wanneer zij op Zijn waarheid, de waarheid van Zijn beloften blijven staan, en ook van
ganser harte handel en wandel daarnaar ingericht hebben. Verrassend is de Heere met Zijn
heil, en Hij hoort het gebed, en men mag Hem om alles vragen, ja al is het ook om een
speld en om de geringste behoeften van het lichaam en de maag.
Wat echter onze Psalmist wel op het hoogste roemt, dat zal ook wel boven alles op het
hoogste te roemen zijn aan onze God. Dat is de wijze waarop Hij de ellendigen heerlijk
helpt, namelijk de overwinning van het Evangelie van de genade Gods, de overwinning
van het Woord van Christus, van het getuigenis, wat de God aller barmhartigheid hun in de
mond gelegd heeft. Het is hetgeen de Psalmist in Vers 5 zegt: "Dat Zijn gunstgenoten van
vreugde opspringen, om die eer; dat zij juichen op hun legers." Want dat is de uitwerking
van het Woord, dat, wanneer het komt, Zijn heiligen rust hebben, terwijl de tegenstanders
met al hun plannen en met al hun drijven dan te niet gemaakt worden. Als dan de heiligen
op hun legers God prijzen vanwege Zijn waarheid, macht en trouw, dan zijn de anderen
overhoop geworpen en weten in het geheel niet, hoe zij hun zaak voor gehele ondergang
zullen beveiligen. De ellendigen verhogen God, en de tegenstanders hun afgoden; maar het
getuigenis van de genade en van de gerechtigheid Gods in de mond van de ellendigen is
iets onoverwinlijks. Dat is het, wat de Psalmist Vs. 6-9 zegt: "Er zal zijn een tweesnijdend
zwaard in hun hand, om wraak te doen over de heidenen en bestraffingen over de volken,
om hun koningen te binden met ketenen en hun achtbaren met ijzeren boeien, om het
beschreven recht over hen te doen."
Want daar wordt niet gesproken van uiterlijk krijgvoeren, maar van een strijd, waarbij de
heiligen Gods ware ellendigen en armen zijn, die de onderste weg moeten gaan, en het
schijnt, dat hun getuigenis weggestorven is en zijzelf onder de doden begraven zijn. Maar
nee, terwijl hun geroep tot God opklimt, maakt Hij het Woord, waarvan zij getuigen, tot
zo'n zwaard; daar moet Zijn waarheid, het Woord van Christus, moge het ook slechts een
beekje schijnen bij de geweldige Rijnstroom, nochtans zo'n loop hebben, al is het ook in
het verborgene, dat het de zege behaalt over alle stelsels van menselijke wijsheid en van
schranderheid van het vlees, dat het al de wijzen en geleerden van de wereld overhoop
werpt, dat al hun arbeid verloren en vergeefse moeite is geweest; en de machtigen en
geweldhebbers hebben een einde met hun raadslagen, zoals de Heere tot de Zijnen
gesproken heeft: "Wat gij op aarde binden zult, dat zal in de hemel gebonden zijn!" En hoe
de Heere nu daartoe heerlijk helpt, dat zegt de Psalmist aan het slot van zijn loflied: "Dit
zal de heerlijkheid van alle Zijn gunstgenoten zijn!" Want Hij geeft Zijn ellendigen genade
296
en eer, zoals er ook van de Heere geschreven staat: "Hij nam toe in genade bij God en bij
de mensen" (Luc.2:52.); en van Zijn Gemeente: "Zij prezen God met verheuging en
eenvoudigheid des harten en hadden genade bij het ganse volk." (Hand. 2:46, 47.) Dat is de
keerzijde van de smaad van Christus! Zo heerlijk helpt de Heere!
Ik kan mijn rede niet besluiten zonder een woord er bij te voegen van vermaning en
vertroosting.
Er is allerlei ellende, die een mens zichzelf berokkent, doordat hij geen acht geeft op zijn
zaken, doordat hij niet verstaat, wat gerechtigheid is, doordat hij muggen wil uitzijgen,
doordat hij Gode een dienst wil bewijzen, die Hij zo niet van ons geëist heeft, of doordat
hij onder het voorwendsel van bij de Heere te blijven, bijoogmerken heeft gehad, in het
kort: doordat de mens de vergankelijke dingen najaagt en niet de onvergankelijke.
Dezulken onder ons mogen wel bedenken, dat de ellendigen, waarvan onze Psalmist
spreekt, zodanigen zijn, die bij de waarheid Gods volharden, die daarop staan, dat Zijn
beloften bij hen vervuld mogen zijn, die staan op gerechtigheid, en dat de goede woorden
Gods ook voor dit leven waarheid mogen worden. Waar zij dan nu in hun geweten wel
overtuigd zijn, dat de zaak bij hen zo niet ligt, daar mogen zij tot zichzelf inkeren en zich
juist vanwege hun gedragingen als ellendigen in waarheid tot God keren en niet tot de
afgoden, dan zullen zij ondervinden, dat ook zij heerlijk zullen geholpen worden.
Er zijn velen onder ons, die zich van de ellende zeer gemakkelijk kunnen afmaken, zij
staan niet op Gods beloften, op gerechtigheid, daarom zijn zij noch koud, noch heet, slepen
de ellende met zich om en wiegen zich in slaap met dromen van verlossing en van Gods
barmhartigheid. Dat deze toch een blik in de Schrift wierpen, en zagen, of dan ooit iemand,
die in Zijn ellende tot de Heere heeft geroepen, in Zijn ellende is blijven liggen, of niet
God het gebed van al Zijn heiligen eindelijk heeft verhoord en hun Zijn hulp heerlijk heeft
doen toekomen! Dat moge hen tot jaloersheid verwekken, dat zij ook heengaan en God
aanroepen, dag en nacht, dan zullen ook zij ondervinden, hoe Hij Zijn ellendigen zo graag
en zo heerlijk helpt, al waren zij ook met Heman bedrukten geweest van hun jeugd af aan.
(Psalm 88: 16.) Want God heeft toch waarlijk een hart voor de ellende van Zijn schepsel,
en wie helpt er gelijk Hij?
297
Daarom houdt moed, die met allerlei ellende des lichaams en der ziel te kampen hebt! En
die gedrukt wordt door allerlei moeilijkheden, zorgen en noden, door allerlei zonden en
dwaasheden, terwijl het u om de gerechtigheid, om de beloften Gods te doen is, maar het
blijft nacht. Al zouden ook al de Filistijnen over u heen vallen, gij ellendige, geef het de
duivel niet gewonnen, dat u het geloof aan Gods genade, aan het dierbare Evangelie van
Zijn Zoon zou prijsgeven. Ja hebt u in het geheel niets meer, neem dan dit dode papier voor
u, houd u aan de schijnbaar dode letter, en er zal wel opening komen, zodat er van Boven
uit het hart Gods op u zal afdalen vrede, vreugde en genade, kleding en schoeisel, brood en
wijn, huis en hof, gezondheid en welstand, de Heilige Geest en allerlei volheid en
verzadiging uit de borsten van Gods heil, zodat u zult opspringen van enkel blijdschap en
heilig lachen van enkel zaligheid. Wees maar stil en wacht, en houd u vastgeklemd aan uw
Christus, zonder grond, waarop u zou kunnen staan, zonder handen, zonder voeten; want
Hij helpt Zijn ellendigen heerlijk!
O mijn Geliefden! laten wij ons het getuigenis van Christus niet schamen, laten wij blijven
staan op de waarheid Gods en op Zijn beloften. Alles moge op en weg zijn, maar de
waarachtige Getuige in de hemel, helpen kan Hij, heerlijk helpen. Maar liegen en een
ellendige in zijn hoop beschamen -, nee, dat kan, dat zal Hij niet. Alleen volhouden met
bidden en smeken; op het laatst zal het de oprechte toch gaan, zoals het Jozef ging: "Men
drukte Zijn voeten in de stok, zijn persoon kwam in de ijzers, tot de tijd toe, dat zijn woord
kwam, en de rede des Heeren hem heeft doorlouterd." (Psalm 105 18 en 19). Toen kwam
hij uit de kuil, en erfde de stoel der eer; en zoals Jakob, dat men tot Zijn God zeggen kan:
"Ik had niets meer dan deze staf, waarmee ik over de Jordaan ging, en nu ben ik tot twee
heiren geworden." (Gen. 32: 10.)
Hoeveel uurtjes in dit leven van angst, van nood, waarin men schier wanhoopt; hoeveel
uurtjes van hevige strijd, van worsteling met God; hoeveel uurtjes van zoete vrede, van
vorstelijke, koninklijke uitredding! En nu weet ik nog één uurtje, waarin Hij Zijn
ellendigen heerlijk helpt; Hij, de Heere, Die de sleutels der hel en des doods heeft. Dat
uurtje het is het laatste, daarin helpt God Zijn ellendigen nog op het allerheerlijkst; daarin,
Hij, de God en Vader van onze Heere rijk is over allen, die Hem aanroepen.
AMEN.
298
19. Romeinen 6:6a
Gehouden te Elberfeld 4 October 1846, 's voormiddags. Deze leerrede komt voor in het 4.
Twaalftal der eerste uitgave der "Twaalf Twaalftallen", zijnde aldaar No. 9; in de "Zwanzig
Predigten" is zij No. 14. - Des avonds preekte Ds. K. over Jesaja 11: 4-10
Tekst: ROMEINEN 6:6a.
"Wetende, dat onzen oude mens met Hem gekruisigd is."
Of, volgens Grieks: Wetende, dat onzen oude mens mede gekruisigd is."
"Wij weten, dat onze oude mens mede gekruisigd is." De Apostel Paulus spreekt hier van
"onze oude mens". Hij zegt, dat de mens " mede gekruisigd is", en beweert, dat wij zulks
"weten." Waarlijk een onderwerp van ernstige overweging, en dat te meer, omdat overal
denkbeelden daarover in zwang zijn, waarbij men zich over de waarachtige rust in God niet
verheugt; denkbeelden, volgens welke men zich onder de wet houdt, terwijl men onder
genade kon in- en uitgaan en goedsmoeds zijn, vervuld met grote vrede en allerlei
vertroosting uit de fonteinen van eeuwig heil.
De overweging van deze Apostolische woorden vereist onze gehele aandacht.
299
Beantwoorden wij, naar aanleiding daarvan, de volgende vragen:
I.
Welke betekenis hecht de Apostel aan "de oude mens"?
II.
Hoe hebben wij ons deze oude mens voor te stellen?
III.
Welke betekenis heeft het: "onze oude mens is mede gekruisigd"?
IV.
Stemt deze waarheid met de bevinding overeen?
I.
Wat verstaat de Apostel onder: onze oude mens?
De een zal bij zichzelf zeggen: dat weet ik zeer goed; de ander: dat zal ik u uit mijn
bevinding uitleggen. Maar zacht wat! Het is wel snel gezegd, maar daarom nog niet zo
spoedig uitgelegd. Of: als er nu eens iemand kwam en veel vertelde van zijn oude mens, en
een ander hem antwoordde: "komt u weer met uw oude dingen aan; wat moet dan uw oude
mens? Die is reeds lang mede gekruisigd!" Zou dan de eerste niet angstig en verlegen
daarover worden en vragen: Hoe is het hier mee toch gesteld?
U weet, mijn Geliefden, dat de Apostel Paulus zich dikwijls van de woorden oud en nieuw
bedient. Zo spreekt hij 2 Kor. 3:6 en 14 van het oude en nieuw testament, dat is, van het
oude en nieuw verbond; daar noemt hij het oude verbond "letter" en het nieuw verbond
"Geest." Zo spreekt de Apostel ook van een nieuw schepping, en denkt daarom, in
tegenstelling daarvan aan een oude, als hij schrijft in de Brief aan de Galaten Hoofdstuk 6:
15: "Want in Christus Jezus heeft noch besnijdenis enige kracht, noch voorhuid, maar een
nieuw schepsel" (Griekse grondtekst: schepping). En deze zin schrijft hij ook aan de
Korinthiërs: "Indien iemand in Christus is, dan is een nieuw schepping daar; het oude is
voorbijgegaan, ziet, het is alles nieuw geworden." (2 Kor. 5: 17.) Als de Apostel in
genoemde plaatsen van de schepping spreekt, dan begrijpt u, dat hij daarbij denkt aan het
eerste Boek van Mozes. De vorige schepping was door de ongehoorzaamheid van de mens
als het ware te niet gemaakt; daarentegen was door de gehoorzaamheid van Christus een
nieuw schepping in het aanzijn geroepen, of veelmeer de schepping nieuw daargesteld, en
die in Christus is, behoort ook tot deze nieuw schepping. Het zal u evenzeer duidelijk zijn,
dat, als de Apostel van het oude verbond spreekt, hij daarbij het tweede Boek van Mozes
voor de geest heeft, en daaronder de wet verstaat, zoals wij mensen de Wet uitleggen: "Al
wat de Heere gesproken heeft, zullen wij doen" (Ex. 24:3.); en dat hij, als hij van het nieuw
300
verbond spreekt, daaronder de Wet verstaat, zoals God de Wet in Zijn hand heeft genomen,
die in Christus heeft vervuld en op ons de genade heeft laten komen; dat hij bijgevolg het
Evangelie er onder verstaat.
De woorden oud en nieuw behaagden de Apostel Paulus zeer; daarom schrijft hij ook in
zijn eerste Zendbrief aan die van Korinthe (Hoofdstuk 5:7): "Zuivert dan de oude
zuurdesem uit, opdat gij een nieuw deeg zijn moogt, gelijk gij ongezuurd zijt", alwaar hij
het bevel des Heeren voor ogen had, dat er bij het volk Israëls, toen het uit Egypte trok,
volstrekt geen zuurdeeg mocht gevonden worden. Is het nu vreemd, dat de Apostel, die
overal en ten allen tijde met de Schrift in de hand, en voornamelijk uit de Boeken van
Mozes, de Gemeenten onderwees, hun steeds twee mensen heeft voorgehouden? Als wij
zijn Brieven opslaan, daar vinden wij op verschillende plaatsen de tegenstelling van Adam
en Christus. Zo bijv. 1 Kor. 15:21 en 22: "Want omdat de dood door één mens is, zo is ook
de opstanding der doden door één mens. Want gelijk zij allen in Adam sterven, alzo zullen
zij ook in Christus allen levend gemaakt worden"; en Vs. 45: "De eerste mens Adam is
geworden tot een levende ziel, de laatste Adam tot een levendmakenden Geest"; en Vs. 47:
"De eerste mens is uit de aarde, aards; de tweede Mens is de Heere uit de hemel." Zo ook
in het 5e hoofdstuk van onze Brief, Vs. 15: "Doch niet, gelijk de misdaad, alzo is ook de
genadegift: Want indien door de misdaad van énen velen gestorven zijn, zo is veel meer de
genade Gods en de gave door de genade, die daar is van één Mens, Jezus Christus,
overvloedig geweest over velen."
Zoals er dan de voorstellingen van nieuw en oud verbond, nieuw en oude schepping, oude
zuurdesem en nieuw deeg, en zo ook nieuwigheid des Geestes en oudheid der letter (Rom.
7:6), aan de Apostel hebben behaagd, zo behaagde hem ook de voorstelling van nieuwe en
oude mens.
De uitdrukking "oude en nieuwe mens" vinden wij in het geheel driemaal bij de Apostel;
behalve in onze tekst ook in zijn Brief aan de Eféze en in die aan de Kolossensen. Aan de
eerste schrijft hij, zoals het eigenlijk moet vertaald worden, Hoofdstuk 4:22: "Gelijk het
waarheid in de Heiland is, dat gij afgelegd hebt, aangaande de vorige wandeling, de oude
mens, die verdorven wordt door de begeerlijkheden der verleiding, dat gij echter vernieuwd
wordt in de geest uws gemoeds, en de nieuwe mens aangedaan hebt, die naar God
geschapen is in rechtvaardigheid en heiligheid der waarheid." Verder schrijft hij aan de
Kolossensen, Hoofdstuk 3:9: "Liegt niet tegen elkander, omdat gij uitgedaan hebt de oude
mens met zijn werken, en aangedaan hebt de nieuwe mens, die vernieuwd wordt tot kennis,
301
naar het evenbeeld Desgenen, Die hem geschapen heeft." Verder vinden wij de uitdrukking
"nieuwe mens" ook in Efeze 2: 15: "Opdat Hij die twee in Zichzelf tot één nieuwe mens
zou scheppen, vrede makende."
Uit deze laatste plaats zien wij, dat de Apostel Paulus zeer beeldenrijk is in zijn
voorstellingen. Christus, als Hoofd, neemt tweeërlei soort mensen, namelijk Joden en
Heidenen in Zich op, en maakt hen in Zichzelf tot één mens, en wel tot een "nieuwe mens",
omdat zij zich beide te voren in een oud bestaan bevonden. Dezelfde Apostel, die de oude
mens bij een kleed vergelijkt, dat men heeft uitgetrokken, en de nieuwe mens bij een kleed,
dat men heeft aangetrokken, spreekt ook op een andere plaats daarvan op een zulke wijze,
dat men niet lang behoeft te zoeken, om te zien, wat hij onder de nieuwe mens verstaan
heeft. Hij zegt (Rom. 13: 14): " Hebt de Heere Jezus Christus aangedaan, en verzorgt het
vlees niet tot begeerlijkheden." Woordelijk: maakt of gebruikt de voorzorg des vleses niet
tot begeerlijkheden, dat betekent: geef het vlees geen voet, dat steeds tegen de Geest der
genade in, met bezorgdheid vervuld is omtrent de vervulling van de beloften Gods, en u
afgetrokken wordt van Gods Woord en gebod, en verleid tot bevrediging van eigene
begeerte. En Kol. 3: 11: "Waarin niet is Griek en Jood, besnijdenis en voorhuid, Barbaar,
Scyth, dienstknecht, vrije, maar Christus is alles en in allen"; men ziet aldaar uit vers 10,
dat "Christus" en de "nieuwe mens" bij de Apostel één en hetzelfde is.
Uit al de aangehaalde plaatsen is genoeg bewezen, dat de Apostel, zoals hij onder "nieuwe
mens" Christus verstaat, en wat Hij heeft teweeggebracht, hij alzo onder "oude mens"
Adam verstaat, en wat hij bedreven heeft. En dat de Apostel bij deze voorstelling het eerste
Boek van Mozes, voornamelijk hetgeen wij aldaar van Adam en diens overtreding lezen,
en verder in tegenstelling daarvan Christus, en wat Hij voor ons gedaan heeft, wat Hij voor
ons is, en wat wij in Hem zijn, voor de geest heeft gehad.
II.
Hoe moeten wij ons deze oude mens voorstellen?
Moeten wij dit "oude mens" nu eigenlijk of zinnebeeldig verstaan? Eigenlijk, zullen velen
van uw zeggen. Maar dat gaat niet, ten minste niet in de eigenlijke, letterlijke zin, waarin
velen het voor zich uitleggen. Geestelijke dingen moeten door geestelijke opgehelderd
worden, die mogen niet vleselijk worden verstaan. Als echter de gewone denkbeelden
omtrent de oude mens niet overeenkomstig zijn met hetgeen de Heilige Schrift ons
302
dienaangaande als waarheid leert, dan is de vraag: Hoe moeten wij ons de oude mens
voorstellen?
Ik heb gezegd, dat de Apostel zeer beeldenrijk is. Stellen wij ons Adam voor ogen. Wat
was Adam? In het beeld en naar de gelijkheid Gods geschapen, stond hij daar als heerser
over alle zichtbare dingen, als heer in de schepping, de schepping als het ware van hem
afhankelijk! Wat deed Adam? Hij wilde als God zijn, hij overtrad en stierf. Daarmee was
het uit en voorbij met de schepping, met de mens en met de wet, dat die van de mens zou
worden vervuld. Alles lag in de dood, alles onder de vloek, alles was een verbanning van
het aangezicht Gods.
Wat was Christus? Een nieuw Mens, en iets nieuws voor de verloren Adam. Wat deed Hij?
Hij schiep wat nieuws, Hij maakte alles nieuw, een nieuw schepping, een nieuw verbond,
een nieuwe Adam, een nieuwe mens in Zich, een nieuw leven in Zich, een nieuwe hemel
en een nieuwe aarde.
Wat nu Adam was en deed, juist hetzelfde zijn en doen alle mensen. Wat Adam was, dat
was hem niet genoeg; en wat hij niet kon of mocht zijn, namelijk: als God, dat wilde hij
zijn. Op datgene, waarin God hem geschapen had, gaf hij geen acht, en hij gaf zichzelf over
voor iets, waartoe God hem niet had geschapen. Hij begon God te verdenken; hij werd
ongehoorzaam aan Zijn stem; hij overtrad en gaf zich vrijwillig aan de duivel en aan de
dood over. Het gevolg hiervan was dat hij in een toestand kwam, waarin hij, geheel en al
vervreemd van het leven Gods, de duivel en de dood ten prooi was gevallen.
De gevolgen van deze toestand, evenals de werken, die hij in deze toestand deed,
behoorden daarom ook aan de duivel en aan de dood; de drijfveren zijn werken konden niet
anders dan uit de duivel en de dood zijn.
Van zo'n mens kan God niets meer willen weten. Hij kan hem wel genadig zijn, maar
alleen in een weg, waarin aan de gerechtigheid voldaan is. Dit kon echter zo'n mens nooit
en nimmer tot stand brengen. Immers hoe kon die mens God geloven en Hem gehoorzaam
zijn, die zich nu aan God gelijk achtte en dit zelfs voor een roof, voor een gemaakte buit
hield!
Er bleef geen ander middel over, dan dat God wat nieuws schiep, dat Hij een nieuwe mens
op aarde liet omwandelen, Die aan de gerechtigheid Gods recht liet wedervaren, Die Zijn
God vertrouwde en niets anders wilde zijn, dan een Zoon des mensen. Die het daarom geen
roof achtte, Gode, naar Zijn oorsprong, evengelijk te zijn, maar Die Zichzelf vernietigde
303
(ontledigde) en de gestaltenis van een dienstknecht aannam, hoewel Hij de Heere uit de
hemel was; Die Zich aan de bevelen van de Vader onderwierp, hierin bleef en er naar deed,
hoewel Hij lijden en dood daarvoor te wachten had.
De Naam van deze andere Mens is: Jezus Christus. Hij bleef in onze ellendige toestand, en
deed daarin dat, wat Adam in Zijn heerlijke toestand niet had gedaan. Deze andere Mens is
nu door lijden en dood in zo'n toestand gekomen, dat Hij Zich aan de Rechterhand des
Vaders gezet heeft, en de vrucht van Zijn zitten aan de Rechterhand des Vader, is Zijn
Geest, die Hij op de mens neer zendt met zo'n veelvoudige werking, als het naar de Wet
aan Gods Wezen beantwoordt.
Deze andere Mens is de waarachtige "nieuw Mens", en Diens schepping een nieuwe
schepping, en Diens verbond een nieuw verbond.
De oude mens daarentegen zijn wij.
Dat is nu, zo ik meen, een zeer verstaanbare taal, en is de zaak in haar eigenlijke betekenis
voorgesteld. Als ik zeg: de nieuw mens is Christus, en de oude mens zijn wij, dan is
vanzelf ook de beeldspraak duidelijk waarvan de Apostel zich bedient.
Waar Christus komt, daar worden de dingen op eens geheel anders. Waar Hij komt, daar is
de stand van de zaken niet meer zoals deze was, toen Hij er nog niet was. Waar Zijn Woord
heerschappij voert, daar is ook een geheel andere toestand van zaken aanwezig dan te
voren, toen Zijn Woord er nog niet was.
Zodra dus Christus in het Evangelie door de Apostelen tot de Heidenen kwam, en deze
Heidenen door Zijn Geest tot één lichaam werden verenigd (Ef. 2:17), wat zij ook beleden,
door zich te laten dopen, waren zij uit hun oude toestand, uit de toestand, waarin zij zich
bevonden en waarin zij handelden als Adam in het paradijs, uitgezet. Zo hadden zij dus de
oude mens met zijn werken, dat is: hun toestand in Adam, afgelegd, en zij waren in een
andere toestand overgegaan, in Christus, Die ons heil is. Zij hadden daarom Jezus Christus
en Zijn Geest, dat is: de nieuwe mens, aangedaan.
De Apostel maakt hier van beeldspraak gebruik, omdat het anders niet goed mogelijk was
om hen te onderrichten aangaande de dingen, die hij hun wilde leren. Met beelden toch
maakt men de mens vaak iets duidelijk en verstaanbaar, wat hem anders nauwelijks
begrijpelijk is te maken; het beeld is overigens duidelijk genoeg. Een gezel, die meester is
304
geworden, is toch nog wel dezelfde persoon; nochtans heeft hij de gezel afgelegd en de
meester aangedaan; een scholier, die leraar is geworden, heeft de scholier afgelegd en de
leraar aangetrokken; desgelijks een jongeling, die bruidegom of echtgenoot is geworden,
heeft de jongeling afgelegd, en zo de arme, die rijk wordt, zijn armoe. In zulke aardse
dingen zal men dit zeer goed verstaan; men zal zich ook in zulke nieuwe toestand ook als
zodanig weten te gedragen en te handhaven, zodat een gezel, die meester is geworden, zich
van nu aan bij de meesters zal houden, en niet meer bij de gezellen. Het ziet er helaas, in de
dingen Gods anders uit; want immers daarin zou de mens wel wat willen zijn, maar
gedraagt zich liever naar eigen neiging en begeerte, dan naar de wil van God. (1 Thess. 4:
1.)
Maar al begrijpt ook het menselijk onverstand deze dingen moeilijk, het Evangelie van
Christus Jezus was aan de Romeinen gepredikt, en omdat dit Evangelie tot hen gekomen
was, zo waren zij door en in dat Evangelie al datgene geworden, en hadden zij dat alles
verkregen, wat dit Woord met zich brengt. Want waar dit Woord komt, maakt het direct de
dingen geheel anders, dan ze vroeger waren. Daar is opeens een nieuwe schepping, een
nieuw verbond, een nieuw mens; want daar komt Christus, en brengt mee Zijn leven, Zijn
Geest, Zijn genade, Zijn vrede, ware blijdschap, eeuwige kwijtschelding van alle zonden,
waarachtige verlossing van de duivel en de dood. Daar komen alle oude dingen niet meer
in aanmerking. Er is een geheel nieuw toestand aanwezig, waarin men is overgegaan.
(Openb. 21: 5.) Daarom luidt het hier: Uw oude mens is een gekruisigde; u hebt de oude
mens afgelegd, zoals iemand, die een oud versleten kleed uittrekt, en hem is een nieuw
kleed aangetrokken, voordat hij het zelf weet.
Niet, dat het Woord hem deze oude mens uittrekt, maar het Woord kondigt het hem aan,
dat hij de oude mens met zijn werken uitgetrokken heeft. Waar en wanneer hij die
uitgetrokken heeft, dat zullen wij spoedig horen.
Wat echter het Woord iemand zo verkondigt, gelooft een mens, gelooft een Gemeente dat
zo dadelijk? Of beter gezegd: bewijst zij het, legt zij het aan de dag, dat zij het van ganser
harte gelooft? Men vergelijke eens de laatste acht verzen van het 4 e hoofdstuk van de Brief
aan Éfeze en het 17e vers van datzelfde Hoofdstuk, om zich te overtuigen, dat de Gemeente
zulks niet geloofd heeft! Datzelfde is ook van de overige Gemeenten openbaar genoeg.
Ontucht, hoererij, onreinheid, gierigheid, dronkenschap, leugen, dieverij, bitterheid,
gramschap, toorn, lastering, ijdel geklap, twist, krakeel, liefdeloosheid, zelfverheffing,
zoeken van het zijne, van eigen eer en voordeel, in één woord: allerlei zonden en
305
ondeugden waren maar al te veel in de Gemeenten openbaar. Wij zien het ook in het 6de
Hoofdstuk van de Zendbrief aan de Romeinen uit de toepassing, die de Apostel van Zijn
leer maakt, en hoe hij zich verdedigt, dat de leer van de genade geen ruimte laat aan de
zonde.
Wat moest dan de Apostel doen? Moest hij zeggen: U bent nog de oude mens? Het
Evangelie neemt niets terug van haar goede boodschap. Als men iemand wijn voorzet, dan
heeft hij de wijn ontvangen, al drinkt hij die niet. Het heeft dan de Heilige Geest behaagd,
Zich hier van een beeld of van een voorstelling van de zaak te bedienen, volgens welke de
drie stukken: de mens, voorts: wat hij vroeger was, en tenslotte, wat hij in het Woord is,
afzonderlijk gesteld worden.
Daar wordt dan als het ware de mens tussen twee mensen, een oude en een nieuwe, gezet,
opdat hij zich verootmoedigd, en verstaat, waarvan hij verlost is, en waarin hij is overgezet.
Zo vangt dan God de mens door de list van Zijn liefde, en dwingt hem als het ware, om te
erkennen welk een koningskind hij is geworden, welke vorstelijke klederen hem zijn
aangetrokken; uit welke armoede en ellende hij is uitgerukt, uit welk een verschrikkelijke
toestand hij is verlost, en in welk een toestand van heerlijkheid hij is overgezet geworden,
opdat als 't ware zijn eergevoel geprikkeld worde, voortaan Christus toe te behoren en niet
de duivel, niet in het oude bestaan te blijven leven, waarin hij evenals Adam verkeerde,
maar in een nieuw bestaan, in Christus en in Zijn heerlijkheid en in Zijn Koninkrijk.
En zo is het een zeer liefelijke beeldspraak van het zoete Evangelie, wat aan een mens niets
verwijt, maar dat hem juist daar, waar het hem in dingen aantreft, die niet deugen, in plaats
van te zeggen: "u bent daarom vervloekt", integendeel zegent en aldus toespreekt:
"Geliefde, het zijn al te oude dingen, waarmee u zich bezig houdt, daar bent u reeds lang
uit; zie eens wat Ik u gegeven heb." Voor zo'n beeld en zo duidelijke woorden moet de
mens uit louter schaamte met zijn eigen wil te gronde gaan en zich verootmoedigen voor
zo'n barmhartigheid.
III.
Dat ik hier geen nieuwe leer ontwerp, maar een oude Schriftuurwaarheid voordraag, dat
bewijzen de duidelijke woorden van de Apostel: "Onze oude mens is met Hem
306
gekruisigd." Hij zegt niet: DE oude mens is gekruisigd, maar onze oude mens. Wij moeten
op deze woorden acht geven.

Immers zij zeggen ons vooreerst, dat deze oude mens ons geen vreemdeling is, maar
dat wij hiermee geteeld, geboren en opgekweekt zijn geworden. Evenals wanneer
broeders en zusters zeggen: "onze vader", al voegen zij er dan ook bij: "is gestorven",
zo toont dit onze toch de verwantschap aan en het één-zijn met dezelve; want wij
noemen niets "onze", dan datgene waarmee wij in de nauwste betrekking en
gemeenschap staan of gestaan hebben.

Ten andere duidt dit "onze" aan, dat wij deze oude mens niet hebben aan te zien als
iets, waarmee wij in betrekking of gemeenschap gekomen zijn zonder ons toedoen,
maar veelmeer, dat het onze eigen schuld en zonde is.

Ten derde moeten wij het immers in die zin leren verstaan, als ik het heb uitgelegd, dat
onze oude mens niet werkelijk een mens in ons is, als waren er drie mensen: wij, én
onze oude mens, en dan verder nóg een nieuw mens, maar zo, dat onze oude mens en
wij één en hetzelfde zijn. Want de Apostel wil het niet in een grove zin verstaan
hebben, als ware het van onze uitwendige mens gezegd, die vel, vlees, benen, ogen,
oren en andere ledematen heeft; maar het is van het gehele "ons" gezegd, naar onze
innerlijke en uiterlijke gesteldheid, zoals wij zijn met ziel, hart, verstand, zinnen, wil,
overleggingen, gedachten en al wat in en aan ons is. Het is gezegd van ons, geheel
zoals wij in en voor onszelf geworden zijn door eigen, moedwillige ongehoorzaamheid
en overtreding, en door ons geheel-en-al los-zijn en vervreemd-zijn van God. Daarom
is het heel bijzonder gezegd van de geaardheid van ons hart, dat nergens anders op uit
is, dan om God de wet voor te schrijven, hoe Hij moet regeren, en hoe Hij het in Zijn
Koninkrijk moet maken, en dan daarop altijd iets aan te merken. Zijn regering willen
wij in onze eigen hand houden, dat Hij het alles zo maken zal, als wij, koninkjes,
menen dat het zijn moet. Ook willen wij naar eigen neiging en begeerte, eigen wil en
zin, eigen verkiezing en vroomheid ons bewegen. Dienovereenkomstig leggen wij dan
ook Zijn Evangelie, Zijn Wet, Zijn wil en Zijn Woord uit, en willen ook onze naaste
regeren.
Uit zodanige aanmatiging komt dan dat heir van zonden, overtredingen en ondeugden
voort, zodat de mens zijn eigen duivel en beul wordt, en dat men zich wederzijds tot
duivelen maakt, zich ook onderling verderft, omdat de een nog vromer en rechtvaardiger
wil zijn dan de ander, ook eer en aanzien, heerschappij en vermogen wil hebben boven de
307
ander. Overigens een ieder voor zichzelf in alle opzichten wil zijn als God, braaf, vroom,
rechtvaardig, christelijk, ja ook in 't geheel niet meer wil bidden: "Verlos ons van den
Boze", want immers: wij menen het allen goed en hangen het goede aan.
Dit is geen schitterende beschrijving van onze oude mens, ik meen van onszelf! Want als
de Apostel schrijft: "onze oude mens", dan heeft hij ons daaronder verstaan, ons, uit dat
gezichtspunt beschouwd, zoals wij aan de eerste mens in het paradijs gelijk zijn en het
evenzo maken als hij, opdat wij met des te groter blijdschap het zoete, genadige Evangelie
begroeten en aannemen, dat ons van deze onze oude mens hier predikt, dat hij mede
gekruisigd is geworden.
Als de Apostel zegt "met Hem gekruisigd", dan is het duidelijk, dat hij met het woordje
"met" Ene aanduidt, met Wie onze oude mens gekruisigd is. Wie is deze Ene? Christus is
Zijn Naam. Met Christus is daarom onze oude mens gekruisigd geworden. Dierbare
waarheid! Toen Christus aan het vervloekte kruishout hing, toen hing onze oude mens met
Hem daaraan. Begrijpt u het nu, dat de Apostel, sprekende van onze oude mens, zulks
zinnebeeldig wil verstaan hebben?
Aan het kruis op Golgotha hingen immers niet twee mensen, maar één mens, de Mens in
onze plaats: Christus Jezus, de Middelaar Gods en der mensen. Deze Rechtvaardige voor
ons onrechtvaardigen heeft onze oude mens in Zich opgenomen en heeft Zich met dezelve
in onze plaats aan het kruis laten nagelen. Dit zal dan wederom wel zo veel zeggen, als: Hij
heeft onze zonden op Zich genomen, alle onze ongerechtigheden; ja, en niet alleen onze
zonden, die wij zonden heten, - namelijk: onze daden, gedachten en overleggingen naar de
begrippen, die wij hebben van goed en kwaad, - maar onze gehele staat en stand, ons zijn
en wezen, zoals wij in Adam geworden zijn en zoals wij het evenals Adam maken, dat is:
God altijd van Zijn troon stoten en onszelf daarop zetten; zo heeft dan Christus alles, wat
wij als vlees zijn, op Zich genomen, toen Hij vlees werd, Hij, het Woord, de Heilige, de
Zondeloze, en heeft Zich daarmee aan het kruis laten hechten. Op zo'n wijze zijn wij, is
onze oude mens met Christus gekruisigd geworden.
Maar het woord "gekruisigd" staat hier zo bijzonder? waarom niet liever "gedood" of een
dergelijk woord? O, waarlijk niet, het "gekruisigd" staat hier juist op zijn plaats! Wat
308
betekent het kruis? De uiterste schande, de grootste smaad; en wie aan het kruis hing, die
was een vloek.
Met Hem is dus onze oude mens vervloekt geworden en is aan de uiterste schande en de
grootste smaad, zodanig overgegeven, dat wij het goed moeten verstaan, dat onze oude
mens volstrekt niets meer heeft in te brengen, of ook volstrekt niets heeft te beduiden; en
dat wij ons geheel gewillig aan zijn schande, zijn smaad en vloek overgeven, indien wij
hem nog ten dienste zouden willen staan en nog gemeenschap met hem zouden willen
hebben.
Hier moeten wij echter onze oude mens nog eens meer van nabij beschouwen. De werken
van onze oude mens plegen wij gewoonlijk "de oude mens" te noemen, maar een mens en
zijn werken zijn niet één en hetzelfde. De werken komen uit het hart voort. Wij moeten
veeleer acht geven op de gesteldheid van onze oude mens, en deze is: dat hij vlees is, en
dat hij desniettemin als God zijn wil, nochtans Geest wil zijn; dat hij dus goddeloos is, en
evenwel vroom, evenwel rechtvaardig wil zijn; dat hij volstrekt blind en dwaas, onmachtig
en geheel onbekwaam is tot al wat Gods is, en dat hij nochtans altijd koning wil zijn,
regeren en beschikken wil in de dingen Gods, en zichzelf handhaven, alsof hij wel wist,
wat er gedaan of nagelaten moet worden. Dat is de aard en de gesteldheid van Adam.
Daarmee komen dan vanzelf de werken overeen; die vallen natuurlijk zo uit, als onze oude
mens is: in plaats van te regeren, laat hij zich regeren door de minste begeerte; in plaats van
de geroemde Gode gelijkheid, stelt men zich de duivel gelijk; in plaats van het goede te
verkiezen, kiest men het kwade; in plaats van het leven zich te verwerven, bewerkt men
zich vloek en dood.
Ik zeg, dat zo'n aard en bestaan, zo'n doen en drijven, denken en streven van onze oude
mens voor God aan het kruis heeft gehangen, dus geheel te schande is geworden; dat hij
zich ook ten vloek heeft moeten laten maken en ingedompeld is geworden in de uiterste
welverdiende smaad, opdat het een einde zou hebben met Zijn werken.
Want waar God iets tot stand wil brengen, wat nieuws wil scheppen in Christus, daar moet
Adam openlijk ten toon gesteld en aan de schandpaal gehecht worden, opdat hij wete, wie
en wat hij is met zijn waanwijsheid in de dingen Gods. Daar moet hij zijn schande dragen,
dat hij het tot stand heeft willen brengen en het niet heeft vermocht; daar moet hij
gevonnist, ter dood gebracht zijn, opdat de genade van Christus alléén heerschappij voere,
309
en alles heerlijk prijke in de nieuwe schepping Gods, en alles Hem het loflied zinge: Gij
alleen hebt het vermocht.
En zo'n gekruisigd-zijn van onze oude mens is aan het kruis van Christus ook wel zichtbaar
geweest. Want toen het eeuwige Woord van de Vader vlees werd, bijgevolg onze toestand
op Zich nam, heeft Hij, in zo'n toestand zijnde, Zich niets aangematigd en niets willen
doen, veelmeer heeft Hij Zichzelf, gelijk een ander mens, vernederd en is gehoorzaam
geworden tot de dood, ja tot de dood des kruises. Daar hing Hij dan, een worm en geen
man, een spot der mensen, een verachting des volks; daar hing Hij als de allerverachtste en
onwaardigste, een schouwspel geworden Gode, de engelen, de mensen en de duivelen. En
hoewel Hij macht had de Vader te bidden, om Hem uit zo'n smaad, vloek en schande, voor
de in de eeuwige Raad der zaligheid bestemde tijd te verlossen, heeft Hij het nochtans
verkozen de gerechtigheid Gods te openbaren en de zaligheid daardoor ons aan te brengen,
dat Hij in Zich onze oude mens met alle Zijn werken te schande liet worden, liet vonnissen
en doden, opdat God Gód bleef, en Hij, de zonde, in Zich, uit de Vader uit, door eeuwige
Geest het heil teweegbracht, dat wij nu in Hem hebben.
Omdat nu echter de mens een lichaam heeft, waarmee hij iets werkt, daarom wordt in deze
beeldspraak ook aan onze oude mens een lichaam toegeschreven, waarmee hij iets werkt.
Is echter onze oude mens een mens der zonde, dan is ook zijn lichaam een lichaam der
zonde. Nu is onze oude mens medegekruisigd geworden, opdat het lichaam der zonde (lees
aldus, en niet: zondig lichaam) teniet gedaan zou zijn. Dat wil met andere woorden zeggen:
Wij, zoals wij in Adam zijn, wij, als vlees, zijn volkomen te schande gemaakt aan het hout
des kruises, en dat is van de Heere in onze plaats tot dat einde geschied, opdat wij met al
onze overleggingen, ons doen en drijven, met al onze goddeloze en vrome werken zodanig
te niet gemaakt zouden zijn, zo geheel veroordeeld en gedood, dat wij niet meer in staat
zouden zijn om de zonde te dienen, dat is, om dat te doen wat de duivel graag heeft. En dat
heeft de duivel graag, dat wij Christus en de genade van de Geest verloochenen, en verder
wandelen in de waan van zelfgekozen vroomheid, die de bron is van alle andere
goddeloosheid.
IV.
Maar hoe komt dit alles met de ervaring overeen?
310
Eerst vraag ik: met welke ervaring? De monnik heeft zijn ervaring, de non heeft haar
ervaring, de eigengerechtige mens heeft zijn ervaring, en de Apostel Paulus, hij, de Apostel
niet van mensen, noch door een mens, hij heeft ook zijn ervaring gehad. Maar, wij zijn de
Apostel Paulus niet! Dat is waar, zoals het ook waar is, dat de Apostel daarop antwoordt:
"Gij zijt meer dan ik"; of: "alles is uwe; wij zijn uw dienaren en medewerkers uwer
blijdschap."
Vervolgens heeft de Apostel ook niet geschreven: "Mijn oude mens is mede gekruisigd";
of: "wat mij aangaat, ik weet, dat mijn oude mens mede gekruisigd is"; maar hij schrijft
aldus: "Wij weten, dat onze oude mens mede gekruisigd is."
Wat zal ik nu daarop zeggen? Het oude gezegde: Dit Woord moeten zij laten staan, en zij
zullen geen dank daarvoor hebben!
Men moge dit nu keren of wenden, hoe men wil, men moge het willen weten of niet, hier
staat het geschreven: "Onze oude mens is mede-gekruisigd geworden." Mijn oude mens,
ulieder oude mens ....; tot mij heet het, tot een gehele Gemeente heet het: "wij weten"; zo
weet u het dan, en ik weet het.
Het moge nu wel menigeen welkom zijn, te lezen: "die van Christus zijn, kruisigen het
vlees met de bewegingen en begeerlijkheden", in plaats van: "zij hebben het vlees
gekruisigd"; ook om te lezen: legt de oude mens af en trekt de nieuwe mens aan", in plaats
van: "gij hebt de oude mens uitgedaan, gij hebt de nieuwe mens aangedaan." Ook moge het
menigeen welgevalliger, ook voordeliger zijn, om te leren en te geloven, dat onze oude
mens dagelijks en hoe langer hoe meer door ons berouw en onze boete gekruisigd en
gedood moet worden. Want zolang deze wereld nog zal bestaan, zal de oude mens tegen
zo'n leer, als de Apostel leert, tot de bloede toe strijden; het zal hem echter niets baten, hij
zal op deze wijze het zoveel te meer aan de dag brengen, dat hij zijn schande, smaad en
vloek ontvangen heeft.
Wat helpt het? Gods waarheid is machtiger dan alle mensen; ook het dwaze Gods is wijzer
dan alle mensen; en de waarheid van Christus, al moet zij ketterij heten, is machtiger, dan
aller mensen gehuichelde rechtzinnigheid.
Wat is de vrucht van de leer van het allengskens kruisigen en doden van de oude mens?
Gaat in de kloosters, daar kunt u het grof zien; gaat onder de mensen, die er zo heilig van
weten te spreken, ach, men zou zich willen dood wenen over zo'n geveinsdheid en
huichelarij. Keert tot uzelf in, u die deze leer handhaaft, en ziet toe, of u in uw veertigste of
311
vijftigste levensjaar de oude mens meer gedood hebt, dan in uw twintigste jaar. In plaats
van vurig van geest: versterving; in plaats van liefde en eendracht: twist en krakeel; in
plaats van kuisheid: schandelijke beweging, hoererij en echtbreuk; in plaats van
tevredenheid met het zijne: gierigheid en woeker; in plaats van eerlijkheid: een beurs met
het geld, het bloed en de tranen van weduwen en wezen. En al had u uzelf ook van dat alles
niets te verwijten, God laat Zich nochtans niets wijsmaken; er kan geen rust, geen ware rust
in God aanwezig zijn, waar men iets beweert wat tegen de Schrift in is, en waar men in
eigen hand wil houden, wat met Christus reeds lang uit de weg is geruimd.
Wil men echter zijn oude mens door dagelijkse boete en berouw, wil men hem zo
allengskens kruisigen en doden, dan staat men Christus in de weg en handelt tegen de
Schrift, want er staat aldus geschreven: "Onze oude mens is mede (dat is: met Christus)
gekruisigd, opdat het lichaam der zonde zou te niet gedaan zijn, opdat wij niet meer de
zonde dienen." Is het door en met Christus geschied, houdt dan uw handen ervan af, om het
door berouw en boete klaar te willen krijgen, en dat wat mét Hem eens voor altijd
gekruisigd is, te willen kruisigen door uw eigen pogingen.
Maar waarom kant men zich zo tegen de Schriftuurwaarheid: "Onze oude mens is
mede-gekruisigd"?

Ten eerste, omdat men liever een oude Adam en een nieuwe mens in mindere of
meerdere mate in zich heeft. Want daarbij blijft men zelf degene die men is; men heeft
zich en zijn zaligheid niet eens voor altijd geheel aan God in handen gegeven, men
heeft het leven nog in eigen hand, hoezeer men ook moge voorgeven, dat men door
Christus zoekt gerechtvaardigd te worden. Men heeft bovendien nog altijd allerlei
ongerechtige dingen aan de hand, men wil zich niet geheel verbroken en met een eens
en voor altijd verbrijzeld gebeente onder Gods Wet en wil buigen. Men wil volstrekt de
goede, vrome man blijven, en nu heeft men iets van God, te weten de nieuwe mens,
waarvan men zeer weinig spreekt, en iets van de duivel, te weten de oude mens,
waarvan men dagelijks spreekt. Kan men zich in de spiegel bezien, en vindt men zich
heilig, zo is men gegroeid; werpt men door zijn lusten deze heiligheid omver, dan kan
men zich achter de oude mens verschuilen, op deze de schuld laden, in plaats van op
zichzelf. En dan misbruikt men de woorden van de Apostel Paulus: "ik dan doe het nu
niet meer, maar de zonde, die in mij woont" (Rom. 7: 20), (waarmee de Apostel
bewijzen wil, dat als hij ook zonder Christus iets wilde voortbrengen, de zonde hem in
de weg ware en het hem gans onmogelijk zou maken, waarmee hij zich dus des te meer
312
aanklaagt); men wil ze doen strekken tot eigen verontschuldiging, dat men wel goed en
godvruchtig is, maar dat de lastige oude mens die dwaasheid begaan heeft!

Men zal echter als bedenking aanvoeren, dat men niet goed datgene geloven kan,
waarvan men volstrekt niets bespeurt en ziet. Is het nu echter toch waarheid der Schrift
en als waarheid voor God vastgesteld, dat onze oude mens mede-gekruisigd is
geworden, zo is het een tweede vraag, of deze waarheid zich bij ons ook in het leven
als waarachtig bewijst of niet bewijst. Daar zullen wij toch allereerst bedenken, dat niet
alles gelogen of onwaar is, wat wij niet begrijpen of niet kunnen zien, of wat wij zo nog
niet ervaren hebben; wij moesten dan liever, in plaats van te ontkennen, dat onze oude
mens mede-gekruisigd is, en in plaats van te beweren (omdat wij dat niet zien) dat wij
onze oude mens allengskens te doden hebben, de schuld op onszelf werpen, dat wij
deze waarheid niet geloven. Want juist hij die het gelooft, zal het ook te zijner tijd
ervaren.
Zulk een waarheid geloven wij echter daarom niet graag, omdat wij zeer goed merken, dat
daarmee aan de gehele mens, die zich liever in zijn werken staande houdt, dan als een
goddeloze rechtvaardig te zijn gemaakt, mitsgaders aan al Zijn vrome en goddeloze
werken, waarmee hij hemelwaarts wil streven, de bijl aan de wortel is gelegd, opdat hij met
wortel en takken en met al zijn vruchten neergeveld zij, daarentegen opspruite de plant
Christus, dat wij in Hem vrucht dragen.
Zo zeker het is, dat het met de zaak aldus gelegen is, zo moeten ook degenen, die ze voor
zeker houden, zichzelf beproeven en onderzoeken, of zij werkelijk geloven, dat hun oude
mens mede-gekruisigd is; want de waarheid Gods heeft het gezond verstand voor zich,
maar, wat het gezond verstand voor waarheid houdt en wat naar Geest waarheid is, dat is
niet enerlei. Ik kan nu tot u zeggen, dat ook u het nu weet, dat onze oude mens
mede-gekruisigd is, gelijk Paulus schreef: "Wij weten het."
Maar nog eens de vraag: Hoe is dit met de ervaring overeen te brengen?

Daarop zeg ik andermaal, eerst: wat heeft men er zich aan te storen of men iets ervaart
of bij zich bespeurt? Het is een zaak des geloofs.

Ten andere: hoe ook onze oude mens, bij deze of genen zich moge roeren en bewegen,
moge tieren en tieren, zodat als 't ware hem horen en zien vergaat, zo het hem in
waarheid om gerechtigheid te doen is, en het er hem om gaat, dat hij nochtans zo zij,
als hij het in de Heilige Schrift leest, dan volharde hij maar rustig en zeer stil bij deze
313
waarheid, en zegge vrijmoedig: "gij zijt nochtans mede-gekruisigd", en hij zal het wel
ondervinden, dat deze met de ervaring in volkomen overeenstemming is.
