Een verenigd Europa met eigen regering en twee soorten

Verhofstadt en Spinelligroep stellen nieuwe EUgrondwet voor
Een verenigd Europa met eigen regering en twee
soorten lidmaatschap
Gepubliceerd op 11 oktober 2013 - 11:47 .
Oud-premier van België en huidig Europarlementslid Verhofstadt en zijn Spinelligroep
hebben een nieuwe grondwet voor de Europese Unie klaar. Er moet een meer flexibele
Europese regering komen met meer bevoegdheden, maar ook een onderscheid tussen
volwaardige en geassocieerde lidstaten. Academici steunen Verhofstadts ideeën, maar
stellen zich vragen bij de haalbaarheid.
Guy Verhofstadt wil met een slanker, eenvormiger en sterker Europa naar een hogere versnelling. Eind vorige week
presenteerde hij met zijn Spinelligroep een nieuwe grondwet voor de EU. “We gaan niet uit de crisis geraken als we geen
stappen zetten voor een meer geïntegreerd Europa”, aldus de oud-premier.
De weg naar een eenvormiger Europa verloopt volgens enkele opmerkelijke krachtlijnen. “Het basisprincipe is dat je zoals in elk
land een echte Europese regering krijgt.” De huidige Europese Commissie met 28 commissarissen, één uit elke lidstaat, moet
vervangen worden door een kleinere maar krachtigere regering, met minder leden maar wel met meer bevoegdheden.
Verhofstadt wil af van het idee van een Europese “superregering” en wil een “normale” regering, die wendbaar genoeg is om de
hedendaagse problemen aan te pakken. “Het intergouvernementeel systeem dat we vandaag kennen, is absoluut niet
aangepast aan de problemen waarmee we vandaag worden geconfronteerd.” Verhofstadt denkt daarbij ook aan een Europees
leger. “Met een leger op Europees niveau kan enorm veel geld bespaard worden. Nu doen we 28 keer hetzelfde.”
Het meest opvallende voorstel van Verhofstadt is echter de invoering van een ‘geassocieerd lidmaatschap’. “Ofwel ben je
volwaardig lid van de EU en doe je aan alles mee, ofwel ben je een geassocieerd lid en doe je bijvoorbeeld niet mee aan de
euro of de Schengenzone.” Daarmee willen Verhofstadt en de Spinelligroep een einde maken aan het “Europa op bestelling”
dat we vandaag kennen. Verhofstadt wil duidelijkheid brengen en lidstaten dwingen kleur te bekennen door de keuze te
beperken tot twee mogelijkheden. Op die manier is het niet meer mogelijk een tussenpositie in te nemen. Verhofstadt vergelijkt
het geassocieerd lidmaatschap met de positie die Zwitserland en Noorwegen momenteel ten opzichte van de EU innemen. “Het
sluit ook aan bij het soort lidmaatschap dat Cameron voor het Verenigd Koninkrijk in gedachten heeft. Op termijn zou het ook
het Turkse probleem kunnen oplossen.”
De Verenigde Staten van Europa
“Het zijn allemaal ideeën die passen in Verhofstadts grote idee van de “Verenigde Staten van Europa”, aldus professor Hendrik
Vos op Radio 1. “Zijn baseline is dat landen apart niet meer kunnen inspelen op de uitdagingen van vandaag en zeker niet op
de uitdagingen van morgen.” Professor Vos is het met Verhofstadt eens: “In de wereld van morgen zullen vooral grote blokken
een rol spelen. Als Europa zich op termijn niet verenigt, zal het in de marge dreigen verzeild te raken. Vasthouden aan de
nationale soevereiniteit wordt vandaag een illusie.” Ook Professor Stephan Keukeleire, die verbonden is aan het Instituut voor
Internationale en Europese Politiek aan de KU Leuven, vindt dat het afstaan van soevereiniteit moet gezien worden als een
noodzaak, en niet als een optie.
Toch heeft de academische wereld grote bedenkingen bij de haalbaarheid van Verhofstadts ontwerp. Ten eerste is het zeer
onwaarschijnlijk dat lidstaten bereid zullen zijn mee te bouwen aan een soepeler Europa, waarbij een deel van hun macht
overvloeit naar een centraal en krachtig Europees beslissingscentrum. Maar ook de Europese bevolking moet overtuigd zijn van
de pro-Europese voorstellen die Verhofstadt op tafel legt. Dat is volgens professor Keukeleire een grote leemte in Verhofstadts
ideeën. “Wat de bevolking echt denkt, wordt te veel genegeerd. De nieuwe grondwet is te zeer een vlucht vooruit.” Een
didactische aanpak, die de bevolking stap voor stap kan meenemen in Verhofstadts redenering, moet aan zijn plannen vooraf
gaan. Anders zal de bevolking de nieuwe grondwet te zeer als een nieuwe bedreiging beschouwen.
