Herstellen is een werkwoord

ANTI - STIGMATISERING
Herstellen is een
werkwoord
Mijn naam is Nanette Waterhout, ik ben 46 jaar, woon
samen met Arjan. Ik heb een dochter van 15 jaar oud
voor wie ik een co-ouderschap heb. Ik heb een hboopleiding Personeel en arbeid gevolgd en ben tot 2012
werkzaam geweest als personeels- en medezeggenschapsadviseur. Na mijn laatste crisis en midden in mijn
herstelperiode ben ik 1 januari 2013 gaan werken als
ervaringsdeskundige binnen GGZ Noord-Holland-Noord.
Ik kom uit een gezin met vader, moeder en jongere broer.
Ik was een gevoelig meisje en in combinatie met een
denigrerende vader ontwikkelde ik vanaf mijn 12e jaar een
steeds negatiever zelfbeeld. Rond mijn 16e jaar kreeg ik
een eerste depressieve episode. Mijn ouders scheidden in
datzelfde jaar. Ik heb mijn vader sindsdien niet meer gezien.
Dat wilde ik zelf niet. Mijn laatste ernstig depressieve periode, tevens de periode waarin ik in contact kwam met mijn
psychiater, is nu bijna vier jaar geleden. Sinds die tijd maak
ik een acceptatie- en herstelproces door.
Inmiddels weet ik dat er een psychische kwetsbaarheid zit
in mijn familie. Mijn moeder kende depressieve periodes
en is meerdere keren opgenomen geweest. Tijdens haar
laatste opname, nu bijna zestien jaar geleden, pleegde zij
zelfmoord. Mijn broer kreeg op zijn 18e de diagnose
bipolaire stoornis en vanaf zijn 28e de diagnose schizoaf-
fectieve stoornis. Vele, langdurige periodes van opname
en separeren volgden gedurende zo’n twee jaar vanaf zijn
28e. Daarna keerde hij in kleine stapjes terug naar de
maatschappij. Hij woont nu begeleid en ontvangt zorg van
de GGZ. Ik ben zijn mantelzorger en juridisch voogd.
Antidepressiva, vreetbuien, wegslikken en hard werken
gebruikte ik van mijn 16e tot mijn laatste crisis op mijn
42e als overlevingsstrategieën in mijn poging te kunnen
gaan met:
• veel zorgen en verdriet om de ziekte en problemen van
mijn moeder en broer;
• gevoel van schuld en falen vanwege hun ziektes en het
in elkaar storten van ons gezin;
• boosheid en frustraties vanwege de wijze waarop mijn
vader mij en mijn moeder heeft behandeld, maar ook
over de behandeling van mijn moeder en broer en het
gebrek aan communicatie met de familie. Deze ervaringen leiden nu nog tot triggers bij onmacht, ongelijkwaardigheid, niet serieus genomen worden en autoritair gedrag;
• een negatief zelfbeeld (en overtuigingen), voortkomend
uit mijn gevoelige persoonlijkheid in combinatie met
de relatie met mijn vader;
• depressieve periodes, angst voor een terugval en
zorgen om de toekomst van mijn dochter.
Ervaringen met therapie
Mijn huisarts opperde wel eens bij een herhalingsrecept
voor antidepressiva dat ik misschien therapie moest volgen. Maar daar had ik met mijn drukke leven helemaal
geen tijd voor. En mijn eerdere twee ervaringen op mijn
16e en 31e met psychologen hadden niets opgeleverd. Het
was veel praten, maar weinig echt gehoord en gezien worden in mijn klachten en krachten. Door deze ervaringen in
combinatie met de slechte ervaringen rond de behandeling
52
PsyXpert | juni 2016 | nummer 2
van mijn moeder en broer heb ik lang afgezien van het zoeken van hulp.
De laatste ernstige depressie, in 2012, was heel anders dan
alle eerdere depressies. Anders dan eerder had ik naast de
depressie veel last van angsten, paniek, geluiden en paranoide gedachten. Lichamelijk was te merken dat ik in heel korte
tijd snel afviel, ik had hartkloppingen en zweetaanvallen.
Foto: Rick Schuring
Nanette Waterhout
Mijn hoofdbehandelaar tijdens mijn laatste depressie was
een psychiater. De eerste weken had ik alleen gesprekken
met haar. Ik kon en wilde in eerste instantie niet zo heel
veel, ik was erg depressief. Mijn beste vriendin heeft
gezorgd dat ik bij deze psychiater terechtkwam. Wat ik
enorm in haar waardeerde was dat zij naar mij keek en
luisterde als mens. Ze nam mij serieus. Ze luisterde, zonder vooroordelen en zonder goedbedoelde adviezen.