O, mijn Geliefden! Verstaan wij het toch goed, dat de Apostel deze woorden aan dezulken
heeft geschreven, die tot dusver hun leden niet gesteld hadden tot wapenen der
gerechtigheid. Dat wij het toch ter harte nemen, welke de macht der liefde Gods is, welk
een liefelijk Evangelie het Evangelie van Jezus Christus is. Het treft ons aan in allerlei
dingen, die volstrekt niet deugen, voornamelijk in de waan, dat wij wat zijn en wat moeten
worden, alzo in een onchristelijke waan, waaruit alle slechtigheden, duivelarijen en
ondeugden voortspruiten. En in zo'n toestand ons aantreffende verkondigt het ons: "gij hebt
dat alles afgelegd"; het kondigt ons aan: dat alles is het onze, dat zijn wij maar het onze en
wij zelf zijn mede-gekruisigd geworden. Laten wij ophouden met onze wijsheid er tussen
te komen, maar deze grote genade geloven; laten wij ophouden met onszelf te handhaven,
al moesten wij ook duizendmaal het tegenstrijdige daarvan bij ons gewaar worden; laten
wij in deze tegenstrijd aan de rede, aan de duivel en het ongeloof geen gehoor geven; want
het luistert nauw met deze zaak. Laten wij niet de oude mens, maar onszelf veroordelen,
dat is: "onze" oude mens; en rechtvaardigen wij God in Zijn genade; houden wij ons in
alles aan de arbeid der ziele Christi, zo zullen wij het niet alleen met blijdschap in de
Heilige Geest lezen, maar er ook in onze harten, in ware vrede Gods, de zalige bewustheid
van omdragen, dat onze oude mens mede-gekruisigd is.
AMEN.
314
20. Genesis 15:7-17
Deze leerrede, gehouden te Elberfeld de 11e October 1846 's voorm. verscheen in druk te
Elberfeld in het "Verlag der Niederl. Ref.Gemeine' in 1862 onder de titel: "Gottes Bund
mit Abram. In 1855 verscheen de 5de oplaag.
In het Nederduits vertaald verscheen zij als No. 2 in het 7de Twaalftal der eerste uitgave
van "12 Twaalftallen"(1862). Op de avond van 11 October preekte Ds. K. niet.
"Ik zal niet sterven, maar leven; en ik zal de werken des Heeren vertellen." Zo zong onze
Heere met Zijn jongeren in de nacht, die aan de dag voorafging waarop Hij voor ons
sterven zou. "De duivel zal Mij niet in Zijn macht hebben, want aan Mij heeft hij niets; de
315
banden en smarten des doods zullen zich moeten ontbinden, en Ik zal opvaren tot Mijn
God, Ik ben in Hem van de overwinning verzekerd. Daarom, of Ik al sterf, Ik zal nochtans
niet sterven, want machtiger dan de dood is het eeuwige leven, en machtiger dan de duivel
is Mijn Vader in de hemel."
En met het oog op Hem, de Vorst des levens, Die de dood overwon, en in Hem van Zijn
leven, dat zij deelachtig geworden zijn, verzekerd, hebben allen het gezongen, en zullen
allen, die Hem alleen dank weten voor hun eeuwige zaligheid, met vreugde zingen: "Ik zal
niet sterven, maar leven, en ik zal de werken des Heeren vertellen."
Zulk een lied echter wordt gezongen in het gezicht van de dood; het hart breekt van angst
en smart, het versmelt als het ware in tranen, en niettegenstaande is daarbij een heilige rust,
een vasthouden aan Gods "nochtans." En hoe dit "nochtans" Gods zich heerlijk handhaaft,
niettegenstaande wij neergebogen liggen onder het gewicht van aanvechting, dat wil ik u,
mijn geliefde Broeders en Zusters, in dit morgenuur aantonen uit een gebeurtenis, die
voorkwam in het leven van onze vader Abraham.
Onze tekstwoorden vindt u in het eerste Boek van Mozes, Hoofdstuk 15.
Tekst: GENESIS 15: 7-17.
"Voorts zeide Hij tot hem: Ik ben de HEERE Die u uitgeleid heb uit Ur der Chaldeeën,
om u dit land te geven, om dat erfelijk te bezitten. (vs. 7) En hij zeide: Heere HEERE,
waarbij zal ik weten dat ik het erfelijk bezitten zal? (vs. 8) En Hij zeide tot hem: Neem
Mij een driejarige vaars, en een driejarige geit, en een driejarigen ram, en een tortelduif,
en een jonge duif. (vs. 9) En hij bracht Hem alle deze, en hij deelde ze middendoor en hij
leide elks deel tegen het andere over; maar het gevogelte deelde hij niet. (vs. 10) En het
wild gevogelte kwam neder op het aas, maar Abram joeg het weg. (vs. 11) En het
geschiedde, als de zon was aan het ondergaan, zo viel een diepe slaap op Abram; en zie,
een schrik, en grote duisternis viel op hem. (vs. 12) Toen zeide Hij tot Abram: Weet
voorzeker, dat uw zaad vreemd zal zijn in een land, dat van hen niet is, en zij zullen hen
dienen. en zij zullen hen verdrukken vierhonderd jaren. (vs. 13) maar Ik zal het volk ook
richten, hetwelk zij zullen dienen; en daarna zullen zij uittrekken met grote have. (vs. 14)
En gij zult tot uw vaderen gaan met vrede; gij zult in goeden ouderdom begraven
worden. (vs. 15) En het vierde geslacht zal herwaarts wederkeren; want de
ongerechtigheid der Amorieten is tot nog toe niet volkomen. (vs. 16) En het geschiedde,
316
dat de zon onderging en het duister werd, en zie, daar was een rokende oven en vurige
fakkel, die tussen die stukken doorging." (vs. 17.)
Onze tekst predikt ons de volgende waarheden:
I.
God betoont Zich bij degenen, die bij Zijn Waarheid volharden, altijd als de
waarachtige en getrouwe God. Vers 7.
II.
Zij zelf zijn gedurig vol twijfel, hoe Gods beloften bij hen waarheid kunnen zijn.
Vers 8.
III.
De Heere leidt hen in Zijn verbond in, en zij verstaan Hem. Vers 9 en 10.
IV.
Zodra zij daarin door Hem zijn ingeleid, ontstaat er een harde strijd; maar zij
volharden in het verbond. Vers 11.
V.
Deze strijd doet hen bezwijken, zij worden van hun eigen menselijkheid overvallen,
en grote duisternis en verschrikking komen over hen. Vers 12.
VI.
Dan leert de Heere hun, hoe het met het zichtbare gesteld is; wat de oorzaak is van
Zijn wonderlijke leidingen, en hoe Hij Zijn woord tot eer brengt. Vers 13-16.
VII.
Na zodanig onderricht nu, en wanneer alles er aan gegeven is, ondervinden zij, dat
zij niet te vergeefs geloofd hebben. Vers 17.
I.
God betoont Zich bij degenen, die bij Zijn Waarheid volharden, steeds als de
waarachtige en getrouwe God.
Zo sprak God tot Abram: "Ik ben de Heere, Die u uitgeleid heb uit Ur der Chaldeën." Dat
was wel hetzelfde als: Ik heb u levend gemaakt, daar gij dood waart in uw zonden en
misdaden; Ik heb u uit de macht van de satan tot Mij teruggebracht. Toen u op de weg in de
dienst van de duivel het verderf tegemoet snelde, heb Ik u gekend. Ik was achter u; Ik heb u
bij uw naam geroepen, opdat gij de Mijne zou zijn, om Mij te dienen uw leven lang. Nog
altijd ben Ik Dezelfde; zoals Ik u liefgehad heb, zo heb Ik u van eeuwigheid liefgehad, en
zal het om Mijns Naams wil doen, dat u heerlijk zult zijn en beërven wat Ik u beloofd heb.
Dit: "Ik ben de Heere, Die u uit Ur der Chaldeeën heb uitgeleid" was een opmerkelijk
woord van God tot Abram. Toen Abram het niet kon begrijpen, hoe van zijn verstorven
lichaam nog een zaad kon voortkomen, leidde God hem in een plechtig stil avonduur uit
317
Zijn tent naar buiten, en beval hem de sterren te tellen. Dit verstond Abram. Och, hij had
niet eens de macht om het miljoenste gedeelte van de sterren met zijn oog te omvatten. Van
zijn verstorven lichaam kon, zo meende hij, weliswaar geen zon meer voortkomen, maar de
sterren tellen, nee, dat kon hij nog veel minder. En God, Die hem de belofte van een zoon
gegeven had, God had toch al deze sterren gemaakt! Hoe gemaakt? Wel, in één ogenblik
had Hij in Zijn woord al die sterren in het aanzijn geroepen, en ziet, zij stonden aan de
hemel!
Toen werd Abram geheel verslagen over Gods liefde, geduld, genade en macht. De grote
almachtige God had in Zijn ontferming, Hij is immers gedachtig daaraan dat wij stof zijn,
hem niet ter aarde geworpen, hem niet in toorn over zijn ongeloof te niet gemaakt, hem niet
ter hel verwezen. Hoewel Abram tegen Gods genade als 't ware protesteerde, en meende,
dat zoiets hem niet meer ten deel kon worden, omdat er immers in hem in het geheel niets
meer was, zo had God evenwel niet met hem gedaan naar zijn zonden, noch hem vergolden
naar Zijn overtredingen. Hij had hem veelmeer te verstaan gegeven, dat, hoewel het bij
hem geheel hopeloos was, Hij nochtans, de almachtige God, hetgeen Hij gesproken had
nog wel bij hem kon doen komen, en Hij het beloofde zaad ook wilde doen voortkomen, ja,
zelfs in zo'n ontelbare menigte, als de sterren des hemels.
Toen nu Abram dat woord des Heeren in zijn binnenste vernam: "Zie nu op naar de hemel
en tel de sterren, indien gij die tellen kunt", toen is het hem als een lichtstraal van genade
door de ziel gegaan: Grote God, welk een God zijt Gij toch! Nee, Gij verplettert mij niet
vanwege mijn zonden, Gij overdekt mij met Uw genade; Gij hebt mij met zo’n macht van
Uw genade en heerlijkheid overreed, dat ik overreed ben geworden.
En toen de Heere daarop liet volgen: "Alzo zal uw zaad zijn", dacht Abram: Welaan, het zij
zo, niets uit mij, alles uit U, ja amen, waar is zo'n God als Gij! Dat is het nu juist wat
geschreven staat: "Abram geloofde de Heere"; en daaraan, dat Abram eindelijk erkende,
dat het alles aan de macht van Zijn genade en heerlijkheid hangt, heeft de Heere zo'n
welgevallen gehad, dat Hij van dat ogenblik af Abram beschouwde als zulk een, die nooit
zonde had gehad of gedaan, en heeft hem tot Zijn heilige en rechtvaardig medegenoot
gerekend.
Verder houdt de Heere een zonderlinge toespraak tot hem: "Weet u nu wel, welk een God
uj aan Mij hebt? Ik ben dezelfde getrouw God als van ouds, Die u eenmaal uit de dienst
van dode afgoden en van dode werken verlost heb. Meent u, dat Ik het werk Mijner handen
318
zal laten varen? Of dat Ik Mijn werk op de helft zou laten steken? Denkt u, dat Ik u uit uw
land zou roepen en u dit land niet zou geven ter bezitting? Zou God iets spreken en het ook
niet doen? Zou Hij tot de erfenis roepen, en de erfenis niet uitdelen?" "Ik ben de HEERE,
Die u uitgeleid heb uit Ur der Chaldeeën, om u dit land te geven om dat erfelijk te
bezitten."
Dat klinkt nu evenals het woord, dat wij bij Johannes in Zijn Zendbrief lezen: "Ik schrijf u,
kinderkens, want de zonden zijn u vergeven om Zijns Naams wil. Ik schrijf u, vaders, want
gij hebt Hem gekend, Die van de beginne is." (1 Joh. I: 12, 13.)
Een liefelijke prediking, deze prediking van de waarachtige en alleen trouwe God, bij Wien
ook geen schaduw van omkering is!
Bij ons de volstrekte onmogelijkheid, de algehele ongeschiktheid om iets tot stand te
brengen, en dan daarbij de belofte van die God aangaande het zaad, de belofte van
Christus, en dat wij vrucht dragen zullen tot in de grijze ouderdom!
Bij ons een diep gevoel, dat wij mensen zijn, en juist daarom de prediking: "Christus is
hier"!
Bij ons de gestadige ervaring, hoe het met ons geheel uit is, en juist daarom: "God met
ons!" Met Zijn Woord en Zijn Geest is Hij daar. En hebben wij het ondervonden wat het is
de Heere te geloven, dan hebben wij ook met de oren des Geestes vernomen: "Ik ben de
HEERE, Die u uitgeleid heb uit Ur der Chaldeeën."
Want wij geloven God dan pas van harte, wanneer bij ons alle deugd, alle werk, alle
verdienste, alle bekwaamheid, alle geschiktheid, met al datgene, wat wij voor heiligheid en
godzaligheid gehouden hebben, losgelaten en er aan gegeven is. God wordt nimmer moede
om gedurig opnieuw Zijn Evangelie te zenden en ons Zijn Christus voor te houden, al heeft
Hij ons Dien reeds meermalen voorgehouden. En als wij nu gevoelen, dat het bij ons uit en
voorbij is, dan trekt Hij ons met Zijn liefde tot erkentenis, voert ons met Zijn Christus tot
het geloof, en weet door Zijn Woord en Zijn Geest, als ook door allerlei omstandigheden
het op zeer liefelijke wijze daarheen te brengen, dat wij als het ware naar buiten moeten uit
onze tent, uit onze donkere binnenkamer, waar wij trouwens niets zien van de heerlijke
schepping van Zijn genade. Hij leidt ook ons uit naar buiten, dat ook wij eens de sterren
tellen! Dan zinken ook wij weg, want immers wij hebben Gode niet geloofd, die God niet
geloofd, Die ons evenwel niet door Zijn machtige werken heeft verpletterd, niet geloofd,
dat Hij ons wel kan zalig maken zonder onze werken, ons ook zalig gemaakt heeft en zalig
maken zal in Zijn Christus. Dan ondervinden wij ook in heilige vrede en door verzekering
319
van de Heilige Geest, dat Hij ons tot Zijn heilige en rechtvaardige deelgenoten van de
heerlijkheid heeft gemaakt, en zien ook hier en daar, ja overal in Zijn Woord, bij een
terugblik op onze levensweg, dit: "Ik ben die God, Die u van moeders lichaam af heb
gekend; Ik heb u tot Mij getrokken uit loutere genade en barmhartigheid, u zult alles
beërven; Ik zal ook uw God blijven, en gij zult Mijn volk blijven."
II.
Degenen, die bij Gods waarheid volharden, zijn zelf gedurig vol twijfel, hoe Gods
beloften bij hen waarheid kunnen zijn.
Alzo antwoordde Abram de Heere: "Heere, Jehovah, waarbij zal ik het weten, dat ik dat
land erfelijk zal bezitten?" Merkt nu, Geliefden, dit eens op: er staat in Vers 6: "Abram
geloofde God en het werd hem tot rechtvaardigheid gerekend." En nu volgt hier in Vers 8:
"Heere, Jehovah, waarbij zal ik weten, dat ik dat land erfelijk zal bezitten"? Hoe! In
hetzelfde ogenblik geloof en in hetzelfde ogenblik weer twijfelen en naar teken en bewijs
vragen, waarop men steunen kan? Naar zekerheid van dingen vragen, die men zo-even
geloofd heeft? Is dat dezelfde Abram? Was dat een kinderlijk geloof van die man? Och,
wat spreekt men van kinderlijk geloof! Men moet de kinderen maar eens gadeslaan, of die
waarlijk hun ouders in enig ding ten goede geloven, als zij het niet met beide handen
kunnen vatten. Maar welaan, opdat ik het niemand, die wat meer wil zijn dan Abram,
gewonnen geve: "Indien ik moet roemen, zo zal ik roemen de dingen mijner zwakheid." Zo
schreef eens de Apostel Paulus. "De God en Vader van onze Heere Jezus Christus, Die
geprezen is in der eeuwigheid, weet dat ik niet lieg. De stadhouder van de koning Arétas,
in Damaskus, bezette de stad der Damasceners, willende mij vangen, en ik werd door een
venster in een mand over de muur nedergelaten, en ontvlood zijn handen." (2 Kor. 11: 30
33.)
Ja, Abram heeft een kinderlijk geloof gehad, zoals de kinderen dat hebben, als hun de
ouders iets voorhouden of ook beloven; is hun wat voorgehouden, dan zal het spreekwoord
bij hen bevestigd worden, "dat men door schade en schande wijs wordt." En is hun iets
beloofd, dan moet men de kinderen eens zien of zij, als het er niet dadelijk is, het
verwachten. Zij moeten het zien, het in de handen hebben en genieten, ja, zij moeten het
hebben, als zij menen, dat het er wezen moet. Wie zoiets niet uit eigen ervaring kent, die
kan het niet begrijpen, hoe het mogelijk is, dat een mensenkind God kan geloven en in
hetzelfde ogenblik vol angst, zorg, nood -en twijfel kan zitten, en dat dit gedurig zo
320
voortgaat. Maar laat de aangevochtene, die zulks bij zichzelf ondervindt, moed vatten,
waar hij juist datzelfde van Abram leest, en niet denken, dat hij daarom reeds verworpen is,
omdat hij zo niet kan geloven, zoals de duivel de mens het geloof voorschildert. Want het
ware geloof gelooft en twijfelt volstrekt niet aan Gods almacht en genade, en twijfelt
evenwel voortdurend; is volkomen gerust, toch vol zorg en angst, vol vrezen en beven, en
vraagt duizendmaal: "Waarbij zal ik dat weten?" En hoewel hij daarbij God aanroept met:
"Heere, Jehovah!" Is er bij hem vrees; en toch bij die Naam alleen kon hij het genoegzaam
weten. "Heere" wordt immers iemand genoemd, die wel alles onder Zijn voeten kan
werpen, elke tegenstand overwint en iedere zwarigheid wegruimen zal; en "Jehovah" zegt:
"de Heere zal het voorzien." Evenwel is er bevreesdheid bij de gelovigen, alsof niets van
de belofte zou terechtkomen.
Bewijzen behoef ik hier niet bij te brengen, anders zou ik er duizend aanvoeren uit de
gebeden van David, ook verhalen hoe Paulus God dankte en moed greep, toen hij de
broeders zag. (Hand. 28:15.) Ook zou ik duizend bewijzen uit de profetie van Jesaja
kunnen bijbrengen, hoe God alles in het werk stelt, om Zijn armen en ellendigen, die Hem
geloven, moed in te spreken. Hier staat echter onze vader Abram tot voldoende bewijs, als
iemand tot bemoediging van Gods kinderen, de honderdvierenveertig duizend, die op de
berg Sion wonen.
Hoe komt het, dat wij geloven, waarachtig geloven en evenwel zo vol twijfel zijn? Dat
komt van de uitnemendheid van de eeuwige heerlijkheid. Dat komt daarvan, dat men juist
gelooft, dat Gods beloften de beloften Gods en geen fabelen van de duivel zijn. Was het
Abram alleen te doen om het land, waarin hij zich nu juist bevond? Het land, dat God hem
beloofd had, lag dat alleen hier op deze aarde, of lag het hier en tevens daarboven? Betuigt
niet een Apostel: "hij verwachtte de stad, die fundamenten heeft, welker Kunstenaar en
Bouwmeester God is"; en wederom: "Zij zijn begerig naar een beter, dat is, naar het
hemelse Vaderland; daarom schaamt Zich God hunner niet, om hun God genaamd te
worden; want Hij had hun een stad bereid"? (Hebr. 11: 10, 16.)
Wees eens vol zorg en nood over iets wat u te betalen hebt, heden, heden nog te betalen
hebt, heb daarbij de verzekering, dat u het geld uit een andere stad zult ontvangen; u
verwacht het van de post, maar de brievenbesteller gaat uw deur voorbij en brengt u niets;
u gelooft de verzekering, en toch, hoe is het u daarbij te moede? En wederom hoe bent u te
321
moede, wanneer het u langs een geheel bijzondere weg, juist ter rechter tijd en ure, in het
huis wordt gebracht! Nee, nee, die bij Gods waarheid volhardt, en niets bij zichzelf ziet,
ook niets ziet komen, die zal God aangeroepen, Hem geloofd hebben: "Ja, Gij zult zorgen."
Hij zal de verzekering uit het Woord hebben: "Ik ben die God, Die u verlost heb, u zult het
alles hebben, u zult het alles beërven." Hij zal er door getroost zijn, opdat hij niet omkome.
Ja waarlijk, in elke nood, in verlegenheid en verlorenheid gelooft hij, allen duivelen ten
spijt. Maar bij God is hij zoveel te meer een arme worm, hij ligt gedurig voor Hem in het
stof en zucht: "Heere, Heere, U bent toch niet dood, hoor dan mijn smeken! Heere, U bent
waarachtig en getrouw, maar verlaat mij niet! Heere, Heere, U bent de Almachtige, maar
de vijand heeft het bijna gewonnen; U bent de Genadige, maar zonde en druk gaan als
wateren mij over het hoofd; Heere, Heere, U zult het doen, maar ik kan niet meer; Heere,
Heere, ik geloof, maar laat het mij zien, want het graf heeft Zijn mond over mij wijd
opengesperd. Ja ik geloof, maar waarbij zal ik het weten, dat ik eeuwig U zien, eeuwig bij
U wonen zal?"
Uit het hoge gewicht van eeuwige verlossing, uit de hoge waardij, die men er op stelt, komt
het voort, dat men zo vol vrees en beven, zo vol twijfel en angst is, zo vol vragen: "waarbij
zal ik het weten?" Geloofde men niet, men zou zo niet zijn.
III.
De Heere leidt hen daarbij in Zijn verbond in, en zij verstaan Hem ook.
Waarbij zou Abram het weten? Gaf God hem een uiterlijk teken? Beval Hij hem misschien
een berg te verzetten? Geenszins. Wij lezen: "En Hij zeide tot hem: Neem Mij een
driejarige vaars, en een driejarige geit en een driejarigen ram en een tortelduif, en een
jonge duif." De Heere gaf hem geen uiterlijk teken, nee, Hij leidde hem tot Zijn verbond,
een verbond, dat in bloed gegrondvest was. Zo handelde God de Heere geheel menselijk en
vorstelijk met hem. Wanneer namelijk de Oosterlingen een zeker stuk land ten eigendom
begeerden en van het bezit verzekerd wilden zijn, zo wendden zij zich tot de vorst van dat
land, met het verzoek, hun dit stuk land tot een bezitting af te staan; dan kwam de vorst met
zijn geweldigen, en ging met die, die het verzoek deed, een verbond aan, dat hij een vriend
van zijn vrienden en een vijand van zijn vijanden wilde zijn, en sprak dan tot hem van
vrede; daarbij werd dan brood en zout gegeten; daarom noemde men zo'n verbond een
zoutverbond. Zo zei ook de koning Abia: "Staat het u niet toe te weten, dat de Heere, de
God Israëls, het koninkrijk over Israël David gegeven heeft tot in eeuwigheid, hem en Zijn
322
zonen, met een zoutverbond?" (2 Kron. 13: 5.) Of er werd vee geslacht, bijv. lammeren;
dan werden de lammeren in tweeën verdeeld, de rechterzijde van de geslachte lammeren
rechts, en de linkerzijde links. Alsdan ging voorts de heer van het verbond met de
aanvrager tussen deze stukken door, bezwerende hem bij de geslachte en verdeelde
stukken, dat hij het gevraagde stuk land tot een eeuwig eigendom zou hebben, onder
verzekering van de trouw, de macht en de bescherming van de verbondsheer.
Reeds in dit licht beschouwd, moest het bevel van de Heere voor Abram verblijdend zijn;
maar er lag nog meer in dit bevel. Er lag in dit bevel de allerhoogste neerbuigende liefde
Gods; want immers het leidde tot een verbond, dat zo geheel voor de mens berekend was,
om te kunnen wel ten, op welke grond hij van de erfenis was verzekerd. Want het is niet
alleen het hooggewichtige, het alle denkbeeld overtreffende van de heerlijkheid, die men
hoopt, waardoor de gelovige geen rust heeft, voor dat het anker van de ark van zijn behoud
achter het voorhangsel vastligt. Maar daar komt nog bij: vooreerst, het gevoel van het vrije,
ongehoudene van de zijde Gods, maar ook ten andere het gevoel, hoe in de mens
hoegenaamd geen bevoegdheid is, ook geen grond van aanspraak, waardoor de grote God
Zich zou kunnen gebonden achten; veelmeer maakt juist de heerlijkheid Gods, het dierbare
van Zijn belofte, bij het diepste bewustzijn van eigen onwaardigheid, dat men des te dieper
graaft, hoe meer men gelooft, en des te meer bij God om de ware grond aanhoudt, hoe
meer grond men onder zijn voeten heeft. Want het geestelijke leven ligt nooit stil; het is
met het geloof niet gelegen als met een rekenvoorstel, dat eenmaal opgelost is. Nee, het
gevoel dat men stof, aarde en as is, en dat de Heere God is, ligt bij de gelovige zo diep, dat,
hoewel hij, ten spijt van alle duivelen, kan zeggen: "Ik weet dat mijn Verlosser leeft", hij
evenwel niet zo koelbloedig, alsof het een alledaagse zaak gold, zich zal vermeten te
zeggen: "Ik ben verzekerd, ik heb het." God heeft alles alleen in Zijn hand. Hij is in de
hemel der hemelen, en wij zijn op aarde. En nimmer was zekerheid en gerustheid des
vleses een vrucht van de Heilige Geest. God weet wel op wie Hij neerziet. En dat is nu het
verbond, waartoe Hij hen brengt, en waartoe Hij ook Abram gebracht heeft.
Het kan wel zijn, dat God het verbond, wat Hij met Abram maakte, hoewel het ook later
een Oosters gebruik werd, vroeger reeds met Adam gemaakt heeft; want, heeft God Adam
rokken van vellen gemaakt, en hem die aangetrokken, dan moeten noodzakelijk eerst op
Gods bevel door Adam dieren zijn geslacht geworden. Ik kan er thans niet over uitweiden,
waarom God aan Abram een vaars, een geit, een ram, een duif en een tortelduif gebood te
323
slachten. Het zij ons voor ditmaal genoeg te weten, dat het juist dezelfde dieren geweest
zijn, die later voor de offerdienst voorgeschreven werden. Bijgevolg heeft de Heere, in
treffende en troostrijke beelden, aan Abram Zijn Christus voorgehouden, hoe Die aan
lijden en dood zou onderworpen zijn, hoe Hij ook van de doden zou opstaan en de Geest
verwerven, het onderpand van het eeuwige bezit der heerlijkheid Gods. Een vaars, een geit
en een ram stelden de verzoening voor van schuld en straf, het op zich nemen en
wegdragen van alle zonde, het opheffen van alle schuld, de grote ruiling, die God gedaan
heeft, toen Hij Zijn Zoon voor ons overgaf, om ons tot Zich te nemen in een weg van
eeuwig geldende gerechtigheid.
De duif en tortelduif waren vooreerst beelden van onze nietswaardigheid en daarvan, dat
wij evenwel, gedoopt in het bloed van de andere duif, vrij uitgaan (gelijk dit bij de
reiniging van melaatsen geschiedde). Het is tevens een beeld van de opstanding van
Christus en de gave van de Heilige Geest; waarom ook Abram het gevogelte niet deelde.
Waarom nu de vaars, de geit en de ram driejarige dieren moesten zijn, behoeven wij niet
ver te zoeken, wetende, hoe heel het Wezen Gods, zoals Hij Zich tot onze zaligheid
geopenbaard heeft, en heel Zijn heilsweg in Christus drievoudig is. Een tijd is er dat het
komt, een tijd dat het werkt, en wij zien er niets van, want het sterft, het ligt dood, en ziet,
wederom een tijd, daar komt het juist uit de dood heerlijk te voorschijn. Dat onze Heere
drie jaren heeft gewerkt, drie dagen in het graf is geweest, en zo meer, dat, moet men niet
denken, is bij toeval geweest. "Hij zal ons na twee dagen levend maken; op de derden dag
zal Hij ons doen verrijzen." (Hos. 6: 2.)
Ook hier in onze tekst merken wij drie akten of drie toestanden op: een eerste, waar God
beveelt, en Abram de offerdieren in orde neerlegt. Een tweede, als Abram zich kwellen
moet en toch wachten kan, en dat hem een weinig troost aanbrengende openbaring
toekomt, waarbij ondertussen de zon ondergaat. En verder een derde, wanneer de zon nu
ondergegaan is, en daar de Heere komt en tussen de stukken doorgaat en tot Abram zegt:
"Ik zal het doen."
Dat Abram dit verbond moet verstaan hebben, dat zien wij uit zijn handelwijze, want hij
deelde immers de stukken middendoor. Hij wist dus dat de Heere door geslacht vlees heen
zou komen, dat dit de weg was, waarin God komt. Hij legde het ene deel tegenover het
324
andere; zo wist hij, dat in dit verbondmaken alles juist zo moest liggen, dat het naar de
orde, dat het naar gerechtigheid was. Zo was dan dit de prediking tot Abram: "Hieraan kunt
gij weten, dat gij het land zult bezitten, dat Ik tot u kom door het voor u geslachte lichaam,
en zo waarachtig als dit bloed daartoe vergoten is, zo waarachtig als deze daad van
slachting niet meer ongedaan kan gemaakt worden, maar eeuwiglijk geldt, en Ik daaraan
ook een welgevallen heb, omdat zij naar die gerechtigheid is, die voor Mij geldt, zo
waarachtig zult gij het erfelijk bezit hebben. Uw zonden zullen Mij niet in de weg staan,
want Ik heb de stukken aangezien en ben daaraan gedachtig, als ook aan het bloed, dat uw
zonden van u heeft weggenomen. Die stukken zijn u tot een onderpand, ook tot een zekere
grond, waarop uw heil voor eeuwig vaststaat, en Ik wil u tonen, welk een welgevallen Ik
daaraan heb."
Nu, dat zullen wij ook wel verstaan: God de Heere leidt ook ons tot Zijn verbond. Daar
hebben wij nu dat liefelijke, dierbare Evangelie van Zijn genade. Daaruit weten wij, welke
offerdieren wij Hem moeten brengen. Nee, wat zeg ik? Wat Hij ons gebracht heeft, en
waarmee wij dus tot Hem moeten naderen. Het is nu immers voor ons een uitgemaakte
zaak, dat Christus Jezus in de wereld gekomen is om de zondaren zalig gemaakt te hebben,
een uitgemaakte zaak, dat Jezus Christus, de in het vlees gekomene is, dat Hij het Lam
Gods is, hetwelk de zonde der wereld heeft weggedragen, en dat in die weg aan de eeuwige
gerechtigheid genoeg gedaan is, dat dit een grond is, gelegd op saffieren en allerlei
kostelijke stenen.
Waaraan zullen wij het dan weten, dat wij het aardrijk beërven zullen, dat wij een stad
hebben daarboven, door God Zelf toebereid, en dat Hij Zich niet schaamt ook onze God te
heten, daar Hij dit alles voor ons gedaan heeft? Daaraan zullen wij het weten, dat wij
vrijmoedig "het feestoffer met touwen binden tot aan de hoornen van het altaar!" (Psalm
118: 27.)
IV.
Dat heeft de duivel evenwel nimmer kunnen dulden. Zodra de gelovigen, en evenwel
vreesachtigen, in het verbond Gods ingeleid zijn, ontstaat er een zware strijd, maar zij
volharden in het verbond.
325
Zo lezen wij verder in Vers 11: "En het wild gevogelte kwam neder op het aas, maar
Abram joeg het weg." Nu had onze vader Adam het verbond gezien, had het ook begrepen;
God had Zich niet laten afschrikken door Abrams grote onwaardigheid, God had hem Zijn
Christus voorgehouden, had hem bevolen deze Christus te erkennen, had hem de grond
aangetoond, waarop hij van de belofte kon verzekerd zijn, had begonnen met een vaste
grond onder Zijn voeten te leggen, een grond, waarop hij staan kon. God liet hem zien,
waar hij met Zijn zonden heen moest, wat Zijn zonden wegnam, en hoe zeker en
waarachtig al deze dingen waren. Nu wilde God weldra Zelf komen. En nu, nadat God hem
bevolen had heel dat Evangelie op te slaan, daar vertoeft God en laat Abram voor de gehele
zaak alleen staan.
Roofvogels komen aangevlogen, die willen hem heel de zaak bederven, die willen er
stukken van afnemen, al ware het dan ook maar een of twee stukken, opdat, wanneer God
kwam, Hij toch niets zou kunnen uitrichten. Arme Abram! Hoe wordt hier het geloof weer
opnieuw op de proef gesteld! Door vrees en bange twijfel overvallen had hij gevraagd:
"Waarbij zal ik het weten?"
'Wel, God had u gezegd, dat Hij naar Zijn genade en barmhartigheid met u een verbond
zou aangaan, tussen de middendoor gedeelde en doorgehouwen stukken, daar liggen nu de
stukken allen voor u, en daar staat u nu alleen. God is niet met u, Hij is aan de
doorgehouwen en verdeelde stukken niet gedachtig! In plaats daarvan, dat Hij aanwezig is,
in plaats daarvan dat Hij met Zijn heilige engelen door de stukken doorgaat, zijn er niets
dan roofvogels, die als zo vele duivelen om de stukken rondfladderen, zij willen u uw
Christus roven, en slaat er een zijn klauw in uw borst, dan bent u verloren, en is er één stuk
weggenomen, dan is er aan heel de zaak niets waars geweest, dan heeft God het u niet
geboden, dan hebt u wellicht gedroomd, dat u zulks doen moest, dan hebt u zich verbeeld,
dat God het u heeft bevolen!'
Maar wanneer eenmaal het Evangelie in het hart van een mens heeft post gevat, wanneer
hij eenmaal een inzien gekregen heeft in het verbond Gods, dan geeft hij het zo spoedig
niet op. "Het wild gevogelte kwam neder op het aas", zo staat er, "maar Abram joeg het
weg." Hoe mag hij dit wel gedaan hebben? Heeft hij zich daartoe van een stok bediend,
zodat hij een stevig wapen in de hand had? Geenszins. Hij had in 't geheel geen wapen bij
de hand. De roofvogels daarentegen hadden wapenen, sterke klauwen, ijzeren snavels, ook
vleugels om de weerloze Abram de arm te verbrijzelen; ook kracht om hem ter aarde te
werpen. Hij zou er slecht bij gevaren zijn, had hij met eigen kracht en met zulke wapenen
326
de roofvogels willen aanvallen. Nee, hij kon zich hier tegen dat gevogelte volstrekt niet
verweren, en de verdeelde stukken konden het evenmin. Noch met pijl en boog, noch met
de macht van zijn arm, maar met de adem, die de Almachtige hem gegeven had, met de
adem, met het geblaas van zijn monds, - volgens het Hebreeuwse woord, - "joeg Abram het
wild gevogelte weg."
Is het niet heden nog dezelfde weg, heeft het niet nog dezelfde loop met al degenen, die
aan Gods Waarheid vasthouden? Het was niet voor de eerste maal, dat God tot Abram
gezegd heeft: "Aan uw zaad zal Ik dit land geven." Volgens Hoofdstuk 12:7 had Abram dit
reeds vernomen, toen hij voor de eerste maal in Kanaän gekomen was. Toen had het hem
ook zo getroffen, dat hij dadelijk de Heere, Die hem verschenen was, een altaar bouwde, en
hij is zonder twijfel terstond begonnen de Heere Die hem verschenen was, te offeren, en te
prediken van de gerechtigheid, van het lijden en van. de toekomstige heerlijkheid. Volgens
het 13de Hoofdstuk (Vers 14 16) heeft God hem deze belofte hernieuwd, terstond nadat
Lot zich van hem gescheiden had. In het 14de Hoofdstuk zien wij uit de zegen van
Melchizédek, hoe hij ten derden male daarop opmerkzaam gemaakt werd, dat hij in Zijn
God veel meer bezat, dan de koning van Sodom met al diens bondgenoten; en hier
verschijnt hem nu God voor de vierde maal weer; maar nu, onder welke omstandigheden!
Welk een hevige strijd gaat daarmee gepaard!
Zo mag het ook u gaan, u die bij ondervinding weet, wat het is, dat Abram God geloofde,
en dat hem dit gerekend is tot rechtvaardigheid, maar bij wie ook dit: "Waarbij zal ik het
weten?" Telkens weer opnieuw in het hart opkomt. Er is een tijd voor degenen, die op
Gods Waarheid hopen, dat alles bij hen wegzinkt, wat zij kort te voren nog geloofd hebben.
Zij geloven, en toch geloven zij niet. De macht van het zichtbare, de ongerechtigheid, hun
eigen zonde, alles, alles, van binnen en van buiten, slaat hun alles uit de hand. Zij geloven
evenwel, maar zij zijn toch in zulke grote nood, zijn zo vol vrees, zo vol angst. Zij geloven
en aanbidden in het geloof: "Heere, Jehovah, niets kan U verhinderen, niets is voor U
onmogelijk," en evenwel vragen zij: "Waarbij zal ik het weten?"
Maar wat is de grond voor u, om verzekerd te zijn, dat God u een stad gebouwd heeft, dat u
genade bij God hebt gevonden, dat Hij daarboven uw God en liefhebbende Vader is? Wat
is de grond voor u om verzekerd te zijn: "Weldra ben ik thuis", "het erfdeel der eeuwige
heerlijkheid beërf ik", "de kroon der gerechtigheid is voor mij weggelegd"? Wat is de
grond voor u, om verzekerd te zijn: "Hij, de getrouwe Vader, zal u hier alle dingen
schenken, u ook welvaart, voorspoed, eer en gerechtigheid doen vinden"? De enige vaste
327
grond is deze: "Het bloed van Jezus Christus heeft ons gereinigd van alle zonden." "Dat is
Mijn verbond, dat Ik in dit bloed uw zaligheid gegrondvest heb, en zal ze te voorschijn
brengen en doen uitspruiten, dat uw ogen het zien, en gij vrolijk moogt worden."
Alzo leidt God u nu, o Jakob, u, de worstelenden, biddenden en bij God aanhoudenden
Jakob, zonder ophouden in Zijn verbond in, en terwijl u zo alles in gereedheid ziet, en uzelf
als 't ware overgebracht ziet in de erfenis, daar breken op eens alle duivelen los en
dwarrelen als zo vele roofvogelen om uw belijdenis heen, willen het een stuk na het andere
wegroven, en God laat Zich niet zien; Hij heeft het bevolen, en Hij laat u in de nood; Hij
heeft het beloofd, maar Hij komt niet! Is God met u in het strijdperk, of niet? Hebt u de
ware Christus, of hebt u Hem niet? Blaas dan van u weg met de adem, die de Almachtige u
heeft gegeven, en u zult de duivelen verjaagd hebben!
V.
Dat gaat voor een poos goed. De vijanden zijn verjaagd. "Ik heb het geloof behouden"; zo
spreken alle goede strijders. En evenwel, in deze strijd moeten zij onderliggen; zij worden
door hun eigene menselijkheid overvallen, en grote duisternis en verschrikking komen
over hen.
Ziet, zo ging het met Abram. Dapper had hij geblazen; de roofvogels waren weggejaagd,
maar hij kon ze toch nog zien. Weldra zou hij ze niet meer kunnen zien noch
onderscheiden. En God blijft weg, en de verdeelde stukken, ja, zij liggen daar. Daar ligt het
alles op het veld in de stukken, zijn gehele geloof, zijn gehele hoop, zijn gehele erfenis,
zijn eeuwig heil, maar God vertoeft te komen. Nog is de liefde wakker, maar de zon, de
zon zij is aan het ondergaan. O, hoe bezwaard, hoe benauwd moet hij daarbij wel zijn! Ook
de liefde vermag niets meer; het arme menselijke hart is door al het wachten en verbeiden,
door het strijden en zorgen, door de vermoeiende bezigheid van opjagen en wegdrijven van
zovele roofvogels, zovele duivelen, afgemat en neergebogen, is met nachtelijke duisternis
omgeven, en de vermoeide strijder valt in slaap.
Zo lezen wij Vs. 12: "Toen nu de zon onderging, viel een diepe slaap op Abram." Daar ligt
nu de geloofsheld, die de vreselijkste dieren van het bloed des verbonds had geweerd. Daar
ligt hij, gevangen genomen door de wet die in zijn leden is. Niet één minuut kan hij meer
met zijn Christus waken, al wil hij dat ook graag. Hij deugt toch op de duur niet voor de
strijd Gods. De slaap, die in hem is, maakt, dat hij het opgeven moet, al is het dat zijn hart
nog waakt. Maar hoe waakt zijn hart? Vervuld van de indrukken, welke de strijd bij hem
328
heeft opgewekt, vreest hij een hernieuwde kamp; en zo was het ook: "schrik en dikke
duisternis viel op hem."
Daar liggen nu de stukken alleen, onbewaakt; ook de strijder ligt daar machteloos in een
diepe slaap neergezonken. De roofvogels heeft hij verdreven, maar zijn behoefte tot slaap
heeft hij niet kunnen overwinnen. Daar ligt hij nu alléén op het veld, niet anders dan een
lijk, en in plaats van innerlijke kalmte, in plaats van een stil verkwikkend rusten is er een
schrik, die hem aan alle leden doet sidderen; in plaats van een verschijning van engelen in
hemelse luister, die hem liefelijke vrede toewaaien, een dikke duisternis! O, welk een helse
toestand!
Hoe is het mogelijk, dat zoiets over iemand kan komen, die op Gods Waarheid vertrouwt?
De duivel heeft het van buiten af beproefd, maar het heeft hem zo niet mogen gelukken; hij
heeft het beproefd met hulp van allerlei handlangers, waarvan hij er zovelen heeft, om aan
de arme strijder zijn Christus te ontrukken, hem weer terug te drijven naar het Ur der
Chaldeeën, opdat hij maar niet zou geloven, dat hij de erfgenaam van een land is, waarvan
hij toch geen voetbreed heeft om over te beschikken. Hij heeft het van buitenaf beproefd de
ellendige van zijn geloof aan Christus alleen af te trekken. Hij heeft beproefd hem weer tot
eigenwillige godsdienst terug te brengen, tot werken, tot de hoogmoed van eigen wijsheid,
die het leven in eigen hand vindt, maar het is hem niet gelukt.
Zo beproeft hij het nu van een andere zijde: hij tast de zwakheid, het menselijke in de
mens, het zuiver natuurlijke aan, overvalt en overweldigt hem daarmee, om daardoor de
mens tot dit besluit te brengen: "Nu ondervind ik toch, dat het nog zo zeker niet is met het
verbond; immers heb ik alles in het werk gesteld, opgeofferd en er aangegeven om mij aan
het verbond te houden, en evenwel is de zaak nog even als te voren, ja nog veel erger
geworden. Want nu is het er zo mee gelegen, dat, hoewel dit alles naar Gods woord en
bevel is, God Zich toch niet eens aan mij ellendige openbaart; Hij laat mij integendeel
mijzelf aftobben, laat mij strijden en worstelen, in nood en angst neerliggen, en hoort niet
naar mij."
Daar ligt men dan met Elia, nadat men vierhonderd roofvogels in de Naam des Heeren
verjaagd en verhouwen heeft, onder de boom terneer, en zucht: "Het is genoeg, laat mij
sterven!" Zo is de macht van de duisternis! Daar, waar God werken wil, waar Hij tot Zijn
verbond wil brengen, waar Hij het aan een mens bevestigen wil, dat hij een genadig God en
329
trouw Heiland aan Hem heeft, dat Hij hem om Zijns Naams wil al het afgesmeekte zal
geven, daar is die macht onophoudelijk in de weer om veel spooks te maken en te
rumoeren; ja, zodanige verschrikking en duisternis op de ziel te werpen, dat het wel een
wonder Gods is, dat er nog iets van de strijder terechtkomt, en dat hij het afgesmeekte, als
met een overwinning Gods, als een buit wegdraagt.
VI.
Maar bij al deze verschrikkingen is God ook tegenwoordig: Hij weet wel in de ziel door te
breken, in weerwil van al zulke duisternis. Dan leert Hij Zijn strijders, hoe het met het
zichtbare gesteld is, wat de oorzaak is van Zijn wonderlijke leidingen, en hoe Hij Zijn
Woord tot eer brengt.
Zo sprak dan ook God tot Abram: "Weet voorzeker, dat uw zaad vreemd zal zijn in een
land, dat het hun niet is, en zij zullen hen dienen, en zij zullen hen verdrukken vierhonderd
jaren."
Dat is nu wel de oude en nieuw prediking, die wij hier vernemen. "Indien gij nu met
Christus opgewekt zijt, zo zoekt de dingen die boven zijn!" Welk heerlijk uiteinde had deze
verschrikking, hoe werd de dikke duisternis tot licht! "Ja, gij zult het land verkrijgen, de
erfenis zult gij hebben." Dit zei God tot Abram, toen Hij hem gebood offerdieren te
brengen en middendoor te delen, dat Hij met hem een verbond zou aangaan, opdat hij op
grond daarvan zeker zijn zou van de belofte. Maar voordat nu het verbond ten einde toe
gesloten was, moest Abram nog eerst door deze verschrikking en duisternis heen, waarbij
hem alles, alles uit de handen viel, zodat, hoewel hij het verbond, hoewel hij Christus,
hoewel hij alle bewijzen van de Waarheid Gods voor ogen had, hij evenwel aan al deze
dingen toch opnieuw niets had, opdat hij verstaan zou, dat, hoewel de beloften Gods ook
voor dit leven zijn, al die dingen hierbeneden toch niets te beduiden hebben. Paulus getuigt
ook daarvan, zeggende: "Indien wij alleenlijk in dit leven op Christus zijn hopende, zo zijn
wij de ellendigste van alle mensen." (1 Kor. 15: 19.)
Daarom breekt God, nadat Hij u zoveel heerlijke dingen getoond en ook beloofd heeft, ja
ook heeft doen komen, alles voor uw ogen weer af, zodat u, ook waar u alle duivelen hebt
verjaagd, bij alles wat God u hier gegeven heeft, nochtans zelf in zo'n duisternis geraakt,
opdat u zich ook daaraan niet kunt vergapen, maar alleen uw hoop vestigt op God en op de
toekomstige heerlijkheid. Daarom gaat God met u zulke wegen, dat u nooit een onbewolkte
dag hebt, waarop niet weer een duistere dag volgt. En dit geschiedt, opdat, terwijl u God
330
prijst vanwege Zijn waarheid en trouw, zoals Hij u doorhelpt en ook verder doorhelpen zal,
het gevoel van ijdelheid van al het aardse en zichtbare u toch altijd vervulle en u niet
verlate, maar u steeds als een bruid bereid en wachtende moogt zijn op de toekomst van uw
Heere.
Laat u daarom nimmer de moed ontzinken, wanneer u, bij alle beloften van Christus,
telkens het tegendeel moet zien en ondervinden, want hier hoort u, dat het zichtbare niets te
betekenen heeft, al was het ook het beste en het heerlijkste, en al is het dat God Zelf Zijn
Christus daarbij tot een onderpand geeft. Bij God toch is alles zo ingericht, dat Hij Zijn
gave en belofte steeds laat komen op een wijze, dat zij u te meer doen verlangen naar het
heil, dat daarboven is; met dat doel laat Hij dit alles zo komen, dat men eerst moet
ondervinden, hoe hier alles, wat Gods is, eerst in de dood gaat, aan allerlei verdrukking,
aan kruis en lijden is onderworpen, en alleen door de dood in het leven doordringt, dat
eeuwig is.
Hebt u nu dit verstaan, dan zult u ook wel ondervinden, hoe naderhand, als alles verloren
schijnt, evenwel zekerlijk datgene wat u met tranen gezaaid hebt, wat u in het gebed
worstelende hebt verkregen, terwijl u op Gods Waarheid hoopte, zijn liefelijke vrucht
draagt; ook hoe alle instrument, dat aan de ogenblikkelijke vervulling der belofte in de weg
stond, te niet gemaakt wordt, juist overeenkomstig de belofte. Zo had God ook tot Abram
gezegd: "Doch Ik zal het volk ook richten, hetwelk zij zullen dienen; en daarna zullen zij
uittrekken met grote have." Dat het nu echter Gods bedoeling was, dat Abram van de
tijdelijke erfenis met verlangen naar de eeuwige zou vervuld worden, blijkt uit de woorden
Gods: "En gij zult tot uw vaderen gaan met vrede; gij zult in goeden ouderdom begraven
worden." zo had hij dan voor zich al wat hij verlangen kon, want men gaat niet tot zijn
vaderen met vrede, als men niet weet, dat men heengaat tot zijn God.
Dat God daarenboven met zulke leidingen nog een andere bedoeling heeft, dat Hij het ook
uit lankmoedigheid jegens diegenen doet, die hier de rechtvaardigen plagen en kwellen en
niets van gerechtigheid willen weten, dat zien wij uit het 16de Vers: "En het vierde
geslacht zal herwaarts wederkeren; want de ongerechtigheid der Amorieten is tot nog toe
niet volkomen."
331
Zo heeft dan God, Die niet wil dat iemand verloren ga, geduld met de Amorieten, die de
prediking van Zijn Abram wel horen kunnen maar er niet naar willen handelen, om hen te
overtuigen, dat de schuld bij hen ligt. Zo doet Hij tot in het derde en vierde geslacht; en
willen zij het dan nog niet erkennen, dan keert zich het blad om, en de kinderen der
beloftenis komen tot eer. Alsdan ondervinden deze, voor zichzelf reeds hier in dit leven de
voorsmaak er van genietende, maar ook daarna voor de troon Gods, op welke wonderlijke,
geheel letterlijke wijze (al hebben zij dat hier ook niet kunnen zien) Hij al Zijn goede
woorden en dierbare beloften in vervulling heeft doen komen, als ook hoe Hij hun gebeden
heeft verhoord!
Wél met u, mijn Geliefden! Indien u zo van God geleerd wordt, dat u het tijdelijke, dat God
u geeft, naar waarde weet te schatten, want dan zult u ook Zijn eeuwig heil boven al het
tijdelijke weten te waarderen. U zult het dan reeds hier ondervinden, dat u, wanneer ook
alles er aan gegeven is en verloren schijnt, niet tevergeefs hebt geloofd. Want zo lezen wij
verder in het 17de Vers: "En het geschiedde, dat de zon onderging en het duister werd, en
zie, daar was een rokende oven en vurige fakkel, die tussen de stukken doorging."
Daar had onze dierbare vader Abram het nu eindelijk; daar had hij het doel van zijn geloof.
Het was bij hem wel geheel uit en voorbij. Hij had de stukken ten laatste onbewaakt
moeten laten liggen. Hij was in slaap gevallen en had daarbij helse angsten uitgestaan;
verschrikking en dikke duisternis was op hem gekomen; hij had vernomen, hoe het met al
het zichtbare gesteld is. En toen hem nu dat alles onverschillig was geworden, als Gods
Waarheid maar bleef, toen hij geheel niets meer zag en nauwelijks meer bewustzijn kon
hebben van het verbond Gods en van de verdeelde stukken, zie, toen nu de dag
voorbijgegaan en de nacht gekomen was, zag Abram een naar boven spits toelopende
vuurpot, gelijk de vrouwen in het Oosten hebben, die zij heet maken en waaromheen zij het
deeg leggen om brood te bakken. Een aarden vat, deze pot, en daar sloeg rook uit. Zo komt
God de Heere tussen de stukken door.
