Een vasthoudende behandeling

Een vasthoudende behandeling
-Orthopsychiatrie: ontwikkeling, methodieken, dilemma’sBoon, A. en Haijer, Z. (red.), 2006.
Uitgeverij SWP
ISBN 90 6665 719 7
Recent verscheen ‘Een vasthoudende behandeling’, een 189 pagina’s tellend boek dat
samengesteld is door Albert Boon en Zita Haijer naar aanleiding van het symposium ter
gelegenheid van het tien-jarig bestaan van de Fjord, een instelling voor orthopsychiatrie
in Capelle aan den IJssel. Het boek behandelt in 15 hoofdstukken een scala aan
onderwerpen die de ontwikkeling van de Fjord kenmerkt. Maar ook andere
behandelvormen op het gebied van de orthopsychiatrie komen aan bod, ook al worden ze
niet in de Fjord toegepast.
Verheij geeft een mooi overzicht van onderzoek naar de ontwikkeling van agressief
gedrag vanuit het ontwikkelingperspectief. Duidelijk wordt dat voor sommigen agressie
gedrag is dat niet afgeleerd is, terwijl het voor anderen verworven is. De vergelijking van
de antisociale ontwikkeling met een rijdende trein waar sommigen opstappen en anderen
afspringen, kan verhelderend zijn voor een denken dat te gericht is op traumata als
oorzaak voor gedragsstoornissen.
De volgende hoofdstukken behandelen aspecten van wetgeving, de ontwikkeling van de
behandeling op de Fjord zelf, Schemagerichte therapie, het Sociaal Competentiemodel,
FFT, Equip, MST, boosheidsbeheersing bij PPD-NOS, drugsgebruik, vaktherapie en
arbeidstoeleiding. Zo wordt een overzicht gegeven van wat de orthopsychiatrie in de
Fjord te bieden heeft, maar ook wat er nog meer mogelijk is op dit gebied. Het is geen
uitputtend overzicht, maar voor de geïnteresseerde leek en voor de meer gevorderde lezer
een goede kennismaking met de genoemde onderwerpen.
De redacteuren doen een poging psychiatrie, orthopsychiatrie, orthopedagogiek en
forensische zorg van elkaar te onderscheiden. Orthopsychiatrie wordt gezien als dat deel
van het veld dat zich richt op de behandeling van lastige en soms delinquente jongeren
met psychiatrische problematiek. Hieronder vallen dan DSM IV As I aandoeningen, maar
niet de persoonlijkheidsstoornissen (in wording) en andere As II aandoeningen. Ook
worden jongeren die te crimineel of gevaarlijk zijn uitgesloten. Enige motivatie voor de
behandeling is wel vereist. Het behandelen van zuivere gedragsstoornissen, danwel
persoonlijkheidsstoornissen in ontwikkeling, is een zaak voor de orthopedagogiek en de
forensische zorg. Het definiëren van de grenzen is echter een van de grootste problemen
van de psychiatrie. Niet alleen aan de buitenzijde van de psychiatrie, maar ook
daarbinnen (het onderscheiden van de diagnoses). Er is immers niet een stoornis die
pathognomische symptomen heeft, en elk symptoom is ook wel bij een of meer andere
stoornissen terug te vinden. Dit afbakenen zal in de toekomst steeds moeilijker worden
als de traditionele domeinen verlaten worden. Juist nu de behandeling van
persoonlijkheidsstoornissen de laatste jaren aan effectiviteit wint, lijkt een vervaging van
de grenzen op de loer te liggen. Denk aan de Dialectische gedragstherapie en recentelijk
de Schema Focussed Therapy bij de behandeling van de borderline
persoonlijkheidsstoornis.
Een aantal auteurs spreken in hun hoofdstuk zeer enthousiast over de methodieken,
waarbij de wetenschappelijke onderbouwing wat achterblijft. Maar daar is het boek ook
niet voor bedoeld, het is immers voortgekomen uit het symposium en meer een weergave
van de stand van zaken. Duidelijk is ook dat deze sector, naast vasthoudendheid, niet
zonder dat enthousiasme kan.
Hilmar Backer
December 2006