Hoogstens stelde zij wel eens zaken ter discussie of vroeg
door. Zij luisterde naar het verhaal achter de klachten die
ik ervoer. Ik heb een verhaal en ben blij dat zij mij hielp
om dit verhaal te onderkennen.
de enige bent met uitdagingen. Er is her- en erkenning en
begrip. Aan een half woord hebben we soms genoeg.
Pas toen de spanningen verminderden en mijn medicatie na
ophoging en aanvulling leek aan te slaan, kreeg ik weer rust
en mogelijkheden om met mijzelf aan de slag te gaan. Ik ben
sterk van mening dat medicatie de klachten (tijdelijk) hanteerbaar maakt, maar de onderliggende psychische klachten
zijn mijns inziens veel belangrijker om te behandelen.
Ik heb EMDR gevolgd bij een psycholoog. Dankzij deze
therapie is het nare gevoel bij herinneringen verdwenen
of geminimaliseerd. Ook ben ik er hier achter gekomen
dat er van kinds af aan onder alle pijn, verdriet en boosheid een enorm schuldgevoel zat; de irreële overtuiging
dat ik schuldig ben aan de ellende in ons gezin.
Mijn psychiater adviseerde mij over mogelijke stappen in
therapie. Na bestudering van deze mogelijkheden maakte
ik zelf een keuze. Soms volgde ik het advies van mijn psychiater, omdat ik haar vertrouwde in haar adviezen.
Daarnaast heb ik deelgenomen aan familieopstellingen.
De familieopstelling die ik zelf heb gedaan en de opstelling
waarin ik representant ben geweest hebben iets in beweging gebracht dat eerder voelbaar is dan te grijpen. Het
voelt voor mij alsof er een enorme last van mijn schouders
is afgevallen. Alsof er ook iets ten diepste in mijn ziel
geheeld is, wat eerder verstikt was. Ik heb patronen
(deels) doorbroken en geheeld. Niet alleen voor mijzelf
maar ook voor mijn dochter. Mijn vitaliteit en energie zijn
langzamerhand aan het verbeteren.
Vrij snel na de eerste gesprekken ben ik gestart in een
groep van lotgenoten, die onder begeleiding van psychiater
en psychotherapeut verschillende voorvallen en uitdagingen met elkaar bespraken. Lotgenotencontact heb ik als
zeer waardevol ervaren. Het is fijn om te weten dat je niet
Ik ben vrij snel ook begonnen met haptotherapie. Dit is
misschien wel de belangrijkste therapie geweest voor mij.
Ik was te veel in mijn hoofd gaan zitten, waarschijnlijk om
maar niet te veel van mijn pijn, boosheid en verdriet te
voelen. Ik heb er weer leren luisteren naar signalen van
mijn lichaam. Ik heb ook geleerd waar mijn grenzen liggen
en hoe ik die kan bewaken. Ik ervaar nu meer rust en
ontspanning. Ik weet nu hoe belangrijk het is om geest en
lichaam in balans te hebben.
PsyXpert | juni 2016 | nummer 2
53
ANTI - STIGMATISERING
Wat werkte herstelbevorderend
Ik heb zo’n twee jaar begeleiding van mijn psychiater en
therapeuten gehad. Ik heb in die periode veel gehuild, vanuit mijn tenen. Eindelijk kon ik mijn al jaren weggestopte
pijn, verdriet, schuldgevoel, boosheid en schaamte voelen
en de strijd ermee aangaan. Veel heb ik kunnen ‘verwerken’ of ben ik anders gaan voelen door mijn therapie. Ik
heb tijdens verschillende therapieën met terugwerkende
kracht aan mijn moeder kunnen vertellen hoe belangrijk
ze voor mij was en hoeveel ik van haar gehouden heb. Dit
werkte bevrijdend en bevredigend en geeft veel rust.
Door de ervaringen tijdens mijn laatste crisis en het herstelproces heb ik veel vertrouwen gekregen in psychotherapie. Ik weet door deze ervaring in vergelijking met eerdere ervaringen met psychologen, hoe belangrijk het is
dat er een goede klik is met een behandelaar.