Hebt u dezelfde rook niet gezien in de tent der samenkomst, de tabernakel, toen die gereed
was? Hebt u die niet gezien in de tempel van Salomo, toen deze ingewijd werd? Hebt u die
vuurvlam niet gezien, die van de Heere af op het altaar neerkwam, hoe zij het offer in een
ogenblik geheel verteerde, en hoe God, onze Heere en Heiland, daarmee opvoer, Gode tot
een liefelijke reuk, en Hij Zich daarboven zette op de troon der Majesteit, zodat alles licht
332
werd? God is neergedaald in een broos vat, God is verschenen in een rokende wolk in dit
broze vat! Een broos vat zijn wij, een wolk van rook en een schaduw. Dat werd Hij voor
ons. De Heere in de hemel liet Zijn lichaam voor ons verdelen. En de Heere van de hemel
daalde tot Hem, Die voor ons geslacht werd, met de vlammen van Zijn liefde en Zijn
welbehagen neer, en nam de dode stukken van Zijn vlees, en met Hem ook ons, die
geloven, bij Zich op Zijn troon.
Ziedaar de onwrikbare grond, waarop Zijn verbond gemaakt is, waarop Zijn verbond vast
staat. Dat is de grond en bodem, waarop ook wij gezonken, zullen vast staan. Laat dan vrij
ondergaan en ondergegaan zijn de dag van deze zichtbare dingen, van dit zichtbare leven,
van de zichtbare vervulling; laat vrij alles, alles duister geworden zijn, ja laat, na al het
verdrijven van al de roofvogels, de vreselijkste verschrikkingen, de diepste duisternis over
de ziel zijn gekomen en een diepe slaap op ons zijn gevallen, laat vrij Christus voor ons
niet anders zijn dan gelijk de dode stukken van het offer, en ons geloof, onze hoop en ons
heil ook als dood bij de stukken neerliggen, - geloof nochtans, u die op Gods Waarheid
vertrouwt, maar die niets meer ziet om te geloven, en u zult het ondervinden, ook u én ook
u, dat u niet tevergeefs hebt geloofd; dat Jezus Christus in het vlees is gekomen, en dat Zijn
liefde sterker is dan de dood, en Zijn ijver vast is als de hel. De gloed van Zijn liefde is
vurig, een vlam des Heeren. (Hoogl. 8:6.)
AMEN.
333
334
21. Romeinen 6:6b
Gehouden te Elberfeld op 18 October 1846, 's voormiddags. Deze leerrede verscheen in de
eerste uitgave der "Twaalf Twaalftallen" in het 4de Twaalftal als No. 10; in de "Zwanzig
Predigten" is zij No. 15. Des avonds Preekte Dr. K. over Jes. 11: 11-16.
Veertien dagen geleden heb ik u de woorden van de Apostel Paulus uitgelegd: "Wij weten,
dat onze oude mens mede gekruisigd is." Is deze en gene onder u daardoor niet
onderwezen, daardoor niet gesterkt geworden in de hoop der gerechtigheid uit God? Is niet
aan menigeen als het ware een zware last van de schouders genomen, zodat hij sedert
blijmoedig daarheen gaat, het wel aan alle bomen wilde vertellen, wat God aan degenen
doet, die in de grootste nood van de ziel niet weten, waaraan zich te houden, en nacht en
dag tot God roepen om verlossing van de banden der zonde en des doods?
O, het Woord des Evangelies moet vrucht dragen, ten spijt van de duivel; vrucht dragen
Hem ter eer, Wiens het Woord des Evangelies is, en de aangevochtenen ter vertroosting. Er
kan evenwel de kinderkens geen hartsterkende schotel worden voorgezet, waarin de duivel
zijn klauwen niet zou slaan. God heeft geen woordje de ellendigen tot troost, waar de
duivel niet ook een woord zou hebben, om die, aan wie moed gegeven werd, weer terneer
te slaan, zoals ook omgekeerd. Maar God heeft altijd een Woord, om datgene neer te
werpen, wat met de duivel ten hemel opvaren wil.
Onlangs had ik echter te veel stof, om alles in één uur met u te behandelen. Gelijk wij
toenmaals beschouwd hebben wat het zeggen wil: "Onze oude mens is mede-gekruisigd",
zo zullen wij nu met elkaar betrachten: waartoe onze oude mens mede-gekruisigd werd.
Slaan wij nog eens de Apostolische woorden op. Zoals u zich zult herinneren, zijn ze uit
het 6de Hoofdstuk van de Brief aan de Romeinen; daar staan de woorden van onze
Tekst: ROMEINEN 6:6b.
335
"Opdat het lichaam der zonde te niet gedaan worde, opdat wij niet meer de zonde
dienen."
Luther heeft vertaald: "opdat het lichaam der zonde ophoude", de Apostel zelf heeft
geschreven: "Opdat het lichaam der zonde teniet gemaakt ware, opdat wij voortaan de
zonde niet meer dienen."
Deze woorden bieden ons als vanzelf de volgende waarheden:
I.
Het heeft een doel, dat onze oude mens mede gekruisigd is geworden.
II.
Het was op het lichaam der zonde gemunt.
III.
Dit lichaam der zonde moest teniet gemaakt zijn.
IV.
Dit laatste had wederom een doel, namelijk: opdat wij de zonde voortaan niet meer
dienen. En dit "opdat wij de zonde voortaan niet meer dienen", toont aan, waarin
het te-niet-gedaan-zijn van het lichaam der zonde bestaat.
I.
Het heeft een doel, dat onze oude mens mede gekruisigd is.
Ik heb u verklaard, wat de "oude mens" is. Ik heb u gezegd, dat de Apostel Paulus ons
tweeërlei mensen voorstelt, die geheel tegenover elkaar staan: Adam en Christus; dat hij de
eerste "oud" en de tweede "nieuw" noemt, omdat de eerste in een werkverbond geschapen
is, en de tweede het Hoofd is van een Genadeverbond. Daar nu in Christus een nieuw
schepping haar aanzijn heeft, is het met het oude wezen gedaan. Ik heb u gezegd, dat de
Apostel Paulus zich dikwijls van beeldspraak bedient, om ons, die in geestelijke dingen zo
onbedreven zijn, de waarheid Gods des te duidelijker te maken. Dat hij daarom de oude
mens, Adam, en de nieuwe mens, Christus en Diens heil, bij klederen vergelijkt, waarvan
men het een uitgetrokken en het andere aangetrokken heeft. Verder heb ik u voorgehouden,
dat deze oude mens, die wij hebben afgelegd, onze oude toestand is, onze oude gezindheid
en wijze van doen, volgens welke wij, gelijk Adam, als God willen zijn, om het leven in
eigen hand te hebben en te houden. Dat echter deze toestand en deze gezindheid aan het
kruis van Christus geheel te schande geworden is, terwijl het daar wel is uitgekomen, hoe
het met al het streven van het vlees, om als God te willen zijn en het leven in eigen hand te
336
hebben, gesteld is. Tenslotte heb ik opgemerkt, dat de Apostel hier niet heeft geschreven:
de oude mens, maar onze oude mens, opdat wij weten, bekennen en verstaan, dat de
Apostel niet van een toestand of van een gezindheid spreekt, die aan ons vreemd ware, of
waartoe wij door vreemde schuld gekomen zijn, maar dat deze toestand en gezindheid een
ons eigene is, een, in welke wij door eigen moedwillige ongehoorzaamheid geraakt zijn,
zodat het onze eigen schuld is.
Wij vragen nu ten eerste: Had het niet een doel, dat onze oude mens mede-gekruisigd is
geworden?
Hier moet ik nu menigeen van uw in nood brengen. Van Godswege wenste ik schier u allen
in nood te brengen, ja zo in het nauw, dat u niet meer weet waar te blijven.
-
Want ten eerste is er maar al te veel vleselijke gerustheid.
-
Ten andere is de weg ter zaligheid veel enger, dan menigeen zich voorstelt.
-
Ten derde zijn er nog altijd vermolmde stutten genoeg, waarop een mens leunt,
terwijl hij zich inbeeldt met het hoofd reeds tot boven de wolken gewassen te zijn.
-
Ten vierde is er ondanks al het pogen om zich bij de mensen als iets voor te doen,
en ondanks al het rondhuppelen op de smalle weg van het eeuwige leven, genoeg
verborgen onvrede in het binnenste, ook helaas nog genoeg onklaarheid in de
dingen Gods, om niet te gewagen van de voor mensen vaak verborgen gebleven,
maar eindelijk aan de dag komende uitbarstingen van allerlei goddeloosheid.
Er zij dan aan alle kanten een haakje gelegd in de prediking van het Evangelie, wat wij ook
overal in de Brieven der Apostelen waarnemen. Ja, het mag de mens pijn veroorzaken; zo
immers moet hij toch door de rechte, de enige deur naar binnen, daarom worden zulke
haken gelegd. De oprechten voelen het wel, maar deze danken er ook later voor, wetende,
dat deze weg gezond voor hen geweest is.
Wat staat overal in het Evangelie geschreven? Heeft de Apostel Paulus niet geweten, wat
een mensenkind is, toen hij in deze Brief Hoofdstuk 12:1 schreef: "Ik bid u dan, broeders,
dat gij uw lichamen stelt tot een levende, heilige en Gode welbehaaglijke offerande, welke
is uw redelijke godsdienst, en wordt dezer wereld niet gelijkvormig, maar wordt veranderd
door de vernieuwing uws gemoeds." En in het 13de Hoofdstuk, Vers 14: "Verzorgt het
vlees niet tot begeerlijkheden." Heeft hij het niet geweten, toen hij aan de Korinthen
337
schreef: "Weet gij niet, dat de onrechtvaardigen het Koninkrijk Gods niet zullen beërven?
Dwaalt niet; noch hoereerders, noch afgodendienaars, noch overspelers, noch ontuchtigen,
noch die bij mannen liggen, noch dieven, noch gierigaards, noch dronkaards, geen
lasteraars, geen rovers zullen het Koninkrijk Gods beërven." (1 Kor. 6:9, 10.) Zo ook aan
de Efeziërs: "Maar hoererij en alle onreinigheid, of gierigheid laat ook onder u niet
genoemd worden, gelijkerwijs het de heiligen betaamt, want dit weet gij, dat geen
hoereerder of onreine of gierigaard (die een afgodendienaar is) erfenis heeft in het
Koninkrijk van Christus en van God. Hebt geen gemeenschap met de onvruchtbare werken
der duisternis, maar bestraft ze ook veeleer; want hetgeen heimelijk van hen geschiedt, is
schandelijk ook te zeggen. Ziet dan hoe gij voorzichtiglijk wandelt, niet als onwijzen, maar
als wijzen, en zijt elkander onderdanig in de vrees Gods." (Ef.. 5:3 vv.)
Hierbij mag nu een iegelijk van ons zichzelf beproeven, de hand op het hart leggen, en
zichzelf afvragen: Ben ik daarmee overeenkomstig? Ben ik rein van deze dingen, niet in
het openbaar alleen, maar ook in het verborgen? Heb ik in waarheid een goed geweten tot
God, door de opstanding van Jezus Christus uit de doden? Ben ik dood; is het geestelijke
leven bij mij verstorven, of is Christus het leven in mij? Lig ik als begraven onder de last
van allerlei begeerten, voel ik mij overgegeven aan de verleiding der ijdelheden van dit
vergankelijke leven, of is er vrede en blijdschap in de Heilige Geest in mijn ziel? Dien ik
Christus én Belial, God én de Mammon, of heb ik de bevelen des Heeren boven alle
schatten verkoren?
Gods heilig Evangelie kan geen masker zijn, waarachter de mens zijn aangeboren
aangezicht kan verschuilen, voorgevende: "ik heb het Evangelie lief, ik omhels hetzelve",
terwijl hij nochtans zijn wereldse gang gaat, naar de sleur van een zogenaamde
godzaligheid en van een zogenaamd geloof, waarin noch kracht, noch macht is. Zo'n geloof
is een ijdele klank, een hol vat, een gebroken schel. "Ik zoek niet de woorden dergenen, die
opgeblazen zijn, maar de kracht", zo schrijft de Apostel (1 Kor. 4: 19), en gij kent het
nadrukkelijk woord des Heeren: "Indien gij deze dingen weet, zalig zijt gij, zo gij dezelve
doet." (Joh. 13: 17.) Dat is niet een "uit God geboren-zijn", dat men het zoekt in en zich
bezighoudt met het lezen van de Bijbel en van godsdienstige boeken, dat men zich verliest
in allerlei godsdienstig drijven, zichzelf in een maalstroom van allerlei inspanningen werpt,
tot stichting (gelijk men meent) van zichzelf en tot opbouwing van het Koninkrijk Gods,
waarbij de mens gedurig zichzelf terug vindt, zichzelf in het hart zegent, dat hij iets is
geworden, dat hij nu wat is en iets voor God gedaan heeft; dat is niet een "uit God
338
geboren-zijn." Wanneer de mens meent, daarvan de kentekens bij zich te kunnen vinden
juist in datgene, wat hij gedaan heeft, zodat het nu bij hem ligt: "Ik heb toch iets gedaan,
daarom God met mij tevreden moet zijn."
Het is ook geen leven uit God, als een mens in het verborgene zijn eigen wil doordrijft, en
in het openbaar voor de mensen het zo doet voorkomen, als wilde hij van niets dan van
genade en van geloof weten.
Het leven uit God is niets anders, dan de Heilige Geest in ons. De Heilige Geest kan niets
anders bedoelen, dan wat God bedoelt. Wie de Heilige Geest heeft, kan daarom niets
anders bedoelen, dan wat God bedoelt. God nu bedoelt gerechtigheid en heiligheid.
Moet ik het bewijzen? "Christus heeft Zichzelf gegeven voor onze zonden, opdat Hij ons
zou getrokken hebben uit deze tegenwoordige boze wereld, naar de wil van onze God en
Vader." (Gal. I: 4.) "God heeft ons uitverkoren in Christus, voor de grondlegging der
wereld, opdat wij zouden heilig en onberispelijk zijn voor Hem in de liefde." (Ef. 1: 4).
"Christus heeft de Gemeente liefgehad, en Zichzelf voor haar overgegeven, opdat Hij haar
zou geheiligd hebben, nadat Hij haar gereinigd had met het bad des waters door het Woord;
opdat Hij haar Zichzelven heerlijk zou voorgestellen, een Gemeente, die geen vlek of
rimpel heeft, of iets dergelijks, maar dat zij zou heilig zijn en onberispelijk." (Ef. 5:25-27.)
En wederom zegt de Apostel: "Christus heeft Zichzelf voor ons gegeven, opdat Hij ons zou
hebben verlost van alle ongerechtigheid en Zichzelf een volk zou hebben gereinigd, dat van
alle kanten bekwaam is, een ijveraar in goede werken." (Titus 2:14 volgens het Grieks en
de Duitse vert.)
Waaraan ligt het nu, dat het menigeen grote nood veroorzaakt, als hij zulke getuigenissen
van het Woord leest, zodat hij niet weet waaraan zich te houden, en liever tot andere
hoofdstukken of tot andere, naar zijn mening meer troostgevende getuigenissen, overgaat?
Ligt het aan de Apostel, ligt het aan God, aan Zijn Woord, aan Zijn dierbaar Evangelie?
Dat zij verre. Het ligt aan ons, omdat wij onszelf in het licht staan, ons tegen de
gerechtigheid en heiligheid Gods willende staande houden, omdat wij niet verstaan, welk
een genade de genade van God en van Christus is.
"Maar het is immers wet, wat ons in zulke woorden wordt voorgehouden, en de wet die kan
ik niet vervullen!"
339
Wat doet het er toe, of het wet is, en of u het niet vervullen kunt? "Wie heeft u gezegd, dat
gij naakt zijt? Hebt gij niet gegeten van de boom, waarvan Ik u gezegd heb: gij zult
daarvan niet eten, want ten dage als gij daarvan eet, zult gij de dood sterven." Zo spreekt
God tot u, o mensenkind! Wie heeft u gezegd, dat u de Wet niet vervullen kunt? Gij moest
toch eerst eens op de grond der zaak komen, namelijk, waarom u die niet vervuld hebt.
Laat aan de Wet haar rechten en heiligheid, en veroordeel uzelf. Hier in het Woord hebt u
de grond: "onze oude mens." "Gelijk Adam" zijn wij, gelijk de oude Adam; wat wij
hebben, dat voldoet ons niet; wij willen iets bijzonders hebben, een geaardheid van
engelen, een Gode-gelijkheid, dat wij het kunnen bepalen: het goede te verkiezen, naar
onze begeerte, opdat wij ons daarmee verderven. Het kwade te vermijden (namelijk, wat
wij kwaad noemen), opdat wij altijd zulke lieden zijn, die God om hun vroomheid wel in
de hemel zal moeten laten.
In zoverre toch menen wij, dat wij de Wet kunnen vervullen, en ijveren wij ook voor de
Wet. Als God ons echter bekend maakt met Zijn wil, die zelfverloochening, een gehele
overgave van het lieve IK bedoelt, opdat dit: "Ik ben uw God" de heerschappij hebbe,
regere en doe naar eigen welgevallen, dan moeten wij erkennen dat dit toch niets anders is
dan een lieflijk Evangelie.
Ja, als ik graag morsige en gescheurde kleren draag, dan is het een harde wet, dat ik schone
en nieuw klederen aan moet trekken. Zeker is het een harde wet voor mijn hoogmoed, dat
ik mij, als Mefiboseth, dagelijks aan de tafel van mijn koning David spijze en drank moet
laten toedienen, als ik mij inbeeld, dat ik wel zelf koning had kunnen zijn. Zeker is geloof
en genade voor mij een harde wet, als ik liever in het zichtbare mijn steun zoek, en als ik
liever met mijn heiligheid goedmaak, wat ik voor eeuwig bedorven heb.
Zeker is het wet, als ik u predik: Ontwaakt gij, die slaapt, en staat op uit de doden! Maakt
uw roeping en verkiezing vast! Hebt uw hoogmoed afgelegd, uw waan, alsof u nog iets bij
God bent, alsof u toch enige waarde had. Laat dit uw vroomheid zijn, dat de een niet in
hoogmoed en farizeese trots op de ander neerzie. Hebt uw naasten lief, gelijk uzelven.
Wees niet vervuld met de ijdele waan: "Ik ben een Godvrezend mens; ik ben
rechtvaardiger dan deze en die; ik bid zoveel keer, ik vast zoveel keer; ik heb mij gehoed
voor te zondigen." Zeker is het wet, als ik u predik: Gij mannen, hebt uw eigen vrouwen
lief; gij vrouwen, zijt uw eigen mannen onderdanig; gij kinderen, zijt uw ouderen
gehoorzaam; gij ouders, verwekt uw kinderen niet tot toorn, opdat zij niet moedeloos
worden; gij heren, doet uw dienstknechten, gij vrouwen, doet uw dienstmaagden recht en
340
gelijk; gij dienstknechten en dienstmaagden, dient niet met ogendienst als mensenbehagers,
maar dient met eenvoudigheid des harten als den Heere. Weest allen eensgezind; zijt jegens
elkander goedertieren, barmhartig, vergevende de één de ander, zo iemand tegen iemand
enige klacht heeft. Uw wandel zij eerbaar, matig, kuis, wees elkander onderdanig, dat de
een de ander uitnemender achte dan zichzelf; zijt met de ootmoedigheid bekleed; een
iegelijk zie niet op het zijne, maar een iegelijk zie ook op hetgeen der anderen is. Zoekt de
dingen die boven zijn, waar Christus is, zittende aan de Rechterhand Gods."
Wat heb ik dan echter gepredikt, als ik u dit en duizend andere dingen voorhoud, ja, u
beveel, uit kracht van het Woord van Christus? Dit heb ik voorgehouden, dat het een doel
heeft, dat onze oude mens mede-gekruisigd is geworden. Immers daartoe is onze oude
mens mede-gekruisigd geworden, opdat wij de overige tijd van ons leven niet meer naar de
begeerlijkheden der mensen en der wereld, noch naar onze eigen begeerlijkheden, maar
naar de wil van God zouden leven; daartoe, opdat wij heilig zouden zijn in geheel onze
wandel, gelijk God heilig is. (1 Petrus 4: 2; 1:15.)
Of wat is Gods raad geweest? Misschien, ons hier te laten lopen naar onze eigen wil en
gedachten, naar de overleggingen en begeerlijkheden van ons harten, naar de lust en de
begeerte van het vlees, dat wij hier zouden doen wat wij wilden, Zijn Wet overboord
wierpen, of aan het Evangelie een wet toevoegden, daar zo veel af- of bijdoende, als ons
welgevallig zou zijn, om dan heden naar die wet te leven, en morgen dezelve in een hoek te
werpen? Was dat misschien Gods raad, dat Hij ons om onze bekering in de hemel zou
nemen, nadat wij hier zoveel van Zijn wil zouden gedaan hebben, als wij met het zichtbare
konden overeenbrengen?
O, dat wij het toch verstonden: God heeft onze oude mens mede laten kruisigen, omdat Hij,
overeenkomstig Zijn Wezen, Zijn heilige Wet niet kon laten schenden. Die Wet moest
weer overeind gesteld zijn, en wij moesten overeenkomstig Zijn wil zijn. Ik zeg echter niet,
dat wij dat moesten doen, maar dat God Zelf in Christus dit voor ons gedaan heeft, opdat
Hij ons zo voor Zijn Aangezicht zou gesteld hebben, dat wij overeenkomstig Zijn wil
waren. Dit nu drukt de Apostel in de volgende woorden uit: opdat het lichaam der zonde te
niet gedaan ware.
II.
Het was op het lichaam der zonde gemunt.
Wat is het lichaam der zonde?
341
Naar de gewone denkbeelden, naar de denkbeelden, die ons zo van nature eigen zijn,
nemen wij ons lichaam voor het zondige lichaam, dat is: wij verstaan het van dit ons
lichaam, zoals dat oren, ogen, mond, handen, voeten en andere ledematen heeft. Ja nog
meer! Volgens onze gewone begrippen daaromtrent, verstaan wij het van de vleselijke
lusten; wij verstaan het dus van dit zichtbare lichaam en noemen dat zondig, omdat wij
menen, dat de vleselijke of zinnelijke lusten juist uit dit lichaam voortkomen. Als dus
iemand zich aan de drank overgeeft, dan moet zijn keel de schuld ervan wezen; geeft hij
zich over aan ontuchtigheden, dan moet ook daarvan het lichaam de schuld dragen; en zo
heb ik menigeen doelende op zijn lichaam horen zeggen: "wat zal ik mij verheugen, als ik
eens uit deze ellendige kast uit ben." Uit zulke begrippen komen ook voort geheel
verkeerde opvattingen van Schriftuurplaatsen. Vandaar de onjuiste vertalingen als
bijvoorbeeld in Luthers Bijbelvertaling Rom. 13: 14. Aldaar heet het: "Verzorgt het
lichaam maar alzo, dat het niet geil worde", hetgeen de Apostel aldaar volstrekt niet heeft
geschreven. Uit zulke begrippen komen ook al die zelfkastijdingen voort, dat "zijn lichaam
geweld aandoen", zoals dit vanouds gedreven werd. Vandaar dat eigenwillige waken en
vasten, waardoor men aan zijn lichaam noch rust, noch voedsel gunde. Het lichaam moest
gedood, afgetakeld, verzwakt worden; ja, velen hebben het zelfs verminkt, in de waan, dat
het uitrukken van de ogen, het afhouwen van handen of van andere leden van het lichaam
geheel naar de letter moet worden verstaan. En degenen, die over zo'n overdrijving de
schouder ophalen, hebben toch ook weer een leer, die voor God slechts weinig van een
andere overdreven leer verschilt.
Wat was en wat is de vrucht van zo'n leer? Dit, dat hoe meer men zich bezighoudt, om het
lichaam, dat God ons heeft gegeven, te kwellen door allerlei soort van kastijding en
eigenwillige onthouding, men des te meer heeft moeten ervaren, dat, wanneer men één
gruwel heeft uitgedreven, men zeven andere gruwelen er ingedreven heeft, en ook altijd er
in zal drijven.
Wat is de grond, de oorzaak, dat men zo met zijn lichaam handelt, of dat men de schuld op
het lichaam werpt? Men heeft zulks gemeen met alle heidense filosofen (wijsgeren), die
ook beweerden dat zij een goede geest in zich hadden: die was uit God en moest rein tot
God teruggebracht worden; deze geest nu zat in de materie, in de stof, in een lichaam, dat
boos was. Nu was de taak, die geest meer en meer tot God te verheffen. Maar aangezien de
stof, het lichaam de geest in de weg stond, daarom had men het lichaam zodanig te
tuchtigen en te bedwingen, dat de geest zich vrij met het goddelijke kon bezighouden,
342
totdat dezelve eenmaal geheel van alle kluisters van het lichaam zou ontdaan worden, om
in reinheid God te aanschouwen.
Bij zulke begrippen ging de mens zelf vrij uit, het lichaam deugde niet, de geest
daarentegen was goed. De geest echter, ja, dat waren zij zelf. Bijgevolg waren zij goed,
alleen kleefde hun het boze aan, dat was het lichaam.
God zal echter de mens tot verantwoording roepen, die ooit zijn lichaam, dat God
geschapen heeft, op welke wijze dan ook, mishandelt, alsof de schuld aan het lichaam zou
liggen. (Kol. 2:23.) De handen doen het niet, de voeten, de ogen, de andere leden evenmin;
en wie zijn lichaam mishandelt, die verstaat niet, dat, in elk opzicht dit zichtbare lichaam
een tempel is des Heiligen Geestes, en dat wie het lichaam schendt, de tempel Gods
schendt; en de zodanigen moeten hun oordeel dragen, dat zij zichzelf altijd schenden.
Uit het hart komt het voort, heeft de Heere gezegd; en wat uit het hart voortkomt, dat
verontreinigt niet alleen het lichaam, maar de gehele mens. Daarom moest een mens zijn
hart kastijden, het hart allerlei straffen opleggen, maar daar is geen bijkomen aan. En opdat
nu iemand niet zou zeggen: "Ja, ja, dat boze hart! dat vervloekte hart! Kon ik het uitrukken,
ik zou het onder mijn voeten vertreden!" daarom zij hem kenbaar gemaakt, dat in dit
opzicht het hart het ook wederom niet doet; dat het veelmeer daarmee gaat, zoals een
Apostel zegt: "Een iegelijk wordt van zijn eigen begeerlijkheid afgetrokken," zodat wij het
zijn, wijzelf, die, naar ons innigste Ik, de begeerte in ons verwekken, en deze begeerte over
het lichaam uitstorten, even alsof ik kokende olie nam, en die moedwillig over mijn
lichaam uitgoot; dan heeft immers het lichaam er geen schuld aan, dat ik van pijn
ineenkrimp, maar ik, ik heb het gedaan, en mijn lichaam is daarbij geheel onschuldig.
Wat bedoelt de Apostel dan met "het lichaam der zonde"? Ik heb gezegd, dat de Apostel
zich van een beeldspraak heeft bediend, toen hij schreef "onze oude mens." Dit beeld nu
zet hij alzo voort, dat hij aan deze mens een lichaam toeschrijft, als had de oude mens
ogen, oren, mond, handen, voeten en andere leden. Hij noemt dit lichaam "een lichaam der
zonde", omdat de bewegingen van deze leden niet anders dan zonde zijn. Dit lichaam van
de oude mens is niet zondig, in die zin, dat het goed ware, als het zondige daarvan zou zijn
weggedaan, maar het is een lichaam der zonde, zodat het lichaam, zoals het uit deszelfs
leden bestaat, niets anders dan zonde is. Hetzelfde beeld heeft Paulus ook in zijn Brief aan
de Kolossensen, Hoofdstuk 3: 5: "Zo laat nu gestorven zijn uw leden, die op aarde zijn."
343
En hoe vervolgt hij nu? Schrijft hij: Uw handen, voeten, ogen en overige leden? Nee;
"hoererij", zo schrijft hij, "onreinheid, schandelijke beweging, kwade begeerlijkheid en de
gierigheid, welke is afgodendienst." Daar zien wij, dat hij niet de eigenlijke leden van dit
ons lichaam bedoelt, maar dat hij in een zinnebeeld spreekt en al deze zonden en
ondeugden voorstelt, als waren die zo vele leden of als waren die zelf een lichaam. Hij
noemt ze echter uw leden, omdat het geen van buiten af komende, maar uit de mens zelf
voortkomende zonden zijn.
III.
Dit lichaam der zonde moest teniet gemaakt zijn.
Nu schrijft de Apostel verder, dat onze oude mens mede gekruisigd werd, opdat dit lichaam
der zonde zou te niet gedaan zijn.
Hoe verstaat men dat gewoonlijk weer? Ik zal er u een getrouw verslag van geven.
Sommigen zijn er, die zich in 't geheel om deze woorden niet bekommeren; zij laten Paulus
geschreven hebben, wat hij geschreven heeft, en denken bij zichzelf: "nu ja, dat mag hij zo
schrijven, wij weten het evenwel beter." Deze lieden kunnen daarom jaar in jaar uit van
deze oude mens spreken als van een oude, behoeftige en gebrekkige vriend en metgezel,
die zij nu eenmaal met zich moeten voortslepen. Zij stellen zich overigens daarmee gerust,
dat zij een nieuwe mens hebben, een wedergeboren deel, zijnde dit een genoegzaam
onderpand van hun zaligheid. Deze zijn dus even zover gekomen als de heidense filosofen,
met dit onderscheid, dat zij hun zaken met namen genoemd hebben, die de Heidenen niet
kenden.
Het kan echter wel wezen, dat menigeen van uw voor de woorden "dat het lichaam der
zonde ophoude", of "dat het lichaam der zonde te niet gedaan worde" teruggedeinsd is, ook
tot heden niet heeft geweten, hoe zulke woorden moeten verstaan worden. Die heeft dan
wellicht ook werkelijk aan het lichaam gedacht, dat God hem gegeven heeft, en ook dat
voor een zondig lichaam gehouden.
Dat is echter zeker, dat, waar leven uit God, waarachtig leven is, geen rust is, voor en aleer
men weet, hoe men ten opzichte van de Wet staat, en wat er van de Wet wordt; want daar
kan men zich wel veel en herhaaldelijk aan een en dezelfde zonde overgeven, maar kan
men daarbij niet vrolijk en goedsmoeds zijn, maar men is geheel terneergeslagen. Men
344
heeft zichzelf niet geheel verloren, men zoekt het leven in eigen hand, ja zoekt het overal.
Men vorst in de Schrift, maar daar staan zoveel dingen in, zo ook deze woorden, van welke
waarheid men toch niets bij zich ziet, in het verborgen ziet men veel eerder het
tegenovergestelde. In het binnenste van het hart ligt evenwel toch een vragen naar
onderricht, hoe het dan toch met de Wet gelegen is. Een voortdurende onrust ligt in het
hart, die men niet verdrijven kan. Is men onder de mensen, bevindt men zich in zijn
gewone bezigheden, maar ook zelfs als men met anderen handelt over de dingen Gods, dan
treedt dit alles wel weer op de achtergrond, intussen de vraag komt toch gedurig weer op:
"hoe is het toch met deze zaak gelegen?"
Soms wendt men ook alle pogingen aan, om het lichaam der zonde teniet te doen; men stelt
menigmaal alles in het werk, dat het lichaam der zonde ophoude. Men zoekt daarvoor
bovendien naar allerlei kentekenen. Och, als men eens dit of dat verkregen heeft, dan zal
men het gewonnen hebben; als men eens uit deze of gene toestand uit is, dan zal men het
tot stand brengen. Men bezweert het Gode, dat men heilig wil zijn, maar het lichaam wil
niet ophouden. Men zou alles, alles willen geven voor een enkele boetvaardige traan. Had
men maar meer berouw, had men maar een verslagen, een heel verslagen hart, was men zo
of zo, ja dan…! Maar nu?
Zo heeft de duivel er zijn vermaak in, om een mens met zijn lichaam te plagen, opdat hij
het rechte lichaam der zonde niet te zien krijge; om een mens onder wet te houden, opdat
hij de Wet der vrijheid niet in het oog krijge en in gerechtigheid Gods wandele. Dit
lichaam nu moet teniet gedaan zijn.4
Ik heb gezegd, dat het lichaam der zonde, waarvan de Apostel spreekt, niet dit lichaam is,
dat God ons gegeven heeft, maar dat de Apostel in een beeld gesproken heeft, en onder het
lichaam der zonde verstaan heeft: alle zonden en ondeugden. Het lichaam der zonde is dus
hier de samenvatting van ons denken, doen en streven; het is het "geheel" van onze
overleggingen en daden, die eigen zijn aan de toestand, waarin wij ons bevinden, of aan de
gehele geaardheid van ons, als kinderen van Adam, dus als tegenstanders van God, die het
leven in eigen hand zoeken. Daartoe nu is onze oude mens mede-gekruisigd geworden,
4
Het Grieks woord "soma" = "lichaam" komt in verschillende samenstelling voor. WAHL in zijn "Clavis" op
het Nieuw Testament merkt zeer terecht op, dat het soms overdrachtelijk betekent "een uit onderscheiden
delen of leden samengesteld en geordend geheel." Vergelijk onze uitdrukking "staatslichaam", het Latijnsche
"corpus civitatis, juris" etc. De voorstelling om een geheel, een totaliteit als een lichaam te beschouwen,
waarin de vele leden tot een eenheid verbonden zijn, was de Apostel Paulus eigen, hetgeen blijkt uit plaatsen
als Kol. 1: 18, 24: 1 Kor. 12:19; Ef. 4:16.
345
opdat zijn lichaam, het lichaam der zonde, dat "geheel" van ons doen en denken als van
Adamskinderen, zou te niet gedaan zijn.
Wat betekent dit: dat het lichaam te niet gedaan zij? Wat anders dan dit, dat het in het
geheel niet meer besta. Wat te niet gedaan is, dat is niet meer, dat kan dus volstrekt geen
invloed meer uitoefenen, dat kan niets ten uitvoer brengen, dat kan geen nadeel meer doen,
niet meer in het verderf brengen.
En nu, luistert met aandacht, gij allen die hongert en dorst naar gerechtigheid! U hebt
volkomen gelijk, dat er bij ons moet zijn, hetgeen Gods Wet ons voorschrijft, dat door ons
moet gedaan of nagelaten worden. Ook daarin hebt u gelijk, dat u van ganser harte, met
alle ijver en met vlijt er naar tracht om met de Wet in overeenstemming te zijn; daarin
gelijk, dat u het lichtvaardige en onverschillige bestaan van harte versmaadt, waarbij men
van "Evangelie" en van "Gods wil" kan spreken, als had men reeds alles achter de rug,
terwijl er nochtans niet anders is, dan een koud en dood bestaan. Maar daarin hebben wij
niet gelijk, dat wij het bij de Wet zoeken, zoals wij, wij de Wet verstaan. Te deze opzichte
moeten wij leren, dat wij aan de Wet dood zijn, en de Wet aan ons. (Rom. 7:4 vv.) Wij
hebben met een andere Man te doen, Wiens Naam is: "God met ons"; Die heeft met onze
oude mens weten te handelen en om te gaan, waarvan wij in 't geheel geen verstand
hebben, en waartoe wij eens voor altijd onbekwaam zijn geworden. God Zelf heeft het
gedaan, de God van alle barmhartigheid, toen Hij innerlijk begaan was met onze ellende.
God Zelf heeft het gedaan, toen Hij, in Christus zijnde, een wereld met Zichzelf heeft
uitgewisseld (2 Kor. 5: 19); zoals er ook geschreven staat: "Uit genade zijt gij zalig
geworden door het geloof, en dat niet uit u, het is Gods gave; niet uit de werken, opdat
niemand roeme. Want Gods maaksel zijn wij, geschapen in Christus Jezus tot goede
werken, welke God voorbereid heeft, opdat wij in dezelve zouden gewandeld hebben." (Ef.
2:8 10.) En hier: "Opdat het lichaam der zonde te niet gedaan ware." God Zelf heeft de Wet
in Zijn eigen hand genomen. God Zelf heeft naar Zijn voornemen alles zo verordend, dat
wij niet in woorden, maar in waarheid rechtvaardig zouden gemaakt zijn, rechtvaardig in
de Heilige Geest. Hij, Die weet wat maaksel wij zijn, gedachtig zijnde, dat wij stof zijn
(Psalm 103:14). Hij heeft ook geweten, dat de volharding zomin als de heiligheid, het
wandelen in Zijn wegen, zomin als het blijven in Zijn geboden een vrucht van onze akker
kon zijn. Hij heeft Zijn werk niet half gedaan, zodat Hij het overige aan ons zou hebben
overgelaten, om het met Zijn kracht, met de hulp van Zijn Geest te voleinden, zoals
sommigen hiervan dromen, die dan ook, als het hun niet wil gelukken, de schuld op God
346
werpen, dat Hij hun geen kracht of geen hulp van de Geest verleend heeft, dat zij het
anders wel klaar zouden hebben gekregen. Wat God doet, wat Hij gedaan heeft, dat heeft
Hij Goddelijk, dat heeft Hij koninklijk gedaan. Hij heeft iets geheels, iets volkomens
daargesteld. (Hebr. 10:14.)
Nee, het is met de Wet niet zo gelegen, dat God de Wet zou hebben terzijde gesteld, als
had Christus haar in die zin en met die bedoeling vervuld, dat wij nu vrij zouden kunnen
uitgaan, hetzij de vrucht des Geestes bij ons is of niet, hetzij een wet tegen ons is of niet.
Nee, dat is niet Gods genade, zoals velen zich de genade voorstellen, als behoefden wij bij
haar volstrekt niet te vragen, of wij zondigen of niet zondigen. De gehele zaak des heils, de
gehele raad Gods tot onze zaligheid, zoals die raad op ons toegepast wordt door de Heilige
Geest, heet in de Schrift in de woord: "genade." Niet genade in die zin, dat wij nog in staat
zouden zijn, iets met deze genade te doen. Maar zo'n genade, die ons, die al onze werken,
al het doen van de mens, ook al zijn wijsheid, bekwaamheid en deugd uitsluit, opdat het de
genade alleen zij, die het gedaan heeft.
Het is een genade, waarmee het niet zo is gelegen, als ware Gods Wet daardoor terzijde
gesteld, maar zo'n genade, volgens welke God ons in Zijn eeuwige koninklijke liefde tot
Zich genomen heeft, ons uitgezet heeft uit onze oude toestand en ons gereinigd en
geheiligd heeft door de gehoorzaamheid van Christus, en ons heeft ingezet in Zijn
opstanding, in Zijn eeuwig leven, opdat in ons vervuld zij juist datgene, wat de Wet bedoelt
en wat er volgens de Wet zijn moet.
Of is de Wet niet uit de Geest Gods? Is het niet een uitdrukking van Zijn grootste liefde
jegens ons, dat Hij ons met de eeuwige verordening bekend maakt, hoe Hij ons mensen wil
hebben, opdat het ons welga? Heeft God de Wet voor Zichzelf gemaakt? Was Hij er toe
verplicht om hemel en aarde voor ons te scheppen, Hij, de Algenoegzame, de eeuwig
Gelukzalige? Heeft Hij hemel en aarde voor Zichzelf gemaakt, Hij, Die hemel noch aarde
nodig heeft, of heeft Hij hemel en aarde voor ons gemaakt? Heeft Hij om Zijns-Zelfs wil
Zijn Zoon voor ons overgegeven, of heeft Hij dat voor ons gedaan, en daarmee Zijn grote
liefde jegens ons betoond? Indien dan alles voor ons, voor wie gaf Hij dan Zijn Wet? Hebt
u daarop wel ooit acht gegeven, welke verschrikkelijke gevolgen het na zich sleept, als
men Gods Wet veracht en nochtans vroom wil zijn en zichzelf wil handhaven, als handelde
men naar de Wet? Bij anderen hebt u het misschien waargenomen. Wacht u voor uzelven!
347
Nee, het ligt niet aan de Wet, zomin als het aan ons lichaam ligt, als wij ervaringen opdoen
van onze verdorvenheid, waaronder wij zuchten en klagen. Het heeft wel het aanzien, alsof
het aan de Wet lag, alsof het aan dit lichaam lag; maar dat is niets dan bedrog. Het heeft
wel het aanzien, als lag het aan dit lichaam; want immers in het hart is er een roepen tot
God om verlossing, maar het lichaam woedt en raast daartegen; men zou zich willen
verscheuren en het lichaam, zoals wij menen, in de hel werpen, om heilig te kunnen
blijven, maar het lichaam krijgt toch zijn zin, en het einde is een "wee mij", een "ach God!"
Ik zeg echter, dat het niets dan bedrog is, dat wij het bij het lichaam zoeken. De zonde zit
in ons, en wij besmetten het lichaam, en niet het lichaam ons. Wij moeten hier dan tot deze
slotsom komen: Neem ik dit waar aan het uitwendige, hoe ziet het er dan inwendig uit? En
moeten dan op onze geest, op ons binnenste Ik komen, op dat heilige, vrome ik, dat het
hoofd laat hangen, omdat het overal met zijn vroomheid is beschaamd en te schande
geworden. Wij moeten de staf niet breken over het lichaam, maar over onszelf; alsdan
zullen wij verstaan, dat wij goddelozen zijn; dan zullen wij ook de Wet wel met andere
ogen aanzien.
Het is een eeuwige waarheid, dat de Wet toorn werkt (Rom. 4: 15), maar welk een toorn?
Toorn bij mij, omdat zij mij oordeelt en overhoop werpt met mijn vroomheid, en toorn bij
God, omdat ik mij onderwind de Wet in eigen hand te nemen, waarbij ik dan wel een
vervloekt werk lever, omdat ik er niet toe deug. Het is een eeuwige waarheid, dat uit de
Wet kennis van zonde is, dat juist daar, waar het gebod komt, de zonde levend wordt (Rom.
7: 9). Maar daar moet men juist tot die erkentenis komen, dat het niet aan de Wet ligt, maar
aan ons.
Als wij echter zó de Wet Gods erkennen, zoals die heilig is, rechtvaardig en goed, maar
onszelf met al wat wij zijn en hoe wij zijn veroordelen, onszelf met geest, lichaam en ziel,
met al de gedachten, overleggingen en voornemens van ons harten, met onze wil, met al
onze vroomheid en goddeloosheid er aan geven; ook toestemmen, dat het er bij ons zijn
moet, wat de Wet wil; ook de Wet niet meer beschouwen als iets van de duivel, maar als de
Wet van de heilige en alleen goedertieren God, Die in Zijn Wet ook geen enkel woordje
heeft gezegd, dat niet tot ons nut en ons welzijn zou zijn, - dan zullen wij ook van harte er
reikhalzend naar uitzien, dat het recht der Wet in ons vervuld zij, dat wij waarachtig naar
God, naar Geest zijn, ja, dat wij Geest zijn, geheel en al, met onze gehele mens, met ziel en
lichaam, met de gedachten van ons harten en al onze leden. Dan zullen wij er reikhalzend
348
naar uitzien, dat wij mogen verstaan hoe God naar Geest het wil, en ook dat wij
overeenkomstig die wil van God zijn.
En nu, welk een dierbaar woord wordt en is juist dan het Apostolische woord: opdat het
lichaam der zonde teniet gedaan ware. Daarom is dus onze oude mens mede-gekruisigd
geworden, opdat zijn lichaam, het lichaam van deze oude mens, een lichaam, dat niets dan
"zonde" en nog eens "zonde" is, in het geheel niet meer aanwezig, ja zodanig verwoest
ware, dat het volstrekt niets meer kan uitvoeren.
Dit hebben wij aan onze dierbare en getrouwe Zaligmaker te danken. Hij heeft onze oude
mens niet in Zich aan het kruis laten slaan, opdat het nu aan ons nog zou verblijven, diens
lichaam met al haar werkingen door eigen pogingen geheel af te maken, volkomen te
doden. Nee, zoals God, de getrouwe God en onze Zaligmaker ons gekend heeft, zo heeft
Hij ons volkomen zalig gemaakt, zalig gemaakt zonder ons. Hij Zelf, onze Heere Jezus
Christus, toen Hij in onze toestand was, heeft Zelf onze toestand op Zich genomen, ons
gehele derven der heerlijkheid Gods, en heeft Zich daarmee voor ons aan het kruis laten
hechten, opdat het gruwelijk wangedrag, aan deze toestand eigen en uit deze toestand
voortkomende, geheel uit het midden zou zijn weggedaan en niet meer aanwezig zou zijn.
Is dat waarheid? Ja, eeuwige waarheid en een dierbaar Evangelie, wanneer wij het
"mede-gekruisigd" maar goed verstaan. Het laat zich uit het gewone leven wel enigermate
ophelderen, als ik zeg, dat er een valse schaamte, maar ook een ware schaamte gevonden
wordt. Overtuig iemand van ongerechtigheid, ziet, dan rijst de schaamte; want elk mens
wil, al is hij onrechtvaardig, evenwel rechtvaardig zijn. Heeft nu een mens valse schaamte,
dan zal hij het misdrijf loochenen, ook zich zo gedragen, als had hij geen ongerechtigheid
gedaan, maar als deed hij gerechtigheid, waarmee hij dan slechts bewijst gelijk het in alle
mensen ligt, dat er gerechtigheid moet worden gedaan.
Heeft een mens daarentegen ware schaamte, dan zal hij zich van ganser harte schamen, ook
onder dat gevoel verbroken liggen en te niet gaan, als hij inziet wat hij bedorven heeft, en
hij het ervaart wat het zijn trouwe Helper gekost heeft, om het bedorvene te herstellen. Dan
zal deze schaamte, zoals ook de schande, die hij over zich gebracht heeft, om nu niet te
zeggen de dankerkentenis, hem zo hebben te gronde gericht, dat hij voortaan zijn handen
afhoudt van een werk, dat hij slechts bederven kan.
349
Nog anders is het echter in de dingen Gods. God Zelf heeft aan onze oude mens zo'n
schande aan het kruis toegebracht, die mens zodanig ten toon gesteld voor alle geestelijke
machten, dat hij in het geheel geen lichaam meer, in het geheel geen leden, geen ogen,
handen, voeten of iets meer heeft, maar dat hij geheel afgemaakt is, zodat hij een niets is
geworden bij de genade, die alléén alles daarstelt.
Dit zeg ik echter, dat zulke dingen niet worden verstaan, als men, door eigenliefde
verblind, zich verstout te zeggen: "Daarvoor dank ik Christus niet, dat Hij mij zalig heeft
gemaakt, dat heeft Hij immers moeten doen." Ook verstaan wij dat niet, als wij, met
eigenliefde vervuld, denken: "Nu ja, Zijn kruis is wel het middel geweest, waardoor ik
zalig geworden ben. Heeft nu Christus iets op Zich genomen, dan heeft Hij er Zich de
moeite van moeten getroosten; heeft Hij wat pijn geleden, zo was dat toch eigenlijk zo erg
niet; Hij was immers God." Ik zeg: bij dergelijke duivelse stellingen verstaat men er niets
van; ook niet als men het kruis beschouwt met zogenaamde Magdalena-boetetranen.
Nee, zo moeten wij het lijden van Christus beschouwen, dat wij geen enkele trek er van
lezen, zonder dat ware schaamte ons hart vervult, en wij van schaamte en schande de mond
niet opendoen, omdat wij, wij het geweest zijn, die met onze goddeloze beweringen van
onze eigen vroomheid Hem al dat lijden hebben veroorzaakt. Dan zullen wij het ook
verstaan, hoe wij met smaad en schande aan het kruis zijn overladen geworden; wat zeg ik,
hoe Hij onze smaadheid en schande van ons af en op Zich genomen heeft. Zien wij dat in,
dan zien wij ook in, dat daar aan het kruis verbroken, gedood en te niet gedaan is elke
bewering van onze zijde, als waren wij gelijk God, als waren wij rechtvaardig en vroom,
uit welke bewering alle andere gruwelen en zonden voortspruiten. Dan zien wij echter daar
ook de grote genade in, dat God in Christus alles zodanig geordend en besteld heeft, dat
aan onze Godzaligheid de nek is gebroken, opdat wij niets meer zouden uitrichten, noch
met wat wij goed, noch met wat wij kwaad noemen. En niet alleen dat, maar ook, opdat wij
niet langer in zo'n hoogmoed zouden wandelen.
IV.
Daarom zegt de Apostel: Opdat wij de zonde voortaan niet meer dienen.
Waartoe is dus dit lichaam der zonde te niet gedaan geworden? "Opdat wij de zonde
voortaan niet meer dienen." Hoe? Wij de zonde niet meer dienen? Ja, wij niet! En op dat
"wij" heeft de Apostel nadruk gelegd. Hier aanschouwen wij de grote barmhartigheid
Gods, de genade van onze Heere Jezus Christus. Opdat wij voortaan de zonde niet meer
350
zouden dienen, daartoe heeft Hij onze oude mens met Zich aan het kruis laten slaan,
daartoe heeft Hij in het gekruisigd-zijn dat lichaam der zonde te niet gedaan. Zo was God
met onze ellende bewogen, zo heeft Hij ons liefgehad, dat Hij alles aan het kruis uit het
midden heeft weggedaan, opdat wij de zonde voortaan niet meer zouden dienen.
Maar WIJ de zonde voortaan niet meer dienen? Juist deze woorden van de Apostel geven
mij zo veel bekommering! Als ik thuis kom, als ik alleen ben, als ik onder de mensen ben,
als ik mij ter ruste leg, als ik opsta, dan ervaar ik het wel anders!
Wat? Is het ook, dat wij het anders ervaren, moet daarom het Woord Gods gelogen
hebben? Wat? Is het, dat wij de weldaad van Christus niet verstaan, moet dan die weldaad
daarom er niet zijn? Wat donkere wolken drijft toch onze vermeende heiligheid altijd voor
de heldere glans van het hoogverheven Evangelie van de genade van Christus! Ja, ik weet
het, dat deze woorden "opdat wij de zonde voortaan niet meer dienen" de ziel
bekommering kunnen baren! En behaagde het Gode, dat er velen waren, die door deze
woorden eens recht in de nood gebracht werden! Hoe zouden zij spoedig vervuld zijn met
de vertroosting van de Heilige Geest! Ja, ik weet het, dat men deze woorden tot een geheim
maakt, en bij het 6de Hoofdstuk van deze Brief niets anders in zijn binnenste zegt, dan
hetgeen eenmaal de verschrikte Felix tot Paulus zeide: "Voor ditmaal ga henen, en als ik
gelegener tijd zal hebben bekomen, zo zal ik u tot mij roepen." (Hand. 24: 25.)