Diversiteit en diversifiëring
De diversiteit binnen de EU is een niet te negeren realiteit. “In het bipolaire systeem van twee soorten lidmaatschap wordt er
met de diversiteit geen rekening gehouden en wordt iedereen in één of twee keurslijven gestopt.” Daarom is het beter om met
meerdere, in plaats van slechts twee niveaus te werken. Professor Keukeleire gelooft eerder in een gediversifieerd
samenwerkingsverband, waarbij verschillende groepen landen samenwerken per verschillend domein. “Zo’n structuur
beantwoordt beter aan de complexiteit die de samenwerking tussen 28 lidstaten met zich meebrengt.” Door meer dan één
keuze voor te leggen aan de lidstaten en hun bevolking, wordt de EU een meer aanvaardbaar en zelfs efficiënter project. “Het
ideaal van één Europa is te hoog gegrepen en gaat in tegen de publieke opinie.”
-----------------------------------------Turkije: vlaggenschip voor het Midden Oosten of schip in de Europese vloot?
Verhofstadt beweert dat zijn model met twee soorten lidmaatschap een oplossing kan vormen voor kandidaat-lidstaat Turkije.
Daar heeft Professor Dirk Rochtus (KU Leuven), auteur van het boek ‘Turbulent Turkije’, twijfels bij. “In de gegeven
omstandigheden is het niet denkbaar dat Turkije happig is op een half, geassocieerd lidmaatschap. Het is alles of niets.” Het
land streeft al meer dan vijftig jaar het Europees lidmaatschap na. Op korte termijn zal de Turkse politieke klasse zich dus niet
bij een geassocieerd lidmaatschap neerleggen, aldus de professor. “Zo’n ‘troostprijs’ is moeilijk aan de politieke achterban te
verkopen.” Ook onder de Turkse bevolking zijn er nog steeds velen die in het Europees lidmaatschap geloven. Zij dromen van
een democratisch Turkije in een Europese context.
Maar op lange termijn kan zo’n geassocieerd lidmaatschap wel een oplossing bieden, zeker als Turkije beseft dat een
toetreding tot de EU niet vanzelfsprekend is, vindt Rochtus. Zelfs vanuit de wetenschap ging al de roep op naar een
geassocieerd lidmaatschap. Zo pleitte Turks wetenschapper Cemal Karakas voor een graduele integratie van Turkije. Hij wil
een “derde weg”, waarbij Turkije op sommige vlakken gaat samenwerken met de EU en op andere niet. Volgens Rochtus kan
Turkije daarmee gehoor geven aan de “roeping om zichzelf te zijn”: “In plaats van zich op sleeptouw te laten nemend door de
Europese tanker, moet het misschien zelf een vlaggenschip voor de eigen regio worden. Een geassocieerd lidmaatschap zou
beter zijn dan niets en biedt de kans een band met Europa aan te gaan, terwijl de eigenheid bewaard wordt.”
Anderzijds gelooft Rochtus heel sterk in de positie van Turkije in de EU volgens het model dat Professor Keukeleire voorlegt.
“Op die manier wordt Europa een systeem van concentrische cirkels, waarbij samenwerkingsverbanden op een lager niveau
gesmeed worden. Verhofstadt ziet Europa als een gestroomlijnde tanker, Keukeleire meer als een vloot met verschillende
boten.” In zo’n gediversifieerd systeem kan Turkije even goed, zo niet beter, haar eigenheid behouden, door op bepaalde
domeinen prominenter naar voren te treden dan op andere.
“Zowel Europa als Turkije moeten bepalen wat ze precies willen”, vindt Rochtus. “De vraag is of Turkije nog voldoende ambitie
heeft om tot de EU toe te treden. Het legt duidelijk zijn eieren niet in één mand en houdt zijn blik ook sterk op het MiddenOosten gericht.” Ook de EU moet dringend de denkoefening maken waar het heen wil. “De finaliteit van de EU blijft belangrijk
om te bepalen welke weg het meest geschikt is.”
Inge Poelemans, Brussel
http://www.zamanvandaag.com/nieuws/europa/1691/een-verenigd-europa-met-eigenregering-en-twee-soorten-lidmaatschap