Het meest helpende in mijn behandeling was dat mijn psychische klachten genormaliseerd werden en dat ik er duiding aan kon geven. Hierdoor kon ik het beter accepteren,
waarna ik de mogelijkheid ervoer om aan mijn herstel te
kunnen beginnen. Ik ben heel lang bezig geweest om te
vechten tegen mijn depressie en paranoïde ideeën. Ik
moest nog heel veel van mijzelf. Ik moest sterk zijn, het
alleen kunnen redden, doorzetten en mijzelf bewijzen.
Er ging door dit vechten en vele moeten veel energie verloren, onder andere door extreem te sporten. Ik begon langzamerhand in te zien dat het misschien tijd werd om te
accepteren dat ik echt ziek was en ik mijn energie beter kon
steken in acceptatie, rusten, verwerken en herstellen. Die
acceptatie met hoofd en hart gaf verlichting en ruimte. Dat
heb ik letterlijk ervaren als een moment van ommekeer.
Wat ik ook erg belangrijk vond, is dat mijn psychiater mij
vroeg naar mijn suïcidale gedachten. Heel concreet vroeg
ze bijvoorbeeld wie ik zou bellen als ik zou worden overvallen door gevoelens aan de dood. Daar had ik echt geen
idee van; ik vond altijd dat ik daar niemand mee mocht
belasten. Zij gaf aan dat ik haar mocht bellen en dat ik wellicht eerder zou bellen met twee vertrouwelingen. Ik kreeg
min of meer de opdracht om twee mensen te vragen of ik
die mocht bellen als ik suïcidale gedachten kreeg. En dat
heb ik gedaan en voor elkaar gekregen. Het bespreken en
kunnen bellen luchtte op en maakte de druk die ik ervoer
minder groot.
54
PsyXpert | juni 2016 | nummer 2
Een opmerking van een vriendin is ook belangrijk gebleken voor inzicht en verandering. Zij wist al wat meer over
familiepatronen en de effecten ervan. Zij zei: ‘Nanette, je
zit in hetzelfde patroon als je moeder en je hebt de keuze
om er niet in mee te gaan…’ Op het moment zelf was het
confronterend, maar ze had natuurlijk enorm gelijk.
Een diagnose krijgen doet iets met je… in mijn geval werd
ik er erg onzeker en verdrietig van. Ik kan mij trouwens
voorstellen dat het voor andere mensen fijn kan zijn om
een diagnose te krijgen, zodat je eindelijk snapt wat er
met je aan de hand is. Ikzelf geloof echter meer in het richten op ook de gezonde en krachtige kant van de mens,
want we zijn zo veel meer dan alleen de diagnose die we
hebben. Van klacht naar kracht!
Ik heb tijdens mijn herstelproces veel inzichten gekregen:
• Ik heb een enorme vechtlust, dit is ook mijn valkuil
geweest om tot acceptatie te komen. Hulp vragen mag.
Het is geen zwakte maar kracht.
• Met de acceptatie op gevoelsniveau van de psychische
kwetsbaarheid in onze familie en daarmee de acceptatie van mijn kwetsbaarheid in plaats van hiertegen te
vechten, heb ik voor mijzelf de sleutel gevonden tot
heling en herstel. Wegvluchten van problemen levert
alleen tijdelijk rust op. Het wegstoppen en wegslikken
van pijn, verdriet, boosheid en schaamte maakt het veel
erger. Daarom deel ik steeds vaker en makkelijker.
• Mijn depressies kan ik verklaren, het zijn logische reacties geweest op en in moeilijke omstandigheden.
• Ik zat vast in patronen en die zijn (deels) te doorbreken:
– Ik heb te veel van de lasten van mijn moeder overgenomen, ik heb te veel verantwoordelijkheid genomen onder andere richting mijn broer. Ik heb dit
meer kunnen loslaten en kunnen ‘teruggeven’.
– Ik ben geneigd om te focussen op wat ik niet kan, in
plaats van te kijken naar wat ik allemaal wel kan.
Ik heb geleerd dat ik goed ben zoals ik ben. Ik heb
grenzen leren stellen en geleerd hoe ik goed voor
mijzelf kan zorgen.
• Ik heb geleerd vroegtijdig interne en externe triggers te
herkennen en serieus te nemen. Ik ben gevoelig, raak
hierdoor snel overprikkeld en houd hier zo veel mogelijk rekening mee.
• Verstand en gevoel moeten zo veel mogelijk in balans
zijn en blijven; keuzes maken vanuit het hart en het
gevoel geeft mij rust.