Ik weet het echter ook, dat dit het bedrog van de duivel en van de zonde is. De duivel weet
het zeer goed, dat, als men de genade geheel in het oog heeft gekregen, het met de
heerschappij der zonde een einde heeft. En de mens heeft, schijnbaar onbewust, deze
geslepenheid in zich, dat hij zeer goed voelt, dat, als hij zich geheel aan de genade zou
overgeven, het met zijn willen en drijven, ook met zijn vermeende heiligheid en
Godzaligheid een einde had. Hij weet zeer goed, waar hij afstand van heeft te doen, dat is
ten eerste: van zijn geliefde Ik, en verder: van al zijn goddeloze en vrome werken. Dan
ware het echter immers geheel uit met de mens, dan moest hij zich ter aarde neerwerpen en
om zo'n genade roepen, zoals de genade waarachtig genade is. Dan ware de mens geheel en
al dood, en leefde alleen God; dan ware het uit met wil van de mens, en zou alleen de
genade heersen.
Maar wat doet het er toe, wat de duivel beoogt? Wat ook, of de mens, nee, of ik mijn lieve
ik wil handhaven? Hier staat geschreven: "opdat wij niet meer de zonde dienen." Dat
351
Woord zal wel blijven, maar te ondergaan alle vlees, ook mijn vlees met zijn aanmerking
maken op en zijn verdraaien van dit Woord.
Maar wat zeggen dan toch deze woorden: "opdat wij niet meer de zonde dienen", dat het
vlees er zo oproerig tegen wordt en roept: zekerlijk, mettertijd, langzamerhand, dat gaat
dan toch wel niet zonder strijd, en daar overwinnen wij voet voor voet, totdat wij eenmaal
geheel rein in de hemel zijn!? Toont men met zulke beweringen niet, dat men, ten spijt van
alle tegenbetogen, alsof men de zonde haatte, schuwde, ontvlood, dezelve nochtans
liefheeft, dat men nochtans het knellen van haar banden graag heeft, dat men nochtans het
juk van zijn hals niet wil kwijt zijn? Ziet, men verstaat deze woorden, als had de Apostel
gezegd: opdat wij, daar wij thans leven, ons uit onszelf, als uit onszelf, heilig gedragen.
Dat heeft echter de Apostel niet gezegd. Hij heeft gezegd: "Opdat wij niet meer de zonde
dienen." Hoe dat, hoe dat? Wel, omdat wij dood zijn. Wij dood? Nu ja, dat is waar! Wij
zijn dood tot het goede. Nee, dat heeft de Apostel niet gezegd, maar, omdat wij dood zijn,
dood gemaakt zijn, opdat wij niet langer zondigen kunnen. De Apostel gaat alzo sprekende,
als gewoonlijk, uit het beeld over tot eigenlijke woorden. Wat zo-even de oude mens was,
dat zijn wij; wat zo-even het lichaam der zonde was, dat zijn onze duivelse aanmatigingen
van iets te willen zijn wat wij niet zijn. God willen wij zijn en dat zijn wij niet; wij en de
duivel zijn des doods. Vroom willen wij zijn en dat zijn wij niet, maar wij zijn goddeloos.
De Wet willen wij doen, al wat de Heere gezegd heeft, en wij willen onze godzaligheid
staande houden. Intussen maken wij het wel openbaar, wat wij zijn! God alleen is God, Hij
alleen is vroom, Hij alleen bewaart de Wet. Wij hebben het wel getoond, wat wij zijn, toen
wij onze Christus aan het kruis geslagen hebben, omdat Hij het vlees te onder gebracht
heeft, opdat Geest en genade heersen zouden. Daar hebben wij ons te schande gemaakt,
maar de Heere heeft onze schande en al onze zonden op Zich genomen. Wij hebben
getoond, hoe lief en waard ons de harde dienst der zonde is, en hebben deze dienst willen
handhaven en onze Genadekoning gekruisigd. God echter in Christus heeft ons,
niettegenstaande dat, van de dienst der zonde losgemaakt. Dood lagen wij in zonden en
ongerechtigheden, maar God heeft ons in Christus voor de zonde dood gemaakt. Toen
Christus stierf, stierf Hij der zonde, zodat de zonde niets aan Hem heeft gehad, ook niets,
volstrekt niets met Hem heeft kunnen uitvoeren; en toen Hij alzo stierf, toen stierven wij
met Hem, opdat de zonde ook met ons niets kon uitvoeren. Zo werden wij van de
heerschappij der zonde vrij, dat wij haar volstrekt niet meer behoefden te dienen.
352
Daarom laat de Apostel ook volgen: "Want die gestorven is, die is gerechtvaardigd van de
zonde;" dat is: wie gestorven is, die is vrijgesproken van de dienst der zonde. Want zolang
een slaaf nog in het leven is, zolang zal hij des doods schuldig zijn, als hij van zijn heer
wegloopt of weigert hem te dienen. Als een slaaf echter gestorven is, zo is hij door zijn
dood van de dienst zijns heren vrijgesproken. Zo zijn dan ook wij vrijgesproken van de
dienst der zonde, behoeven de zonde in 't geheel niet meer te dienen, en God heeft, in
Christus, het ganse heil zo verordend, dat wij de zonde niet meer te dienen hebben. Daarom
zal de zonde tevergeefs moeite aanwenden, om ons in haar dienst terug te voeren, en
wederom zullen wij ons tevergeefs moeite aandoen, om der zonde een dienst te bewijzen,
omdat wij gestorven zijn.
Daar deze dingen alzo zijn, mijn Geliefden! zo moeten wij deze waarheden, bij de
gewichtige vraag, waar de zonde blijft en hoe het met de zonde gelegen is, wel goed in het
oog houden; het goed in het oog houden, dat de Apostel ons ganse wezen en bestaan, hoe
en wat wij in Adam zijn, met al hetgeen daaruit voortkomt, als een de macht der zonde,
waaronder wij in zo'n toestand ons bevinden, onder de u verklaarde beelden voorstelt, en
hoe hij daartegenover deze gehele toestand voor vernietigd verklaart, vernietigd aan het
kruis van Christus.
Daar kunt u nu zien, o mens, die in het verborgen of in het openbaar de dienst der zonde
voor u verkiest, welk een nietig en vernietigd ding u dient, en hoe u God in het aangezicht
en de Heere der heerlijkheid als opnieuw aan het kruis slaat (Hebreeën 6: 6), zeggende: "ik
ben rechtvaardig", en u bedrijft allerlei goddeloosheid, u spreekt voor de mensen van de
Heere Jezus en drinkt tegelijk de zonde in als water.
Daar behoort u ook voor uzelf toe te zien, u, die met allerlei mystieke spitsvondigheid, met
eigengerechtige en zelfgekozen werken, en met de leer om "het lichaam niet te sparen"
daarheen treedt in dingen, die u niet gezien hebt, en die ook volstrekt geen wezen hebben,
maar slechts een schijn van godzaligheid. U behoort toe te zien, wat u begint en hoever u
het brengt om de zonde meester te willen worden, in de bewering dat u leeft, terwijl u
veeleer erkennen moest: ik ben gestorven, en geloven moest, dat uw oude mens
medegekruisigd is. Houd toch op met uw doen, om alzo een Apostel te willen
logenstraffen, die ons onderwijst, dat het lichaam der zonde te niet gedaan is, en dat wij in
de dood van Christus in zo'n toestand zijn overgezet geworden, volgens welken wij de
353
zonde voortaan niet meer dienen. Wat er is uit genade van Christus, blijft daar met uw
bemoeiingen af en met uw werken, en gelooft! dan zult u Gods heerlijkheid zien, en de
Heere der heerlijkheid loven en prijzen.
Ja gelooft, u allen, die vraagt naar hetgeen waarheid in Jezus is. U, die van de zonde
begeert los te zijn, maar steeds weer opnieuw onder haar macht neerligt. U, die aldoor
strijdt en worstelt, en ach, het wordt steeds erger, het wil niet ophouden; ja, gelooft! En
wederom: gelooft! En al zou u ook opnieuw en opnieuw, naar het zich laat aanzien, over
dit uw geloof te schande worden, gelooft, ten spijt van alle uiterlijke verschijnselen en
ervaringen! Gelooft, dat de zaak met de zonde zo gelegen is, als het liefelijk Evangelie het
u hier voorhoudt; en al wilde de duivel ook met al de macht der zonde op u losstormen, de
strijd des geloofs is weldra ter eer van Christus beslist en wij, wij zien de heerlijkheid
Gods.
AMEN.
354
22. Mattheüs 6:9-10
Uitgesproken te Elberfeld op 25 Oktober 1846, 's voormiddags. Deze leerrede verscheen in
het Nederduits in 1848, als vijfde van het tweede Twaalftal Leerredenen (oude uitgave der
355
12 Twaalftallen). In het Hoogduits is zij No.16 van de "Zwanzig Predigten." Op de avond
van 25 Oktober preekte Dr. Kohlbrugge over Jesaja 12.
Tekst: EVANGELIE VAN MATTHEÜS 6: 9 en 10.
"Gij dan bidt aldus: Onze Vader, Die in de hemelen zijt, Uw Naam worde geheiligd; Uw
Koninkrijk kome; Uw wil geschiede gelijk in de hemel alzo ook op de aarde."
Het "Onze Vader" is het gebed, dat Christus ons heeft geleerd. Hoe hoogst eenvoudig dit
gebed ook zij, het is nochtans zó rijk van inhoud, dat jongen en ouden hun leven lang het
wel met zo'n hart mogen bidden, als waarmede Christus, onze Heere en genadige Heiland,
ons hetzelve te bidden heeft gegeven.
Hoewel er reeds vele verklaringen van dit gebed gevonden worden, zo zal het toch geen
overbodig werk zijn, dat ik u velerlei zaken in herinnering breng, die in dit gebed voor
onze aandacht liggen.
Beschouwen wij:
I.
Hoe het gebed begint;
II.
De drie eerste beden van dit gebed.
I.
De aanspraak.
Onze Vader. De aanhef is recht geschikt om ons hart, ons harde hart te verbrijzelen, dat wij
niet als stenen en blokken voor zo'n gebed blijven zitten. Want hieruit zien wij welk een
grote liefde de liefde van onze Heere Jezus Christus is. Hij ware immers geheel in Zijn
recht geweest, indien Hij, hier op aarde zijnde, uit de hoogte met ons had omgegaan, en
gedacht: "Wel, die mensen, die daar voor Mij staan, wat weten die van Mijn Vader in de
hemelen, die zijn toch allen met gedachten en overleggingen in verkeerde dingen bezig, die
deugen allemaal niet, die hebben geen hart noch gevoel voor wat des Vaders is, zij geloven
niet, zij zijn niet bekeerd, niet geheiligd, gaan op eigen wegen, zoeken een iegelijk het
zijne."
Nu moeten wij er wel acht op geven, dat de Heere zo'n gebed niet na Zijn opstanding
medegedeeld heeft en dat aan dezulken, die zeer bijzonder onderwezen waren in de dingen
356
van het Koninkrijk der hemelen. En dat Hij het ook dezulken niet in het hart gegeven heeft,
over welke Hij Zijn Geest reeds had uitgestort. Maar integendeel, dat Hij in het begin van
Zijn openbaar optreden aan Zijn discipelen en aan allen, die Hem hoorden, aldus bevolen
heeft te bidden: Onze Vader. En hoedanig nu deze discipelen geweest zijn, hoe weinig zij
ervan verstonden Wie de Vader was, weten wij hierdoor, dat zij in de laatsten nacht, toen
zij de Heere nog bij zich hadden, Hem vraagden: "Heere, toon ons de Vader, en het is ons
genoeg." Toen zagen zij dus de Vader nog niet in de Zoon; om nu niet te gewagen van de
overige discipelen, die Hem op de berg hoorden, noch van de gehele schare, die daarbij
tegenwoordig was.
Maar hoe kon de Heere zo onvoorwaardelijk tot allen zeggen, dat zij bidden moesten:
"Onze Vader"? Dat was Zijn ruime hart. Maar waartoe oppert u deze vraag ? Wat gaat u
een ander aan? Vraag liever: hoe kan de Heere dat tot mij zeggen? Tracht zelf daarnaar, om
dit "Onze Vader" recht te verstaan, en het uit de grond uws harten te bidden. Want dat is
juist de plaag van ons hart en onze dood, dat wij menen: het "Onze Vader" is voor de
kinderen, daar zijn wij reeds lang overheen; of wel: het "Onze Vader" is alleen voor heel
grote heiligen, ja, die mogen bidden: "Onze Vader." Soms menen wij dan wel, dat wij
zulke heiligen zijn, en evenwel: het "Onze Vader" wil er niet van harte uit, wij geloven het
ook niet zo recht, ofschoon menig kind het gelooft en het in eenvoudigheid des harten bidt;
of andersom gezegd, wij menen er nog niet waardig toe te zijn, nog niet heilig genoeg,
alsof het kind de vader maakte, en niet de vader het kind. "Als er echter een Vader is, dan
moet er toch ook een kind zijn." Zeer zeker, dat is te begrijpen. Als ik echter een kind wil
zijn, dan maakt dat mij niet tot kind, dat ik om dit of dat kenteken er mij mee vlei en er mij
op verlaat, dat ik een kind ben. Want dan behoeft er slechts een enkele zonde ons met iets
meer dan gewone nadruk voor de ogen gesteld te worden, en wij gevoelen dadelijk, dat het
ons veel beter ware met de verloren zoon uit te roepen: "Vader, ik ben niet waard Uw kind
genaamd te worden", dan dat God tot ons zeide wat de vader tot de oudste broeder sprak:
"Mijn zoon, gij zijt altijd bij mij, en al het mijn is het uwe." Nee, wat mij tot een kind
maakt, dat is het woord van mijn Heere Christus, toen Hij mij geleerd heeft te bidden: Onze
Vader.
De Heere wist zeer goed wat Hij zei, en Hij bezat ook de macht om ons te bevelen op deze
wijze te bidden. Indien wij, fatsoenlijke, christelijke, bekeerde mensen, en hoe wij
overigens mogen genoemd worden, daar ginds aan de berg gestaan en met eigen ogen dat
357
slag van mensen gezien hadden, tot wie de Heere aldus sprak, en wij hadden die mensen
meer persoonlijk gekend, dan hadden wij wellicht gezegd: Wat is dat voor een Man, Die
aan zulke lieden voorhoudt, dat zij moeten bidden: Onze Vader! Ach, laten wij ons toch
wachten voor onze hoogmoed, voor de inbeelding en de eigenliefde alsof wij het alleen
waren, die bij uitsluiting mogen zeggen: Onze Vader. Want de Heere is een groot Koning,
Die op het hart ziet, en Die wel eens het "Onze Vader" wegneemt daar, waar het lange tijd
was, en hetzelve degenen geeft, die het niet hadden. Want alzo luidt het woord van de
Apostel: "Zo iemand de Geest van Christus niet heeft, die komt Hem niet toe." (Rom. 8: 9.)
Dat was echter de Geest van Christus, dat Hij geen acht sloeg op hetgeen Hij voor ogen
had, maar dat Hij Zijn blik richtte naar het hart des Vaders en gelijk Hij in de Vader was,
en de Vader in Hem, zo goot Hij met Zijn bevel: "Gij dan bidt aldus: Onze Vader, Die in
de hemelen zijt", de liefde Gods uit in de harten dergenen, die Hem hoorden. Wie deze
liefde vatten kon, die vatte ze. En wie kon ze vatten, deze liefde? Ja, dat liet Hij over aan
de Heilige Geest. Al wie echter van schuld bewust, met zonden beladen, ja van het hoofd
tot de voeten met zonden overdekt waren, maar wier geest verbroken en verslagen was,
wier beenderen verbrijzeld waren, terwijl zij van verre stonden en tot dusver niet anders
gedacht hadden dan te zullen omkomen in de gloed van de toorn Gods, wie nu zo'n bevel
uit des Heeren mond vernamen: Bidt gij aldus: "Onze Vader", die hebben zich gewis voor
eeuwig verheugd, dat zij in deze woorden een blijde toegang tot de troon verkregen,
waartoe zij nooit of nimmer hadden gedacht te zullen mogen naderen. Hebben ook wij de
Geest van Christus, dan kennen wij het hart Gods, dat zich over de ellendigen liefelijk
ontfermt. En wij hebben deze Geest, wanneer wij ons niet groter achten dan de kleinen, die
zulke woorden van Jezus houden voor datgene wat zij zijn, te weten voor genadige
woorden
en
voor
een
genadig bevel,
dat
zij,
schoon
arme,
verlorene
en
verdoemenswaardige mensen, bidden mogen: Onze Vader.
Maar hoe kon de Heere dan toch tot het volk, dat Hem hoorde, en tot Zijn discipelen
zeggen: "Gij dan bidt aldus: Onze Vader"? Hij was immers nog niet voor de zondaren
gestorven, ook nog niet voor hen opgewekt; er was dus toch nog geen verzoende Vader?
Wel, dat is een onnozele vraag! Indien God geen gedachten des vredes jegens ons gehad
had, zo zou Hij Zijn Zoon immers niet gezonden hebben. Juist dit, dat de Heere op aarde
gekomen was, juist dit, dat Hij Zich hier in het vlees bevond, was het bewijs hoe Gods hart
jegens ons gestemd was. Juist dit, dat onze Heere Jezus Christus hier zulks uit Zichzelf
zeide, is een bewijs welk een uitgemaakte zaak het bij Hem was: Mijn Vader, uw Vader.
358
Dat is het wat de Heere gezegd heeft: "God heeft Zijn Zoon niet gezonden in de wereld,
opdat Hij de wereld veroordelen zonde, maar opdat de wereld door Hem zoude behouden
worden." (Joh. 3: 17.)
Dus "Onze Vader." Zó moeten wij bidden. Wij moeten het bijgevolg niet zo verstaan, alsof
wij er van onze zijde enig recht of aanspraak op hadden, omdat Hij ons geschapen heeft;
want wij hebben het wel aan de dag gelegd, hoe bitter weinig wij zulke goedertierenheid
Gods hebben geacht. Nee, wij moeten het veeleer zó opnemen, dat God ons door Christus
heeft laten aankondigen, dat Hij onze Vader is, niet alleen omdat Hij ons geschapen heeft,
maar veelmeer dat Hij onze Vader is in weerwil van al onze zonden en ongerechtigheden,
zodat Hij dezelve in het geheel niet meer wil gedenken. En al is het dat wij in ons hart
sidderen en beven en versagen, zo moeten wij evenwel moed vatten, vrijmoedigheid jegens
Hem met vertrouwen, en er ons ten volle op verlaten, dat Hij onze Vader is, Hij, de heilige
God daarboven, en dat niet omdat wij een kinderlijk gemoed of heiligheid bij ons
gewaarworden, maar alleen omdat onze lieve Heere Jezus Christus ons heeft geboden, God
als onze Vader aan te roepen.
Want daarbij zullen wij geenszins in aanmerking nemen wat wij zijn of niet zijn, zoals wij
wel gaarne dat "Vader!" roepen, als wij ons heilig gevoelen, daarentegen ons in des duivels
kerker en duisternis opsluiten en van God verre houden, als wij ons zondaars gevoelen,
maar wij moeten acht geven op het woord en bevel van onze Heere Christus, dat meer
geldt dan onze heiligheid of zonde.
Op de vraag of dan alle mensen het bevel hebben, om "Onze Vader" te bidden, antwoord ik
onvoorwaardelijk: Ja. Diegenen echter, die veel "Onze Vader", "onze Vader" bidden en
niet doen de wil des Vaders, zullen weinig nut van al hun paternosters hebben; want dat is
de wil onzes Vaders, dat wij onze Heere Jezus Christus geloven, als Hij zegt, dat Zijn
Vader onze Vader is. En wie dat gelooft, die weet zeer wel, dat hij met zijn werken God
niet maakt tot Zijn Vader, maar dat het een vrije ontferming is, dat wij God als onze Vader
mogen aanroepen. En vrije ontferming sluit alle werk geheel en al uit, alle heiligheid, alle
deugd, al wat mensen voor vroomheid en godsdienstigheid houden, en het is niet anders
dan de genade Christi, die van Zijn lippen vloeit en uit het hart des Vaders voortkomt, die
ook datzelfde hart des Vaders voor ons opent en tot ons brengt, opdat wij daarin mogen
359
geborgen zijn, dat wij ons over zulke genade van harte verheugen, en uit haar volheid met
blijdschap en vrijmoedigheid hulp nemen tegen alle ellende des lichaams en des levens.
Zij die dus de wil des Vaders doen, die doen zulks daarin, dat zij zich niet aanstellen alsof
zij kinderen zijn, en zich daar ook niets op laten voorstaan dat zij kinderen zijn, zich ook
niet plagen en afwerken in een zelfgekozen geloof. Want geen liefhebbend vader zal dat
begeren, dat zijn kind zichzelf kwelle om met schijndeugd, schijnvroomheid, schijngeloof
en een zelfuitgedachte werkkring de vader jegens zich genegen te stemmen. Nee, dat zijn
ware kinderen, die niet eens weten, zoals de Farizeeën dat weten, dat zij kinderen zijn,
maar die, tegelijk in bangheid huns harten, zich verheugen over die heerlijke vondst van
genade, dat hun de Heere gezegd heeft: Gij moogt "onze Vader" roepen, en zij kunnen
volstrekt niet begrijpen hoe zij dat mogen doen, en toch doen zij het vanwege hun groten
nood en omdat de Heere het gezegd heeft, en zo schreeuwen zij: "Abba!" evenals de kleine
kindertjes, die niets anders weten te spreken.
Dit strekke tevens tot antwoord op de vraag, of ook de kleine kinderen dit gebed mogen
bidden. Want als er in de kleine kinderen niets is, zodat zij niet weten wat zij bidden zullen,
ook geen verstand hebben tot bidden, ook in het geheel niets bij hen gevonden wordt, dat
God jegens hen genegen zou stemmen om hen te horen, ook volstrekt niets, waardoor zij
God tot hun Vader zouden gemaakt hebben, welnu, zo zijn zij dan even ver als wij; en
wanneer wij meer zijn dan die kleine kindertjes, en wij ons bij God boven dezulken iets
aanmatigen, dan zullen wij niet eens in Zijn Koninkrijk inkomen, en kan Hij ook het "Onze
Vader" van ons geenszins horen.
Maar men zegt: de kinderen verstaan het niet, zij geloven ook niet.
Op het eerste antwoord ik, dat, als God u eens énige van Zijn Catechismusvragen wilde
voorleggen, ik wel eens wilde weten wat u dan voor antwoord daarop geven zou. En wat
het geloof aangaat, zo beproef uzelf wat u van het "Onze Vader" gelooft. Gelooft u het
waarachtig, dan zult u de kindertjes in uw armen nemen en ze zegenen, en bij uzelf
spreken: Ik grote deugniet, wat geef ik mijn Vader niet al te doen, welk een arbeid met
mijn zonden, welk een moeite met mijn overtredingen!
O, wat is onze Heere Jezus Christus toch een dierbare Heiland en trouw Ontfermer, dat Hij,
door onze ellende bewogen, ons zo'n liefelijk Evangelie heeft doen horen, dat wij het van
Hem weten, welk een God wij hebben, een God, Die ons niet verdoemt noch verderven
360
wil, maar Die onze genadige, goedertieren, liefhebbend Vader wil zijn, tot Wie wij in al
onze noden, beide des lichaams en der ziel, "Onze Vader" mogen zeggen, en wij dus
geenszins aan Zijn genade zouden wanhopen, maar bij allen honger en dorst naar
gerechtigheid tot Hem gaan, evenals een kind tot zijn lieve vader.
En deze barmhartige Hogepriester, hoe heeft Hij het geweten, hoe het met de zichtbare
dingen gelegen is!
"Onze Vader, Gij, Die in de hemelen zijt" zo beveelt Hij ons te bidden.
Want immers onze God is in de hemelen, Hij kan doen al wat Hij wil; en wat wil Hij? Wel,
niets dan goeds laten toekomen, ja uit de volheid van Zijn barmhartigheid heil doen
toestromen aan Zijn armen en ellendigen, die tot Hem daarboven schreeuwen om hulp, om
uitredding, om gerechtigheid, om doorkomen door dit leven, om de vervulling van Zijn
goede en troostrijke toezeggingen. Ja, de barmhartige Hogepriester, de Heiland Jezus, Hij
heeft geweten, wat er hier op aarde gevonden wordt: lijden van allerlei aard, kruis, nood en
aanvechting. Wat kan het voor de beangstigde ziel menigmaal benauwd zijn hier op aarde!
Wat is er bij het schepsel te zoeken of te vinden? Wie van de mensen vermag een
neergebogen ziel op te richten? Wie kan de nood zo geheel, zo door en door gevoelen,
gelijk hij die gevoelt, die door de nood bijkans verpletterd wordt? Wie heeft hier een hart
voor al de ellende, voor alles wat zich maar van bezwaren samenpakt en ophoopt in de
ziel? Wie vermag hier alle smarten te lenigen? Wie vermag ruimte te maken, opdat de
gerechtigheid, waar de ellendige op hoopt, zal kunnen doorbreken, en het beloofde recht
zal blinken als de middag? Wat kunnen mensen helpen, die heden zijn, en morgen is hun
glans en macht verdwenen? Wat vindt men op aarde gewoonlijk anders dan miskenning en
verwerping, dan smaad, dan dat men van allen verlaten wordt? Alles hierbeneden is
onbestendig, blijft duren! Maar dat moet u moed geven, gij bestreden ziel: in de hemelen
hebben wij een Vader; onze Vader is Zijn Naam; Die heeft over alle dingen te beschikken,
Die weet te vertroosten, Die weet zonden weg te nemen, Die weet raad te schaffen, Die
weet zo te regeren en alles zo te leiden, dat al Zijn beloften getrouwelijk bij u vervuld
worden; want Hij heerst met genade en waarheid, die van Zijn Aangezicht afstralen op een
iegelijk die in nood is. Hij heerst met gerechtigheid en gericht, en is daarmee spoedig nabij
en ter hulpe een iegelijk, die het hier niet meer kan vinden, en het bij Hem zoekt.
361
Er is, voorwaar, niets van de lippen onzes Heeren gevloeid, dat ons niet met vreugde en
dankzegging zou moeten vervullen, als wij Zijn genade inzien; en dat ons niet ook tevens
met schaamte en schande zou moeten bedekken. Want dit "onze Vader, Die in de hemelen
zijt" is ons als een levende, frisse bron tot lafenis, tot lessing van brandenden dorst. Maar
ook een bron, die wij bijkans iedere dag voorbijlopen, daar wij liever van onze kunstwijn
drinken; wij zoeken het gedurig op aarde bij het schepsel, houden ons daarbij op, en menen
dat wij het hier op aarde hebben te schikken en te richten zoals het wezen moet; wij slaan
eigen wegen in, om van de morgen tot aan de avond en van de avond tot aan de morgen te
komen. Daar kunnen wij dan bij dat alles des te beter leren verstaan, dat en hoe Zich onze
Vader in de hemelen als een Vader betoont, aangezien Hem dit alzo heeft behaagd naar
Zijn ontferming en neerbuiging tot ons mensen. Niet omdat wij het verdiend hebben, want
hoewel Hij van harte onze Vader is, zo geloven wij het nochtans zelden van harte, bidden
het ook niet eens gaarne. Dan zendt Hij ons echter nood en velerlei ellende en kruis, ook
zonden en menigerlei droefenis. Hij zendt ook menigmaal de helhond op ons af, om ons bij
de oren te vatten, opdat wij niet verderven, maar het weten, verstaan en bekennen, dat wij
nimmer het goede willen. Alzo handhaaft Hij Zijn vaderlijke liefde bij ons, hetzij ons dit
behaagt of niet behaagt, opdat wij het eindelijk bekennen, dat het gewis en waarachtig is,
dat wij een Vader in de hemelen hebben, en opdat wij met het volle vertrouwen onzes
harten aan Hem blijven hangen.
II. DE DRIE EERSTE BEDEN.
Er volgt nu: Uw Naam worde geheiligd. Uw Koninkrijk kome. Uw wil geschiede, gelijk in
de hemel, alzo ook op de aarde.
Dat zijn nu drie beden, die, geheel en al tegen ons zijn, die evenwel voor ons zijn, als wij
ze maar goed beschouwen en verstaan.
Eerste bede
Want wat bidden wij, wanneer wij bidden: Uw Naam worde geheiligd? Wat anders dan dat
onze naam moge te gronde gegaan zijn. Dat gebed ziet er wel heerlijk uit, maar is het om
deszelfs vervulling te doen, dan gaat het geheel anders toe, dan wij ons hadden
voorgesteld, zodat het wel zoet is in de mond, maar bitter wordt in de buik. Immers hoe
liefelijk het ook moge klinken, ja, hoe wenselijk het ook moge zijn, zodat wij als het ware
met pauken en harpen onze Vader daarvoor zouden willen loven, dat Hij ons deze Bede
362
gegeven heeft, toch is het voor een mens, wie hij ook zij, allerminst welgevallig, dat hij
met zijn naam te gronde gaat. Toch wordt daar de Naam onzes Vaders in de hemelen
geheiligd, waar het dierbare Evangelie van onze volzalige God komt, daar waar Zijn Naam
verhoogd wordt, en het mitsdien heet: "Niet ons, niet ons, o Heere, maar Uwen Naam geef
eer." (Psalm 115: 1.) Want ofschoon wij veel van genade spreken en alleen de Naam Gods
willen geheiligd hebben, er blijft bij ons toch altijd dat vermetel pogen, dat wij nochtans
voor ons een naam blijven behouden. Het klinkt wel heerlijk: "de mens niets, God alles; de
mens op het diepst vernederd, God op het hoogst verhoogd"; maar laat de toepassing dezer
waarheid eens met bijzondere nadruk bij ons plaats vinden, bij een iegelijk van ons, zoals
hij is, dan zal het wel blijken hoe een mensenkind zich op leven en dood verweert, om vast
te houden dat hij toch wat is, omdat hij dit of dat ondervonden heeft; dan wil hij volstrekt
in zichzelf enige waarde hebben, dat hij een kind Gods is. En dan is het voor en na, niet: Ik
ben een kind, omdat Christus gezegd heeft dat ik bidden zal: "onze lieve Vader", maar: Ik
ben een kind, omdat ik het ben. En zo bidt dan de oudste zoon (in de gelijkenis: Luc. 15) en
ijvert voor de naam van zijn vader. Maar komt de verloren zoon, de zoon die dood was,
naar huis terug, dan is hem de naam des vaders toch niet lief in die zin dat hij vader is en
juist daarom zich over het verlorene ontfermt; nee, hij strijdt veelmeer voor de vader,
omdat hij als kind wil aangemerkt zijn, maar niet omdat de vader een vader is, die zich met
aardse gedachten van heiligheid niet inlaat, maar zich ontfermt diens hij wil, omdat zijn wil
een vaderlijke wil is. God evenwel is een groot Koning, Die Zich ook over de
wederhorigen ontfermt; voordat zij nog tot Hem gekomen zijn, heeft Hij hen met Zijn
liefde gevangen, zodat zij op hun borst slaan. Temidden van hun vijandschap worden zij
door deze liefde ontwapend en overwonnen; dan brengt Hij hen met al de overigen in Zich
tot één lichaam, opdat zij proeven en smaken hoe goedertieren Hij is.
Wij zijn er echter zeer gelukkig aan toe, als God onze bede verhoort, die Hij ons te bidden
gaf, ook al verstaan wij die niet. Want zolang als onze naam nog iets zal moeten gelden bij
of nevens de Naam van onze Vader in de hemelen, zolang zullen wij, wat wij ons ook
mogen inbeelden, geen waarachtige rust of vrede hebben. Integendeel, wij zullen ons
afplagen en afwerken in de veelheid onzer wegen, en zullen moeten ondervinden, dat, hoe
wij ook op de naam van "kind" hebben gesteund, wij zonder Wet hebben geleefd; en als
dan het gebod komt, zo zal de zonde zich tonen in allerlei gedaante en macht, en wij zullen
er bij omkomen, tenzij wij onze naam geheel en al wegwerpen en hartgrondig bidden: Uw
Naam worde geheiligd!
363
Dat brengt echter een bange strijd bij de mens teweeg, als het daartoe zal komen, dat de
Naam van onze lieve Vader geheiligd zij; want dan wordt het in des mensen hart zó ledig
en woest, en hij verzamelt alle krachten, om zo mogelijk zijn eigen lieve naam nog te
redden en te handhaven. Hij is immers iets geworden wat hij vroeger niet was, hij is nog
altoos iets, zijn naam is goed, maar de zonde is boos; nu wil hij de zonde verdrijven, maar
zijn naam wil hij behouden, daar hij immers die en die is, aan wie de genade zich, om zo te
zeggen, gebonden moet achten. Deze strijd duurt zolang voort, totdat de mens zich zelf
daarin verhardt, of wel totdat hij van zijn eigen naam bekent, dat die niet anders is dan:
mens, zondaar; en dan heiligt hij de Naam van zijn Vader in de hemelen, dat Die een lieve
genadige Vader is, en dat Zijn ontferming, goedertierenheid en trouw uitermate groot zijn.
Zijn wij dan nu zo gezind, dat wij van onze naam niets willen weten, verheugen wij ons
veelmeer van harte, dat die meer en meer ten ondergaat en te niet wordt, zo bidden wij ook
met blijmoedigheid en een goed vertrouwen: "Uw Naam zij geheiligd", en wij zien onze
naam "zondaar" opgaan in de naam "genade", en als zodanig ingebonden in het bundelke
des levens, ook opgeschreven in het stamboek en geslachtregister van onze lieve Vader.
Dan gelden echter ook alle overige namen, de mannen van naam en macht, die de gewetens
willen binden met "hier een weinig en daarmee weinig", met "gebod op gebod, regel op
regel", niets meer. Nee, die namen gelden volstrekt niets, welke als een banier worden
omhoog geheven door heel de wereld, ten einde de mensen af te trekken van die enige
Banier, welke is de Wortel van Isaï, Die alleen vrucht draagt en in Wie men zijn vrucht
heeft; maar het hart, ja de gehele mens, leeft daarboven in de hemelen in de eeuwige
Vadernaam, en bidt met daad en woord dat die Vadernaam alleen geheiligd zij; en alzo
wordt Hij ook geheiligd.
Het is een goed ding, dat wij alzo bidden: "Uw Naam worde geheiligd", en in het minst
niet vragen naar onze naam of naar naam, macht of gezag van wie dan ook. En al moet dan
ook onze naam het allereerst daarbij te niet gaan, zodat die als iets kwaads verworpen
wordt, en men de naam van "duivel" moet dragen, zodat onze naam een scheldnaam wordt
en aan de kaak wordt gesteld, zo worden er tenslotte toch velen gevonden, wie door zulk
getuigenis met deze Naam bekend wordt, Die alleen moet grootgemaakt en waarvan alleen
moet gepredikt worden. Velen, arme en ellendige mensen, verlatene en hulpeloze lieden,
die geen naam op de wereld vinden om er zich aan te houden, er zich op te beroepen of er
364
zich aan toe te vertrouwen, en deze, zij heiligen die Naam en zien alleen in die Naam
volkomen redding en behoud.
TWEEDE BEDE.
1. Is het nu echter uit met onze naam, zodat alleen de Naam van onze Vader in de hemelen
bij ons geheiligd wordt, zo is het ook uit met ons rijk. Het gaat ons dan gelijk het Petrus
ging, tot wie de Heere zeide: "Toen gij jonger waart, gorddet gij uzelf en wandeldet alwaar
gij wildet; maar wanneer gij zult oud geworden zijn, zo zult gij uw handen uitstrekken, en
een ander zal u gorden, en brengen, waar gij niet wilt." (Joh. 21:18.) Want wij houden
altijd voor het Rijk van onze hemelse Vader hetgeen Zijn Rijk niet is, maar wij willen Hem
allerlei offeren, als ware Zijn Rijk wat toch slechts ons en des duivels rijk is. Dat echter is
ons en des duivels rijk, dat wij bepalen willen wat heilig of niet heilig, wat recht gedaan of
niet recht gedaan is. In dat opzicht zijn wij haast allen pausen, dat wij namelijk allen
regeren willen; en gaat het niet haarklein naar onze denkbeelden, dan is het verkeerd.
Kunnen wij het met onze maatstaf niet meten, dan mag het niet deugen. Waar wij
behoorden te regeren, daar willen wij het niet, en daar waar wij niet moesten regeren, daar
willen wij in alles de hand hebben. In plaats van onze plicht te doen in datgene, waartoe
wij door God geroepen zijn, en te bidden, dat Zijn Koninkrijk kome, breken wij bij onszelf
én in onze harten én met ons gedrag dat Koninkrijk af, en willen dan lopen en alweer lopen
en gedurig weer lopen, om bij anderen op te bouwen, hetgeen nog niet eens bij onszelf
aanwezig is.
Even zeker als het is, dat de Heere, toen Hij tot Zijn discipelen zeide: "De oogst is wel
groot, maar de arbeiders zijn weinige, bidt dan de Heere des oogstes, dat Hij arbeiders in
Zijn oogst uitstote," (Matth. 9: 37, 38.) Hij niet tot hen gezegd heeft: "bidt, dat Hij u
uitzende", want Hij wist wel, dat, als het er op aankomen zou, Hij hen zou moeten
aandrijven, even zeker is het, dat Hij ook ons niet heeft leren bidden: "geef, dat wij Uw
Koninkrijk uitbreiden of doen komen", maar: "het zal komen." Het Koninkrijk van onze
hemelse Vader komt mitsdien ongetwijfeld zonder ons. Wanneer Hij het wil doen komen,
dan komt het ook, derhalve moeten wij er om bidden. Wil Hij het echter niet doen komen,
zo zal het wel vergeefs zijn, dat Paulus plant, en Apollos nat maakt.
365
2. Dat desniettemin Zijn Koninkrijk op zulke wijze komt, dat Zijn Naam geheiligd wordt,
hetgeen daardoor geschiedt, dat wij voor Zijn Naam onze naam wegwerpen en alzo
overeenkomstig Zijn wil zijn en leven, ook van Zijn Naam getuigen dat die alleen goed en
heilig is, dat spreekt wel vanzelf. Want waar niet een rein leven is, niet een doen en laten
waarbij men zich der wereld niet gelijkvormig stelt, daar zal zich de duivel geen haar
gekrenkt zien. Waar echter een leven in reinheid is, een leven tot de énige Naam, zodat
men zelf niet meer weet hoe men heet, maar zoveel te beter weet wat de Naam "Vader in
de hemelen" in zich bevat, daar is ook een goed getuigenis, een reine prediking van het
Woord en van deze Naam; aldaar komt ook Zijn Koninkrijk en is daar alreeds gekomen.
Daar komt het echter, het wordt niet op kruiwagens van menselijke kracht, overleggingen,
inspanningen of menselijke werkzaamheid aangevoerd, maar daar komt Zijn Rijk als een
zaadkorrel in een grond, die van alle mensen wordt vertreden. Het schiet evenwel
opwaarts, en wordt ten laatste een boom, waar de vogelen des hemels, de verjaagden en
geplaagden om der gerechtigheid wil, heenvliegen, en in welks takken zij nestelen,
zingende daar Gode het loflied: Dat hebt Gij alleen vermocht; groot zijn Uw werken, Gij
almachtige Heere!
3. Waar echter het Koninkrijk van de hemelse Vaders komt, daar zouden welhaast allen,
die er veel om gebeden hebben dat het komen mocht, te hoop willen lopen om het weer te
verstoren; ja, daar zouden wij lichtelijk allen te hoop lopen, dat het toch maar niet kwame.
Want waar dit Rijk komt, daar heeft men geen winst meer van zijn vele zwijnen; dat Rijk
stort die alle van de steilte af in de diepe zee, zodat alle versmoren en verdrinken. Want
waarlijk, het is geen rijk van eigen willen of lopen, zoals de mens altijd liever wil lopen, in
plaats van te bidden en zijn plicht te doen, en in ootmoed te wandelen met zijn God. Dit
Rijk verstoort alle menselijk drijven en draven, lopen en rennen, en werpt ons overhoop
met al onze bekwaamheid, deugd en vroomheid. Het neemt de mens alles uit de hand, het
een met het ander, zodat hij volstrekt geen leven meer in eigen hand vindt. Zo gaat het dan
zelf een nieuwe grond leggen, en die grond is: Armen van eeuwige liefde op de bodem der
diepste verlorenheid, welke de armen mens uit de hel hebben uitgerukt en hem op een
rotssteen zal stellen, die alle vijanden te hoog is.
366
4. Het Koninkrijk van onze hemelse Vader is bijgevolg een Rijk der genade, waarin alle
haar onderdanen alles om niet verkrijgen en wonen een iegelijk onder zijn wijnstok en
onder zijn vijgenboom. Van het edele goud des geloofs is aldaar genoeg voorhanden, en
van zilver is er overvloed als van stenen, gelijk wij dan het zilver behoeven, om een
doorkomen te hebben door dit leven. Daarom heeft ook onze Heere gezegd: "Zoekt eerst
het Koninkrijk Gods en Zijn gerechtigheid", en een andermaal: "Zijt dan niet bezorgd tegen
de morgen, want de morgen zal voor het zijne zorgen, elke dag heeft genoeg aan zijn zelfs
kwaad," en insgelijks: "Bidt, en u zal gegeven worden; zoekt, en gij zult vinden; klopt, en u
zal opengedaan worden." Wij hebben derhalve slechts te bidden, dat Zijn Koninkrijk
komen zal, Hij zal wel weten, hoe in dat Rijk de heerschappij te voeren. Houd gij u maar
vlijtig aan het: "Onze Vader, Die in de hemelen zijt", en pleit op die heerlijke troostrijke
Naam, zo zal Hij uw naam wel degelijk doen ten ondergaan, u echter niet laten omkomen.
En zo zal Zijn Rijk wel gekomen zijn, zodat gij vol zult zijn van de waren vrede.
Bovendien gelijk Hij als een trouw huisvader orde in zijn huis houdt, om u alles ter rechter
tijd te doen toekomen, zo zal Hij u een vrouw, wanneer gij een vrouw, een huis, als gij een
huis, schoenen, als u schoenen, klederen, als gij kleren, gezondheid, als u gezondheid,
bekwaamheid, als gij bekwaamheid nodig hebt, geven. Ja, Hij zal u alle dingen geven ter
tijd en ure, welke Hij daartoe heeft bestemd. Daarenboven, wat meer zegt: genade voor
genade zult u uit de volheid van Zijn ontferming voor u nemen, alles om niet, op uw
eenvoudig gebed: "Heere, mijn God, Die mijn lieve Vader zijt, aanzie mijn ellende en
ontferm U mijner!"
5. Dan zult u het ook wel degelijk met blijdschap zien, hoe heerlijk uw Vader in de
hemelen u bewaren zal bij zo'n leven op Zijn genade en op Zijn beloften, en al zag u ook
jaren lang geen enkel spruitje ontkiemen van al uw verwachtingen en van uw ganse hoop
op Zijn vaderlijke trouw, en al kreeg het nu de schijn alsof allerhande nood nu eerst recht
hoog zou klimmen, en u er hoe langer hoe dieper inzonk, toch ...: met frisse moed vooruit
met de belijdenis van Zijn Naam; Zijn Koninkrijk komt niet dan om te overwinnen.
Want het is een Rijk tegen des duivels rijk en tegen alle rijken dezer wereld, die tegen dit
Rijk des hemels razen en tieren; het zal daarom allen die op de Vadernaam staan; en deze
Naam voor de wereld dragen, hoog houden en heiligen, bij hun belijdenis en Godvruchtig
leven beschutten en behouden. Wel is waar, zij worden belasterd, maar slechts door hen,
die dat leven niet kennen en die niet willen weten wat mensen zijn, maar die halve engelen
willen wezen, en in hun bijgeloof en hun wereldse gezindheid niets verstaan van
367
gerechtigheid noch van geloof. Behouden zullen zij worden en meer dan overwinnaars zijn
door Hem, Die hen heeft liefgehad, omdat Hij hen heeft liefgehad, en Die hen hoort, waar
zij Zijn Naam uitroepen en inroepen tot hun hulp.
6. Want dezulken kennen geen andere bedekking, geen vaste burcht, geen andere sterkte,
waarheen zij vlieden zullen, dan juist deze Naam: "Onze Vader in de hemelen." Ontbloot
van alles, verstaan zij het alleen, deze Naam te heiligen, deze Naam te belijden; verdere
tegenweer bezitten zij niet, maar zijn als de lammeren in het midden der wolven. Het enige,
waar het hun om gaat, is: dat dit Rijk blijve, en dat ieder ander rijk, dat zich tegen dit Rijk
verheft, te gronde ga. In zichzelf hebben zij hoegenaamd geen middelen tot verdediging;
als zij dan bidden, dat het Koninkrijk van hun hemelse Vader komen zal, bidden zij, dat
hetzelve blijve en de overhand behoude, ook, dat zij uit de muil van een iegelijke leeuw
mogen verlost zijn; dat derhalve hun hemelse Vader Zijn Naam en Zijn Waarheid zodanig
door gerechtigheid en gericht moge verheerlijkt hebben, dat allen, die op die Naam
vertrouwen, de Zon der gerechtigheid zullen mogen aanschouwen, en genezing mogen
hebben onder Zijn vleugelen, en in- en uitgang hebben als de mestkalveren. (Mal. 4: 2).
DERDE BEDE.
Omdat wij intussen zeer goed weten, zo wij het willen weten, dat wij veel liever een ander
koninkrijk zouden zien komen dan het Koninkrijk van onze hemelse Vader, daar wij het
nimmer voor Zijn Rijk aanzien, tot eindelijk de uitkomst ons beschaamt, zo heeft onze
Heere Jezus Christus ons ook geleerd te bidden: "Uw wil geschiede, gelijk in de hemel
alzo ook op de aarde."
Want dat is het streven van ons vlees, dat wij steeds onze wil willen hebben en doordrijven,
ja die ook doorzetten, totdat wij beschaamd moeten staan over al ons lopen, ons inslaan
van verkeerde wegen, ons kloppen aan verkeerde deuren. Dat is echter de genade van onze
Heere Jezus Christus, dat Hij ons zo'n bede gegeven heeft, volgens welke wij alleen de wil
van onze hemelse Vader willen, alhoewel wij onze eigen' wil wel zouden wensen door te
zetten, - menende dat deze wil juist de wil des Vaders in de hemelen ware. Want de Geest
van Christus, Welke Hij in zulk Gebed heeft mede gedeeld, komt onze zwakheden te hulp,
368
en Hij, Die de harten doorzoekt, weet welke de mening des Geestes zij, zodat wij wel
nergens meer en machtiger ondervindingen beleven der genade, der ontferming en der
trouw van onze Vader in de hemelen, dan juist in dit stuk: dat Zijn wil geschiede.
Want alhoewel wij de belofte des levens hebben, ofschoon wij hebben leren bidden: "Onze
Vader, Die in de hemelen zijt", zo doen wij evenwel, terwijl wij de belofte geloven, maar
tevens ons verbeelden, dat de vervulling door ons moet komen, zoals onze vader Abraham
deed, toen hij om de honger, die in het land was, met zijn vrouw tot Faraö, de koning van
Egypte, aftoog. "Doe mij deze barmhartigheid en zeg toch: gij zijt mijn zuster", zo sprak
hij tot Saraï; toen zou Abram bijna zijn Saraï verloren hebben; en hoe zal hij in zulke nood
luide geroepen hebben tot zijn El-Schaddaï, tot God de Algenoegzame. Toen heeft dan
echter God nochtans op liefelijke wijze Zijn wil met Abram doorgezet, dat hij namelijk niet
alleen uit deze nood gered werd, maar dat hij ook in de tijd, dat de honger was in zijn land,
meer te eten vond dan hij behoefde, ook door God voor het aangezicht van de
eigengerechtige koning en van heel het hof als een profeet des Heeren is geëerd geworden;
en toen hij verzadigd was, bleven er nog meer dan twaalf volle korven voor hem over!
Alzo geschiedde Gods wil, en dat was ook naar de wil en naar het gebed van Abram, al
was het ook, dat hij zijn wil niet kreeg, en het hem met zijn vermeende voorzichtigheid en
neuswijsheid in de wegen Gods niet gelukte.
Want dat is nu eenmaal niet anders: willen wij de Naam onzes Gods alleen belijden en van
Zijn Koninkrijk getuigen, is er bij ons een Godzalig leven in Christus Jezus, is er bij ons
het waarachtige getuigenis, dat alleen van de Vader in de hemelen getuigt, dan hebben wij
ons te wapenen tegen allerlei tegenstand, zowel van vrome en goddeloze mensen, als ook
van al de machten der duisternis, het zal ons ook aan allerlei nood en kruis niet ontbreken.
Daarom moeten wij zo veel te beter verstaan, welke de wil van onze hemelse Vader is,
opdat wij dien niet vooruitlopen in onze nood, en waar wij die mochten vooruitgelopen
zijn, evenwel niet versagen aan Zijn genade, maar integendeel altijd voortgaan met te
bidden: "Uw wille geschiede", al zouden wij daarbij ook in de uiterste nood en dood
geraken. Want Hij zal zulk bidden en smeken, dat Zijn eigen heilig Kind Jezus ons in de
mond gelegd heeft, te Zijner tijd genadig horen, bijgevolg genadig verlossen al degenen,
die tot Hem naderen, want Hij ontfermt Zich onzer.
369
Daarom zullen wij goed doen, om in noden en droefenissen geduld te oefenen, en er eens
over na te denken wat dan toch Zijn vaderlijke wil is. Tot dat einde moeten wij allereerst
eens naar de hemel onze ogen verheffen; daar zien wij, welk een macht onze Vader in de
hemel heeft; aldaar staat niemand Hem tegen. Alle de heilige engelen staan daar rondom
Zijn troon geschaard; en snel als het licht zijn zij, om ieder bevel huns Gods op te volgen;
als vlammen vuurs zijn zij, die in één ogenblik opflikkeren, en haastende datgene uit te
voeren, waartoe zij uitgezonden worden. Al de machten, tronen, heerschappijen, al de
aartsengelen, in welke hoge rang ook door God geschapen, zij zijn dadelijk op het bevel
Gods gereed, om een ellendige, die op Gods ontferming hoopt, te helpen, of ook een
kindeken, dat nauwelijks onderscheid weet tussen zijn rechter- of linkerhand, al ligt het
zelfs in het armste en ellendigste hutje, bij te staan met een woordje van liefelijke troost, of
het te voorzien van onmiddellijke hulp.
Hier op aarde onder de mensen gaat het echter anders toe; daar is alles er op uit, om de
eigen wil door te drijven en de eenvoudigen, die op God hopen, te verdringen en in de
woestijn te jagen. Hier op aarde ziet een iegelijk, die de grootste wil zijn, met minachting
op de kleinen neder, hij gevoelt zich de meerdere, en hij wil helpen ter gelegener tijd, naar
luim, om "de man" te blijven, of hij wil in 't geheel niet helpen, omdat hij wel in zijn
binnenste gevoelt, dat er dan zo een wil geschiedt, die hem overhoop werpt, en tevens
bestraft, dat hij zodanige wil niet doet.
Dat berokkent de belijder van de Naam van zijn hemelse Vader menige nood, zodat hij
vaak niet meer weet hoe er door te komen; er zijn nergens uitwegen, er is nergens opening.
Hij zou bijkans willen vertwijfelen en gans moedeloos worden, maar hij heeft een Gebed
geleerd, dat hem de Heere gegeven heeft, Die wel wist, hoe hier alles door de dood tot het
leven, door verdrukking tot verrukking gaat; en dat Gebed hoort de hemelse Vader. En
welk is nu dit Gebed?
"O Gij trouwe en waarachtige Vader, hoe heerlijk gaat het in de hemel toe, daar hebt Gij
immers alle macht; daar gehoorzamen U op één wenk zo vele duizenden engelen, waarvan
een enige meer vermag dan duizendmaal duizend der sterfelijke aardbewoners; indien nu
Uw wil zo heerlijk in de hemel geschiedt, zoudt Gij dan ook niet God zijn op aarde, dat mij
ruimte gemaakt werd, en ik Uw geboden mag bewaren! Waar toch zijn machten, machtiger
dan Gij? Waar afgronden, die Gij niet weet te overbruggen? Waar diepe waterkolken of
alles met zich voortrukkende vloeden, die U niet kunt verdrogen? Waar zijn deuren of
poorten, die Gij niet openen kunt, wanneer Uw machtwoord komt: "Laat Mijn volk
370
trekken, opdat zij Mij dienen"? Alles is immers het Uwe, en Gij hebt alles in Uw hand!
Gelijkerwijs dan Uw wil in de hemel geschiedt, zo geschiede die ook op de aarde, want de
aarde met al haar macht en haar volheid is evengoed Uwe, als Uw heilige hemel, waarin
Gij woont Uw is. Ja, U kunt er mij doorhelpen!"
5. En wat is nu de wil van onze hemelse Vader anders dan onze heerlijkheid, voor zoveel
wij Hem als onze Vader aanroepen en het er ons om te doen is, dat niet onze naam, maar
Zijn Naam geheiligd zij, dat niet ons rijk besta, maar Zijn Rijk gekomen zij, dat niet onze
wil noch der mensen wil, hij zij goed of kwaad, maar Zijn wil geschied zij. Al wat naar
Zijn voornemen geroepen is, de vele kinderen, die Hij tot de heerlijkheid opleidt, zij
moeten het goed hebben, dat is Zijn wil. Alles moet voor hen ten goede mede werken. Zij
moeten het evenbeeld Zijns Zoons deelachtig zijn, opdat Hij een Eerstgeborene zij onder
vele broederen; daartoe heeft Hij hen te voren verordineerd. "Die Hij tevoren gekend heeft,
deze heeft Hij ook geroepen; en die Hij geroepen heeft, deze heeft Hij ook
gerechtvaardigd; en die Hij gerechtvaardigd heeft, deze heeft Hij ook verheerlijkt." Zo is
Hij voor de Zijnen en mét de Zijnen. (Rom. 8:28 vv.) En heeft de Heere dat niet gezegd:
"Vrees niet, gij klein kuddeken, want het is uws Vaders welbehagen, ulieden het
Koninkrijk te geven"? (Luc.12:32.) Bijgevolg moeten wij met hartelijke blijdschap bidden,
dat Hij alle aanslagen te niet make, die tegen Zijn wil ondernomen worden, hetzij die
voortkomen uit de verblindheid onzer eigen harten, hetzij uit die van andere mensen. Dat
Hij het de duivel niet doe gelukken, welke ons van Zijn wil zoekt af te houden, maar Zijn
Woord bevestige, dat datgene, wat de goddelozen aanrichten, verloren arbeid is, en dat de
Godvruchtigen het aardrijk zullen beërven. En gewis, Hij zal verhoren, want indien Hij niet
wilde horen, dan zou de Heere ons niet bevolen hebben, dat wij aldus zouden bidden: "Uw
wille geschiede, gelijk in de hemel, alzo ook op de aarde."
Ik heb u thans, mijn Geliefden, uit de eerste helft van het "Onze Vader" het een en ander
meegedeeld; de andere helft bespaar ik voor een andere gelegenheid. Ik behoef het u wel
niet te zeggen, dat ik nog niet het honderdste deel der schatten van troost, die in dit Gebed
liggen opgesloten, voor u geopend heb. Mocht ik maar uw aandacht opgewekt en gevestigd
hebben op woorden, waarvan wij door de gewoonte, omdat wij ze namelijk van onze
vroegste jeugd af hebben gehoord, bijna geen smaak meer hebben.
371
Onze getrouw Heere en genadige Heiland heeft ons zulke beden te bidden gegeven. Laten
wij terugkeren en opwaken uit onze levenloosheid, zo velen als wij door het zichtbare en
door deze tegenwoordige wereld zijn verdoofd geworden, en ons hebben laten vangen in de
strikken en netten des duivels, die ons onophoudelijk in de aardse dingen ingewikkeld
houdt, opdat wij onze Vader in de hemelen niet zouden gedachtig blijven. O, laten wij toch
begrijpen, dat Zijn Naam, bij ons ten minste, niet geheiligd wordt, wanneer wij die Naam,
welke Hij op ons heeft gelegd, onder diegenen laten vinden, die hun wellusten najagen en
die menen, dat de werken des Bozen zich laten verenigen met de werken van onze Vader,
Die in de hemelen is.
Verstaan wij het toch goed, dat Gods Rijk eerder Rijk van genade en van gerechtigheid is
voor de ellendigen en armen, die Hem van ganser harte aanroepen, opdat wij niet wanen,
dat Zijn Rijk het onze is, dat wij alles naar onze hand en naar onze wil kunnen zetten en
voegen.
En gij allen, wie het er om te doen is, dat Gods wil op aarde geschiede gelijk in de hemel,
houdt goede moed, want bij de Heere der ganse aarde is geen ding onmogelijk, maar Hij
brengt alles terecht ter Zijner tijd; Hij weet het ter aarde neergebogene op te heffen en de
beangstigden ruimte te maken, zodat zij tot eer komen en in Zijn Woord heersen. Daaraan
mogen dan alle duivelen en wederpartijders zich ergeren en zelf in de kuil neerstorten, die
zij voor de rechtvaardigen gegraven hebben. Want gelijk onzes Vaders Naam is, zo is Zijn
Rijk, en gelijk Zijn Rijk is, zo is en zo geschiedt ook Zijn wil. Want, zo staat geschreven
(Psalm 33: 10 12): "De Heere vernietigt de raad der heidenen, Hij breekt de gedachten der
volkeren. Maar de raad des Heeren bestaat in eeuwigheid, de gedachten Zijns harten van
geslacht tot geslacht. Welgelukzalig derhalve het volk, welks God de Heere is, het volk, dat
Hij Zich ten erve verkoren heeft." In het einde toch vinden zij alle hun gebeden verhoord.
AMEN.
372
AANHANGSEL: LEERREDE OVER MATTHEÜS 6:11-13.
Wij zetten heden de verklaring van het "Onze Vader" voort. Wij hebben de drie eerste
beden afgehandeld, er blijven ons nog vier over, vervolgens dat onze hemelse Vader onze
beden horen wil, ook ons hetgeen wij van Hem bidden geven kan, en het ook doen zal;
eindelijk nog het woordje: Amen.
VIERDE BEDE
IV. "Geef ons heden ons dagelijks brood."
Hoe sluit zich deze Bede aan de vorige aan? Zeer eenvoudig. Wanneer wij onze lieve
Vader in de hemelen bidden, dat Zijn wil op aarde geschiede evenals in de hemel, dan
hebben wij geen wil meer, dan is het uit met ons willen en lopen; dan kan er geen sprake
meer zijn van aller mensen wil, allerminst van de wil des duivels, en nog minder van onze
eigen wil, voor zover wij zelf anders zouden willen als God wil. Immers de Vader in de
hemel is zeer wonderlijk in Zijn regeren; Zijn raad zal bestaan; die brengt Hij ten uitvoer;
daar neemt Hij ons onze raad plotseling uit de handen, zodat wij niet weten waarheen ons
te wenden, her- of derwaarts. Onze plannen vallen in duigen, en de mens heeft geheel geen
373
weg meer in eigen hand. Het enige wat hem rest is het gebed, een gebed, waarin men
evenals Jozua over de ganse schepping gebiedt, hoewel het vlees daarbij te gronde gaat, en
wij zullen ook geen stap vooruitzien, niet weten wat wij moeten doen of niet doen, opdat
de uitkomst alleen van de Vader zij, die Zijn kind Jakob toeroept: "Ik zal u niet verlaten,
totdat Ik zal gedaan hebben hetgeen Ik tot u gesproken heb." (Gen. 28: 15b,)
Waar des Vaders wil geschiedt, daar is het met een ziel zo gesteld, dat zij zeggen moet: "Al
deze dingen zijn tegen mij!" (Gen. 42: 36b) Geheel anders als waar des duivels wil
geschiedt; dan is de gehele wereld er voor. Waar echter de wil des Vaders geschiedt, daar
is al het zichtbare voor de ogen verdwenen. Toen de Heere Zijn discipelen en de grote
schare van eenvoudigen, die Hij voor Zich had, leerde, wist Hij zeer wel, dat, wanneer zij
baden: "Uw wil geschiede", en deze bede verhoord werd, zulks alsdan geschiedde in een
weg, waarin allerlei uitwendige nood hun overkomen en hen geheel ten onder drukken
moest, zoals het dan ook gewoonlijk van de beginne af aan de weg van alle rechtvaardigen
is geweest, dat zij, de wil van de vorst dezer wereld niet willende, ook niet kunnende doen,
steeds de onderste weg hier hebben moeten gaan. Vindt er ook hier en daarmee
uitzondering plaats, dat God een der Zijnen rijkelijk met aardse goederen begiftigt, zo is dit
toch weer alleen daarom, dat zij het zaad van deze of genen rechtvaardige waren, en is
alleen de vervulling der belofte, dat het het zaad des rechtvaardigen wélgaan moet, zoals er
in Psalm 112 geschreven staat: "Welgelukzalig is de man, die de Heere vreest; die groten
lust heeft in Zijn geboden; zijn zaad zal geweldig zijn op aarde, het geslacht der oprechten
zal gezegend worden."
Zij mogen zich derhalve daarop niet laten voorstaan, en moeten wel weten, dat op het ijs
dezer aarde geen korenschuren te bouwen zijn; in hoofdzaak blijft het zoals de Apostel
schrijft: "Het zwakke der wereld heeft God uitverkoren, opdat Hij het sterke zou
beschamen; en het onedele der wereld en het verachte heeft God uitverkoren, en hetgeen
niet is, opdat Hij hetgeen iets is, te niet zou maken; opdat geen vlees zou roemen voor
Hem." (1 Kor. 1: 27 29.) Nu dit zwakke, onedele, dit wat niets is voor de wereld, heeft van
de wereld en van de vorst dezer wereld wel niets anders te verwachten, dan dat het de
hongerdood zou moeten sterven. Bovendien blijft het een eeuwige waarheid, dat de
rechtvaardige veel lijden moet; want Gods weg met hem voert door het tegenstrijdige heen,
zodat de rechtvaardige een tijd heeft, waarin hij juist het tegendeel ervaart van wat wij in
de eerste Psalm lezen: “Zalig zijt gij armen, zegt de Heere, want zij zullen vertroost
374
worden”. Nu kan er van troost geen sprake zijn, tenzij zich vooraf allerlei nood,
verdrukking, tegenspoed en allerlei gebrek heeft voorgedaan.
Het spreekt vanzelf, dat hier niet worden bedoeld dezulken, die vroom willen zijn, maar
daarbij ook lui, die in alle huizen gaan praten en hun eigen zaken veronachtzamen, niet
bidden willen en werken, maar liever bidden willen en teren op de beurs van de eenvoudige
lieden of van de rijken. Er is hier sprake van degenen, die op recht en gerechtigheid staan
en zich derhalve aan de wil van hun hemelse Vader houden, en daar gaat het dan met hen
de kruisweg op, dat horen en zien hun vergaat. Dat is nu bijna het lot van alle
rechtvaardigen, dat hun door de grimmige duivel en Zijn grimmige Schriftgeleerden en
Farizeeën alle deuren worden toegesloten, dat zij niet tot een goed doorkomen door deze
wereld geraken. En zij zelf, de rechtvaardigen gaan de weg van de Vaderlijke wil wel nooit
anders dan dat zij zichzelf daarbij verwijten doen, twijfelende of het wel Zijn weg is. Zij
staan ook steeds bloot aan het gevaar, ter wille van een stuk brood met de wereld mede te
doen; want zorg om het dagelijkse brood is een zware zorg. En men heeft toch geld,
voeding en kleding nodig, om door de wereld te komen, vooral als men gehuwd is en een
gezin heeft. Daar heeft ons de Heere nu een Gebed gegeven, waardoor Hij ons alle kasten
en provisiekamers der wereld open stelt, en maakt ons als het ware tot muntmeesters,
bouwmeesters, brouwers, bakkers, kleermakers en dokters, leert ons ook, dat wij over Zijn
heilige en machtige engelen beschikken, opdat deze ons uit Zijn Vaderhand bezorgen alles,
alles, wat wij immer nodig hebben, al was het ook een naald of een cent.
De Heere zegt niet: "Geef ons het brood, dat wij wellicht behoeven," maar "ons brood." Hij
leert ons te doen als de kinderen; die zeggen ook: "ons brood"; "mijn boterham" zeggen zij,
en vragen er volstrekt niet naar, waar het vandaan komt. Zij hebben ouders, en omdat zij
ouders hebben, hebben zij ook brood; en het brood is hun brood, omdat zij kinderen zijn.
Het is een grote genade van onze dierbare Heiland, dat Hij zegt, dat het brood, hetwelk op
de wereld is, ons brood is. Immers als wij het nauwkeurig beschouwen, dan weten wij wel,
dat wij voor God vanwege onze zonden niet waard zijn, dat wij brood van Hem verkrijgen,
dat wij alles van Hem verkrijgen, wat tot voeding en onderhoud van ons lichaam behoort.
Nochtans zegt Hij, dat dit alles het onze is. Want zijn wij duur gekocht met Zijn bloed,
heeft Hij ons het paradijs Gods weer geopend, mogen wij van de boom Zijns levens eten,
dan zijn ook alle bomen in dien hof de onze, om daarvan te eten en verzadigd te worden.
Het is alles het onze, omdat wij geliefde kinderen van zo'n Vader zijn. En wie dat wel
375
verstaat, die laat een zodanig recht niet gelden in de omgang met de mensen, zodat hij zich
onbeschaamd jegens de naaste gedraagt zeggende: "Omdat ik uw broeder ben, is al het uw
het mijne"; maar hij houdt het Gode voor, dat Hij hem Zijn woord heeft doen toekomen:
"Zijn brood wordt hem gegeven, Zijn wateren zijn gewis." (Jes. 33: 16.) Dat is nu zeer
troostvol, dat, evenals wij een Vader in de hemelen hebben, wij ook brood op aarde
hebben, zoals dan ook de Psalmist betuigt: "Ik ben jong geweest, ook ben ik oud geworden,
maar heb niet gezien de rechtvaardige verlaten, noch zijn zaad zoekende brood." (Psalm
37: 25.) Voorzeker, wanneer er van de hemelse dingen geschreven staat: "Alles is uwe, en
gij zijt van Christus", zo zal het ook wel waar zijn, dat het aardse brood het onze is.
Over het woord, dat met "dagelijks" vertaald wordt, zijn de taalkundigen tot op de huidige
dag nog in het onzeker. Naar de ondervinding, die ik daaromtrent heb op gedaan, vertaal ik
dit woord liefst met: "het brood, dat er is", of "dat aanwezig is"; zodat wij als het ware
zeggen:
"Lieve hemelse Vader, mijn brood hebt Gij voor mij bereid, ik zie nu weliswaar niets in de
kast, niets in de trommel, niets op mijn bord, maar het is nochtans daar; Gij weet wel, waar
het ligt bij de bakker, of waar elders, het brood, dat ik nodig heb; Gij hebt het, en Gij hebt
het voor mij, want alles is toch immers het Uwe, het aardrijk en deszelfs volheid; zo is het
ook het mijne, daar ik Uw kind ben; en daar het dus aanwezig is, hebt Gij het mij gegeven,
opdat ik niet stele of mij aan Uw Naam vergrijpe!" Ziet eens, welk een machtig en
troostvol woord het is: "Ons brood, dat voorhanden is."
Daarom zal niemand van u, die het "Abba, Vader" weet te roepen en dus steeds eerst zoekt
het Koninkrijk Gods en Zijn gerechtigheid, zich door zorgen voor het dagelijkse brood
laten kwellen; want of ons brood een lood of vijftig pond zwaar moet zijn, of wij veel of
weinig nodig hebben, wij kunnen het onze Vader vertellen, dat ons brood voorhanden is;
dat Hij wel weet, waar het ligt, en zullen Hem geheel vrijmoedig vragen, of Hij het ons wil
laten toekomen. Hij heeft middelen en wegen genoeg voor ons, die met Zijn gerechtigheid
en heerlijkheid bekleed zijn. Hij zal ons ook niet lang laten wachten, want geen vader laat
gaarne zijn kind, dat gewend is, om 's middags te eten, tot aan de avond wachten, tenzij er
een bepaalde oorzaak voor bestaat. Wanneer hij het echter heeft, dan geeft hij het, en onze
Vader in de hemelen kent steeds Zijn tijd, Zijn ure. Alleen zijn wij niet zo vertrouwelijk
met Hem, als de kinderen met hun aardse ouders. Nochtans geeft Hij het zeer verrassend en
376
laat ons niet verzinken in het slijk. Hij, Die het Gebed heeft gegeven, heeft het gegeven,
opdat Hij het verhore.
Het woordje "heden" is een heel eigenaardig woordje. Dat heeft ons de barmhartige
Hogepriester te bidden gegeven. Hij, Die de onbestendigheid van de onrechtvaardigen
Mammon geheel gekend heeft, en Die het ons, als ook onze lieven kinderkens, te bidden
heeft gegeven. Ja, Hij hoort de vele gebeden, de zes, zeven en acht "onze Vader" der
kinderkens en ook ons "geef ons heden", zonder dat wij er acht op geven, hoe nodig wij het
hebben, dat onze Vader het ons heden geve, en hoe trouw Hij is, dat Hij ons het heden
geeft. Letten wij er toch op tot onze verootmoediging, hoe Hij dit gebed elke dag verhoort,
zelfs menigmaal, zonder dat wij het bidden. Want waren wij er toe gedwongen, zonder
onderscheid, dit "heden" dag aan dag te bidden in dien zin, dat wij steeds niet wisten van
de morgen tot aan de avond te komen, dan kregen wij spoedig allen de tering. Of wij
hebben vermogen genoeg, waarop wij ons kunnen verlaten, en zijn vol zorg, wanneer dat
eens mocht verminderd worden, of wij zijn vol bekommernis, wanneer wij niet een maand,
of een half of een heel jaar vooruit weten, waarvan wij leven kunnen. Bovendien heb ik
hoogst zelden een eerlijke en vlijtige arme gevonden, die niet nog een brood voor de
volgende dag gehad had.
De Vader in de hemelen heeft overigens steeds raad weten te schaffen voor Zijn kinderen,
ook wanneer zij werkelijk in zulke nood verkeerden, dat het bij hen op een letterlijk
"heden" aankwam, en daar hebben zij dan ook leren zingen:
Wie is een God als Hij in tegenheên?
Hij is een Helper, onze God alleen!
VIJFDE BEDE
V. Thans volgt de Bede: "En vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze
schuldenaren."
Ten eerste doet zich hier de vraag voor: waartoe hebben wij nog zo te bidden: "Vergeef ons
onze schulden" aangezien wij eens voor al vergeving onzer schulden hebben?
Antwoord: Deze vraag komt voort uit een gemoed, dat nog niet geheel verbroken is voor
God, dat dus van geen andere schuldvergeving weet, dan voor zover het zich geruststelt
377
met de woorden des Evangelies, zonder op de grond te komen vanwege het onophoudelijke
en dagelijkse zich bezondigen aan de geboden Gods.
Een gemoed, dat het verstaat, dat ook het geringste kwaad even strafwaardig is in de ogen
Gods als wellicht grotere misdaden, naar onze maatstaf van klein en groot, heeft dagelijks
de genade en de erbarming Gods nodig. Die mens weet te goed, dat het er met de
gerechtigheid nauw op aan komt. Een rechtvaardige klopt het hart reeds, wanneer hij een
vervolgenden Saul slechts een slip van de mantel afsnijdt. (1 Sam. 24:6.) Als de Wet Gods
in zijn hart is, dan is alles daar te teer, dan dat hij niet zou acht geven op een overtreding,
terwijl een ander over honderd van zulke overtredingen kan heenspringen. Daar hij een
nauw geweten door de Heiligen Geest heeft, kent de rechtvaardige nauwkeurig zijn plicht;
derhalve is het een gedurig zuchten tot zijn Vader, een gedurig bidden om vergeving en
ontferming.
Hij weet wel, dat hij een genadig God heeft, maar juist daarom, wijl hij dat weet, weet hij,
dat, wanneer deze God niet dagelijks zijn genadige God zijn zou, hij niet zou kunnen leven.
Een dagelijkse erkenning van genade, die niet in verstandelijke overleggingen, maar in de
vrees Gods vaststaat, kan niet plaatsvinden, tenzij er eveneens een dagelijkse erkenning zij,
dat men zijn plichten niet is nagekomen. Want wie van ons, die de Heere kent, gelooft
dagelijks, dat hij zo heerlijk is, zo'n vorst Gods is, dat hij ook de engelen zal oordelen. Wie
toch is er, die zich niet dagelijks door de vervloekte duivel, onder allerlei gedaante, allerlei
dingen laat wijsmaken. Wie gelooft dagelijks in waarheid, wie is zich ten volle er van
bewust, dat hij een Vader in de hemelen heeft, Die slechts het welzijn van Zijn kind wil,
Die hetzelve getrouw aan Zijn hand zal leiden, ook niet zal overgeven in het verderf,
wanneer het gezondigd en overtreden had?
Ik wil nu niet meer van allerlei verplichtingen gewagen, waartoe wij gehouden zijn, of wat
wij verschuldigd zijn te doen, waarvan wij erkennen moeten, dat het bij ons niet is; achten
wij echter de Wet daarbij hoog, dan zullen wij wel bekennen, dat het dagelijks blijkt met
ons een verloren zaak te zijn, en zullen wel zeventig maal op één dag, al is het ook niet
altijd in woorden uitgesproken, bidden: "Vergeef ons onze schulden!" Dan bidden wij
echter niet om een vergeving, die geheel geen grond zou hebben, maar alleen om een
kwijtschelding op grond van hetgeen geschreven staat: "Het bloed van Jezus Christus,
Gods Zoon, reinigt ons van alle zonden."
Verder doet zich de vraag voor: Staat deze bede op zichzelf, of in verband met de vorige?
378
Daarop antwoord ik: In verband met de vorige. Want zo zeker als toenmaals de lieve
discipelen, de leerlingen van de Heere Jezus, omdat zij zich aan hun Meester hielden, door
de anderen, die de Heere niet aanhingen en Zijn woorden niet wilden geloven, geweldig in
het nauw gebracht werden, zodat zij schier geen doorkomen hadden, ook bij hen de
vervloekte duivel met zijn boze aanhang en wrede beulsknechten hun liever de keel had
toegeknepen, zo zeker zal het ook steeds waarheid blijven, dat alle degenen, die Godzalig
in Christus Jezus leven willen, vervolging of allerlei kruis zullen moeten lijden, maar zich
dan ook steeds van de levenden God geheel afhankelijk zullen gevoelen, dat Hij hun dag
bij dag voedsel en nooddruft des lichaam zal doen toekomen. Deze hebben derhalve
gedurig met een wereld te doen, die hen van alle zijden onbarmhartig bejegent, de
gelovigen prikkelt, opdat zij zichzelf wreken.
Voorts mag het iemand wel zeer vreemd voorkomen, dat het de goddelozen zo wél gaat, en
de rechtvaardigen voor een tijd zo kwalijk, gelijk ook Asaf deze klacht in de 73ste Psalm
doet horen, en David in de 37ste Psalm zegt: "Ontsteek u niet over de boosdoeners; benijd
hen niet, die onrecht doen." (Vs. 2)
Uiteindelijk doen zich nog allerlei onaangenaamheden voor, menigmaal is er twist en
tweedracht, en nog wel, wat het ergste is, onder de broeders en belijders van Christus
Zelven, waardoor de één wel eens de ander schade berokkent in zijn beroep en nering. Wij
moeten het daarom goed leren en terdege verstaan, ook van harte belijden, wat voor arme
zondaren wij zelf zijn, en wat al schulden wij dagelijks maken, en hoe wij zo geheel
onwaardig zijn de goede gave Gods, zelfs het gewone dagelijkse brood, hetwelk wij, ach,
met hoe groten ondank, menigmaal gebruiken, en hoe gering wij het schatten, wat ons
immers de Heere alleen schenkt.
Met deze bede, Geef ons heden ons dagelijks brood, bidden wij dat Hij het ons rijkelijk uit
goedheid verleent en dat de Vader in de hemelen het voorhanden heeft. Wij erkennen dus
onszelf zo geheel en al onwaardig te zijn, wat Hij Zijn milde hand ons schenken wil.
Zodanige belijdenis echter, dat wij voor God, onze Vader in de hemelen, vol schulden zijn,
maakt ons ook geheel tevreden met datgene, wat ons God genadig verleent. Daar laten wij
tegen ons toornen, wat Zijn rechtvaardigheid tegen ons toornen wil. En laten aan onze
Vader de regering over, hoe Hij het wil schikken en richten. We laten het aan Hem over,
wat Hij dengenen geven wil, die Hem vrezen, en houden ons daaraan, dat de goddelozen
379
hun tijd hebben en ook de rechtvaardigen hun tijd. Zoals dan ook een ongerechtige Ezau,
die zijn broeder zocht te doden, alles bezat, en in grote overvloed op zijn geboortegrond
bleef, terwijl de arme Jakob vluchten moest en niet anders had dan een staf, waarmee hij
over de Jordaan ging.
Deze Jakob heeft ook gebeden: Geef mij mijn brood, dat voorhanden is; want zo sprak hij,
toen hij van Bethel naar Haran toog: "Wanneer God met mij geweest zal zijn, en mij
behoed zal hebben op deze weg, dien ik reize, en mij gegeven zal hebben brood om te eten,
en klederen om aan te trekken, en ik ten huize mijns vaders in vrede zal wedergekeerd zijn;
zo zal de Heere mij tot een God zijn." (Gen. 28: 20, 21.) Deze Jakob heeft het ook later
Ezau niet toegerekend, dat hij hem naar het leven had gestaan, maar is veelmeer om Zijn
eigen schulden bekommerd geweest en heeft zegen en bescherming voor zich en de zijnen
afgesmeekt van de Man zijns heils, met Wie hij geworsteld had aan het veer Jabbok.
Wanneer wij dat nu recht beseffen, dat wij zelf schulden hebben, en dat onze Vader in de
hemelen deze alle achter Zijn rug werpt, dan gaat het voorzeker zeer gemakkelijk, ja dan
gaat het zelfs koninklijk toe, zijn schuldenaren te vergeven.
Ik weet wel, dat bij menigeen deze bede moeilijk van het hart wil; desniettemin blijft het
een eeuwige waarheid, dat, wanneer wij de mensen hun misdaden niet vergeven, onze
Vader ons onze misdaden ook niet vergeven zal. En wie niet van harte zeggen kan: "gelijk
wij vergeven onze schuldenaren", kan ook niet van harte bidden: "vergeef ons onze
schulden."
Ik wil u echter wel zeggen, waaraan het ligt, dat dit menigeen zo zwaar valt. Het heeft zijn
oorzaak in het gemis aan zelfkennis; er zijn nog geen gebroken beenderen, maar men gaat
daarheen in trotsheid en hoogheid de harten. Men meent, dat men wat is boven anderen,
ook zich beter gedragen heeft dan anderen. Men laat zich te zeer op zijn recht voorstaan,
niet wetende dat het hoogste recht de hoogste ongerechtigheid is; men zou wel bij al zijn
zonden nog honderdmaal meer zonden willen hebben, dan, ja dan ging ook het vergeven
zeer gemakkelijk.
Waar eens werking Gods is, daar is ook weder een werking van uit het hart desgenen, in
wien gewerkt is, op de naaste, anders grijpt men zijn naaste om honderd ponden bij de keel
en werpt hem in de gevangenis, terwijl men zelf kwijtschelding van tienduizend ponden
verkregen heeft.
380
Een mens wordt uit de werken gerechtvaardigd, en niet alleenlijk uit het geloof, zegt de
Apostel Jakobus, en wederom: "Ziet gij wel, dat het geloof mede gewrocht heeft met zijn
werken, en het geloof volmaakt is geweest uit de werken?" (Jak. 2: 22 vv.) Want wanneer
het geloof niet werkzaam is, dan is het bij zichzelf dood. Juist daarin betoont zich het
geloof als voldragen, volmaakt, dat er ingewanden zijn, ingewanden van barmhartigheid in
Christus Jezus. Want wie de Geest van Christus heeft, die heeft een ootmoedigen geest.
Die zoekt niet wat zijns is, maar wat des naasten is. Daar weet men, dat men uit vrije
genade zonder enig toedoen van zijn zijde, zonder werk of verdienste is gerechtvaardigd,
maar wel op grond daarvan, dat Christus voor ons gestorven is, toen wij nog krachteloos
waren, te zwak, om het ook maar enigszins te vermoeden, dat Hij voor ons stierf. Daar
belijdt men, dat Christus voor ons, goddelozen gestorven is; daar wil men wel weten, welk
een gruwelijke vijandschap tegen de vrije genade in het hart zit, zodat men Hem niet heeft
willen hebben, Die voor ons stierf. En niet alleen dit, maar dat ook nu nog diepe
vijandschap tegen de vrije genade in het binnenste woedt. Daar weet men, hoe men
zichzelf heeft verweerd, om maar het eigen leven in handen te houden, opdat men maar
niet gestorven, en Christus alleen het leven zij. Gelijk echter iemand zelf ontferming heeft
ondervonden, zo breidt hij deze hartelijke ontferming ook uit over een iegelijk, en ziet
daarbij op zichzelf. Want wat zijn de schulden van onze naaste jegens ons, vergeleken bij
onze schulden jegens God?
Moet men dan alles goed noemen, de ongerechtigheid laten bestaan, en denken: ik wil met
de ongerechtigheid meedoen, ik ben immers zelf niet beter? Geenszins, want wie de
onrechtvaardige rechtvaardigt, of de ongerechtigheid goedkeurt, die is Gode een gruwel.
Maar de ongerechtigheid goed noemen, met de ongerechtigheid meedoen of: iemand de
ongerechtigheid niet toerekenen, dat zijn zeer verschillende dingen. Wie het verstaat, dat
God hem de ongerechtigheid niet toerekent, die zal ook zijn naaste de ongerechtigheid, zijn
schuldenaren de schulden niet toerekenen. Wanneer echter mijn naaste zijn fout niet
erkennen wil? Dan mag u hem naar het voorkomen uiterlijk, niet vergeven, u zult het
echter in uw hart, innerlijk, wél doen. U zult hem ook in de omgang geen vijandschap
betonen, maar als de gelegenheid zich voordoet, hem alleen goeds bewijzen, ook hem door
allerlei goede daden van zijn verkeerdheid trachten af te brengen en hem zelfs zo lang met
uw liefde overladen, tot er volstrekt geen hoop meer is, hem te beteren.
381
Niet dat een mensenkind zulks uit eigen kracht tot stand brengt, of zo van zelf met een heel
vrijwillig harte dit alles doet, maar de Genade zal u wel daartoe dringen en dwingen, ook u
van hart willig en bereid maken, dat gij ten eerste bij alle vijandschap onoverwinlijk blijft
in de liefde, en ten tweede voor uw vijanden bidt en hun vijandschap overwint,
volhardende in de lijdzaamheid van Christus. Het is waarlijk een zeer licht gebod, zijn
vijanden te vergeven, wanneer men maar in gedachtenis houdt de grote liefde Gods jegens
ons en de genade van onze Heere Jezus Christus; en daarbij bedenkt de eigen hardheid des
harten tegen de genade, welke hardheid Hij bij ons heeft weten te overwinnen, ook de
eigen blindheid des harten en het eigen gruwelijk onverstand in de dingen Gods, en hoe
onze Vader door allerlei wegen, terwijl wij niet tot Zijn vrede wilden komen, ons
langzamerhand de ogen heeft geopend, ons onverstand in alle lankmoedigheid heeft
weggeruimd en ons van onze blindheid des harten heeft genezen. Ook nog dagelijks Zich
moeite geeft, om ons te genezen. Dan zullen wij wel verstaan, wat het zeggen wil: "Wat
hebt gij, dat gij niet hebt ontvangen? en zo gij het ook ontvangen hebt, wat roemt gij, alsof
gij het niet ontvangen hadt?" (1 Kor. 4:7.)
ZESDE BEDE
VI. Hoe zeer toepasselijk laat de eeuwige Wijsheid op zo'n bede volgen: En leid ons niet
in verzoeking, maar verlos ons van den Boze.
Want wat is wel gewoonlijk het gevolg ervan, dat men zijn naaste zijn schulden niet
vergeeft? Is het niet dit, dat men hetzelfde doet, wat men in zijn naaste wist te laken, en
alzo in een anderen weg evengelijke schulden maakt! Want of gij al een Vader in de
hemelen hebt, Die gij als uw Vader moogt aanroepen, u zult het toch moeten ondervinden,
dat, wanneer gij niet weten wilt, dat gijzelf "de voornaamste der zondaren" zijt, zodat dus
uw schulden in uw ogen klein zijn, en die van uw naaste in uw ogen als een balk, en
wanneer gij meent, dat u barmhartigheid is geschied, omdat God aan u boven anderen een
zo groot welbehagen gehad heeft, en niet, dat gij daardoor tot een voorbeeld gesteld zijt,
ook anderen met daad en woord voor deze barmhartigheid te winnen, Uw Vader wel
middelen weet, om u klein te maken, u te verootmoedigen vanwege uw hovaardij en de
roem, dien gij om uw gerechtigheid boven anderen meent te hebben. Want wij moeten
382
immers niet menen, dat wij zo veilig zijn voor elk gevaar, of dat wij niet weer spoedig van
het rechte pad kunnen afglijden; er staat ook geschreven: "wie meent te staan, zie toe dat
hij niet valle" (1 Kor. 10-12).
Weliswaar is het een waarheid, dat niemand, die verzocht wordt, zeggen mag: "ik word van
God verzocht"; want een iegelijk wordt verzocht, als hij van zijn eigen begeerlijkheden
afgetrokken en verlokt wordt. (Jac. 1:13, 14.) Dat heeft echter wederom een andere
betekenis, want de Apostel Jakobus spreekt van nood en kruis, dat men zichzelf op de hals
gehaald heeft, doordat men niet in de wegen Gods gebleven is, maar veel over het geloof
bij anderen gepraat heeft, terwijl men nochtans het levende geloof niet had. Daar wil de
mens, in plaats van het voor zijn eigen deur schoon te maken, alles bij anderen rein hebben,
zo dat er niets valt aan te merken, daar moet alles heilig zijn, maar er is niets heilig in het
eigen huis en hart. Veelmeer beraamt de zodanige in zijn hart boze stukken en wil die
daarmee weghuichelen, dat hij alle verkeerdheid in anderen weet te bestraffen, zodat de
naaste steeds moet wandelen naar zijn begrippen van heiligheid. Wanneer een mens nu met
zodanig gedrag zijn eigen geschiedenis verdorven heeft, en daarover in allerlei nood
geraakt, omdat hij zich met andermans zaken bemoeid, maar zijn eigen hart niet gereinigd
heeft, dan werpt hij de schuld op God, alsof Deze hem in zo'n tegenspoed en nood heeft
doen geraken. De Apostel zegt echter aangaande dengene, die zo doet, dat hij zichzelf
verleid heeft, als hij van zijn eigen begeerlijkheden afgetrokken en verlokt wordt; verder
beschrijft hij de voortgang en het einde van zodanig gedrag.
Deze Bede moeten wij evenwel zo verstaan, dat wij van onszelf erkennen, dat wij geen
ogenblik in dit leven veilig zijn voor enig gevaar, dat wij derhalve in ootmoedigheid te
wandelen hebben voor onze Vader in de hemelen, zodat wij volstrekt geen vertrouwen
stellen op eigen' vroomheid, geloof, verstand, wijsheid, of op al wat wij zijn, maar alle
dingen alleen verwachten van Zijn ontferming en genade, zoals geschreven staat:
"Welgelukzalig is hij die de God Jakobs tot zijn hulp heeft, wiens verwachting op de Heere
zijn God is." (Psalm 146:5.)
383
384
23. Mattheüs 6:11-12
Deze leerrede is gehouden te Elberfeld 6 Juli 1862; des voormiddags: over de vierde bede
(Gezongen: Psalm 84:2, 3; Psalm 145:5; Psalm 145: 6.); des avonds over de vijfde bede
(Gezongen: Psalm 32, 1 en 2; Psalm 65:2).
Er heerste toen in Elberfeld grote malaise, daar de roodververs bedreigd werden met
"gedaan werk" ter van gebrek aan boomwol (katoen).
Zij verscheen in het 12º Twaalftal der oude uitgave als No. 8. In het Hoogduits is zij tot
heden niet uitgegeven.
385
Geliefden! Vele jaren geleden heb ik de eerste drie beden verklaard van het Gebed,
hetwelk Christus Zelf ons geleerd heeft. Laat ons nu, gesterkt door Zijn Geest, de laatste
drie beden van dit Gebed met elkander beschouwen.
Wij overdenken dan heden de vierde en de vijfde bede van het "Onze Vader."
Tekst: EVANGELIE VAN MATTHEÜS 6: 11 en 12.
"Geef ons heden ons dagelijks brood.
En vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren."
DE SAMENHANG.
Vooreerst breng ik u in herinnering, dat het gehele gebed ons in de mond gegeven en ook
door genade ons in het hart gelegd wordt, opdat wij bedenken en gedachtig blijven, hoezeer
wij arme zwakke mensen geheel afhankelijk zijn van Gods Vaderlijke goedheid, genade en
bescherming. En dat wij, als wij daarvan verstoken zijn, verloren schepselen zijn, gelijk
geschreven staat: "Het heeft u bedorven, o Israël! want in Mij is uw hulp." (Hoogduitse
overzetting: "Israël, gij brengt uzelf in het ongeluk, want uw heil is alleen bij Mij.")
Zo leert dan Christus in dit gebed Zijn discipelen en ons, ons heil te zoeken waar het alleen
te vinden is; dat heil in geloof af te smeken van Hem, bij Wie het alleen vast staat; en van
onszelf te geloven, dat wij in God alleen leven, ons bewegen en zijn; en daarentegen
eindelijk ten hoogste ongelukkig worden, wanneer wij niet doen zo als Christus het ons
heeft bevolen.
Iedere bede in het "Onze Vader" is tegen ons en daardoor voor ons. Want wij bidden in de
eerste drie beden, dat niet onze naam geheiligd worde, maar de Naam des Vaders; dat niet
ons rijk besta, maar het Koninkrijk des Vaders kome. En zo ook dat niet onze wil
geschiede, gelijk dat hier op aarde pleegt toe te gaan, maar dat de wil des Vaders hier op
aarde moge geschieden, gelijk die geschiedt in de hemel.
Wanneer nu de Naam des Vaders door ons geheiligd wordt, dan zijn wij gelukkige
kinderen en worden we ook in deze Naam geheiligd. Wanneer des Vaders Koninkrijk
komt, dan zijn wij kinderen der vrijheid, en zal de duivel met Zijn heerschappij ons niet
meer regeren. En wanneer des Vaders wil op aarde, gelijk in de hemel geschiedt, dan
geschiedt onze bedorven wil niet, en dan staat het goed met ons op aarde.
386
Gelijk de Tien woorden der Wet in twee tafelen gedeeld worden, zo worden ook deze
beden in twee delen gedeeld. De eerste drie beden wijzen ons op God de Vader, opdat Hij
ons in Christus Jezus in die werken inzette, welke wij voor Hem hebben te doen. Daarna
komen, om zo te spreken, in de laatste drie beden, wij als arme zondaren van God de Vader
afsmeken al wat wij nodig hebben en besluiten dat Hij dit naar Zijn genadige beloften ook
voor ons volvoere.
De eerste bede van het tweede deel is om onze lichamelijke nooddruft, de tweede om
ontheffing van onze schulden, met betuiging van onze ernstige welmenende gezindheid
jegens onze schuldenaren; de derde om verlossing van de boze, die God de Vader wil
bewegen en ook dikwijls er toe beweegt, om ons in de verzoeking te laten komen als in een
examen, waarin wij beproefd worden.
Bij al deze beden geeft de Heere ons een vaste grond onder de voeten, zodat wij voor elke
bede in 't bijzonder op genadige verhoring mogen rekenen, waarom Hij ook, tot besluit, ons
het "amen" vol van vertrouwen en overgave aan God, in de mond legt.
VIERDE BEDE.
Het is nu geheel volgens de gang van zaken in dit leven, en de Heere komt er onze
zwakheid mee te hulp, dat Hij ons eerst leert bidden om het dagelijks brood, en daarna om
vergeving van zonden en verlossing van de boze. Door de tijdelijke weldaden leidt Hij ons
op tot de eeuwige, gelijk men het hart van een kind weet te winnen door een geschenk, dat
voor zijn leeftijd en kinderlijke geaardheid berekend is. "Wanneer God met mij geweest zal
zijn en mij behoed zal hebben op deze weg, dien ik reize, en mij gegeven zal hebben brood
om te eten, en klederen om aan te trekken, en ik ten huize mijns vaders in vrede zal
wedergekeerd zijn; zo zal de Heere mij tot een God zijn!" Dat was de gelofte van Jakob.
(Gen. 28: 20, 21.)
Een iegelijk behoort wel ter hart te nemen, dat hij het dagelijks brood door zijn vele zonden
niet verdient, en alle uren aan het gevaar is blootgesteld, ook van dit brood beroofd te
worden. Zo is de ziel van een iegelijk, die het erkent, dat hij uit de hand van zijn hemelse
Vader eet en drinkt, en hij met Zijn Vaders weldaden overladen wordt, met dankbaarheid
387
vervuld, terwijl hij diep doordrongen is van het gevoel, dat hij al deze gaven geheel
onwaardig is; dat hij ook zo geheel verdorven is, dat hij in de beproeving zou bezwijken, in
zo'n examen, - laat mij zeggen, - er niet zou doorkomen, indien God Zijn hand van hem
aftrok.
Het gebed: "Geef ons heden ons dagelijks brood" heeft de Heere geleerd aan Zijn
discipelen en aan al degene uit het volk, welke Hij (Mattheüs 5) zalig verklaard had Wat
waren dat voor mensen? Waren het niet zulke mensen, wier hoogste, ja enige streven het
was, dat de Naam des Vaders zou geheiligd worden, Zijn Koninkrijk zou komen, en Zijn
wil zou geschieden. "Gods vriend des pausen vijand", zegt het oude spreekwoord, en zo
was het ook met hen: Gods vriend der wereld vijand. Door de Farizeeën werden zij daarom
gehaat, zij waren aller uitvaagsel, en het ging hun niet anders dan het ten allen tijde
dengenen gegaan is, die godzalig willen leven in Christus Jezus; zoals wij in de
Openbaring (Hoofdstuk 13: 17) lezen, "dat niemand mag kopen of verkopen, dan die dat
merkteken heeft, of de naam van het beest, of het getal zijns naams." In de Brief aan de
Hebreeën staat geschreven: "Gij hebt de roving uwer goederen met blijdschap
aangenomen" (Hebr. 10: 34). Die zo doen, zeggen met David, terwijl zij hun tijdelijk
erfdeel verliezen: "Ik heb Uw getuigenissen genomen tot een eeuwige erve." (Psalm 119:
111.) Zij die naar de verkiezing zijn geroepen, zijn gewoonlijk niet rijk aan goederen, maar
veeleer arm of ten opzichte van hun dagelijks brood van anderen afhankelijk. Zulke
mensen nu, die daarbij de Heere aanhangen, worden vervolgd, miskend, beroofd; zij zijn
aan allerlei onrecht blootgesteld, en worden dikwijls zo ver gebracht, dat zij om des Heeren
wil alles moeten haten en verlaten. En dan worden zij recht bekommerd en beangst om het
dagelijkse brood. Zij hadden geloof om te blijven staan voor Gods Naam en de getuigenis
van Christus, maar dadelijk daarop volgt het kleingeloof: immers er is geen rund meer op
de stalling.
Dan wendt de Heere Zich tot de verdrukten met Zijn troost: "Zijt niet bezorgd voor uw
leven, wat gij eten en wat gij drinken zult; noch voor uw lichaam, waarmee gij u kleden
zult; is het leven niet meer dan het voedsel, en het lichaam dan de kleding" (Matth. 6:25);
aan hen in de eerste plaats geeft de Heere dit Gebed: "Ons dagelijks brood geef ons heden."
Uiterlijke harde vervolging, waarbij men om het Evangelie alles moet verlaten, treft niet
iedereen, en heeft ook slechts soms plaats; intussen heeft de wereld voortdurend het hare
388
lief, en haat diegenen, welke des Heeren zijn, en wel daarom, omdat Hij hen van de wereld
heeft uitverkoren. Daarom gunt ook de wereld niets aan diegenen, die gerechtigheid
najagen; zij zal gestadig van hen haar voordeel zoeken of hun ontnemen wat zij kan.
Nochtans komen allen, die des Heeren zijn, in wier mond geen bedrog is, met God en met
eer door de wereld. Daarvoor geeft de Heere hun het Gebed: "Geef ons heden ons dagelijks
brood."
Alle mensen hebben reden om dit te bidden, hetzij zij rijk of arm zijn; maar alleen de
gelovigen des Heeren bidden alzo in geest en waarheid.
De ongelovigen geloven al wat men kan begeren, zolang hun dagelijkse brood daarbij niet
in gevaar komt; maar moeten zij van hun broodwinning afzien om Gods Woord, wil en
getuigenis, dan laten zij God en Zijn Woord varen om der broederen wil. De gelovigen
daarentegen worden door God behouden en begenadigd, zodat zij hun vertrouwen van alle
schepselen aftrekken en alleen stellen op God, de Vader in de hemelen. Zij zijn het, die in
verdrukking met innige zuchtingen zonder ophouden bidden: "Geef ons heden ons
dagelijks brood."
Met brood bedoelt de Heere hier alle lichamelijke nooddruft. Niet alleen spijs en drank,
maar ook kleding, huisvesting, kortom alles wat voor het sterfelijke lichaam dienstig is;
hetzij dan iets groots of iets kleins, van veel gewicht of van het allerminste gewicht in onze
ogen; alles wat voor het lichaam nodig is, opdat dit behouden worde met de ziel, zolang het
de Heere behaagt ons in dit land der vreemdelingschap te laten. Brood wordt dit alles
genoemd, omdat het brood het voornaamste is; het brood zal wel niemand spoedig
tegenstaan. Hier wordt van het tijdelijke en lichamelijke, en niet van iets geestelijks
gesproken. Dagelijks brood noemt de Heere het, omdat ons lichamelijk bestaan er mee
verbonden is of er van afhangt; zonder spijs en drank, zonder kleding en huisvesting kan
het lichaam niet lang bestaan. Dagelijks brood is dus brood, dat ons, om zo te zeggen, tot
morgen strekt, derhalve ons zolang voedt en in het leven houdt, totdat wij weder nieuw
ontvangen.
Wanneer wij bidden: "Geef het ons", dan drukken wij met dit "ons" de gemeenschap uit,
die wij met de onze en met onze mede mensen hebben, als wilden wij zeggen: "ons
mensen." In de eerste plaats is het een bede voor ons eigen huisgezin. Ons brood noemt de
Heere het vervolgens, omdat God het voor ons bestemd heeft, opdat daarmee ons lichaam
389
zou in stand gehouden worden. Met het woordje heden snijdt de Heere alle onnodige
bezorgdheid af, of liever, Hij neemt ze weg, gelijk Hij ook gezegd heeft: "Zijt niet bezorgd
tegen de morgen, want de morgen zal wel voor het zijne zorgen" (Matth.6: 34); buitendien
weten wij immers niet, of wij morgen nog in leven zullen zijn.
Deze bede: "Geef ons heden ons dagelijks brood" geeft ons rijke stof tot een
Godverheerlijkende beschouwing.
Eerst tonen wij aan wat wij met deze bede tot God zeggen.
Vervolgens, waartoe wij ons verplicht willen weten, of wat wij wensen, dat bij ons de
vrucht moge zijn daarvan, dat God ons deze bede vervult.
Geef ons, bidden wij. Gulden woorden zijn hierbij de woorden van de Heidelbergse
Catechismus (Antw. 125): "Wil ons met alle nooddruft des lichaams verzorgen." In deze
woorden ligt de kinderlijke gezindheid, dewelke de Vader in de hemelen als de enige
Verzorger erkent.
In het woordje "wil" is uitgesproken de ootmoedige belijdenis, dat, al is het dat wij het
brood ons brood noemen, wij het toch met onze zonden verbeurd hebben en het niet
verdienen. En dat het daarom louter Vaderlijke goedheid, liefde, toegenegenheid,
barmhartigheid en genade is, als God het aan ons geeft.
Daar wij zeggen “ons”, denken wij aan de behoeften van al de kinderen Gods en van onze
medemensen.
Daar wij zeggen: “met alle nooddruft”, zo sluiten wij daar niets buiten, al ware het ook een
spijker of een speld. Wij bekennen veelmeer, dat, indien onze Vader in de hemelen niet
voor alle dingen zorgt, er dadelijk aan alle kanten gebrek zal opkomen.