• Woede, boosheid en frustratie kosten veel negatieve
energie.
Heel belangrijk is dat ik heb geleerd dat ik zelf een deel
van mijn uitdagingen kan managen. Met mijn psychiater
maakte ik een signaleringsplan. Door dit plan kreeg ik
inzicht wanneer het minder met mij ging en wat ik dan
kon doen. Tijdens mijn werk kwam ik in contact met
WRAP (Wellness Recovery Action Plan) (http://www.kenniscentrumphrenos.nl/diensten/implementatietrajecten/
wrap/ en https://www.psychosenet.nl/herstel/wrap).
Ik kreeg hierdoor het gevoel dat ik regie kreeg over mijn
kwetsbare kant. Alles wat ik heb geleerd over mijzelf is
voor mij samengekomen in mijn WRAP. Het is mijn houvast, mijn ontwikkelingsdocument en kompas voor de
verdere ontdekkingsreis naar mijzelf. Ik heb vooral veel
gehad aan het inzicht krijgen in mijn triggers, patronen en
vroege waarschuwingstekens. Nadenken en vastleggen
van wat ik soms onbewust wel wist en soms nog niet wist
heeft mij bewust bekwaam gemaakt in het omgaan met
mijzelf. Soms heb ik een terugval. Dat herken ik nu op tijd
en ik weet wat ik zelf kan doen om bij te sturen. Soms
extra slapen, soms ontspanningsoefeningen en soms
extra medicatie. Maar vooral er acht op slaan en het niet
negeren.
heel mooi en dankbaar, bijna een soort van missiewerk. Het
werkt voor mij bovendien ‘therapeutisch’, ik voel mij dankbaar en gesteund door contact in en met lotgenoten.
Ten slotte mijn tips voor psychotherapeuten:
• Werk met lotgenotencontact.
• Openheid over psychische klachten en kunnen delen is
belangrijk. Daarom zet ik mij ook in als ambassadeur
van Samen Sterk zonder Stigma (www.samensterkzonderstigma.nl). Het stigma en zelfstigma zijn soms net zo
erg als de kwaal zelf. (Zelf)stigma kan zeer ondermijnend werken voor het acceptatie- en herstelproces.
• Veel gevoelige mensen ervaren uitdagingen bij (over)
prikkeling, wat kan leiden tot psychische klachten.
• Het persoonlijk herstel (zelfbeeld, zelfvertrouwen,
identiteit, enz.) is een belangrijke motor voor andere
niveaus van herstel (het symptomatische, functionele
en maatschappelijk herstel).
• Betrek familie bij de behandeling waar dit wenselijk en
mogelijk is.
Mijn leven nu
Het gaat nu redelijk met mij. Ik ben nog steeds vaak moe
en moet hard werken om mij goed te blijven voelen. Ik
moet veel rusten en mijn energiegrenzen in de gaten houden, vooral in de wintermaanden. Het verschil met vroeger is wel dat het er nu mag zijn. Ik vecht niet langer als ik
een terugval heb, ik accepteer makkelijker dat ik dan mijn
rust moet pakken. Ook al wil mijn hoofd anders. Ik weet
bijna zeker dat ik er daardoor minder lang last van heb.
Heel soms, als het iets te lang duurt, word ik wel angstig
voor een langer durende terugval. Gelukkig heb ik die al
ruim drie jaar niet meer gehad. Dat geeft steeds meer vertrouwen.
Ik ben al tijdens mijn herstel gaan werken als ervaringsdeskundige. Ik wilde namelijk heel graag mijn eigen kennis en
(familie-)ervaringen inzetten om anderen te ondersteunen
in hun herstelproces. Het is een baan waar ik voor heb
gekozen vanuit mijn hart. Het betekende voor mij een grote
stap terug in salaris, maar dat had ik er voor over.
Ik leer veel met en door mensen met wie ik in contact kom
door mijn werk. Over de kracht van herstel, ervaringsdeskundigheid en vooral ook over mijzelf. Het werk is daarmee
Waarom
Waarom moest ik steeds
De zijwegen betreden
En dekte de opgelopen
Verwondingen toe
Door zo met de dingen om te gaan
Heb ik steeds de confrontatie
Met mijzelf gemeden
Zelfvertrouwen
Bedekt
Soms even voelbaar
Het zelfvertrouwen
Levens vatbaar
PsyXpert | juni 2016 | nummer 2
55