Eindelijk met het woord: "verzorgen" bekennen wij ten eerste, dat wij onszelf niet kunnen
verzorgen. Ten tweede dat het waarlijk en alleenlijk de zaak en het ambt van onze hemelse
Vader is, en niet onze zaak, ons met alle lichamelijke nooddruft, groot of klein naar onze
begrippen, al ware het dan ook nog zo nietig, te verzorgen.
Welk een genade is toch de genade van onze Heere Jezus Christus! Hij is het, Die de in
Hem gelovenden Zijn Vader als hun Vader openbaart. Hij is het, Die hun beveelt, Hem met
390
kinderlijk vertrouwen om al hun nooddruft aan te roepen; en dat niet alleen, maar Die ons
tevens openbaart, welk een Vader Hij ons door Jezus Christus geworden is: een Vader, Die
ons met alle nooddruft verzorgt.
Ziet het Lam Gods, Dat de zonden der wereld wegneemt! O, is het niet om in bewondering
en aanbidding weg te zinken, en van vreugde en dank juichende op te springen, wanneer
wij onze zonden en die van onze mede mensen bedenken, en dan mogen aanschouwen en
ondervinden, hoe Vaderlijk en milddadig God voor alles zorgt! Ja voorwaar, dat kunnen
wij bij iedere stap als met handen tasten! Hoeveel duizenden en nogmaals duizenden leven
alleen hier in dit dal, en duizendvoudig zijn hun behoeften. En in al deze behoeften
voorziet God uit louter goedertierenheid om Christus wil. Op iedere behoefte van iedereen
slaat Hij Vaderlijk acht. Hij heeft reeds gezorgd, en zorgt dagelijks, dat al het nodige
voorhanden is.
Laat toch niemand menen, dat hij iets heeft door zijn vlijt en bekwaamheid, want vlijt en
bekwaamheid, evenals het werk zelf en het welgelukken van dat werk, daarbij gezondheid
en vrede, een goed oordeel om Gods gaven wel te gebruiken, spaarzaamheid, eerlijkheid,
tevredenheid, volharding, ja daarbij vruchtbaar weer, regen en zonneschijn, en al dergelijke
zaken, die een tot het dagelijks brood behoren, dat alles komt ook van Gods Vaderlijke
hand! De Heere ontfermt Zich over al Zijn werken; enkel uit Zijn hand leven wij en
worden wij gespijzigd en gekleed. "Aller ogen, o Heere", zo lezen wij in de Psalmen,
"wachten op U, Gij geeft hen hun spijs te Zijner tijd; doet Gij Uw hand open, zij worden
met goed verzadigd." (Psalm 145:15; 104:27, 28.)
Nu verlangt de uitlegging der Bede verder, dat deze genadige uitstorting van gaven, deze
Vaderlijke en barmhartige voeding en bewaring haar vrucht bij ons voortbrenge.
Dat dan de eerste vrucht zij, dat wij daardoor erkennen, dat Gij de enige Oorsprong van
alle goed zijt. ( volgens de Catechismus) O, wij hebben toch waarlijk niet van onszelf al dat
goede, dat wij hebben en genieten. Hoezeer maken wij ons voortdurend al het goede, dat
wij van God de Vader om Jezus Christus wille verkrijgen, onwaardig! Hoe dikwijls
genieten wij het goede, zonder er zelf aan te denken, van Wien wij dat alles hebben. Hoe
dikwijls wordt alles bezoedeld met zonde, misbruikt tot zonde, gebruikt in zonde! Hoe
menigmaal zoekt het vlees de oorsprong van het goede bij het vlees, bij zichzelf en bij
391
andere mensen. Hoe zelden bedenken wij met dankbaarheid, dat God de enige Oorsprong
is van al het goede, en dat Hij dit veel meer is, dan een aardse vader het zijn kan. De
gelovigen begeren dit te erkennen, daar dit erkennen vele zalige, ja de zaligste
ondervindingen in zich bevat. Zij begeren niet gespijzigd en gekleed te worden om
verzadigd en gekleed te zijn, maar om daardoor de hemelse Vader te erkennen als de enige
Oorsprong van alle goed.
Maar zal iemand dit zo begeren, dan moet hem eerst barmhartigheid geschied zijn; hij moet
eerst genade gevonden hebben in de ogen Gods; hij moet leven in het vertrouwen, dat God
om Christus' wil in eeuwigheid zijn genadig God en Vader wil zijn. Ja hij moet in zijn
jeugd het kruis gedragen, en zijn geloof moet harde stoten geleden hebben. Eerst moet hij
van het goede beroofd zijn geweest door het kwade, en zo een korte of een lange tijd
geheel zonder het goede, geheel daarvan ontbloot zijn geweest; hij moet op de Heere
gehoopt hebben, Hem lang hebben aangeroepen: "Geef het mij! Geef het mij heden, opdat
ik in de dood niet ontslape; geef mij wat ik nodig heb, Gij weet wel, waar het is!" Het zij
dan een vrouw, of een kind, of werk, of kleding, of gezondheid, of geld als middel van
uitkomst, of wat wij ook voor het lichaam nodig hebben. En als hij dan, waar alle deuren
gesloten waren, zijn gebeden verhoord ziet, dan zal hij erkennen, van Wie alleen hij het
heeft, en hoe onverdiend hij het heeft ontvangen! Indien de nood niet oppervlakkig, maar
diep in het eerlijke gemoed gevoeld is geworden, en dan de uitredding gekomen is, wat is,
en wat blijft dan voor ons daar wij onszelf wel kennen als van nature de ondankbaarsten
der ondankbaren, voorzeker een behoefte? Dat God ons het dagelijkse brood zo geve,
heden zo geve, dat wij het wel moeten erkennen, het ook in waarheid erkennen, en bij deze
erkentenis der dankbaarheid blijven, in weerwil van al wat ontbreekt en ten spijt van elke
verzoeking om ons van God en van Zijn gebod af te trekken: "Gij, mijn God en Vader in de
hemel, zijt de enige Oorsprong van alle goed!"
Ach, wat weten wij daarvan, wat goed is, ook voor het lichaam en hoeveel van het goede
zouden wij vergeten, indien het ons overgelaten ware onszelf er mee te verzorgen! En wie
is niet van nature geneigd, gedurig tot zijn schade en zijn ongeluk de enige Springader des
levens te verlaten!
De tweede vrucht, om welke wij in deze bede tot God bidden, is: Dat wij daardoor
erkennen, dat noch onze zorg noch arbeid, noch Uw gaven zonder Uwen zegen ons
gedijen. (volgens de Catechismus) Het is zeker waar, dat wij het gebed niet zouden nodig
hebben, zo wij door onze zorgen en onze arbeid iets tot stand konden brengen. En het is
392
wel terdege openbaar, dat ook Gods gaven zonder Zijn zegen ons niet gedijen. Het ligt wel
in aller mond, dat aan Gods zegen alles gelegen is, en menigeen wil deze zegen wel
hebben, maar wil God niet als zijn hoogste Goed erkennen. Wél ons, als wij geleerd
hebben te belijden, dat de Wet ons vervloekt met al wat wij zijn en wat wij hebben. En wat
is alles wat wij hebben, wat is het dagelijkse brood, wat is al de overvloed van rijkdom,
wanneer Gods toorn en vloek op ons rusten? Als wij bezorgd zijn, dan doen wij met onze
zorgen tot onze zonden toe; dat wij arbeiden, wat helpt het ons, zolang er geschreven staat:
"Vervloekt zij het aardrijk om uwentwille!" En waartoe brengen ons al de gaven Gods, ook
de gaven van bekwaamheid, als wij niet in de eerste plaats de Gever eren? Eerst moet de
vloek van ons weggenomen worden, eerst moeten wij Christus door een waar geloof
ingeplant zijn, eerst door Hem gezegenden des Vaders zijn, om in waarheid de
noodzakelijkheid van de zegen en de zegen zelven zó te erkennen, dat wij ook in de
geringste gaven, als in alles, wat God ons onverdiend laat toevloeien, Zijn zegen erkennen
en met dankzegging en gebed om Zijn zegen voor alles aanhouden.
Alleen dan hebben wij Gods zegen, wanneer wij door Hem in Christus Jezus gezegend zijn
met hemelse goederen, zodat wij de aardse goederen, zodat wij alles wat tot onze
lichamelijke nooddruft dient, als onverdiende zegen nog daarenboven uit Zijn hand
ontvangen. Daarbij steeds onze ogen op de hand des Heeren houden en in Zijn wegen
wandelen. "De zegen des Heeren maakt rijk, en Hij voegt er geen smart bij." Dat is Gods
zegen, dat Hij ons voor goed verklaart in Christus Jezus, en ons in Hem als Zijn kinderen
aanziet. Dan is ook al wat Hij ons geeft, in Zijn ogen goed, dan heeft Hij daarmee
welbehagen in, dan vermeerdert Hij het en houdt het in stand, zodat wij wel ondervinden
dat het weinige, dat de rechtvaardige heeft, meer is dan de overvloed van veel goddelozen.
Hoe nutteloos en vruchteloos alles is zonder Gods zegen, leert ons de 127ste Psalm; en ook
ten aanzien van het dagelijkse brood blijft dit waar: "Zo is dan noch hij, die plant iets, noch
hij, die nat maakt, maar God, Die de wasdom geeft." (1 Kor. 3: 7.) Daarom: "Een wijze
beroeme zich niet in zijn wijsheid, en de sterke beroeme zich niet in zijn sterkheid; een
rijke beroeme zich niet in zijn rijkdom, maar die zich beroemt, beroeme zich hierin, dat hij
verstaat en Mij kent, dat Ik de Heere ben." (Jerem. 9:23, 24.) Hierop komt het dus aan, dat
de Heere als de enige Oorsprong van alle goed, en Zijn zegen als volstrekt noodzakelijk
erkend blijve.
Hierop komt het bovenal aan, dat wij Hem gevonden hebben als onze genadige God en
Vader door Jezus Christus, en dat wij bij het eerste gebod, bij de vrees en de eerbied voor
Zijn Vadernaam en Zijn Vaderzorg volharden, opdat wij ons in Zijn beloften mogen
393
verheugen, en schrikken voor Zijn bedreigingen, gelijk er geschreven staat: "Indien gij niet
doet al Mijn geboden, om Mijn verbond te vernietigen, als Ik u de staf des broods zal
gebroken hebben, gij zult eten, maar niet verzadigd worden." (Levit. 26: 14 tot 26.)
Welk een dierbare zaak is de vreze Gods en de zegen Gods! Dat zien wij aan Jozef in
Potifars huis. Dat weet zo menige Godvruchtige huismoeder te betuigen, als zij met weinig
uitgaat en veel te huis brengt, of als zij, op haar vurig gebed, het zeer weinige onder haar
handen ziet vermeerderen, gelijk de weduwe te Zarfath dit zag!
De derde vrucht der Bede is, dat wij, daar alles van Gods zegen afhangt, ons vertrouwen
van alle schepselen aftrekken, en op onze hemelse Vader alleen stellen. Daartoe brenge ons
de almachtige God door de genade van Zijn Heilige Geest, want het is anders ons en allen
mensen onmogelijk. Een zwaar stuk is het, dat slechts weinigen vatten. Of wie kan het voor
waar houden, dat het onze zaak is: Gods Naam te heiligen voor de mensen; Zijn Koninkrijk
bevorderlijk te zijn voornamelijk daardoor, dat wij ons licht laten schijnen voor de mensen,
opdat zij onze goede werken mogen zien; en dat wij Zijn wil doen, dat wij de goede
koninklijke weg der gerechtigheid en waarheid houden en bij Gods gebod blijven? Wie kan
het voor waar houden, dat wij daarbij ons lichaam aan God moeten toevertrouwen,
verzekerd zijnde, dat het Zijn zaak is, aan ons en ons gezin het dagelijkse brood te geven,
en ons met de onzen te voeden en te behouden? Vlees en bloed zal ons dit niet openbaren,
maar onze Vader in de hemel geeft het ons te ondervinden, dat Hij, als een genadige God
en getrouw Vader, ook zorgt voor het dagelijkse brood. Immers heeft Hij Zijn eigen Zoon
niet gespaard, maar Hem voor ons allen overgegeven, en Hij zorgt voor de ossen, voor de
vogelen des hemels voor het gras des velds, voor al wat er leeft; hoe veel te meer voor Zijn
duur gekochten! Dat wij slechts leren, met Hem en Zijn genade tevreden te zijn! Hij is
onze God, in gebrek zowel als in overvloed.
Ook leeft de mens immers niet van brood alleen! Wie is er ooit beschaamd of te schande
geworden, die zijn vertrouwen van alle schepselen afgetrokken en alleen op de levenden
God gesteld had? De Heere helpt Zijn ellendigen heerlijk, (Psalm 149) en Hij beloont de
Zijnen koninklijk. Hij geeft honderdvoudig weer wat wij om Zijns Naams wil moeten
ontberen. Wél ons, zo wij geheel op God de Heere betrouwen! Zo zegt de Heere:
"Vervloekt is de man, die op een mens vertrouwt, en vlees tot zijn arm stelt, en wiens hart
van de Heere afwijkt! Want hij zal zijn als de heide in de wildernis, die het niet gevoelt,
wanneer het goede komt. Gezegend daarentegen is de man, die op de Heere vertrouwt, en
wiens vertrouwen de Heere is! Want hij zal zijn als een boom, die aan het water geplant is,
394
en zijn wortelen uitschiet aan een rivier, en gevoelt het niet, wanneer er een hitte komt,
maar zijn loof blijft groen; en in een jaar van droogte zorgt hij niet, en houdt niet op van
vrucht te dragen." (Jerem. 17: 5 8.) Welgelukzalig zijn wij, wanneer wij van de Heere
geleerd zijn, om met Paulus te zeggen: "Ik weet vernederd te worden, ik weet ook
overvloed te hebben; alleszins en in alles ben ik onderwezen, beide verzadigd te zijn en
honger te lijden, beide overvloed te hebben en gebrek te lijden. Ik vermag alle dingen door
Christus, Die mij kracht geeft." (Titus 4: 12, 13.)
Het kan immers de Heere wel eens behagen, naar Zijn wijsheid, de Zijnen te laten
hongeren en gebrek lijden; dan blijft intussen dit gebed staan, hun tot troost in hun angst en
nood, totdat de Heere het nodige geeft. Het zij ons genoeg, te weten, dat Christus dit gebed
bevolen heeft, en Hij dies ook wel weet, dat wij de bede verkrijgen zullen op grond van de
liefde des Vaders en van Zijn gehoorzaamheid aan de Vader. zo blijft het ook ten allen
tijde waar, wat geschreven staat: "Ik ben jong geweest, ook ben ik oud geworden, maar heb
niet gezien de rechtvaardige verlaten, noch zijn zaad zoekende brood", en: "Het weinige,
dat de rechtvaardige heeft, is beter dan de overvloed veler goddelozen." (Psalm 37: 25 en
16.)
Ach, waren wij maar niet door de gewoonte van het goede zo ondankbaar, dat wij deze
bede niet indachtig blijven! Zeker, dagelijks hebben wij die bede van node, want wij zijn
het onwaardig het dagelijkse brood van God te ontvangen; laten wij daarom niet zo
aanmatigend zijn, als sprak het vanzelf, dat wij het dagelijkse brood vinden. Het is
Vaderlijke goedheid en Goddelijke lankmoedigheid, dat wij het ontvangen: wij bederven
alles met onze zonden.
395
VIJFDE BEDE.
Opdat God de Vader niet om deze zonden Zijn goedertierenheid van ons aftrekke, voegt de
Heere er bij en leert ons te bidden: "Vergeef ons onze schulden."
Wij vinden deze zelfde bede in Psalm 25: 8: "Aanzie mijn ellende en mijn moeite, en neem
weg al mijn zonden." O, dat toch geen mens de ogen naar boven sla tot God om
lichamelijke zegen en om verlossing uit lichamelijke nood, zonder de bede: "Vergeef ons
onze schulden!" Wie door God verootmoedigd is, dien zal ook de bewustheid van zijn
zonde en van zijn ellende wel bij het bidden om lichamelijke nooddruft voortdurend
bijblijven. Ook zal deze bewustheid altijd bij hem vergezeld gaan met de behoefte, dat God
als zijn genadige God en Vader hem zijn schulden kwijtschelde. Bij allen roem des geloofs
verraadt men een dood geloof en een dood bestaan, wanneer men zegt: "Wat, behoeven wij
dit nog te bidden? wij hebben immers reeds lang vergeving der zonden ontvangen, en deze
vergeving geldt toch voor altijd."
Zulk een bewering bewijst alleen, dat men zichzelf de zonden heeft vergeven, en dat God
zo'n geloof nooit gewerkt heeft. "Gedenk niet der zonden mijner jonkheid, noch mijner
overtredingen!" Is het voortdurend gebed van alle gelovigen, hoe vast verzekerd zij ook
mogen zijn, dat God de zonden van hen heeft weggenomen, en hunner zonden
nimmermeer gedenken wil. Er is waarlijk geen zo gehoorzaam kind, dat niet gedurig
ondeugend is, hoezeer het ook tegen zijn ondeugendheid strijdt; en zo'n kind kan de gaven
en weldaden van zijn ouders niet aannemen zonder een gevoel van innige beschaming en
nederigheid. Hij, die in waarheid bekeerd is, vreest God; menigmaal siddert hij voor God;
en hoewel ook, van de anderen kant, de liefde de vrees buiten drijft, zo heeft hij toch een
blijvende behoefte aan kwijtschelding van schulden, daar de zonden nooit ophouden te
woeden en de boze zondige geaardheid ons gehele leven lang ons bijblijft. Zodanige
behoefte behoort tot het leven des geloofs. Wat hier schulden zijn, weten wij uit het begrip,
dat wij van geldschulden hebben. Onze schulden bij God zijn in zekeren zin gelijk aan
geldschulden, die wij niet kunnen betalen. Onder dit beeld komen zij voor in de gelijkenis
(Matth. 18:23 vv.), waarin de Heere tot ons spreekt van een koning, die met zijn
dienstknechten rekening wilde houden; daar lezen wij, dat de dienstknecht niets had om te
betalen.
396
Dat nu onze schulden voor God onze zonden zijn, weten wij uit Lucas 11:4; daar staat: En
vergeef ons onze zonden. Volgens het begrip van schulden moeten wij alles betalen, of met
al wat het onze is aan de eeuwige banden des duivels overgeleverd worden, tenzij dat wij
losgelaten worden en ons tevens de schuld wordt kwijtgescholden, omdat een ander voor
ons betaalt, en zo de schuld wordt uitgedelgd. Volgens het begrip van zonden hebben wij
aan overtredingen te denken, welke de dood ten gevolge hebben. Schulden en zonden zijn
misdaden, gepleegd tegen Gods heiligheid, en op welke vloek en dood staan. Bijgevolg
zijn het zonden tegen Gods Wet, verbonden met de straf, dat is met de tijdelijke en eeuwige
straf, welke God voor deze daden bepaald heeft; ja, het zijn niet de daden alleen, maar ook
de zondige aard, waar tegen wij ons leven lang te strijden hebben. Daarom is de uitleg van
de Heidelbergse Catechismus in Antwoord 126 geheel naar de mening des Geestes en naar
de behoefte van de ziel, die haar nood en haar onwaardigheid berouwvol, ootmoedig
belijdt, die dat ook belijdt bij het ontvangen van elke gave uit Gods, des Vaders hand: "Wil
aan ons arme zondaren al onze misdaden, ook de boosheid, die ons altijd aanhangt, om het
bloed van Christus niet toerekenen."
Voorwaar, dit is een troostrijke uitlegging van het woord vergeven, want de vergeving der
zonden bestaat toch eigenlijk daarin, dat God ze als met Zijn hand of als met een kleed
bedekt, zodat wij voor Zijn ogen zijn, als hadden wij noch zonden, noch dien zondigen
aard; dat Hij ons niet toerekent hetgeen Hij naar Zijn oordeel ons toerekenen moet. De
zonden vergeven, dat beduidt: de zonden van iemand wegnemen of wegzenden, of van
iemand afkeren en afwentelen, hetgeen echter alleen geschieden kan door Gods
rechtspraak, volgens welke Hij ons de zonden niet toerekent. Intussen betuigt het Woord,
dat de schulden wel bestaan, maar dat bij God een kwijtbrief ligt, door welke wij van God
worden aangezien, als hadden wij alles betaald.
Ja, wel zijn wij niet alleen arme, behoeftige mensen, maar arme zondaren. Zondaren,
omdat wij voor Gods Rechterstoel voortdurend schuldig staan, en Hem schuldenaars zijn
en blijven, zowel vanwege onze ongehoorzaamheid als vanwege de straf, die wij ons
schuldig hebben gemaakt om te dragen.
Arm zijn wij, omdat wij geen penning kunnen betalen. Nu komt echter de Heere Jezus,
treedt op als onze Wetgever, en beveelt ons te bidden tot God de Vader: "Vergeef ons deze
schulden." zo toont ons de Heere, dat Hij ons kent in onze ellende, en dat Hij ons kennen,
dat is: Zich over ons ontfermen wil. Hij verwekt in ons de behoefte naar kwijtschelding van
onze schulden. Hij toont het te weten en leert ons ook, dat Hij het weet, dat God de Vader
397
ons niets van al die schulden toerekenen wil noch toerekenen zal; dat Hij ons ook niet om
al onze misdaden, of ook om de boosheid, die ons nog altijd aanhangt, straffen wil noch
zal, ons voor rechtvaardig verklaren, en voor Zijn kinderen en erfgenamen houden wil.
Welk een genade is toch de genade van onze Heere Jezus, om ons zo Zijn liefde en het hart
van God de Vader, Zijn genegenheid en ontferming voor de ogen van ons vreesachtig
geweten en wankelend geloof te houden, en ons zo'n bede te geven en in de mond te
leggen!
Geheel met recht zet de Catechismus er evenwel bij: om het bloed van Christus. Dat
behoefde de Heere er niet bij te voegen; immers dat verstond toenmaals ook iedereen, dat
er zonder bloedvergieting geen vergeving geschiedt. Daarbij kon iedereen uit de Profeten
weten, dat Hij, Die ons in genade leert bidden: "Vergeef ons onze schulden", deze schulden
op Zich en voor Zijn rekening nam, en Zich deze schulden, als ware Hij de schuldenaar,
liet toerekenen, gelijk geschreven staat: "De Heere heeft ons aller ongerechtigheid op Hem
doen aanlopen." (Jes. 53: 6.)
Wij, die geloven, bekennen dat wij voortdurend schulden voor God maken; daarom ook
moet de vergeving der zonden een voortdurende zijn; en dat het Gods wil is, ons
voortdurend de zonden en de straf kwijt te schelden op ons ootmoedig gebed, dat leert ons
Christus. Waarom twijfelt gij dan, gij kleingelovige, waarom bidt u niet? Bid, en geloof,
dat God u uw bede geeft, want Christus heeft het gezegd.
Dat wij ons dan nooit laten afhouden van dit te bidden! Met deze bede toch geven wij
Gode de eer; bewijzen het dat wij de Heere Christus geloven; en zorgen voor de zaligheid
van onze zielen. Hoe toch kan deze zaligheid ons geschonken worden, zo wij niet om
vergeving van onze schulden bidden, daar immers de zaligheid niet zonder vergeving
plaats hebben kan? En buitendien, laten wij toch nooit vergeten, ons vanwege onze zonden
en vanwege al de boosheid, die ons nog voortdurend aanhangt, te verootmoedigen, opdat
wij voortdurend de troost van de vergeving onzer zonden hebben, doordien wij gedurig
boetvaardig tot God de Vader gaan om kwijtschelding van zulke schulden.
Laat ons, eindelijk, met dit gebed volhouden, opdat wij ook de overige weldaden, die ons
in het gehele gebed beloofd worden, zodanig deelachtig worden, dat zij ons tot eeuwig heil
dienen, hetgeen zonder Gods genade en vergeving der zonden niet geschieden kan, want
anders: of wij ontvangen ze niet, of zij dienen ons slechts ten verderve.
398
Vervolgens handhaaft de Heere in Zijn gebed de gemeenschap der heiligen en de liefde tot
de broederen, en evenzo de dankbaarheid jegens God voor al Zijn genade. "Vergeef ons
onze schulden", zo legt Hij het ons in de mond; Hij zegt niet: "Vergeef mij mijn schulden."
Daarmee doet Hij ons gedachtig zijn, dat wij allen, die des Heeren heiligen zijn, tezamen
niet anders dan arme zondaren zijn, welke daarom ook voor elkander tot de Vader moeten
naderen. Hij Zelf, de Heere, toen Hij zag, dat de duivel de Zijnen wilde ziften als de tarwe,
stelde Zich tot onze Voorspreker, opdat ons geloof niet mocht ophouden. Nu wil de duivel
gestadig de heiligen des Heeren ziften met onze rede en scherpe uitlegging der Wet. Daar
wij allen arme zondaren zijn, des vleses en bloeds deelachtig, zo ontbreken dan ook de
werken des vleses niet, maar worden steeds gevonden, zoals eigenliefde, hoge dunk van
onszelf, haat, twist, zo ook dat wij door de kleinste krenking van onze eer dadelijk beledigd
worden, en van anderen datgene verlangen, wat wij hun toch niet zo bewijzen.
Daarentegen leert ons de Heere, de een de ander in liefde te dragen, voor elkander Hem aan
te roepen, en alzo voor de gehele menigte van alle gelovigen op te komen, biddende dat
God ons allen noch onze schulden, noch de verdiende straf toerekene. De Heere begeert
aldus de liefde, welke de band der volmaaktheid is en de vervulling der Wet; daarom laat
Hij ons bij onze bede dit toevoegen: Gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren, of gelijk
wij in Lukas 11 lezen: "Want ook wij vergeven aan een iegelijk, die ons schuldig is."
Hier is nu geen sprake van geldschulden, al is het dat ook deze in zover daartoe kunnen
behoren, als de Heere ons ook leert barmhartig te zijn jegens dezulken, aan wie het niet
gegeven is, in dit stuk alle gerechtigheid te vervullen. Veeleer bedoelt de Heere hier de
misdaden van anderen jegens ons, als: verongelijking, miskenning, allerlei krenking en
boosaardigheid. Hij leert ons hierdoor alle wraakgierigheid, alle haat en toorn en al het
eigenmachtige staan op ons werkelijk of vermeend recht in alle particuliere zaken af te
leggen. Ik zeg: in particuliere zaken; evenwel niet alzo, als het betreft doodzonden, niet
alzo in zaken Gods, en ten aanzien van hetgeen tegen de leer van Christus is, waarbij door
ons vergeven, de waarheid Gods en wat voor God gerechtigheid en liefde is, met voeten
getreden zoude worden; in zulke zaken is het ons zelfs niet geoorloofd te vergeven.
Daarentegen dringt de Heere er sterk op aan in alle zaken, die ons persoonlijk aangaan.
Hoe sterk Hij daarop aandringt, weten wij uit Zijn uitspraak: "Want indien gij de mensen"
Hij zegt niet: de broederen, maar: de mensen "hun misdaden vergeeft, zo zal uw hemelse
Vader ook u vergeven. Maar indien gij de mensen hun misdaden niet vergeeft, zo zal ook
uw Vader uw misdaden niet vergeven." (Matth. 6:14, 15.)
399
Hier rijst de vraag op, of dan de mensen, die ons beledigd hebben, altijd de eersten moeten
zijn, om ons om vergeving te smeken en te zeggen: "Het is mij leed, vergeef het mij!"
Mij dunkt eenvoudig: Ja, wat de daad der vergeving betreft, en dat wij dan eerst aan
iemand met woorden hebben te zeggen: "Het is u vergeven." Wij mogen niemand in zijn
zonden en verkeerdheid stijven, en de Heere zegt Zelf: "Indien uw broeder tegen u zondigt,
zo bestraf hem; en indien het hem leed is, zo vergeef het hem. En indien hij zevenmaal
daags tegen u zondigt, en zevenmaal daags tot u wederkeert, zeggende: "het is mij leed," zo
zult gij het hem vergeven." (Luc. 17: 3,4.)
Daarentegen antwoord ik ook op de gedane vraag: Nee, wat de gezindheid om te vergeven
betreft. De Heere wil bij ons ten allen tijde deze gezindheid, en dan is dit "vergeven": de
misstappen en de overtredingen der mensen hun niet toerekenen, maar ze veeleer hun als
het ware afnemen; daarbij ook de gelegenheid waarnemen, zo dikwijls ons die daartoe
wordt aangeboden, om de mensen te tonen, dat wij hen deswege niet haten. Dus we moeten
alles te doen, om hen door liefde te overwinnen. Of dit nu bij de mensen vrucht zal
voortbrengen, gaat ons niet aan; het zij ons genoeg, barmhartigheid aan anderen te
bewijzen, gelijk God ons barmhartigheid bewijst, opdat wij de getuigenis in ons bevinden
door de Heilige Geest, dat, gelijk de Catechismus zegt, ons ganse voornemen is, onze
naaste van harte te vergeven.
Dit is een heerlijke verklaring der woorden: "Gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren";
want ieder kind Gods vindt deze getuigenis der genade Gods in zich, en bij hem is dit
voornemen niet gehuicheld, niet een droombeeld; nee, elk gelovige zal, wanneer hem
slechts de gelegenheid aangeboden wordt, met de daad bewijzen, dat zijn voornemen
waarheid is. Om daartoe te komen, zijn intussen allerlei verootmoedigende wegen nodig,
op welke men zijn eigen haat tegen God en de naaste, zijn haat tegen de genade en
waarheid Gods, en tegen de getrouwste tuchtigingen der Wet heeft leren kennen, maar zich
tevens daarover verootmoedigd en zo genade voor God gevonden heeft.
Wanneer iemand zelf ondervonden heeft, hoe God met Zijn liefde hem te sterk is geweest,
dan heeft hij ook het voornemen, om de mensen met liefde te overwinnen; en zo heeft hij
dan voor zichzelf geen vijand meer. Alles gaat van harte, wanneer het hart voor God
verbroken is.
400
Ondertussen moge menigeen voor deze bede blijven stilstaan, en toezien of hij wel deze
getuigenis der genade in zich bevindt. Indien niet, zo weet hij, waar de Heere hem hebben
wil, waar hij het te zoeken heeft, en vanwaar hij de kracht heeft te nemen. Wij kennen allen
uit de gelijkenis (Matth. 18:23 vv.) het doen van de boze dienstknecht, hoe hij handelde
met zijn mede-dienstknecht. Christus houdt ons hier als het ware vast, opdat ons het lot van
deze dienstknecht niet treffe, en opdat wij werkelijk vergeving van onze schulden mogen
ontvangen. Niet, alsof ons vergeven de reden ware, waarom God ons onze schulden
vergeeft. Men heeft roem, wanneer men gaarne vergeeft, maar niet voor God; het is onze
schuldige plicht, en wij zijn strafbaar, als wij het niet doen, maar de Heere wil het bewijs
hebben, dat wij in ware ootmoed, in waar geloof en in oprecht berouw voor God
verschijnen, om genade en ontferming van Hem te ontvangen. Daarvan is alleen dit het
onbedrieglijke bewijs, dat wij de naasten hun misslagen vergeven. Wanneer wij dit bewijs
der genade in ons bevinden, dan hebben wij in de bede zelve een krachtige troost, een
teken en onderpand, dat God de Vader ons onze schulden vergeeft, want zo er door genade
zo'n voornemen in ons is, dan is er ook in Gods hart het voornemen en de vaste wil, om ons
onze schulden te vergeven. Aan zijn eigen gezindheid kan inzonderheid de bestredene het
erkennen, hoe de gezindheid van God jegens hem is.
Voorwaar, het is op een wonderbare wijze, dat Christus ons leert alle wraakgierigheid,
haat, nijd en toorn af te leggen en aan alle mensen liefde en vriendelijkheid te betonen,
barmhartigheid te bewijzen, alle onredelijkheid en verkeerdheden der mensen aan de Heere
over te geven, alles op Zijn hand te leggen en in de liefde Gods jegens onze bitterste
vijanden te volharden.
Wij hebben ook alle reden, om de mensen hun misdaden te vergeven, en zo het bewijs te
geven, dat en hoe wij geheel verootmoedigd en voor God verbrijzeld zijn om onze zonden
en schulden, opdat wij van God vergeving ontvangen, opdat Hij ons niet late verloren gaan,
maar ons bij de vergeving der zonden en bij de verworvene zaligheid beschutte en
behoede.
Opdat Hij ons daarbij beschutte en behoede, daartoe dient de laatste bede: "Leid ons niet in
verzoeking, maar verlos ons van de Boze." Deze bede willen wij later afzonderlijk
behandelen.
AMEN.
401
402
24. Mattheüs 6:13
403
Deze leerrede is gehouden te Elberfeld 13 Juli 1862; des voormiddags: over de zesde bede
(Gezongen: Psalm 119:85 en 86, Psalm 91:l Psalm 9l: 8); 's avonds over het slot van het "
Onze Vader." (Gezongen Psalm 92:1 en 2, Psalm 99:l en 4.)
Zij verscheen in het 12. Twaalftal der oude uitgave als No. 9. In het Hoogduits is zij tot
heden niet uitgegeven.
ZESDE BEDE.
Tekst: EVANGELIE VAN MATTHEUS 6: 13.
"En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van den boze, want Uw is het
Koninkrijk, en de kracht en de heerlijkheid in der eeuwigheid. Amen."
Geliefden! Opdat de Heere ons bij de vergeving van onze zonden en bij de verworven
zaligheid beschutte en behoede, daartoe dient de laatste bede in het "Onze Vader."
"En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van den Boze." De Catechismus legt deze
bede in Antwoord 127 aldus uit: "Omdat wij van onszelf zo zwak zijn, dat wij niet een
ogenblik kunnen bestaan, en daartoe onze doodsvijanden, de duivel, de wereld en ons
eigen vlees, niet ophouden ons aan te vechten, wil ons toch behoeden en sterken door de
kracht Uws Heiligen Geestes, opdat wij in deze geestelijken strijd niet onderliggen, maar
altijd sterke wederstand doen, totdat wij eindelijk ten enenmale de overhand behouden."
Volgens deze uitleg is in verzoeking leiden, zo'n leiden dat God ons, wanneer wij in de
verzoeking zijn, verlaat, er ons in laat steken; daarom bidden wij, dat ons dit niet moge
geschieden, en begeren daarbij het tegendeel, dat God ons zou willen behoeden, opdat wij
niet in de verzoeking omkomen, maar veel meer daardoor beproefd mogen worden, en
zegepralend uit de verzoeking te voorschijn treden.
Verder betekent: in verzoeking leiden iemand in de hand of in de macht van de verzoeking
laten komen, zodat hij er als midden in is vastgeklonken en er niet weer uit loskomt; zodat
hij aan de verzoeking wordt overgegeven en van God verlaten, zonder hulp, kracht, troost,
licht en genade blijft, en zo moet onderliggen. Verzoeken is iemand op de proef stellen,
404
opdat het openbaar wordt of hij wezenlijk datgene is, waarvoor hij zichzelf houdt of wordt
gehouden.
Er bestaat een verzoeking ten goede en een ten kwade. Hier is de laatste bedoeld, wat blijkt
uit het tweede deel van de bede: Maar verlos ons van den boze. Hieruit zien wij, dat het
een smeekgebed is, en de bedoeling er van is deze :
"Ach Vader, laat ons niet los, voer ons niet te ver in het vuur van verzoeking, wil ons toch
niet alleen laten en aan de woede van de vijanden overgeven. Laat niet toe, dat de vijanden
ons met zich meeslepen in de netten en strikken, die zij over ons werpen! Ruk ons met Uw
macht uit alle netten door de Geest des geloofs en der kracht!"
Wij mogen van de Heilige God niet beweren, dat Hij ons in de verzoeking tot het kwade
leidt, want nooit en nimmer is Hij de oorzaak van de zonde en van het kwade; laten wij
daarentegen dit vasthouden, dat wij de schuld bij onszelf moeten zoeken, zoals de Apostel
Jakobus ons uitdrukkelijk leert: "Een iegelijk wordt verzocht, als hij van zijn eigen
begeerlijkheid afgetrokken en verlokt wordt." (Jak. 1: 14.) Wanneer God in Zijn
rechtvaardig oordeel mocht besluiten ons in de verzoeking te brengen, dan zouden wij toch
zelf de eerste oorzaak zijn, doordat wij Hem noodzaken ons midden in de verzoeking te
laten komen.
Immers, zo lezen wij van Koning Hiskia: "In die dagen werd Jehizkia krank tot stervens
toe; en hij bad tot de Heere; Die sprak tot hem, en Hij gaf hem een wonderteken. Maar
Jehizkia deed geen vergelding naar de weldaad, aan hem geschied, omdat zijn hart
verheven werd; daarom werd over hem en over Juda en Jeruzalem een grote toornigheid."
Verder: "Als de gezanten der vorsten van Babel, die tot hem gezonden hadden, om te
vragen naar dat wonderteken, dat in het land geschied was, bij hem waren, verliet hem
God, om hem te verzoeken, om te weten al wat in zijn hart was." (2 Kron. 32: 24, 25 en
31.) Daaruit leren wij, dat wij aan God de schuld van de verzoeking niet mogen geven.
Hiskia's hart verhief zich, toen de gezanten uit Babel hem vraagden. Toen moest God hem
verzoeken, dat is: omdat Hiskia bij deze gelegenheid de profeet Jesaja niet raadpleegde,
noodzaakte hij God, om aan de dag te doen komen, wat hij, Hiskia, op en in zichzelf was.
God liet hem evenwel niet in de verzoeking blijven of daarin ten verderve gaan. Daarom
lezen wij: "Doch Jehizkia verootmoedigde zich om de verheffing zijns harten." Natuurlijk
ten gevolge van de vermaning van de profeet, onder wiens woord hij zich boog als onder
405
Godswoord, "hij, en de inwoners van Jeruzalem," wier harten zich ook verheven hadden;
"zodat de grote toornigheid des Heeren over hen niet kwam in de dagen van Jehizkia."
Van Israël en van David staat geschreven in het 2e Boek van Samuël, Hoofdstuk 24: "En de
toorn des Heeren voer voort te ontsteken tegen Israël, en Hij porde David aan tegen hen,
zeggende: Ga, tel Israël en Juda." Ditzelfde wordt ons in het 1ste Boek der Kronieken,
Hoofdstuk 21, aldus medegedeeld: "Toen stond de satan op tegen Israël, en hij porde David
aan dat hij Israël telde." Wat in het Boek van Samuël aan de toorn des Heeren wordt
toegeschreven, dat wordt in het Boek der Kronieken toegeschreven aan de satan. Zo heeft
dan de Heere, in Zijn rechtvaardig oordeel over Israël, de satan toegelaten dit kwade stuk
aan David in te geven. Intussen zien wij, dat David zichzelf de schuld geeft, daar hij tot de
engel, die het volk sloeg, zegt: "Ik zelf ben het, die gezondigd en zeer kwalijk gehandeld
heb, maar deze schapen, wat hebben die gedaan? O Heere mijn God, dat toch Uw hand
tegen mij en tegen het huis mijns vaders zij, maar niet tegen Uw volk ter plage." (I Kron.
21: 17.)
Wij lezen in het Evangelie van Lukas, Hoofdstuk 22:34 "De Heere zeide: Simon, Simon,
ziet, de satan heeft ulieden zeer begeerd om te ziften als de tarwe." Dit zei de Heere en liet
er spoedig op volgen: "Ik zeg u, Petrus! de haan zal heden niet kraaien, eer gij driemaal
zult verloochend hebben dat gij Mij kent." Ook lezen wij in het Boek Job, Hoofdstuk 2 vs.
6, dat de Heere tot de satan zei, toen deze de oprechtheid en vroomheid van Job in twijfel
wilde trekken: "Zie, hij zij in uw hand, maar verschoon zijn leven." Bij de profeet Zacharia,
Hoofdstuk 3, zien wij, hoe de satan ter rechterhand van de hogepriester Jozua stond, om
hem te wederstaan, hoe daarentegen de Heere zeide: "De Heere schelde u, gij satan, ja de
Heere schelde u!" Van deze satan, onze tegenpartij, lezen wij ook nog in de Brief van
Judas, hoe hij zelfs tegenover de aartsengel Michaël aanspraak op het lichaam van Mozes
maakte.
Op al deze uitspraken lettende, kunnen wij niet nalaten bij de bede: "Verlos ons van den
boze," in de eerste plaats aan de boze vijand van God en de mensen te denken. Intussen
sluiten wij daarmee niet al het overige buiten, dat boos is, dat is, wat het ons moeilijk
maakt, om te blijven staan, en wat ons in de weg gelegd wordt, om ons te doen vallen of
van de weg af te brengen. Veel meer sluiten wij dit alles mee in, zoals de Apostel doet,
waar hij schrijft: "De Heere zal mij verlossen van alle boos werk, en bewaren tot Zijn
hemels Koninkrijk." (2 Tim. 4:18.)
406
In die zin legt ook de Catechismus deze bede uit; hij verstaat onder "den boze" onze
doodsvijanden, de duivel, de wereld en ons eigen vlees en bloed. Deze vijanden laten ons
een of ander voorwerp zien, wijzen ons op deze of gene omstandigheid, waarvan zij zich
bedienen, waarvan zich inzonderheid de duivel bedient, om ons te verleiden, opdat wij
tegen God zondigen, en dan zo zondigen, dat, indien het mogelijk ware, Gods genadewerk
in ons verstoord zou worden.
Deze vijanden hebben in zichzelf niet zo'n macht noch kracht. In de mens zelf is altijd
vatbaarheid genoeg, zowel naar het lichaam als naar de ziel, om verstrikt en gevangen
genomen te worden. De vijanden kennen de enige sterkte van de gelovigen, dat is: Gods
Geest in hen, en Gods Woord. Nu bestaat de macht van de vijanden eigenlijk in hun list,
om de mens zover te brengen, dat hij Gods Geest zal bedroeven, en het Woord van genade
en waarheid Gods laat varen.
Laat ons wel opmerken, dat deze vijanden steeds de heiligmaking van de kinderen Gods
proberen te doen verflauwen, het gehele werk van de heiligmaking des Geestes bij hen te
doen achteruitgaan. Merken wij op, dat hun doel daarbij is, dat wij arme ellendige mensen
het geloof aan onze rechtvaardigmaking en dagelijkse vernieuwing in Christus Jezus
opgeven, bij de beschuldigingen van het geweten versagen, aan elke genade en elke
verhoring van onze gebeden wanhopen, en zo in de muil van de vijand vallen.
Laten wij niet daarover haarkloven, in hoeverre de duivel, die aanklager, bevoegdheid
heeft om bij Gods oordeel tegen ons op te treden en Gods toorn tegen ons op te wekken.
Ook niet daarover, in hoeverre hij werken kan niet alleen op de ziel, op onze gedachten,
om ons allerlei denkbeelden in te geven, maar ook op ons vlees en bloed, dat is op het
lichaam tot in haar binnenste vezels, om ons tot zonden op te hitsen, en zodoende onze
vrijmoedigheid bij God weg te nemen. Dat het geschiedt, zegt ons de Schrift en bewijst ons
de ondervinding.
Voor ons is het de hoofdzaak, de bede zo te verstaan, dat wij mensen zijn, die met God te
doen hebben. Al de vijanden vermogen niets tegen ons, wanneer wij slechts bij God de
Vader in genade staan, en gedurig ootmoedig aanhouden om deze genade. Dit toch behoren
wij te weten, dat wij aan God, hoewel Hij door Jezus Christus onze Vader is, genoeg reden
gegeven hebben met onze waan van iets te zijn, te willen, te kunnen en te moeten, en nog
407
gedurig reden genoeg geven, om ons in verzoeking te laten komen. O, dat God de Vader
dit alles, waarmee wij Hem die reden geven, genadiglijk moge willen bedekken!
Evenwel zegt Hij: "Ben Ik dan een Vader, waar is mijn eer?" (Mal. 1: 6.) Rechtvaardig is
Hij, wanneer Hij de zonden vergeeft, maar ook is Hij rechtvaardig tegenover duivel en
wereld, ja tegenover onze eigen natuur. Evenmin als een herder, die de hond op een
afdwalend schaap loslaat, zal Hij onrechtvaardig zijn, wanneer Hij ons, vanwege onze
aanmatiging, neuswijsheid of ongehoorzaamheid, of omdat wij Zijn heiligheid en onze
roeping in Zijn heiligmaking niet achten, voor een tijd lang tot onze kastijding in de hand
van onze vijanden geeft. Dan worden wij gekastijd, opdat wij sidderen voor Hem, opdat
wij vanwege onze schande onze mond niet meer tegen Hem openen (Ezech. 16: 63), opdat
wij onszelf beschuldigen, ons verootmoedigen in stof en as, en wederkeren tot Zijn genade,
tot Zijn heilig gebod.
Immers het moet met ons daartoe komen, dat wij belijden dat wij geheel in zonden geboren
en met zonden bevlekt zijn, en dat er in ons geen kracht is om heilig en zalig te leven en te
sterven, dan voor zover als God onze kracht is.
Wij vragen niet in ons gebed om wegneming van alle verzoeking, want, hoe zou het met
ons gesteld zijn, als wij geheel zonder kruis, nood en verdrukking waren? Hoe zou dan
vervuld worden, wat tot onze troost geschreven staat: "Dezen zijn uit de grote verdrukking
gekomen"? (Openb. 7: 14.) Van gewone verzoeking, dat is "tuchtiging, vaderlijke
kastijding ter gerechtigheid" schrijft immers de Apostel: "Hij kastijdt ons tot ons nut, opdat
wij Zijn heiligheid zouden deelachtig worden." (Hebr. 12: 10.) Wat zou dat voor een gebed
van een kind zijn: "Laat mij zonder kastijding opgroeien?" Ook schrijft de Apostel:
"Ulieden heeft geen verzoeking bevangen dan menselijke; maar God is getrouw, Die u niet
zal laten verzocht worden boven hetgeen gij vermoogt, maar Hij zal met de verzoeking ook
de uitkomst geven, opdat gij ze kunt verdragen." (1 Kor. 10: 13.)
Het is geestelijke en inwendige verzoeking, waarvoor wij God bidden ons te bewaren. Zo'n
verzoeking, die Paulus zelf doorgemaakt heeft, volgens 2 Kor. 12: 17: "Zo is mij gegeven
een scherpe doorn in het vlees, namelijk een engel des satans, dat hij mij met vuisten slaan
zou, opdat ik mij niet zou verheffen."
Zo geeft de Heere ons dus met deze bede iets te bedenken, wat wij uit onszelf nauwelijks
verstaan en bevatten. Hij laat ons dan zoveel zeggen als: "Doe niet met ons, o Vader, naar
onze aangeboren hoogmoed, naar onze aanmatiging en opgeblazenheid, en de hoge
408
gedachten, die wij hebben van onszelf, naar onze waan, alsof wij zo vast en zeker stonden!
Doe niet met ons naar onze verdoemenswaardige zorgeloosheid en vermeende heiligheid,
alsof het niet alles barmhartigheid was. Laat ons niet in beproeving komen, want dan zullen
wij, zwak als wij zijn, zeker bezwijken!"
Wél ons, dat Christus onze Voorspraak is, en dat Hij zo getrouw is om ons deze bede in de
mond te leggen, omdat wij aan het veelomvattende van deze bede zelfs niet gedacht
hadden. "Behoed uw hart boven al wat te bewaren is, want daaruit zijn de uitgangen des
levens," lezen wij in het Boek der Spreuken, Hoofdstuk 4:23, en wij belijden tevens met
Jeremia: "Arglistig is het hart, meer dan enig ding, ja dodelijk is het; wie zal het kennen."
En de Heere zegt: "Ik, de Heere, doorgrond het hart en beproef de nieren; en dat, om een
iegelijk te geven naar Zijn wegen, naar de vrucht Zijner handelingen." (Jerem. 17: 9, 10.)
Wij behoeden ons hart, wanneer wij het voortdurend onder de hoede van de onverdiende
genade en grondeloze barmhartigheid stellen. De vijanden willen ons hart bestormen en in
bezit nemen. Hun lust is het, ons iets verleidelijks te laten zien, opdat wij God, Zijn Woord,
Zijn wijsheid, goedheid, genade en ernst loslaten, en de deur van ons hart, al is het ook
maar een kleine opening of spleet, openzetten. Ach, wat wordt er van ons, als God de
Vader niet telkens achter ons toesluit!
Het gevaar ligt meer bij ons, dan bij onze vijanden. Wij zijn zelf onze ergste vijanden. Dat
leren diegenen wel, die lust en liefde tot heiligheid hebben. Wij zijn het en onze lusten, wij
en onze boze gedachten. De duivel weet het wel, dat wij net als stro zijn, als hij komt met
zijn vuur, om ons afvallig te maken van God, van Zijn Woord en van het heilige gebod, of
ook weerspannig, ongeduldig en vol waanwijze vragen, wanneer God ons langs wegen
leidt, die wij niet gekend hebben. Laat ons dit voor God belijden, en gedurig bedenken, dat
wij in onszelf geen ogenblik veilig zijn.
God heeft ons gewaarschuwd, maar wij geloven onze Vader niet. Nooit had David van zich
kunnen geloven, dat hij op het dak zou gaan om te bidden, en aanstonds daarna tot de
gruwel van echtbreuk zou vervallen. Nooit had hij het kunnen geloven, dat er in hem zo'n
begeerlijkheid woonde, uit welke spoedig bloedschulden voortkwamen, als hij het niet had
ondervonden.
Wat zullen wij dan van onszelf geloven, als niet dit, wat wij reeds als kinderen geleerd
hebben: Dat wij van onszelf zo zwak zijn, dat wij niet een ogenblik kunnen bestaan.
409
De Heere zei tot Petrus in Gethsémané: "Kunt gij dan niet één uur met Mij waken? Waakt
en bidt, opdat gij niet in verzoeking komt; de geest is wel gewillig, maar het vlees is
zwak." (Matth. 26: 40, 41.) Ach, wij kunnen van onszelf niet één ogenblik bestaan, geen
minuut lang weerstand bieden in de verzoeking; zo zwak zijn wij. Ja, wij, hoewel wij door
de genade van de Heilige Geest wedergeboren en uit de dood van de zonden opgewekt zijn.
Daarom is het wel een ijdele waan, en een niet gereformeerde, maar valse leer, dat wij na
onze wedergeboorte iets zouden kunnen en moeten, en nadat wij door God levend gemaakt
zijn, genoeg krachten in onszelf zouden hebben om staande te blijven. De ondervinding
leert het ons wel anders. Zij leert ons, dat ons vermogen niets is.
Deze belijdenis nu leggen wij af, niet om er een dekmantel voor de zonde van te maken,
maar integendeel, opdat wij in Christus met alle kracht bekrachtigd mogen zijn, zoals
Paulus ook schrijft: "Zo zal ik dan veel liever roemen in mijn zwakheden, opdat de kracht
van Christus in mij wone." (2 Kor. 12: 9.)
Volgens deze onze belijdenis worden wij dus door deze bede bepaald bij het gevoel en
bewustzijn van onze algehele zwakheid. Daarnaast door het bewustzijn, dat, evenmin als
wij een ogenblik bestaan kunnen, wij evenmin een ogenblik uit onszelf voor zonden en
afval beveiligd zijn. Daarom belijden wij ook, dat onze vijanden niet ophouden ons aan te
vechten. Mochten wij allen dit wel bedenken, en mocht elk van ons, het op zichzelf
toepassende, zeggen: "De duivel, de wereld en mijn eigen vlees en bloed houden niet op,
zullen niet ophouden mij aan te vechten." Dan zal iedereen, wie zijn eeuwige zaligheid,
wie het heil van zijn lichaam en van zijn ziel, wie geluk en ware vrede dierbaar is, niet
ophouden met zuchten en met smeken te roepen: "Heere, ik kan niet, ik vermag niets; wees
Gij mij genadig; behoud mij, sterk mij, kom mijn ongelovigheid te hulp! Help mij, opdat ik
mijn vrijmoedigheid, het goede vertrouwen op U, op Uw genade en ontferming, de hoop
op Uw vast verzekerd heil, niet late varen! Bewaar ons bij Uw Woord, maak Gij ons sterk
en mannelijk, opdat wij in deze geestelijke strijd niet onderliggen, nee, nimmer! Geef, dat
wij, al wordt de strijd ook hard, het schild en het zwaard niet wegwerpen, maar met
lijdzaamheid strijden en volharden, tot wij eindelijk, eindelijk, in het laatste uurtje van ons
leven, ten enenmale de overhand behouden."
Met deze bede komen overeen vele dergelijke gebeden in de Psalmen. En dat God de
Vader zo'n gebed verhoort, daarvoor is ons de Heere Jezus Borg, Die ons zo'n bede niet
410
zou geleerd hebben, als Hij niet wist, dat de Vader om Zijnentwil dezelve verhoord heeft
en nog voortdurend verhoort. Ook ontvangen wij in de geestelijke strijd menig troostrijk
antwoord, inzonderheid bij de Profeten, waar tot ons gezegd wordt: "Vrees niet, want Ik
ben met u; zijt niet verbaasd, want Ik ben uw God, Ik sterk u, ook help Ik u, ook
ondersteun Ik u met de Rechterhand Mijner gerechtigheid." (Jes. 41: 10.)
SLOT VAN HET "ONZE VADER".
Beschouwen wij nu de woorden, waarmee de Heere het gebed, dat Hij Zijn discipelen
geleerd heeft, besluit. Zij luiden aldus: "Want Uw is het Koninkrijk, en de kracht, en de
heerlijkheid tot in eeuwigheid. Amen."
De Catechismus geeft van deze woorden een heerlijke verklaring in Antwoord 128. "Zulks
alles bidden wij van U daarom, dat Gij, als onze Koning en aller dingen machtig, de wil en
het vermogen hebt ons alles goeds te geven, en dat alles opdat daardoor niet wij, maar Uw
heilige Naam eeuwig geprezen worde."
Men moet zich met David over Gods Huis verheugd hebben en ingestemd hebben in de lof,
die (I Kron. 29: 10-13) van zijn lippen vloeide, om het allesomvattende van dit slot van het
"Onze Vader" enigszins te waarderen, en dit voor zichzelf en al de broederen in hoge
waarde te houden. Alzo luidt de lof van David, waarmee hij God loofde voor de ganse
Gemeente: "Geloofd zijt Gij, Heere, God onzes vaders Israël, van eeuwigheid tot in
eeuwigheid! Uwe, o Heere, is de grootheid en de macht en de heerlijkheid en de
overwinning en de majesteit, want alles wat in de hemel en op de aarde is, is Uwe; Uwe, o
Heere, is het Koninkrijk, en Gij hebt U verhoogd tot een Hoofd boven alles. En rijkdom en
eer zijn voor Uw Aangezicht, en Gij heerst over alles, en in Uw hand is krachten macht,
411
ook staat het in Uw hand alles groot te maken en sterk te maken. Nu dan, onze God, wij
danken U, en loven de Naam Uwer heerlijkheid."
Met deze lof stemt ook in het nieuwe loflied in de Openbaring, Hoofst. 4: 8-11 en
Hoofdstuk 5: 12-14. Welk een Evangelie! welke grote, machtige dingen leert het ons, en
legt ons de Heere Jezus in de mond!
Dit alles bidden wij, alles wat wij in het Gebed van U gevraagd hebben, wij bidden om alle
geestelijke en lichamelijke nooddruft, en besluiten hiermee: "Vader, onze Vader, Die in de
hemelen zijt, verlos ons van de Boze!" Ja, mag dit onze laatste verzuchting zijn. "Wij
bidden het van U en hebben geen andere goden voor Uw Aangezicht. Anderen willen niet
en kunnen ons ook niet helpen.
Wij bidden het van U, wij arme, hulpeloze zwakke en zondige mensen. Wij vragen het niet
op grond van onze verdiensten, of van onze werken, of omdat wij Uw kinderen zijn. Wij
bidden het van U, omdat de Heere Jezus het ons gezegd heeft, dit van U te bidden. Gij toch
wilt ons al het goede, wat Gij weet dat wij voor lichaam en ziel nodig hebben, geven "
Al is er bij mensen ook dikwijls de wil om goed te doen, wie ontbreekt het niet aan macht?
En waar de macht niet ontbreekt, wordt daar altijd de wil gevonden? Ja, moet het niet bij
de mensen én aan de wil, én aan de macht ontbreken, wanneer Gij helpen wilt? God onze
Vader alleen wil en kan ons geven wat goed is, daarbij weet ook Hij alleen wat goed is,
daarom is Zijn wil de beste wil. Laat ons niet zeggen: "God wil niet", God wil voorzeker,
maar Hij wil niet altijd juist datgene wat wij willen. Hetgeen wij gisteren wilden, dat willen
wij vaak nu niet. Houden wij slechts aan bij onze Vader in de hemelen, Hij wil ons alle
goed geven, en Hij heeft er ook het vermogen toe.
Hij is Koning, het Koninkrijk is Zijne, en Zijns is de kracht; als Koning is Hij aller dingen
machtig. De omstandigheden, de wegen, de middelen zijn alleen in Zijn hand. Door Hem
worden de koningen groot, heersen alleen door Hem, en wanneer Hij wil, dan snijdt Hij de
geest der vorsten af als druiven; Hij vernedert en Hij verhoogt; en wie is in staat Zijn wil te
weerstaan of Zijn raad te verijdelen? Een iegelijk wie Hij genadig is, dien is Hij genadig;
tevens verstoot Hij wien Hij wil, en maakt te niet de raad der volkeren, wanneer zij tegen
Hem beraadslagen en Zich verheffen tegen Zijn Woord.
Toen eens de koning Nebukadnézar zich beroemde: "Is dit niet het grote Babel, dat ik
gebouwd heb tot een huis des koninkrijks, door de sterkte mijner macht, en ter eer mijner
heerlijkheid!" toen werd hij van zijn verstand beroofd en het koninkrijk van hem genomen;
412
totdat hij na een bestemde tijd zijn ogen ophief naar de hemel, en zijn verstand weer in hem
kwam; toen loofde hij de Allerhoogste. "Ik prees", zo getuigt hij, "en verheerlijkte de
Eeuwiglevende, omdat Zijn heerschappij is een eeuwige heerschappij, en Zijn Koninkrijk
van geslacht tot geslacht. En al de inwoners der aarde zijn als niets gedacht; en Hij doet
naar Zijn wil met het heir des hemels en de inwoners der aarde, en er is niemand, die Zijn
hand afslaan, of tot Hem zeggen kan: "Wat doet Gij?" Al Zijn werken zijn waarheid, en
Zijn paden gerichten, en Hij is machtig te vernederen degenen die in hoogmoed wandelen.
Hoe groot zijn Zijn tekenen, en hoe machtig Zijn wonderen! Zijn Rijk is een eeuwig Rijk,
en Zijn heerschappij is van geslacht tot geslacht. (Dan. 4.)
Indien een heidens koning deze belijdenis deed, zullen wij het dan niet nog veel meer
belijden, het met ons geloof bewijzen, met onze werken bevestigen, en het tot grond van
onze gebeden leggen: "Uw is het Koninkrijk!" Wij, die door genade kinderen van dit
Koninkrijk geworden zijn, en zo'n Koning tot Vader hebben? Mij dunkt, wij kunnen ons
gerust verlaten op Zijn goede wil voor Zijn onderdanen, om hun schild en bedekking te
zijn, hun alle goed, alle geestelijke en lichamelijke welstand te schenken. Dat onze harten
slechts branden van het verlangen, dat Gods eer en Zijn Koninkrijk uitgebreid worden, dat
alzo de verheerlijking van Zijn Koninkrijk het doelwit van al ons begeren zij! En als wij
ware onderdanen zijn, dan zullen onze gebeden alleen op God gegrond zijn, en niet
gebouwd op ons werk of onze verdiensten.
Voor God de Vader erkennen wij dus, dat Hij als Koning het goede en het kwade in Zijn
macht heeft. Wij bidden Hem, dat Hij met Zijn koninklijke wijsheid en Vaderlijke
voorzienigheid ons nabij zij. Wij loven Hem, omdat Hij Zijn onderdanen in waarheid
liefheeft, en Zijn bescherming alleen onze zaligheid is.
Al onze beden gronden wij vervolgens op de kracht of macht van onze Vader, waardoor
Hij ons al het goede schenken kan, en ons ook verlossen kan van al het kwade. De Heere
toch is machtiger dan al onze vijanden, en Zijn macht gaat voor ons altijd vergezeld van
Zijn goedheid. Onze God is in de hemel, Hij doet al wat Hem behaagt. Daarom zingen wij:
Geen ding geschiedt er ooit gewisser,
Dan 't hoog bevel van 's Heeren mond,
Zijn God'lijke almacht spreekt, en 't is er;
Zijn wil gebiedt, en 't wordt terstond. (Rijm Psalm 33:5.)
413
Met deze Zijn macht of kracht troost Hij ons ook op een heerlijke wijze, om ons te leren,
dat Hij ons gebed verhoort. Daarom spreekt Hij bij de Profeet: "Heft uw ogen op omhoog,
en ziet, Wie deze dingen geschapen heeft, Die in getal hun heir voortbrengt; Die ze allen
bij name roept, vanwege de grootheid Zijner krachten, en omdat Hij sterk van vermogen is;
daar wordt er niet één gemist. Hij geeft de moeden kracht, en vermenigvuldigt de sterkte
dien, die geen krachten heeft (Jes.40: 26); zodat wij, die de Heere verwachten, de kracht
vernieuwen, en met David zeggen: "Hij leert mijn handen ten strijde, zodat een stalen boog
met mijn armen verbroken is. Ook hebt Gij mij het schild Uw heils gegeven, en Uw
Rechterhand heeft mij ondersteund. Het is God, Die mij met kracht omgordt, en Hij heeft
mijnen weg volkomen gemaakt" (Psalm 18: 34-36 en Ps. 33) en met Paulus: "Ik vermag
alle dingen door Christus, Die mij kracht geeft."(Fil. 4:13.) Zo is in onze Vader de kracht
tegen al onze zwakheid en tegen al onze vijanden, zodat wij zeggen en zingen: "Ik zal U
hartelijk liefhebben, Heere mijn sterkte!" (Psalm 11:2.)
Laten wij horen naar de stem des Heeren, want Hij spreekt tot ons, zoals tot Abraham: "Ik
ben God de Almachtige! Wandel voor Mijn Aangezicht, en zijt oprecht." (Gen. 17:1.)
Wanneer wij ons bij deze God, Vader en Koning houden, dan staat het vast: "Zo God voor
ons is, wie zal tegen ons zijn?"(Rom. 8: 31.) Dan kunnen wij zeggen:
Een weg hebt G' allerwegen!
Geen middel, dat U faalt!
Uw doen is louter zegen,
Uw gang met licht omstraald:
Niets kan Uw werk verhindren
't Blijft rustloos voorwaarts spoên;
Als Gij wat voor Uw kindren
Het heilzaamst is, wilt doen.*)5
5
Uit het lied van PAUL GERHAERD "Befiehl du deine Wege", vertaald door B. ter Haar (Gezang
273).
414
Maar, merkt nu op waartoe de gelovigen willen wat zij begeren, ook weten wat zij willen
en van de Vader verlangen. Opdat daardoor niet wij, maar Uw heilige Naam eeuwig
geprezen worde.
Nee, niet wij; "Gij Israëlitische mannen", zei Petrus, "wat verwondert gij u over dit? Of wat
ziet gij zo sterk op ons, alsof wij door onze eigen kracht of godzaligheid deze hadden doen
wandelen? De God Abrahams en Izaks en Jakobs, de God van onze vaderen, heeft Zijn
Kind Jezus verheerlijkt." (Hand. 3:13.) En: "Doch niet ik", schrijft Paulus, "maar de genade
Gods, die met mij is." (1 Kor. 15:10.) Daarom bidt de Gemeente niets liever, dan dit: "Niet
ons, o Heere, niet ons, maar Uwen Naam geef eer, om Uwer goedertierenheid, om Uwer
waarheid wil. Waarom zouden de heidenen zeggen: Waar is nu hun God"? (Psalm 115.)
Des Vaders Naam, des Vaders eer moet verheerlijkt worden, waarom ook de Heere Jezus
in Zijn Hogepriesterlijk gebed zegt: "Ik heb Uwen Naam geopenbaard de mensen, die Gij
Mij uit de wereld gegeven hebt." (Joh. 17: 6.)
De Vader is de Bron van alle goed. zonder de Vader is er geen Zoon; wordt deze Zoon niet
in de wereld gezonden, zijn er geen kinderen door genade; en zonder de Vader en de Zoon
is er geen Heilige Geest, Die ons heiligt. Deze Geest leert ons "Abba" roepen; "Abba,
Vader, U zij de eer, U de heerlijkheid! Doe aan ons wat wij van U bidden, om de wil van
Uw Vadernaam, van Uw eer, opdat Gij overal eer moogt inleggen! Wat tot Uw eer is, dat
wilt Gij doen; wat wij bidden, is tot Uw eer. Hoe zeer zal Uw Koninkrijk, het Rijk van Uw
macht en genade, verbreid worden, hoe heerlijk zal Uw kracht zich betonen, hoe luid zal
Uw lof, Uw roem verkondigd worden, wanneer Gij ons armen genadig zijt, ons tot
verzadiging toe te eten geeft; wanneer Gij ons alles vergeven hebt, ons de overwinning
door Jezus Christus hebt gegeven over onszelf, over zonde en wereld, over dood en hel!"
En al de Serafijnen juichen: "Heilig, heilig, heilig is de Heere der heirscharen! De ganse
aarde is van Zijn heerlijkheid vol!" (Jes. 6: 3.)
Welk een overvloeiende schat van Goddelijke deugden en volmaaktheden is hier ten toon
gespreid voor alle noodlijdenden, die tot de Heere de toevlucht nemen!
"Eeuwig geprezen worde Uw Naam", zegt de Gemeente, en zingt: "Ik zal de
goedertierenheden des Heeren eeuwiglijk zingen; ik zal Uw waarheid met mijnen mond
bekend maken van geslachte tot geslacht." (Psalm 89: 2.) En "Amen" zegt de Gemeente,
dat zal waar en zeker zijn, want mijn gebed is veel zekerder van God verhoord; dan ik in
415
mijn hart gevoel, dat ik zulks van Hem begeer. (Heidelbergse Catechismus. Antwoord
129.)
O grote schande van ons ongeloof! O heerlijke overwinning van ons geloof, overwinning
ten laatste, in de kracht van de Heilige Geest, naar de wil van de Vader! "Zeg: Amen!" Zó
gebiedt ons de Heere Jezus; "vreest niet, en verlaat u op Mijn verzekering: U zult alles
hebben, en eindelijk volkomen verlossing van alle kwaad. U zult de hemel hebben, want
Mijn Vader in de hemel is uw Vader!"
Zo worden de ellendigen en nooddruftigen geleerd om te bidden. "Gode en het Lam zij de
eer!" en: "Amen" zeggen de vier dieren voor de troon!
AMEN
Derde Twaalftal
25 Leviticus 14:1-8
DE EERSTE HANDELING VAN DE WET DER REINIGING
VAN DE MELAATSHEID.
Tekst: LEVITICUS 14:1-8.
"Daarna sprak de Heere tot Mozes, zeggende: Dit zal de wet des melaatsen zijn, ten dage
zijner reiniging: dat hij tot de priester zal gebracht worden [2]. En de priester zal buiten
het leger gaan; als de priester merken zal, dat, zie, die plaag der melaatsheid van de
melaatse genezen is [3]. Zo zal de priester gebieden, dat men voor hem, die te reinigen
zal zijn, twee levende reine vogels neme, mitsgaders cederhout, en scharlaken, en hysop
[4]. De priester zal ook gebieden, dat men de één vogel slachte, in een aarden vat over
levend water [5]. die levenden vogel zal hij nemen, en het cederhout, en het scharlaken,
en de hysop; en zal die en de levenden vogel dopen in het bloed des vogels, die over het
levende water geslacht is [6]; en hij zal over hem, die van de melaatsheid te reinigen is,
zevenmaal sprengen; daarna zal hij hem rein verklaren, en de levenden vogel in het
open veld vliegen laten [7]. Die nu te reinigen is, zal zijn klederen wassen, en al zijn haar
416
afscheren, en zich in het water afwassen, zo zal hij rein zijn; daarna zal hij in het leger
komen; maar zal buiten zijn tent zeven dagen blijven." [8]
Deze leerrede is gehouden te Elberfeld op 21 April 1850, 's voormiddags. Gezongen Psalm
51:4, 5; Psalm 38:17, 18; Psalm 134: 2, 3 (of Psalm 117 of Psalm 65:2). Zij verschenen in
het Nederduits vertaald 1855 in de eerste uitgave der "Twaalf Twaalftallen Leerredenen"
als No. I van het 9e Twaalftal. In het Hoogduits is zij opgenomen in de Verzameling
Leerredenen "Licht und Recht" 7. Heft, 4. Predigt. Des avonds werd gezongen Psalm 107:
4, 5 en Psalm 69: 14. Tekst ontbreekt.
"De rechten des Heeren zijn zoeter dan honig en honigzeem, ook wordt Uw knecht door
dezelve klaarlijk vermaand'' (Psalm 119:11, 12), dat betuigt de Gemeente, dat betuigt elke
ziel, als zij, vermoeid en belast zijnde, overal in het Woord van Christus de liefelijke rust
mag vinden, terwijl zij door de God en Vader van onze Heere Jezus Christus, de Vader der
barmhartigheden en de God aller vertroosting, vertroost wordt, nadat zij bedroefd is
geweest naar God. O, hoe zoet zijn de woorden van Christus bij zo veel bitterheid der ziel!
Wat een zoete rust brengen zij aan vermoeiden, welk een verkwikking, welk een
verademing aan hen, die gebonden liggen op hoop, of die geplaagd worden door het in hen
wonend diep bederf, wier plaag dagelijks nieuw is, en die daarbij op de Heere wachten,
meer dan de wachters op de morgen. (Psalm 130:6)
Niet alleen in woorden, niet alleen in gelijkenissen, vol vertroosting, zoals in die van "het
verloren' schaap" en van "de verloren' zoon", maar ook in liefelijke beelden geeft de Heere
aan het verslagen gemoed allerlei rijke troost van Zijn Huis. Indien er onder deze beelden
één beeld aanlokkelijk is, dan is het wel dat, waarin de wet gegeven en voor ons bewaard is
van de reiniging des melaatsen. In deze wet heeft de Gemeente zo'n rijke troost van
Christus, dat het haar ook blijdschap zal zijn, van die wet een korte verklaring te mogen
vernemen.
Voor wij evenwel tot de uitlegging er van overgaan, geven wij enige opmerkingen over de
melaatsheid zelve.
417
De melaatsheid was een ontzettende plaag, vreselijker dan enig andere; ja, zij was voor het
diep menselijke gevoel een in elk opzicht smartelijke en schandelijke plaag. Wie met
aandacht nagaat, hoe Mozes te moede was, toen Mirjam in des Heeren toorn wegens haar
rebellie tegen de Geest met die plaag getroffen werd (Num. 12: 10 vv), die kan er zich
enigszins een begrip van vormen. Deze plaag veroorzaakte een nameloos lijden; zij was er
voor berekend, Om alle hoge gedachten, die de mens voedt, alle trots gevoel van eigen
waarde teniet te doen, allen dunk van wat te zijn en te betekenen, wat te zeggen te hebben,
allen waan van eigen eer en hoogheid neer te werpen, en het aan de mens in zijn eigen
lichaam te openbaren, in welk een schande hij door de zonde voor God ligt, en er hem van
te overtuigen, dat hij, zodra hij zich maar een weinig van God, Die zijn leven is, verwijderd
heeft, of maar een weinig aan zichzelf is overgelaten, en maar een enkele stap af is van de
krachtige en met liefde dringende heerschappij der genade, dat hij in volle overtreding
bevonden is van het zevende gebod, aangezien de door geen menselijke middelen te
verdoven schandelijke vleselijke lust aan de plaag der melaatsheid eigen is. Menigmaal
duurde deze krankheid tot de dood, verteerde vel en vlees, ja, het ene lid van het lichaam
na het andere, zodat dikwijls aan genezing niet te denken viel. Hoe smadelijk bovendien
deze plaag was, kan ons genoegzaam daaruit blijken, dat hij, die er van genezen was, de
naam van "de melaatse" bleef behouden (Matth. 26:6); en wie er van aangetast was, werd
eerst zeven dagen en voorts tot op de beslissing nogmaals zeven dagen opgesloten, en
daarna, zo het bewezen was, dat hij door de plaag was aangetast, van de samenleving
uitgesloten.
Daarvan lezen wij in het 13de hoofdstuk vers 45: "Voorts zullen de klederen des
melaatsen, in wien die plaag is, gescheurd zijn, en zijn hoofd zal ontbloot zijn, en hij zal de
bovenste lip bewimpelen; daartoe zal hij" indien iemand hem nadert "roepen: onrein,
onrein! Al de dagen, in welke deze plaag aan hem zal zijn, zal hij onrein zijn; onrein is hij,
hij zal alléén wonen; buiten het leger zal zijn woning wezen."
Dat deze plaag niet alleen bij de Israëlieten voorkwam, weten wij uit de geschiedenis van
Naäman, de Syriër, wien de Profeet Elisa door een bode liet aanzeggen: "Ga heen en was u
zevenmaal in de Jordaan, en uw vlees zal u wederkomen, en u zult rein zijn." (2 Kon. 5:
10) Intussen is het zeer opmerkelijk, dat de Heere deze plaag aan de kinderen Israëls bij
uitzondering gelaten heeft, en dat het bijna de enige ziekte is, tegen welke dergelijke
wetten gegeven zijn, als wij hier lezen. De wetten der beslissing, of er melaatsheid aan de
418
mens is of niet, zoals ook de wet der reiniging, volgens welke de melaatsheid met
"misdaad", dat is met "doodzonde" werd gelijkgesteld, prediken het ons luid, dat de Heilige
Geest ons onze eigenlijke ellende, zoals ook onze heiliging en rechtvaardiging door de
Geest en het bloed van Christus hier ontdekt en voorhoudt.

Ik doe u hier allereerst opmerken, dat David, als hij Psalm 51:9 bidt: "Ontzondig mij
met hysop" (naar het Hebreeuws eigenlijk: Maak mij tot zondaar in of met hysop"),
zich als echtbreker en moordenaar gelijkstelt met een melaatse.

Voorts, dat wij in Leviticus 13:12 en 13 lezen: "En zo de melaatsheid in het vel
ganselijk uitbot, en de melaatsheid het gehele vel desgenen, die de plaag heeft, van Zijn
hoofd tot zijn voeten bedekt heeft, naar al het gezicht van de ogen des priesters" dat is
zoals de priester dat zien en waarnemen kan, "en de priester merken zal, dat, ziet, de
melaatsheid zijn gehele vlees bedekt heeft, zo zal hij hem, die de plaag heeft, rein
verklaren; zij is geheel in wit veranderd; hij is rein" (of: zo is hij rein).

Ten derde merk ik op, dat in Jesaja 53 van Christus geschreven staat (volgens het
Hebreeuws): "Om de misdaad, (doodzonde, rebellie) Mijns volks is de plaag (der
melaatsheid) op Hem." Het is ook opmerkelijk, dat de plaag de melaatsheid op iemand
kwam wegens opstand tegen het Woord der heerschappij der genade. Denken wij
slechts aan Mirjam, de zuster van Mozes; zij werd door deze plaag getroffen, omdat zij
in overmoed opstond tegen Mozes, zeggende: "Heeft dan de Heere maar alleen door
Mozes gesproken? heeft Hij ook niet door ons gesproken?" (Num. 12:2) En David, als
hij zich als een melaatse voor God stelt, zegt in Psalm 51: "Tegen U, U alleen, heb ik
gezondigd en gedaan dat kwaad is in uw ogen; opdat Gij rechtvaardig zijt in Uw
spreken, en rein zijt in Uw richten." (Psalm 51: 6) God liet dus de plaag der
melaatsheid in Zijn volk Israël, opdat zij allen een zichtbaar waarteken zouden hebben,
dat voor Hem de rebellie tegen de heerschappij van Zijn Woord doodzonde is, en zij
zouden verstaan, welk een schuld men door zulke rebellie op zich laadt en welk een
vreselijke straf zij ten gevolge heeft. Voor ons echter is het tevoren geschreven tot onze
lering, opdat ook wij het uit de Wet verstaan en erkennen, welke "misdaad" het is, het
Woord Gods niet te gehoorzamen, maar zich daartegen in verwaandheid te verzetten, in
gerechtigheid van het vlees, in de waan van "als God te zijn", kennende het goed en het
kwaad, en wetende het goede te kiezen en te behouden en het kwade te mijden.
419
Was de melaatsheid, volgens de beschrijving van deze wet, in haar uiterlijke verschijning,
reeds afzichtelijk, walgelijk en afschuwelijk voor de mensen, zo zelfs dat een melaatse uit
de samenleving, uit het leger, uit de Gemeente, ook uit het midden van Zijn dierbaarste
betrekkingen uitgestoten werd, en dat hij met het roepen: "onrein, onrein!" een ieder moest
waarschuwen hem niet te naderen: hoe afschuwelijk moet dan de melaatsheid voor de Wet
zelf geweest zijn!
Het is nu echter de volslagen krankheid van onze ziel en de ververschrikkelijke plaag van
ons hart, dat wij namelijk niet berusten in het Woord Gods, maar reeds in Adam gezondigd
hebben en met gedachten, woorden en werken dagelijks tegen het Woord Gods zondigen,
ons voor de ogen gesteld en afgebeeld in de afschuwelijke en afzichtelijke ziekte der
melaatsheid, dan behoef ik u niet te zeggen, wat deze onze krankheid voor de Wet, wat zij
in de ogen Gods is; welk een doodzonde zij is voor Zijn heiligheid, en welk een zware
schuld wij daardoor op ons doen komen. Het ontstaan en de gehele voortgang van deze
ziekte tekent zo juist en zo volkomen de onderscheiden zielstoestanden dergenen, die
menen in het ware geloof te staan en zalig te zullen worden, en die zich ook als belijders
der eeuwige Waarheid in de Gemeente bevinden, zonder dat zij zich bevinden in het
Woord Gods, dat ik niet zou aarzelen, u deze plaag in haar afschuwelijke uitwerking op
ziel en hart, op het lichaam, op alle leden, op de huid, op alles wat in en aan de mens is,
voor te houden, opdat u het met ogen mocht zien en met de handen tasten, hoe wij in de
melaatsheid de waarachtige uitdrukking hebben van de werking, die het niet blijven van
mens-te-zijn in Gods Woord op de ziel, het hart, het lichaam en al deszelfs leden oefent,
indien niet onze westerse oren voor zoiets te fijngevoelig waren.
O, gave God, dat onze westerse harten ook te fijngevoelig waren, om de ganse vuiligheid
der melaatsheid, voor de mensen verborgen, in zich op te nemen! Dit éne wil ik intussen
opmerken: God heeft gezegd: "Gij nu, o Mijn schapen, schapen Mijner weide! U bent
mensen; maar Ik ben uw God, spreekt de Heere, Heere."
Wil nu de mens Gods, de mens in de Gemeente Gods, iets anders wezen dan een mens, die,
zoals hij is, aan de getrouwe Verbondsgod hand en hart geeft en zich op Diens
verbondsgetuigenissen en beloften verlaat, wil hij iets meer wezen dan zulkeen, die, juist
omdat hij een mens is, zich aan des Heeren Woord vasthoudt, en voor wie Zijn genade
genoeg is, vergeet hij de nulliteit van Zijn gehele zijn, van Zijn denken, doen en laten, en
420
dat hij alléén in de vrije ontferming, alléén bij Christus zijn toevlucht heeft, wordt hij
opgeblazen; dan zal ook spoedig de heiligenschijn in de leden opkomen en naar buiten
uitbreken, namelijk het gezwel of gezweer of de witte blaar in het vel zijns vleses, die tot
de plaag der melaatsheid worden zal. (Levit. 13:2)
Het Woord en ook een Schriftgeleerde, in het Koninkrijk der hemelen onderwezen, nemen
zulks wel spoedig bij een mens waar, maar hebben geduld; het Woord komt een week en
nog een week, éénmaal en nog eenmaal, totdat de melaatsheid aan de dag komt. En hoe
komt deze melaatsheid ook nu nog aan de dag? Geeft men zich aan het Woord der genade
niet over zoals men is, buigt men zijn nek niet onder het zachte juk van Christus, dan wordt
het spoedig aan de werken openbaar; want dan zijn de werken niet in God gedaan, en dan
spreekt het Woord, dan spreekt een Schriftgeleerde, in het Koninkrijk der hemelen
onderwezen, het oordeel uit: "Wat deze en die ook van genade moge spreken, hij staat niet
in de genade, hij is melaats." En al bevindt zich nu ook voor het ogenblik de melaatse in
het leger, in de Gemeente, door het Woord en door de Geest is hij uit de Gemeente
uitgestoten, totdat de genezing komt, totdat hij zich bekeert, totdat hij het belijdt. Immers
dan gaat het de melaatse, als het David is gegaan. Toen deze zeide: "Ik heb gezondigd",
werd er tot hem gezegd: "de Heere heeft uw zonde van u weggenomen." Zo is hij dan rein.
En als het Woord zegt, dat geheel rein is, die geheel melaats is, dan drukt dit de hoop der
liefde uit, dat slechts dan iemand tot de volle erkentenis van Zijn melaatsheid komen zal,
wanneer zijn heiligenschijn hem geheel en al te schande gemaakt en bedorven heeft voor
God en mensen. Ook zal hij zo niemand meer schaden, met Zijn eer is het geheel uit en
voorbij.
Voor ditmaal zij dit genoeg van de melaatsheid zelf en van haar geestelijke betekenis. Wij
gaan nu over tot de wet der reiniging.
De reiniging geschiedt onder een drievoudige handeling. De eerste is beschreven in de
Verzen 2-8; de tweede in vers 9, en de derde in de Verzen 10-20. Wij overwegen thans de
eerste handeling.
De melaatsheid heeft in het bloed, in het vlees, in de huid uitgewoed, maar voor God is de
melaatse nog een gruwel; hij moet voor God en door het Woord rein verklaard worden,
indien hij in het leger, waarin God zijn woning bij mensen heeft, weer zal opgenomen zijn.
En de geestelijke melaatsheid heeft uitgewoed, zodra de bekentenis in het hart opkomt: "Ik
421
heb gezondigd, ik wil de Heere mijn rebellie bekend maken." Evenwel door boete, door
bekering, door berouw, door belijdenis van Zijn overtreding alleen wordt men niet rein.
Voor de heiligheid Gods is men een gruwel, en de reiniging komt van Boven af; zij heeft
haar grond in God, zij wordt teweeggebracht in het bloed en in de Geest van een Offer,
zoals dat in waarheid voor God slechts gelden kan.
Hoort dan nu het Evangelie van het Koninkrijk Gods, u tien melaatsen! De Samaritaan
onder u zal zich meer daarover verblijden, dat God in Zijn recht is, dan daarover dat hij
genezen is; deze zal terugkeren en Gode de eer geven. Hoort het Evangelie van de
reiniging uwer melaatsheid! In de kracht mijns Gods zaai ik het als licht op uw pad.
En de Heere sprak tot Mozes. De Algenoegzame wil Zich over een gruwelijke, over een
door de Wet uit het leger gestotene, over een onrein mens ontfermen. De Middelaar zal
komen, opdat de ellendige verneme, dat de Heere nog gedachten des vredes over hem
heeft. Dit zal de wet des melaatsen zijn, ten dage zijner reiniging; dat is: Ik open voor de
melaatse de weg, opdat hij weer tot Mij kome. Ik geef hem deze wet, dit voorrecht, en
daarbij zal het blijven; geen andere wet zal deze wet opheffen, de melaatse kan zich daarop
verlaten.
Hij zal tot de priester gebracht worden; dat wil zeggen, tot het Woord der genade en der
wederopneming. De priester is hier een beeld van onze Hogepriester Jezus Christus, onze
Heere, God en Koning, zoals Hij voor Zijn volk als hun Zoenborg eens de plaag der
geestelijke melaatsheid heeft willen dragen en nu een barmhartig Hogepriester is, Die
medelijden kan hebben met hun melaatsheid, en Die in Zijn ontfermende liefde, ja ook
vanwege Zijn ambt, deze plaag niet schuwt. Tot Hem nu zal de lijder gebracht worden; en
wel tot Hem, als tot zijn Rechter, nadat hij door deze is besloten geworden niet tot zijn
eeuwige uitsluiting, maar tot op de tijd, dat de dagen van Zijn plaag vervuld zijn, om dan,
rein gesproken te worden.
Hij zal daarheen gebracht worden. Er staat van onze Hogepriester geschreven, dat in de
dagen Zijns vleses, als de zon eens onderging, "allen, die kranken hadden, met verscheiden
ziekten bevangen, die tot Hem brachten, en dat Hij een ieder van hen de handen oplegde en
dezelve genas." (Luc. 4:40) Hetzelfde lezen wij in een andere beschrijving (Matth. 8: 16 en
17): "En als het laat geworden was, hebben zij velen, van de duivel bezeten, tot Hem
gebracht, en Hij wierp de boze geesten uit met het woord, en Hij genas allen die kwalijk
gesteld waren; opdat vervuld zou worden, dat gesproken was door Jesaja, de Profeet,
422
zeggende: Hij heeft onze krankheden op Zich genomen en onze ziekten gedragen." Ook
lezen wij (Joh. 8:3), dat de Schriftgeleerden en Farizeeën tot Hem een vrouw brachten, in
overspel gegrepen, … en dat Hij ten laatste tot haar zeide: "Zo veroordeel Ik u ook niet; ga
heen en zondig niet meer." Ook lezen wij, dat zij een geraakte tot Hem brachten, die van
vier gedragen werd (Markus 2:3); hetzelfde nog eens van een dove (Marcus 7: 32) en van
een blinde (Markus 8: 22); ook van een zoon, die bezeten was (Markus 9:17). En het is
Zijn bevel, dat de melaatsen tot Hem gebracht worden, opdat Hij hen geneze; en of dat nu
een vriend of een vijand is, die de melaatse daarheen brengt, dat is om het even.
En de priester zal buiten het leger gaan. Hij zal doen wat de vader van de verloren zoon
deed; toen de zoon nog ver was, liep hij hem tegemoet. Hij moet zich buiten het heiligdom
begeven, waar God zijn woning heeft, en zich begeven in de woestijn der ellendigen. Onze
Hogepriester ging uit, buiten het leger, buiten de poort. (Hebr. 13:12 en 13) Deze gang was
voor het oog niet eervol, maar het einde er van is Godverheerlijkend.
En hij zal bezien, hoe het teken der melaatsheid aan de melaatse genezen is.
(Bijbelvertaling van Luther) Naar het Hebreeuws staat er: "Als de priester zal gemerkt
hebben, en zie, genezen is die plaag der melaatsheid, van de melaatse af." De priester dus
zal het bezien, hij zal zich mede verheugen en verbaasd zijn over dit wonder, dat de genade
gewrocht heeft, opdat hij het bevestige: "Dit is van den Heere geschied!" terwijl hij van de
melaatse de getuigenis verneemt: "Ik ben niet meer waard uw zoon genaamd te worden,
niet waard om in het leger te worden opgenomen."
Zo zal de priester gebieden. Hier komt het Woord; het geeft moed, zeggende: "Vrees niet!
Zo is het Gods genadige wil over u." Hij zal gebieden, dat men voor hem, die te reinigen
zal zijn, let op: er staat niet: voor hem, die rein geworden is, maar: voor dien, die onrein
voor God staat, maar welke God wil reinigen, twee levende reine vogels neme. De ene
vogel betekent de levende Zaligmaker, Die geen zonde gekend heeft, maar zonde voor ons
gemaakt is, Die om onze ongerechtigheden verbrijzeld, voor onze zonde geslacht is; en
tegelijk betekent deze vogel de melaatse, reeds levend en rein in Gods voornemen, die met
zijn melaatsheid in de dood van deze vogel aan zijn melaatsheid sterft. De andere vogel
betekent de levende Zaligmaker, Die rein en schuldeloos opvaart uit het graf; en betekent
tegelijk de melaatse, die, gereinigd zijnde in het bloed van de eerste vogel, opvaart in de
vrijheid van Christus. De vogelen betekenen dus de ellendige toestand, waarin de melaatse
423
geweest is, dat hij was als een verschrikte en overal verjaagde vogel, die als 't ware van
iedereen horen moest: "Ga weg van hier", en die klagen moest: "Ik ben een roerdomp der
woestijn gelijk geworden; ik waak, en ben geworden als een eenzame mus op het dak."
(Psalm 11:1 en Psalm 102: 7, 8) Hier bevrijdt de een vogel de anderen vogel en komt in
deszelfs plaats.
Mitsgaders cederhout en scharlaken wol of wollen draden van vurig karmozijnrode kleur
en hysop. Daarvan moest een sprengkwast gemaakt worden, zoals wij verder zullen zien.
Het cederhout betekende de Godheid van Christus. Het scharlaken (of de vurig
karmozijnrode wollen draden) betekende de bloedrode zonden van de melaatse, geheel
naar de kleur harer bezoedeling en harer vuiligheden; en tegelijk het reinigende bloed van
Christus, bijzonder naar de kleur, welke Zijn bloed had, toen het Hem in de helse
benauwdheid van Zijn ziel in de hof Gethsémané, in het rechthuis van Pilatus en op
Golgotha's heuvel is uitgeperst. De hysop betekende de mensheid van Christus, waarin Hij
als niets geacht werd.
"Neem cederhout en hysop" zegt hetzelfde als: "Eis u een teken van de Heere uw God; eis
beneden in de diepte, dat is, maak het diep ten diepste, of eis Boven uit de hoogte, dat is,
maak het hoog ten hoogste." (Vergelijk Jesaja 7:11 en 14)
De priester zal ook gebieden, dat men de ene vogel slachte, in een aarden vat, over levend
water. Het aarden vat betekent het vlees van Christus, en dat de melaatse de vogel moest
slachten, betekent, dat deze het geslacht-zijn van Christus als voor zich, als in zijn plaats
geschied moest aannemen en geloven. In dit vat was levend water, en over dit water werd
de vogel geslacht. Het levend water is de eeuwige Geest, Die levend maakt en Die in
Christus naar Zijn mensheid was; het is de Geest der heiligheid, en door deze Geest
ondersteund en gedragen heeft Christus Zichzelf voor ons laten slachten en Zich Gode
onstraffelijk opgeofferd, toen de plaag van onze melaatsheid op Hem was.
Nu volgt vers 6 en 7. "Die levende vogel zal hij (de priester) nemen en het cederhout en het
scharlaken, en de hysop, en zal die én de levenden vogel dopen in het bloed des vogels, die
over het levende water geslacht is; en hij zal over hem, die van de melaatsheid te reinigen
is, zevenmaal sprengen; daarna zal hij hem rein verklaren, en de levenden vogel in het
open veld vliegen laten."
424
Dat is: Christus gaat als een levende Heiland met Zijn eigen bloed in de dood met de
melaatse; zo heiligt Hij Zichzelf voor de Zijnen van hen, - Hem vreemde - melaatsheid, die
God op Hem wierp, omdat Hij zijn wilde de Plaatsbekleder der melaatsen, die Hij Zich
voorgenomen had te reinigen. De levende Heiland gaat als Plaatsbekleder in Zijn eigen
dood, in Zijn eigen bloed als Zoon van God, om de last van Gods eeuwige toorn te dragen;
Hij gaat in de dood met Zijn mensheid, om in de persoon des zondaars, en wel: met Zijn
reine bloed en Zijn heilig leven, als ware Hij bloedrode zonde. Hij gaat in de dood als Zoon
van God, om als zodanig de gerechtigheid, de genade en het eeuwige leven de Zijnen te
verwerven. Hij gaat in de dood in Zijn mensheid, door welke Hij de Zijnen tot Zijn
broederen gemaakt heeft; als zonde voor ons besprengt Hij met Zijn, van alle melaatsheid
reinigend, bloed de tegen de genade rebellerende mens. Hij besprengt hem bovendien met
levend, met vloeiend water, waarin. dit bloed is, dat is, met Zijn verworven Geest der
heiliging, zevenmaal, dat is, geheel volkomen naar de zevenvoudige maat, waarmee de
Geest op zijn gereinigden rusten wil. (Jesaja 11: 2; Openb. 1:4. …"en van de zeven
Geesten, die voor Zijn troon zijn.")
Zo komt Hij met water en bloed, en nadat Hij de reinigmaking der melaatsheid heeft
teweeggebracht staat Hij, hier zinnebeeldig, van de doden op en vaart op in de hoogte, in
de vrijheid der reiniging, waarin Hij Zijn melaatsen in Zich gereinigd en vrijgemaakt heeft,
zodat Hij hen meeneemt in de heerlijkheid van deze vrijheid.
Nadat dit geschied is, nadat de melaatse door volkomen besprenging met het bloed en de
levende Geest van de geslachte vogel gereinigd en gerechtvaardigd is, moet hij nu ook de
vrucht van deze reiniging hebben. Hij mag zijn klederen wassen, dat is, alles wat om hem
en aan hem is, alles wat hem aankleeft, moet een nieuwe, frisse gedaante hebben, daarom
zal hij zijn klederen wassen. Zo wordt dan alles wat hem aankleeft, hoe gruwelijk ook op
zichzelf (want het zijn toch klederen van de melaatse) gereinigd en geheiligd door de Geest
van God, zodat deze mens sneeuwwitte klederen draagt.
En nu zal hij al zijn haar afscheren, dat is, al hetgeen aan hem en uit hem groeit, moet van
hem weggenomen worden, zodat hij blijmoedig leert meezingen:
"Met onze kracht wordt niets gedaan,
Wij zijn zeer ras verloren."
Daarom moet geen enkel goed haar aan hem blijven, opdat het gebed bij hem van ganser
hart opstijge:
425
"Al mijn wensen, al mijn hopen,
Leg ik open,
Ook bedek ik niets voor U."
Elke schuilhoek, waar de innerlijke rebellie zich nog verbergen kan, moet verwoest, met de
grond gelijkgemaakt, volkomen gesloopt zijn. En wanneer hij dan zo naakt en kaal daar
staat, wordt de macht der reiniging door het bloed en de Geest van Christus het meest
openbaar, zodat de liefhebbende Hogepriester met blijdschap kan uitroepen: "Ik zie gans
geen gebrek aan u." En is het nu met zijnen groei geheel gedaan, dan moet hij zich werpen,
zoals hij is, in de rivier van Eden, in de kristallijnen stroom der genade des levens,
voortkomende uit de troon Gods en des Lams. . (Openb. 22: 1) Daarom heet het: Hij zal
zich in het water afwassen, zo zal hij rein zijn. Zo heeft David, toen hij als melaatse, dat is,
als een ongehoorzame aan Gods Woord, als een echtbreker en moordenaar, voor deze
stroom stond en in deze wateren zich moest baden, gebeden: "Was mij, dan zal ik rein
zijn." (Psalm 51: 9)
Daarna, zegt nu de Geest, zal hij in het leger komen; maar hij zal buiten zijn tent zeven
dagen blijven. Wat heeft de melaatse weer in het leger gebracht, waarin God zijn woning
heeft onder de mensen? Heeft zijn gezondheid, zijn genezing hem in het leger gebracht?
Geenszins. Op weerspannigheid tegen Gods Woord, op ongehoorzaamheid tegen Zijn
Woord staat de dood. De Heere heeft de wonderen van Zijn genade aan hem verheerlijkt;
Hij heeft hem weer gezond gemaakt en de plaag van hem weggenomen; en daarna is het
des Heeren ontferming, dat Hij de melaatse weer in het leger opnemen wil, maar nog staat
hij er als een gruwel voor God. De Heere echter, Die vrijwillig liefheeft, gebiedt hier de
zegen voor de vloek, het leven tegen de dood; de Heere laat hem reinigen, rechtvaardigen,
heiligen, geheel en volkomen in de dood van Christus, in het bloed en in de Geest van
Christus. De Heere neemt zijn misdaad weg door de vogel, die voor hem wordt geslacht.
De Heere spreekt hem rechtvaardig mét de vogel, die voor hem opvaart in de vrijheid; de
Heere rekent hem de gehoorzaamheid, het verzoenend lijden, de aan alle gerechtigheid
Gods genoegdoende dood van Christus toe. En nadat de levende, in het bloed gedoopte
vogel opgevaren is in de hoogte, komen de gaven neer, komt de Geest des levens, Die al
wat aan de mens is heiligt, Die de bewegingen des vleses doodt, Die de melaatse de sprong
leert wagen in de diepte der Godheid, in de diepte van eeuwige ontferming, de sprong leert
wagen en doen in de stroom des levens en der eeuwige liefde, waarin men zich voor altijd
426
rustig en veilig bevindt, getroost en gered, al schreeuwen alle duivelen: Weg met u; u bent
verloren, melaats, onrein!
Maar waarom moest de melaatse, hoewel hij in het leger zijn mocht, nog zeven dagen
buiten zijn tent verblijven? De naar Wet vleselijke heiligheid moet eerst in de dood,
alvorens men in de rust ingaat. De Geest duidde dus daarmede aan, dat de Wet niets
volkomen maakt. De Apostel Paulus schrijft: "Zij hebben de belofte van verre gezien" en
"zouden zonder ons niet volmaakt worden." (Hebr. 11:13 en 40. De volle vrucht der rust
kwam eerst, toen de tijd vervuld werd. Zij werd geoogst op Golgotha, waar de eeuwig
Reine voor ons geroepen heeft: "Onrein, onrein!", opdat Zijn volk, in Hem rein verklaard,
met Hem in de vele woningen des Vaders zou ingaan, welke Hij bereid heeft, toen de plaag
van onze melaatsheid op Hem was.
Wee de melaatse, die zich door deze prediking niet laat opsluiten tot aan zijn genezing,
maar onbeschaamd in het leger vrij verkeert. Wel hem, die roept: "Onrein, onrein!" terwijl
het hem om genezing te doen is! Wèl de gereinigde, die al zijn haar afscheert, die zich
waagt in de stroom der genade, die niets ziet dan de geslachte Vogel over levend water in
het aarden vat en de Opgevarene aan Gods Rechterhand, om ons uit onze opsluiting te
brengen in de vrije velden van eeuwige genade.
AMEN
427
26. Leviticus 14:9-11
DE TWEEDE HANDELING EN EEN GEDEELTE VAN DE DERDE HANDELING
VAN DE WET DER REINIGING DES MELAATSEN.
Deze leerrede is gehouden te Elberfeld op 28 April 1850, des voormiddags. Gezongen:
Lied 72:3 - 5 (Zo is de opgaaf in het Manuscript van Ds. K; in de Hoogduitse gedrukte
preek is opgenomen Lied 73:3-5, welk Lied de lezer vindt in het "Naschrift", volgende op
deze Leerrede, blz. 33 en 34) Zie Deel IV blz. 359 en het Naschrift in dit Vl. Deel, blz. 33.
Vervolgens Lied 74:6 (Zie Deel V, blz. 277) Lied 81: 16 (Zie Deel IV, blz. 58) (of Lied
48:9. Zie 11. Deel, blz. 431)
428
Zij verschenen in het Nederduits vertaald 1855 in de eerste uitgave der "Twaalf
Twaalftallen Leerredenen" als No. 2 van het 9e Twaalftal. In het Hoogduits is zij
opgenomen in de Verzameling "Licht und Recht" 7. Heft, 5. Predigt. Des avonds werd
gezongen: Lied 82:3 en 4. (Zie 111. Deel, blz. 301 en 11 Deel. blz. 409. Lied 50:4. (Zie
Deel IV. blz. 53) Tekst ontbreekt.
Tekst: LEVITICUS 14:9-11
"En op den zevenden dag zal het geschieden, dat hij al zijn haar zal afscheren, zijn
hoofd, en zijn baard, en de wenkbrauwen zijner ogen; ja, al zijn haar zal hij afscheren,
en zal zijn klederen wassen, en zijn vlees met water baden, zo zal hij rein zijn. [9] En op
de achtste dag zal hij twee volkomen lammeren en één jarig volkomen schaap nemen,
mitsgaders drie tienden meelbloem ten spijsoffer, met olie gemengd, en een log olie [10].
De priester nu, die de reiniging doet, zal de man, die te reinigen is, en die dingen stellen
voor het Aangezicht des Heeren, aan de deur van de tent der samenkomst." [11].
Gaan wij in deze morgenure voort met de overdenking van de wet, of, beter gezegd, van
het Evangelie der reiniging van de melaatse.
Ik herinner er u wederom aan, dat de melaatsheid een vreselijke plaag en straf geweest is,
die het aan een geheel volk voor ogen stelde, welk een misdaad het voor de heilige God
eigenlijk is, niet te blijven in het Woord Gods en zich tegen dit Woord te verzetten. De
plaag zelf is ons onbekend, en de ceremoniën der reiniging hebben met Christus
opgehouden. Maar aan deze misdaad van het niet-gebleven-zijn in het Woord Gods en
daaraan, dat wij buiten het Woord en zonder het Woord willen leven, werken en
daarstellen, staan wij allen schuldig; en aan hetgeen het gevolg van deze misdaad is, wat
deze plaag des te verververschrikkelijker maakte, te weten aan de schandelijke vleselijke
begeerte, daaraan lagen of liggen wij allen krank. De overdenking dan der wet van de
reiniging der melaatsen kan alleen een waarachtige troost zijn, en zal het ook zijn voor
degenen, die voor Gods Woord wegzinken, die voor Zijn heiligheid beven en sidderen, die
er van doordrongen zijn, hoezeer zij Gods toorn hebben verdiend, en hoe verschrikkelijk de
heilige God op hen toornen moet, omdat zij dagelijks met gedachten, woorden en werken
het Woord des levens overtreden; die het ook met een verbroken hart belijden, dat zij van
hun jeugd af zulke overtreders geweest zijn, en die daarom in ootmoed wandelen met hun
God.
429
Mocht ik het u allen duidelijk kunnen maken, hoe rechtvaardig de toorn Gods over zo'n
mens is, hoe dood hij is, en welk een gruwel voor God, die zich niet in Zijn Woord bevindt
en niet naar Zijn Woord handelt, maar zich daartegen verzet of daarvan afgaat door
eigenwijsheid en eigengerechtigheid! Dit weet u, dat van het stipte opvolgen der bevelen
eens konings of van een veldheer het leven, geluk en welzijn der onderdanen afhangt; ook
weet u, dat het krediet, dat de bloei van een zaak, het vooruitgaan ener fabriek daarvan
afhangt, dat alles geschiedt overeenkomstig de gegeven orders van de chef, de lastgevingen
van de bestuurder der zaak of van de eigenaar van een fabriek, dat het geluk en de welvaart
van de ondergeschikten daarmede verbonden is. Is de bevelhebber van het heirleger of de
bestuurder van een zaak terecht vertoornd, als de onderhorigen zijn woord en bevel niet
opvolgen, hoeveel te meer toornt de Allerhoogste billijk, als men naar eigen wil handelt, in
plaats van naar het Woord van Zijn genade; aangezien immers alleen in dit Woord de
gehele samenstelling en onderhouding van het geschapene, gelijk ook het tijdelijke en
eeuwige geluk van een ieder van Zijn onderdanen vaststaat. Waarlijk, wie dit overdenkt en
zich in dat opzicht schuldig kent, die roept met Asaf uit: "Ik was een onvernuftig beest bij
U" (Psalm 73: 22). Ik wil er nu niet van spreken, dat al het onvernuftige vee geen oneigen
begeerten volgt, maar in de ordening blijft, waarin het geschapen werd, en stipt daarnaar
handelt; -- alleen de mens kan niet blijven in het Woord, maar stelt altijd eigen wijsheid en
eigen begeerte tegen het goede gebod, dat zijn leven en zijn eeuwige gelukzaligheid
bedoelt.
Daarom moeten wij het weten, wij allen, hoe melaats wij voor God zijn, opdat wij ons
deswege voor God verootmoedigen, en zo de troost genieten, welke het Evangelie van de
reiniging des melaatsen zo rijkelijk aanbrengt.
Wij vernamen aan het slot van onze vorige leerrede, waarom de gereinigde zeven dagen
buiten zijn tent moest blijven. Daarmede sloot de eerste handeling der reiniging.
Thans komt de tweede handeling; zij is uitgesproken in het 9e Vers, waar wij lezen: En op
de zevenden dag zal het geschieden, dat hij al zijn haar zal afscheren, zijn hoofd, en zijnen
baard, en de wenkbrauwen zijner ogen; ja, al zijn haar zal hij afscheren, en zal zijn
klederen wassen, en zijn vlees met water baden, zo zal hij rein zijn.
Wat het afscheren van het haar, het wassen der klederen en des vleses betekent, heb ik
reeds bij het vorige vers verklaard. Maar op deze dag werden ook nog baard en
wenkbrauwen weggenomen. De baard is bij de Oosterlingen het eerste en hoogste teken
430
van waardigheid, van de achtbaarheid en vrijheid eens mans. Wordt een jongeling in het
oosten tot sultan verkoren, dan is zijn eerste zorg, dat hem de baard is aangegroeid, anders
zou hij bij zijn optreden veracht worden. De baard geldt bij de Oosterling meer dan het
leven, en het is de grootste schande, welke ten onzent gelijkstaat met de meest onterende
lijfstraf, wanneer iemand de baard afgeschoren wordt; en wie een Oosterling bij de baard
zou willen grijpen, zou zo'n hoon met het leven moeten boeten.
Onze wenkbrauwen zijn de natuurlijke beschutting, waardoor het zweet belet wordt in de
ogen te komen; men zou anders blind worden. Hoe misvormd zo'n afgeschorene er moet
hebben uitgezien, behoef ik niet te beschrijven. Dit echter is de mening des Geestes: De
zevende dag is de eigenlijke dag van de dood van Christus, de dag, waarop Hij in het graf
lag en der verderving nabij was. Immers dan wordt een mens eerst recht gereinigd van Zijn
geestelijke melaatsheid, van Zijn opstand tegen het Woord, van Zijn tegenstand tegen de
genade, als hem die genade ten deel wordt, dat ook van hem waarheid is, wat de Apostel
Paulus betuigt: "Wij zijn met Hem begraven door de doop in den dood", en wat hij te
verstaan geeft, als hij spreekt van een "gelijkvormig worden aan de dood van Christus" en
van "de gemeenschap aan Zijn lijden."
Het wassen van klederen en het baden van het lichaam met water betekent het
ondergedompeld worden in de Jordaan des doods van Christus; en het opnieuw afscheren
der haar wil zeggen: dat het ons herhaaldelijk moet worden voorgehouden, dat geen enkel
goed haar meer aan ons is; en het afscheren van de baard betekent het ganselijk afleggen
van alle aangematigde waardigheid, van de eer en vrijheid van onze wil, het ganselijk ten
ondergaan en begraven worden van alle roem, die wij meenden voor God te hebben; en het
afscheren van de haar der wenkbrauwen: dat men, met Christus begraven zijnde, met dit
begraven-zijn van de oude mens zich heeft tevreden te stellen en in rust heeft neer te zitten;
daar, als de wenkbrauwen afgeschoren zijn, de mens de ogen weldra vollopen, en hij
gekweld en verblind wordt door het zweet, als hij zich niet geheel van arbeid onthoudt.
God liet zo dien, die te reinigen was, dusdanig misvormen, opdat hij zou weten, hoe
belachelijk, hoe bespottelijk de mens zichzelf maakt, als hij zich tegen het Woord des
levens verzet, opdat hij zo zou weten en er van overtuigd zijn, hoe Christus, met Wie hij in
deze doop, zo misvormd en walgelijk als hij was, begraven werd, allen hoon en spot, alle
verachting en misvorming, die de melaatse door zijn misdaad over zich had gehaald, voor
hem zou dragen.
431
Deze reiniging heeft iets overeenkomstigs met de reiniging der Levieten; toen deze uit het
volk werden genomen, werd water der ontzondiging op hen gesprengd; zij moesten het
scheermes over hun ganse vlees doen gaan en hun klederen wassen (Num. 8: 7) Christus
heeft gehoorzaamheid geleerd uit hetgeen Hij heeft geleden; en tot de dienst Gods wordt
niemand bekwaam, tenzij hij met al zijn waardigheid en achtbaarheid, met zijn hoge ogen
en met zijn vermogen van iets-te-kunnen-werken, met al zijn wassen en toenemen, en
verder met al wat hem aankleeft, met zijn ganse vlees, ingegaan zij in de dood en in het
graf van Christus, zodat bij hem niets dan een erbarmelijke en bespottelijke gestalte, niets
dan dood en machteloosheid overgebleven is. Dan komt hem de macht en de heerlijkheid
der opstanding ten goede.
Daarvan lezen wij nu van het 10de tot het 20ste vers. En op de achtste dag, zo vangt de wet
aan bij de derde handeling der reiniging. Deze achtste dag is blijkbaar de eerste dag des
Nieuwe Testaments, de dag der opstanding van Christus. En als wij het grondig Antwoord
van onze Catechismus op de Vraag: "Wat nut ons de opstanding van Christus?" goed
verstaan, te weten: "Ten eerste heeft Hij door Zijn opstanding de dood overwonnen, opdat
Hij ons de gerechtigheid, die Hij door Zijn dood ons verworven had, kon deelachtig
maken", dan wordt het ons niet alleen duidelijk, waarom alles, wat nu in onze tekst volgt,
op de achtste dag moest geschieden, maar ook waarom aan zo velerlei, wat de wet
verordende, eerst op de zachtste dag de kroon als 't ware werd opgezet. Zo werd
bijvoorbeeld
alle onreinheid der afzondering eerst op de achtste dag met een offer
genadiglijk bedekt. Zo was ook op de achtste dag de offerande der reiniging van de
kraamvrouw en haar zoon, bepaald, evenals de besnijdenis op de achtste dag geschiedde.
Op de achtste dag van het loofhuttenfeest had de heilige samenroeping plaats. Ja, op de
achtste dag geschiedde Aärons eerste offer, waarmee hij zichzelf en het volk verzoende;
toen verschenen de heerlijkheid des Heeren aan al het volk, want een vuur ging uit van het
Aangezicht des Heeren, en verteerde op het altaar het brandoffer en het vet. Als het ganse
volk dit zag, zo juichten zij, en vielen op hun aangezichten. (Levit. 9: 23, 24)
Onthoudt dit goed, mijn Geliefden, dat deze plaag der melaatsheid klaarblijkelijk een plaag
was, om voor de ogen des volks aanschouwelijk te maken, welk een ververschrikkelijke
misdaad en doodzonde de rebellie tegen Gods Woord is. Onthoudt ook dit goed, dat
Christus door Zijn opstanding de dood heeft overwonnen, opdat Hij de gerechtigheid, die
Hij door Zijn dood verworven heeft, ons kon deelachtig maken; dan is u op eens het volle
licht van troost opgegaan over de derde handeling van de reiniging des melaatsen.
432
Er staat in onze Tekst: En op den achtste dag zal hij twee volkomen lammeren en éénjarig
volkomen schaap nemen, mitsgaders drie tienden meelbloem ten spijsoffer, met olie
gemengd, en één log olie.
Wij hebben hier eigenlijk drie volkomen lammeren: twee mannelijke lammeren en één
vrouwelijk éénjarig lam. Wat wij door onze rebellie tegen Gods Woord allereerst. hebben
gemaakt en nog maken, en waaraan weinigen denken, is: de schuld voor God. Deze schuld
moest en moet uitgedelgd, verzoend en genadiglijk bedekt worden door een Onschuldige,
door Één Die zonder gebrek is en Die Zijn ziel tot schuld stelt; dat is door Christus
geschied. En zo betekent het eerste lam: het onschuldige en onbevlekte Lam, Christus, als
de Drager en Uitdelger onzer schuld.
Dan volgt de misdaad zelf. Deze moet volgens de Wet verzoend, weggenomen, uit het
midden gedaan zijn, opdat degene, die te reinigen is, zou kunnen beschouwd worden, als
had hij de misdaad nooit gehad of begaan. Zo betekent dan het tweede volkomen lam:
Christus, als de Drager en Verzoener van onze misdaad, Die, zoals de Apostel Paulus
betuigt, geen zonde gekend heeft, en zonde voor ons is gemaakt, opdat wij zouden worden
rechtvaardigheid Gods in Hem.
Ten derde volgt de straf, welke op het schuldmaken en op de misdaad volgens de Wet
staat; de eeuwige straf, namelijk in het helse vuur, dat allen goddelozen bereid is. Deze
eeuwige straf moet gedragen worden. Zo betekent dan het derde lam: Christus, als de
Drager van onze eeuwige straf; ook dit lam is volkomen; het betekent, dat Christus
onschuldig deze eeuwige helse straf draagt. Het is een éénjarig lam, dat wil niet zeggen:
een lam, dat 365 dagen oud is; maar: zodra een lam 8 dagen oud was, heette het lam reeds
in zijn eerste jaar. Daarbij moest dit een vrouwelijk lam zijn. Het "jeugdig" wijst op het
bovenmate smartelijke van het lijden, waarbij Christus van allen troost beroofd was, als
een lam, dat van het moederschaap is weggenomen. Dat het een vrouwelijk dier moest zijn,
betekent de uiterste zwakheid, ellende, angst, nood, bedroefdheid der ziel en gehele
verlatenheid, waarmee Christus de eeuwige straf aan lichaam en ziel voor ons rebellen zou
lijden.
433

Zo hebben wij allereerst een lam, dat heet "schuldoffer", of naar het Hebreeuws: de
schuld, dat is, een verzoenende schuld, welke de schuld van die, die te reinigen is,
uitdelgt.

Ten andere hebben wij een lam, dat heet "zondoffer", of naar het Hebreeuws: de zonde,
de overtreding, de misdaad, de val met al de bezwarende omstandigheden, en wel een
'verzoenzonde', welke de zonde van dien, die te reinigen is, verzoent en wegneemt.

Ten derde hebben wij een lam, dat heet "brandoffer", of naar het Hebreeuws: iets dat
over alles gaat; het gaat voor dien, die te reinigen is, in de vlam, in de uiterste
zwakheid, prijsgevende al het zijne; het gaat als schuld en misdaad in de vlam, zo
neemt het de straf op zich, laat zich verbranden, en vaart met dien, voor wie het zich
heeft laten verbranden, opwaarts uit deze hel, naar Boven in het heilige voor God.
Op de achtste dag, op de dag dat Christus opstaat, en van die dag aan, er volgt geen nacht
op deze dag, wordt de gerechtigheid, welke Christus voor Zijn uitverkorenen door Zijn
dood verworven heeft, aan dien, die te reinigen is, van God toegerekend en meegedeeld, de
gerechtigheid tegen de schuld, tegen de misdaden tegen de eeuwige straf die wij verdiend
hadden.
En nu komt het spijsoffer: drie tienden meelbloem met olie gemengd. Welke betekenis
heeft dat? Ach, wat hebben wij rebellen niet al verdorven en wat verderven wij niet altoos!
Het ganse geestelijke en lichamelijke leven, en alle voedsel, waardoor dit leven
onderhouden wordt! Of zal de chef van een zaak aan een bediende nog de kost geven,
wanneer hij die om zijn herhaalde ongehoorzaamheid en gedurige onoplettendheid uit zijn
dienst heeft ontslagen? En als men het in het geestelijke, evenals in het lichamelijke goed
heeft, maakt dat niet eindelijk onopmerkzaam? Zodat men meent met de oudste broeder in
de gelijkenis wel te kunnen zeggen: "Ik heb immers nooit uw gebod overtreden", en daarbij
weet men niet, dat men een doorbrenger van Zijn goed is. Aanvechting leert op het Woord
achtgeven; en als men geen doorn in het vlees heeft, geen engel des satans, die met vuisten
slaat, dan verheft men zich weldra; en ja, daar wordt alras de leugen gevonden:
"Slachtoffer is beter dan gehoorzamen", in plaats van de waarheid: "Gehoorzamen is beter
dan slachtoffer, en opmerken dan het vette der rammen." (1 Sam. 15: 22) De mens kan het
goede niet verdragen. Toen Israël vet werd, zo sloeg hij achteruit; en zo wordt de mens het
"goedhebben", zowel in geestelijk als in lichamelijk opzicht, tot een strik, zodat hij die
God, Die hem gemaakt heeft, laat varen. Meelbloem heeft hij ontvangen, de beste tarwe,
434
drie tienden, drievoudig naar het getal der geboden van de Drie-enige God; met olie is het
gemengd, met Geest van Boven toebereid, maar toen is het gegaan volgens Ezechiël 16 en
Hosea 2; en daarvan is de gruwelijke melaatsheid gekomen. Het ganse geestelijke leven, en
eveneens het uiterlijke welvaren, het "goed-hebben" is teniet gemaakt, het is alles zonde
geworden; daarom moet het gans en al prijsgegeven worden, geheel in vlammen opgaan,
geheel verzoend worden. Daarvoor geeft Christus Zijn geestelijk leven prijs en is ook naar
het uitwendige arm, ja zo, dat Hij elke dag geheel blind en doof is, zodat Hij niets meer
hoort of ziet, en Hij kan ook niets meer; want alleen een rijke kan Zijn wil doen. God wekt
Hem allen morgen. Hij wekt Hem het oor (Jesaja 42:19; 50:4, 5), opdat Hij hore en niet
weerspannig zij; en wordt Hij ook van de (Geest in de woestijn gedreven, zo let Hij toch
alleen maar op het Woord. Het ongeschapene Woord heeft slechts nog leven in het
geschrevene Woord, verlaat Zich daarop; en de eeuwige Wijsheid weet de dag harer eigen
toekomst niet (Markus 13: 32), laat alles over aan de Vader, en is voortdurend in gebed.
Het spijsoffer betekent zodanige ontlediging van Christus; deze ontlediging verzoent de
gruwelijke zonde van de geestelijke hoogmoed; daarom dan ook het bevel van drie tienden
meelbloem met olie gemengd.
Er volgt dan het bevel, dat degene, die te reinigen is, een log olie moet brengen. Wat
daarmede gebeuren moest, zullen wij straks zien. Voor vloeistoffen was bij de Hebreeën de
kleinste inhoudsmaat een "vierde", dat is zoveel als de inhoud van één-en-een-half ei; de
daarop volgende grotere maat heet een "log", gelijk aan "vier vierden." De olie betekent: de
Heiligende Geest; en de maat van "vier vierden" beduidt; dat de Drie-enige God de mens
tot Zich opneemt en hem van Zijn Geest zoveel uit de volheid van Christus laat toekomen,
dat hij geheiligd door dit leven heenkomt en in vrede ontslaapt. De mens blijft steeds een
arm zondaar, op wie evenwel de Geest van God rust; en er leeft een God voor hem, rijk in
ontferming; een Heiland, uit Wiens volheid hij ontvangt genade voor genade. Want
immers: als mijn dienaar ergens vier gulden voor mij te betalen heeft, dan geef ik hem niet
vierduizend gulden mee, maar slechts vier.
Laat ons nu zien, waar de priester met de gereinigde en met deze dingen heengaat. Wij
lezen in onze Tekst: "De priester nu zal de man, die te reinigen is, en deze dingen stellen
voor het Aangezicht des Heeren, aan de deur van de tent der samenkomst."
435
Daarheen gaat hij nu met de vreselijk misvormde mens, die geen baard meer heeft, ook
geen wenkbrauwen, die geen enkel goed haar meer aan zijn vlees heeft, die met al wat hem
omgeeft en hem aankleeft, met zijn ganse vlees, in de doop van Christus, zo met Christus
in de dood is ingegaan. De man siddert en beeft aan al Zijn leden; zal hij genade vinden?
Hij heeft niets dan schuld, dan misdaad, en op hem is de vloek, de straf des eeuwigen
vuurs, en door zijn rebelleren heeft hij zijn gehele geestelijk leven vernietigd; en ook
verdoet hij nog: te mogen bidden: "Geef ons heden ons dagelijks brood." Nu moet hij voor
het Aangezicht des Heeren verschijnen. O, hoe vergaat hij onder de last van Zijn schuld!
Maar het is de dag der opstanding van Christus; de Heere wil, dat hij zal komen; de Heere
wil hem toch nog hebben, zo misvormd, zo dood als hij is. Wél hem, daar zien zijn ogen op
het Lam voor zijn schuld, op het Lam voor zijn misdaad, op het Lam voor zijn straf! Zo
komt hij dan aan de hand van de priester, aan de hand van het Woord, en waar bevindt hij
zich? Voor aan de deur van de tent der samenkomst. Hij bevindt zich op een plaats, waar
het net zo heilig is als in het binnenste heiligdom. De tent betekent de gemeenschap des
Vaders en des Zoons met een zondaar, die Zijn genade en begenadiging geheel onwaardig
is. En deze tent heet de tent der samenkomst. Want dat is waarlijk een samenkomen, waar
men voor altijd in de gemeenschap des levens, des vredes en der rust wordt opgenomen,
terwijl men geen leven meer in eigen hand kan vinden. En de deur van deze tent is
Christus. Hier merk ik terloops op, dat al wie op een andere plaats offerde, al was de
offerande ook geheel naar de letter der Wet, door God gelijkgesteld werd met dengene, die
bloed vergoot; want hij verachtte God en Zijn Christus; daarenboven verachtte hij de stal
der schapen. Want hoewel hij soms een blik wierp in deze stal, zo wilde hij er toch niet
ingaan; deswege kon noch wilde God tot hem komen, maar hield hem voor een dief en
moordenaar. (Levit. 17. Joh. 10:1)
Maar door deze deur wilde de Heere afkomen tot hem, die te reinigen was, die wegzonk
voor Gods Woord. Door deze deur heen zou hij de gerechtigheid deelachtig worden, welke
Christus door Zijn dood voor hem verworven heeft, en zou hij zo ervaren de macht, die
God gewrocht heeft in Christus, als Hij Hem uit de doden heeft opgewekt.
Hiermede breek ik voor ditmaal af.
Ik wens van harte, Geliefden, dat u uit het behandelde ten volle zult hebben verstaan, welk
een misdaad het voor God is, als wij der stem van God niet gehoorzaam zijn, als wij niet
blijven in het Woord van Zijn genade, maar afwijken van de weg van het gebod des levens,
436
welk een schuld wij daardoor op ons laden, en dat het de eeuwige straf is, die wij met
zodanige misdaad verdienen.
O, dat de apostolische bede u ter hart ga: "Zo hebt dan afgelegd alle kwaadheid, en alle
bedrog, en geveinsdheid, en nijdigheid, en alle achterklappingen; en als nieuwgeboren
kinderkens zijt zeer begerig naar de redelijke onvervalste melk, opdat u door dezelve
moogt opwassen; indien gij anders gesmaakt hebt, dat de Heere goedertieren is." Waarlijk
het "niet kunnen rusten in het Woord van genade, en het zich verzetten tegen dit Woord"
heeft reeds voor dit leven de schromelijkste gevolgen, en evenwel geven wij er geen acht
op. De rede, het boze hart komt daartussen; en als er van de melaatsheid gepredikt of
gelezen wordt, daar werpt zich al wie het hoort of leest op dat gedeelte der uitspraak: "Wie
geheel melaats is, die is rein." Fraaie uitvlucht!
U moet het echter wél weten, dat hij rein is op hoop, rein, om gereinigd te worden. Rein is
men van Zijn melaatsheid, als men zijn melaatsheid voor God belijdt. Maar dan maakt toch
de belijdenis, de bekering van Zijn rebellie de mens niet rein. Voor God staat de schuld nog
open, is de misdaad er nog, en nu volgt nog de straf. Daarom gaat het: dat wij de
gerechtigheid, welke Christus door Zijn dood heeft verworven, deelachtig zijn. Dat zit
echter niet in de verbeelding maar dat verkrijgt de mens door een waarachtig, levend
geloof, hetwelk de Heilige Geest werkt. En waar dit geloof is, daar wandelt men in
ootmoed met zijn God. Daar zijn al de haar des hoofds, van de baard, van de wenkbrauwen
in waarheid afgeschoren; daar is men in Christus' dood gedoopt; daar worden niet alleen de
drie lammeren gebracht, maar ook het spijsoffer, en de log olie is er ook; en dagelijks staat
men voor het Aangezicht des Heeren, aan de hand des Woords, voor aan de deur, ja, als
een oproerling, maar die graag gehoorzaam zou zijn, ook gehoorzaam wil zijn, maar die de
gehoorzaamheid niet kan vinden. Zo verlaat hij zich dan op de gehoorzaamheid van Ene,
Wiens bloed, verenigd met de log olie, hem gehoorzaam maakt in waarheid, zodat hij,
ofschoon hij zichzelf slechts als een oproerling kent, dag bij dag leeft niet van dit of van
dat woord, maar van alle woord, dat uit de mond van God uitgaat.
Welgelukzalig de mens, die te reinigen is, die de achtste dag in gedachtenis houdt!
AMEN.
437
438
27. Leviticus 14:12-20
VERVOLG DER BESCHOUWING VAN DE DERDE HANDELING VAN DE WET
DER REINIGING VAN de MELAATSE.
Deze leerrede is gehouden te Elberfeld op 5 Mei 1850, 's voormiddags. Gezongen: Psalm
32:1 - 3; Psalm 65:2; Psalm 130:2. Zij verschenen in het Nederduits vertaald 1855 in de
eerste uitgave der "Twaalf Twaalftallen Leerredenen" als No. 3 van het 9e Twaalftal. In het
Hoogduits is zij opgenomen in de Verzameling Leerredenen Licht und Recht" 7. Heft, 6.
Predigt. Aangaande de avondgodsdienstoefening geen enkele aantekening.
Tekst: LEVITICUS 14:12-20.
En de priester zal dat éne lam nemen en het offeren tot een schuldoffer met de log olie,
en zal die ten beweegoffer voor het Aangezicht des Heeren bewegen [12]. Daarna zal hij
dat lam slachten ter plaatse, waar men het zondoffer en het brandoffer slacht, in de
heilige plaats; want het schuldoffer, gelijk het zondoffer, is voor de priester; het is een
heiligheid der heiligheden [13]. En de priester zal van het bloed des schuldoffers nemen,
hetwelk de priester doen zal op het lapje van het rechteroor desgenen, die te reinigen is,
en op de duim van Zijn rechterhand, en op de grote teen zijns rechtervoets [14]. De
priester zal ook uit de log der olie nemen, en zal ze op des priesters linkerhand gieten
[15]. Dan zal de priester zijnen rechtervinger indopen, nemende van die olie, die in zijn
linkerhand is, en zal met zijnen vinger van die olie zevenmaal sprengen voor het
Aangezicht des Heeren [16]. En van het overige dier olie die in zijn hand zal zijn, zal de
priester doen op het lapje van het rechteroor desgenen, die te reinigen is, en op de duim
van Zijn rechterhand, en op de grote teen zijns rechtervoets, boven op het bloed des
schuldoffers [17]. Wat nog overgebleven zal zijn van die olie, die in de hand des priesters
geweest is, zal hij doen op het hoofd desgenen, die te reinigen is: is: zal de priester over
439
hem verzoening doen voor het Aangezicht des Heeren [18]. De priester zal ook het
zondoffer bereiden, en voor hem, die van Zijn onreinheid te reinigen is, verzoening
doen; en daarna zal hij het brandoffer slachten [19]. En de priester zal dat brandoffer en
dat spijsoffer op het altaar offeren: zo zal de priester de verzoening voor hem doen, en
hij zal rein zijn." [20]
Voor de deur van de Tent der samenkomst stond dus de melaatse, hoe misvormd, hoe
afzichtelijk hij er ook uitzag. Dat was inderdaad voor hem, om in de grond te zinken, als hij
zijn ogen niet onverzwakt gevestigd hield op het lam voor zijn schuld, op het lam voor zijn
misdaad en op het lam voor zijn straf. In het binnenste des heiligdoms rustte de
heerlijkheid des Heeren op het verzoendeksel, dat op de ark lag. Slechts dan, als hij gelovig
op de drie lammeren zag, kon hij de hoop voeden, dat door de deur der Tent geen vuur van
de Heere tot hem uitging, dat hem verteerde in zijn afzichtelijke, misvormde staat, maar dat
rechtvaardiging, genade, vrede en blijdschap, algehele heiliging op hem neerdaalde.
De melaatse moest echter op deze achtste dag de gerechtigheid, welke Christus door Zijn
dood verworven heeft, ook werkelijk deelachtig worden, opdat hij de macht zou
ondervinden, welke God in Christus gewrocht heeft, toen Hij Hem uit de doden heeft
opgewekt, met welke macht God zo machtig inwerkt op de gelovigen.
Het eerste, wat hij naar de Wet deelachtig moest worden, is de heilige onschuld van
Christus tegen zijn schuld, de volkomen gehoorzaamheid van Christus tegen zijn
ongehoorzaamheid.
De Wet eist het volgende: En de priester zal dat een lam nemen en hetzelve offeren tot een
schuldoffer met de log olie; en zal die ten beweegoffer voor het Aangezicht des Heeren
bewegen. Naar het Hebreeuws luidt het woordelijk zo: En de priester zal dat ene lam
nemen en doen naderen tot schuld en de log olie, en zal deze dingen bewegen, een
beweging voor het Aangezicht des Heeren. Merkt op, Geliefden, wat van al hetgeen op ons
als een last drukt, in Gods ogen het zwaarste is. Het is niet de misdaad, maar de schuld, die
wij voor God maken door onze misdaad.
De Wet is door de misdaad geschonden, verzwakt; het woord uit de mond van God is
neergeworpen en vertreden; de heilige God is in Zijn eer getast, als 't ware van Zijnen troon
gedrongen en gedood; het ganse werk van God aan ons hebben wij bovendien verwoest,
een kloof hebben wij gemaakt tussen God en tussen ons, wij zijn de duivel en de dood ter
prooi gevallen, en hebben ons met al onze waarnemingen, met ons denken, streven, doen
440
en wandelen onbekwaam gemaakt voor God. Dat is onze schuld, en deze schuld is een
ontzaglijk grote, en wij zijn schuldig dezelve tot de laatste penning toe te betalen, zonder
dat wij een enkele penning hebben om ze af te doen.
De hoge God is bekleed met Zijn Woord; in het Woord hebben wij Hem met Zijn ganse
Naam, met alle Zijn deugden en volmaaktheden, zoals Hij die in Christus verheerlijkt
heeft. Wie maar even uit dit Woord uitgaat, heeft geen God meer; die heeft noch de Vader,
noch de Zoon, maar heeft de melaatsheid. Dat weet de gelovige melaatse ook zeer wel.
Zijn schuld is het, die hem 't meest drukt, maar daar ziet hij het een schuldeloze lam,
genomen voor zijn schuld, en met het lam ziet hij de log olie genomen, en hij ziet, hoe
beide bewogen worden, een beweging voor het Aangezicht des Heeren.
Verstaat u dit bewegen, deze beweging? De priester is hier Christus; Hij komt met Zijn
heilige onschuld, met Zijn gehoorzaamheid en laat de ganse schuld van de melaatse op
Zich laden; Hij komt met de maat des Geestes, welke op de melaatse komen moet, en Hij
beweegt de schuld en de maat des Geestes voor het Aangezicht Gods. In Christus zijn
innerlijke bewegingen voor God, opdat God de verschuldigde gehoorzaamheid weer hebbe,
en een hartelijk ontfermen met de melaatse, opdat deze zulke gehoorzaamheid deelachtig
worde; ook innerlijke bewegingen, opdat de melaatse door Zijn genoegdoende
gehoorzaamheid zodanige maat des Geestes geschonken worde, als deze nodig heeft, opdat
hem de gehoorzaamheid van Christus toegeëigend zij, om in de nieuwe gehoorzaamheid
van Christus te wandelen. Met deze innerlijke bewegingen houdt Christus Zijn heilige
onschuld en de door Hem voor de melaatse verdiende maat des Geestes aan God voor als
een noodvlag, gelijk die op zee door de schepeling als noodsein wordt gehesen, opdat God
toeschiete met Zijn genade en in de zielennood de arme te hulp kome met Zijn
barmhartigheid. Christus houdt het de Vader voor, hoe de ganse schuld van de melaatse
niet meer de schuld is van de melaatse, maar Zijn Eigen schuld, die Hij volkomen betaald
heeft, en hoe Hij het ganse verloren geestelijk leven van de melaatse weer verworven heeft,
toen Hij, ofschoon Hij de Zoon was, Zijn weg gegaan is, meestal dor, zonder troost en
verlaten, en zo gehoorzaamheid heeft geleerd uit hetgeen Hij heeft geleden. Zo treedt
Christus als Voorspraak op voor de melaatse, bewegende al wat Hij gedragen en voor ons
verdiend heeft voor het Aangezicht des Heeren, dat het de Vader welaangenaam zij voor de
melaatse.
Zo heeft Christus altijd gedaan, zo doet Hij ook nu nog voor de Zijnen. Hij is in hen altijd
aan het bewegen; want zo dikwerf als zij onder de last hunner schulden wegzinken, geeft
de Geest van Christus het hun in het hart, dat zij, nog voor zij in zekerheid des geloofs
441
mogen zeggen: "Ook voor mij heeft Christus alle schuld uitgedelgd, ook voor mij de maat
des Geestes verworven, dat ik in Zijn gehoorzaamheid als een verzoende wandel", éérst
Gode de heilige onschuld van Christus voorhouden en de door Hem verdiende maat des
Geestes, en deze dingen met innerlijke bewegingen des harten voor Hem bewegen, opdat
God daaraan een welgevallen hebbe.
Waar nu de eigen schuld is beleden en het verdorven-zijn van het geestelijk leven voor
God is erkend, en de heilige onschuld van Christus alsmede de door Hem voor de melaatse
verdiende maat des Geestes voor het Aangezicht Gods is bewogen, daar komt God met
Zijn ontferming en genade. Zo lezen wij vers 13: Daarna zal hij het lam slachten.
Daarmede wil God zeggen: "Ik keur het goed, wat de melaatse van Mij verlangt; voor hem
zij van Mijn onschuldig Lam het leven genomen, opdat dit Lam met Zijn leven, dat het tot
schuld voor de melaatse heeft gegeven, de schuld van de melaatse uitgedelgd hebbe. Ik wil
aan de melaatse geen schuld meer zien; zijn ganse schuld ligt op het Lam, en hij heeft de
onschuld en gehoorzaamheid van Mijn Lam." Als een zodanig lam werd dit lam geslacht,
nadat de melaatse eerst zijn schuld over hetzelve had beleden en die op het lam had gelegd.
"Slachten" is eigenlijk: met een scherp mes doorboren en de keel afsteken of doorsnijden.
O Geliefden, welk een rijke troost ligt in die woorden: "daarna zal hij het lam slachten"
voor ieder verlegen en zich van schuld bewuste zondaar! De zich van schuld bewuste
zondaar staat daar sidderend en bevend voor God; hij vergaat voor zijn God vanwege zijn
schuld; hij waagt het, op grond van het Woord, Gode de genoegdoening van Christus voor
te houden, dezelve in zijn worstelen en smeken om genade als het ware voor Gods
Aangezicht te bewegen, en zo ook het door Christus verworven leven. Daar komt nu uit de
mond van God Zelven, nadat Deze door Zijn genadeverbond Zich Zijn ganse volk tot
priesters heeft gemaakt, het woord tot hem: "Slacht het Lam." Wil dat niet zeggen: "Gij
schuldbewuste zondaar, neem dit aan voor Mijn troon, en verkondig het luid: Dit Lam is de
genoegdoening voor uw schuld, geef aan het Lam uw schuld en uw dood, en ontvang van
Hem het leven en de onschuld, wees daarmee bekleed! Zo is het Mijn wil!"
Zeer troostrijk is het ook, de aanwijzing te vinden van de plaats, waar het lam voor de
schuld moest geslacht worden: waar men het zondoffer en het brandoffer slacht, in de
heilige plaats. Deze plaats was in het binnenste voorhof aan de voorzijde van het
brandofferaltaar. Dit binnenste voorhof is als het ware Gods gerechtszaal. In het westen
442
staat in het heiligdom het verzoendeksel of de genadetroon, in het oosten staat in het
buitenste voorhof de zondaar; in de deur van het binnenste voorhof, tussen de genadetroon
en tussen de zondaar, staat het brandofferaltaar. Aan de rechterzijde van dit
brandofferaltaar en van de zondaar was nu de ten hemel roepende schuld; daar eiste de
gerechtigheid genoegdoening, volkomen betaling; daar was de toorn Gods, en daar stond
ook, alhoewel onzichtbaar, de aanklager. Dat noorden was een zeer ververschrikkelijk
noorden; daar werd voor de voeten van de rechter de zondaar gestraft met de dood, zodat
zijn ganse leven werd uitgegoten; maar nee, niet de zondaar, maar het lam werd gedood.
Daar vertoonde de rechterzijde van het brandofferaltaar, hetwelk Christus betekent aan Zijn
kruis op Golgotha, enkel wonderen. Rondom het altaar moest het bloed worden uitgestort;
het altaar eiste dit, als wilde het zeggen: Omgeef mij met de dood van deze zondaar, giet
uit diens ganse schuldige leven, zodat het geheel om mij heenvloeit, zo zal hij leven in mijn
heiligheid. En van het lam werd de huid afgetrokken, de buik opengesneden; alle vet, zoals
ook de vette staart en het vet, dat de ingewanden bedekt, de beide nieren en het vet dat
daaraan is, dat op de weekdarmen is; en het net over de lever met de nieren werd
afgescheurd, dat alles werd van het lam genomen en op het altaar aangestoken ten
vuuroffer de Heere. (Levit. 7) Zo verrichtte dan dit altaar wonderen; het vet had de zondaar
weelderig gemaakt, zijn nieren waren bij hem ontstoken, zij waren geprikkeld tot
verwachtingen van opstand tegen God; en het vet had hij over de lever samentrokken tot
duivelse gevoelens; maar het Lam zegt: " Dit vloekwaardige vet, deze vloekwaardige
nieren, dit vloekwaardig vet over de lever is Mijn"; en het brandofferaltaar zeide: "Ik ben
het Lam, ik laat vet, nieren, lever, al wat in mij is, door de rechtvaardige toorn verbranden.
Dit alles ga in de vlammen op voor Mijn God! Ik wil noch vet, noch nieren, noch levernet
meer hebben. Van nu aan zal maar alleen gelden: mijn God, Zijn eer, Zijn Woord, Zijn
geboden, Zijn Weg, Zijn wil, Zijn heil."
Nu blijft echter het vlees van de zondaar nog overig in het vlees van het lam, -- waar moet
dit heen? Het wordt aan stukken gehouwen tot voeding van de priesters, zoals God
gesproken heeft: Want het schuldoffer gelijk het zondoffer is voor de priester. De priester
moet van dit aan stukken gehouwen vlees leven; dat wil zeggen: Christus moet daarvan
leven, daarvan moet Hij als Priester Zijn eeuwig bestaan hebben, dat Hem gedurig het aan
stukken gehouwen vlees gebracht worde. Hij moet het vlees van de schuld net zo goed
hebben als het vlees van de zonde; daarom moet men ook met de schuld daarheen gaan,
443
waarheen men met de zonde gaat, opdat Christus zowel het een als het ander hebbe. Want
het is een heiligheid der heiligheden, laat God daarop volgen.
Hieruit verneemt gij, wat voor God een heiligheid der heiligheden is, te weten dat Christus
het in stukken gehouwen vlees der schuld bekome; terwijl wij menen, dat dit juist het
meest onheilige doen van ons ware, als wij Hem dat zouden brengen. Maar God zegt hier,
dat Hij niets kent, wat in zijn ogen heiliger ware, dan dit: dat wij aan Christus onze schuld
overlaten en ook alle de van ons vlees der schuld gehouwen stukken; dat wij niets daarvan
voor ons behouden, maar het alles, alles aan Hem brengen. Want daartoe is Hij Christus,
daartoe is Hij tot Priester gesteld, en wie Hem dat alles niet laat en geeft, die grijpt Christus
in Zijn ambt; het is een onheilige handelwijze, welke God bezoekt met de tweede dood.
Ik kan na al wat ik reeds heb gezegd mij bekorten bij de uitlegging van het 14de vers en de
daarop volgende Verzen. Zo luidt het 14de Vers: "En de priester zal van het bloed des
schuldoffers nemen hetwelk de priester zal doen op het lapje van het rechteroor desgenen,
die te reinigen is, en op de duim zijner rechterhand, en op de grote teen zijner rechtervoet."
Met deze woorden begint het nu: dat de gereinigde deel krijgt aan de gerechtigheid, die
Christus door Zijn dood verworven heeft. Hier valt op te merken, dat al wat van vers 14 tot
18 bevolen wordt, bij het schuldoffer plaats heeft en niet bij het brandoffer of zondoffer. Ik
heb het u echter reeds gezegd, dat wij gewoon zijn de misdaad en in het bijzonder de straf
in aanmerking te nemen, maar dat bij God het meest in aanmerking komt de door de
misdaad gemaakte schuld; dat daarom allereerst de schuld uit de weg genomen en
uitgedelgd moet zijn voor God. De melaatsheid was een zichtbare straf van een bij ons
weinig getelde misdaad, waaruit evenwel alle zonde en verkeerdheid voortkomt: de
misdaad der ongehoorzaamheid aan de stem van God, dat men niet blijft in Zijn Woord,
dat men zich verzet tegen Zijn Woord.
U zult er dan niet lang naar moeten zoeken, wat het rechteroor wat de rechterhand, wat de
rechtervoet gedaan heeft. Wij zien het in het paradijs. De vrouw leent het oor aan de slang,
en de stem des verleiders is over het oorlapje in de hersenen, in hart en ziel ingedrongen,
waar is dan nog een oor voor de stem van God? De vrouw steekt de rechterduim uit, doet
haar rechterhand open, neemt van de vrucht des booms, omvat met de duim en voorts met
de andere vingers de verboden vrucht, waar is nog de duim, die zich beweegt, om datgene
te grijpen wat God in Zijn goedertierenheid geboden heeft? Waar is nog de duim, om het
444
van God gegevene te omvatten en in de hand te bewaren? Zodra de vrouw de duivel heeft
gehoorzaamd, gevoelt zij de kitteling der begeerte aan de grote teen van de rechtervoet, de
basis van alle beweging bij het gaan; de rechtervoet wordt als met onweerstaanbare kracht
voortgetrokken, om aan te grijpen en te genieten, en na het genot zich al strompelend tot
Adam te begeven, opdat hij met haar geniete. Verwrikt is de lichaams macht van de mens,
die, in de vrijheid van het doen van de wil van God, de aardbol onder zich wegslaat en van
zich afstoot; waar is nog deze vorstelijke teen, die de gang des mensen zo licht maakt in de
wegen Gods? Hij, Die ons draagt, voorgaat en leidt in deze wegen, heeft in Zich gevoeld
de doorn der begeerte, die Hem verlamd heeft.
Zo is het met van onze aller oor, met van onze aller duim der rechterhand, zo met van onze
aller grote teen van de rechtervoet gesteld door de ongehoorzaamheid van Adam, door van
onze aller vrijwillige ongehoorzaamheid. Maar God, rijk in ontferming, wil evenwel met
de stem van Zijn Evangelie door het onreine oor in het schuldbewuste hart ingaan, de duim
der rechterhand moet evenwel zich openen, om genade voor genade te ontvangen, en moet
daarin al de anderen vingers voorgaan, opdat een zich van schuld bewuste zondaar enkel en
alleen aan Christus zich houde; de grote teen van de rechtervoet moet evenwel, hoe ook
verlamd, zich uitstrekken met hartelijke begeerte … niet naar de boom der kennis des
goeds en des kwaads, maar naar de Boom des levens, naar het kruis op Golgotha, opdat
alle de beloften vervuld mogen zijn; dat de doven zullen horen de woorden des Boeks, dat
de dorre hand zal genezen worden, en de kreupele springen zal als een hert. (Jesaja 35: 5,
6) Daarvoor geschiedde nu de verzoening met het bloed van het schuldoffer, de genadige
bedekking met het bloed der genoegdoening voor de schuld; en zo is de schuld van het oor,
van de hand, van de voet uitgedelgd, weggenomen, verzoend.
En nu komt nog daarenboven, boven op dit bloed, de Geest, voorgesteld onder het beeld
van de olie, die ook op het verzoende lapje van het rechteroor en op de duim van de
rechterhand en op de grote teen van de rechtervoet gedaan werd. Maar eerst krijgen wij het
bewijs, dat deze olie een olie des Heeren is, en dat zij niet aan de schuldenaar, maar aan het
Lam toebehoort, hetwelk de schuld draagt.
Wij lezen vers 15 en 16 aldus: "De priester zal ook uit de log der olie nemen en zal ze op
des priesters linkerhand gieten. Dan zal de priester zijnen rechtervinger indopen, nemende
445
van die olie, die in zijne linkerhand is, en zal met zijn vinger van die olie zevenmaal
sprengen voor het Aangezicht des Heeren."
De priester is Christus; de maat van de olie is naar de maat der hereniging van de Drieenige God met een rebel. De olie is de Heilige Geest; dat deze olie gegoten wordt in de
linkerhand van de priester, betekent, dat Christus Jezus naar Zijn mensheid als Broeder
onder de broeders de Heilige Geest ontvangt. En dat de priester met zijn rechtervinger
indoopt in de olie, die in zijn linkerhand is, en dan de olie zevenmaal sprengt voor het
Aangezicht des Heeren, betekent, dat Christus als de eeuwige Zoon, dus naar zijn Godheid,
de Geest, Die naar Zijn mensheid op Hem rust, neemt, om Dezelve volkomen aan de wil
van God te wijden, zodat deze Geest alleen voor God in beweging is, opdat deze Geest
voor God in waarheid zij: de Geest des Heeren, de Geest der wijsheid en des verstands, de
Geest des raads en der sterkte, de Geest der kennis en der vreze des Heeren.
Christus heeft ons voorts geleerd, dat dit de wil des Vaders is, dat Hij Hem een zondaar
volmaakt voorstelle. Daarom doet de priester nu wat wij verder lezen in vers 14: "En van
het overige van de olie, die in zijn hand zal zijn, zal de priester doen op het lapje van het
rechteroor desgenen, die te reinigen is, en op de duim van Zijn rechterhand, en op de grote
teen van Zijn rechtervoet, boven op het bloed des schuldoffers."
Zo maakt Christus de Zijnen, Zijn gerechtigheid deelachtig. Als hun Heere en God, als hun
Priester en Koning neemt Hij van die Geest, Welke naar Zijn mensheid op Hem is, en door
Zijn Goddelijke macht zalft en heiligt Hij met Zijn verworven Geest het lapje van het
rechteroor, dat met Zijn bloed verzoend is, dat is, Hij maakt het oor heilig en bekwaam
door Zijn Heilige Geest, opdat het oor nu lette op de stem van de goede Herder en ook
liefde er voor hebbe, en zo de verzoende mens geen andere stem meer volge. Hij heiligt en
zalft met Zijn Geest de duim, en zo de verzoende hand, dat zij nu vaardig zij om aan te
nemen hetgeen Gode welgevallig is, en zij tot alle goed werk bekwaam zij. Hij zalft en
heiligt de verzoenden voet, opdat geen verwrikte teen meer heerse, die de knieën doet
struikelen, maar dat de door Hem verloste, verzoende en geheiligde zondaar in de vrijheid
van Christus de weg van Gods geboden lope.
En nadat dit geschied is, heet het vers 18: "Wat nog overgebleven zal zijn van de olie, die
in de hand des priesters geweest is, zal hij doen op het hoofd desgenen, die te reinigen is;
zo zal de priester voor hem verzoening doen voor het Aangezicht des Heeren."
446
Zo wordt dan het hoofd overgoten met olie der vreugde, opdat de treurige geest geheel en
al geweken zij van de verloste. En opdat deze, nadat hij tevoren geschikt is gemaakt door
de Geest, om te horen wat God spreekt, om te ontvangen wat God genadiglijk op de hand
legt, om te gaan waarheen God het wil, thans met de Geest ook de handoplegging van
Christus, de ordening bekome, om te getuigen en te werken in Christus, in Zijn Huis,
overeenkomstig de Goddelijke roeping.
De olie rust op het bloed, en zo heeft dan de Priester dat is, Christus, de rebel volkomen
voor God verzoend; het onschuldige Lam heeft de rebellie gedragen, is daarvoor geslacht,
en de rebel is verzoend voor God; hij heeft de onschuld van het Lam, hij heeft de olie op
zich, die aan het Lam toebehoort. Alsnu kan God, waar zo'n ruiling geschied is, Zijn
vriendelijk Aanschijn weer over de rebel doen lichten; deze is geheel toebereid, om als een
dienstknecht Gods en van Christus in Zijn wegen te wandelen.
Daarop wordt nu ook de misdaad en de straf van hem weggenomen. Het lam voor de zonde
wordt gereed gemaakt, wordt geslacht; daarna het lam voor de straf; verder komt er het
spijsoffer bij: drie tienden meelbloem met olie gemengd, het verwerkte geestelijk en
lichamelijk leven. Dit alles komt op het altaar, alles komt op Christus; en omdat Christus
zo "zonde" voor ons wordt, omdat op Hem de straf is, die ons de vrede aanbrengt, omdat
Hij voor ons de spijze en het leven geworden is, zo is ook voor ons rebellen de zonde
verzoend, de straf van ons weggenomen, het eeuwige leven ons verworven, de spijze voor
ons bereid, -- en zo is de melaatse rein.
Nog dit alleen merk ik hierbij op: dat de hogepriester en zijn zonen ook aan het lapje van
het rechteroor, aan de duim van de rechterhand en aan de grote teen van de rechtervoet
gezalfd zijn geworden, maar met bloed; en voorts, dat Christus, onze Hogepriester, dit van
Zich verklaart: "Gij hebt Mij het oor doorboord", en dat Hem, toen men Hem de
doornenkroon op het hoofd zette, het bloed tot over het oorlapje is heengedropen, en dat
aan Zijn kruis Zijn handen en voeten zo doorboord zijn geworden, dat Hij in de gebroken
duim en de gebroken hand niets had dan een nagel, die Hem aan het hout vasthield, en aan
de voet voor de gebroken grote teen niets had dan een nagel, die Hem niet losliet. Daar ziet
gij, hoe Hij onze ongehoorzaamheid heeft geboet, hoe en waar Hij ons de verzoening, de
reiniging, de zalving verworven heeft.
Nog wel iets meer had ik op te merken, maar bespaar dat voor een andere gelegenheid.
447
U, die nog in de wereld leeft en Gode ongehoorzaam blijft, Wiens lankmoedigheid u tot
bekering wil leiden, bedenkt, hoe melaats u voor God zijt, welk een schuld op u rust, hoe
groot uw misdaad is, en welke ververschrikkelijke straf u te verwachten hebt, als gij u niet
tot God keert met uw onreinheid. U houdt of de Kerk voor een komedie, of u gelooft nog
iets van de Bijbel; indien u er nog iets van gelooft, zo neemt ter hart wat tegen u
geschreven staat: "De Heere is Rechter over de mensen: Hij zal de volken recht doen. Richt
mij, Heere, naar mijn gerechtigheid, en naar mijn oprechtigheid, die bij mij is. Laat toch de
boosheid der goddelozen een einde nemen, maar bevestig de rechtvaardige, Gij, Die harten
en nieren beproeft, o rechtvaardige God" (Psalm 6:9, 10), en: "Dewijl Ik geroepen heb