Nog maar een kopietje bewaard.

WO I nestelt zich in keizerlijk
vertrek
Korting van de subsidie blaast Huis Doorn een nieuw leven in. Het
ballingsoord van Keizer Wilhelm II wordt een museum over WO I. Al staan
de keizerlijke pantoffels nog onder het bed.
DOOR SANDER VAN WALSUM De Volkskrant 21 februari 2014, 00:00
Nog vóór oktober krijgt Nederland een museum over de Eerste Wereldoorlog. Het zal
worden ondergebracht in de bijgebouwen van Huis Doorn, het ballingsoord van
Wilhelm II. De laatste Duitse keizer vluchtte in 1918, na de verloren oorlog, naar
Nederland om aan berechting als oorlogsmisdadiger te ontkomen.
Het museum zal een indruk geven van de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog voor
het neutrale Nederland. Het laat zien hoe destijds over de strijd werd bericht. Het
toont mensen die honger leden als gevolg van de oorlog en mensen die er, als
woekerhandelaars, van profiteerden. Het geeft een beeld van de ongeveer 1 miljoen
Belgische vluchtelingen die hier het eerste oorlogsjaar verbleven. En het roept de felle
partijstrijd tussen socialisten en orangisten in herinnering.
De ironie wil dat het museum zijn ontstaan te danken heeft aan de halvering van de
subsidie van Huis Doorn, in december 2012. Dat ontleende zijn bestaan louter aan
Wilhelm II en aan de inhoud van 59 treinwagons waarmee een deel van de inventaris
van zijn Duitse paleizen naar zijn ballingsoord was vervoerd. Volgens de Raad van
Cultuur was deze collectie van 'onvoldoende Nederlands belang' om de subsidie op
het oude niveau te handhaven. Gevolg: de verdwijning van vijf (van de acht)
formatieplaatsen en de dreigende sluiting van het museum.
Het bestuur besloot tot een vlucht naar voren: Huis Doorn moest zijn bestaansreden
versterken met een permanente tentoonstelling over de Eerste Wereldoorlog. Aan die
doelstelling wilde de BankGiro Loterij wel haar medewerking verlenen. Vorige week
dinsdag stelde ze Huis Doorn 450 duizend euro beschikbaar voor de nieuwbouw. De
volgende dag serveerde directeur a.i. Herman Sietsma in zijn werkkamer in het
poortgebouw van Huis Doorn tompouces aan het overgebleven personeel en de
aanwezige vrijwilligers. De noodlottige bezuiniging bleek, aldus Sietsma, een blessing
in disguise.
De Eerste Wereldoorlog spreekt tot de verbeelding, had Sietsma eerder al vastgesteld.
Getuige het grote aantal vrijwilligers dat zich ongevraagd aanmeldde voor hand-enspandiensten in het museum. Wat hen drijft? 'De betekenis van de Eerste
Wereldoorlog voor Europa', vermoedt Sietsma. 'Hier, in Doorn, is de breuk zichtbaar
die de oorlog in de geschiedenis markeert. Hier vestigde zich een verslagen keizer die
mentaal nog in de wereld van vóór de oorlog leefde. Zijn neef, de Russische tsaar, was
al vermoord. In Duitsland gistte het, en zelfs in Nederland deed Troelstra een
revolutiepoging. Die cesuur kun je hier zichtbaar maken.'
Vooruitlopend op de vestiging van het nieuwe museum, in Wilhelms kloeke garage
die met een glazen vleugel zal worden uitgebreid, vormt Huis Doorn soms al het
decor van zogenoemde re-enactments: kampeerpartijen in de vroegere moestuin,
compleet met kampvuur, van hobbyisten die zich in de oude uniformen van een
aantal oorlogvoerende landen hebben gehuld. Bij de eerste editie, vorig najaar,
ontstond een ontroerende chemie tussen Britten en Duitsers, zegt Sietsma. Voor eind
mei staat weer een re-enactment op de rol.
Het museum over de Eerste Wereldoorlog zal echter geen oorlogsmuseum worden. Al
was het alleen maar omdat Nederland niet bij de krijgshandelingen betrokken was.
Enthousiastelingen gaven Sietsma het goed bedoelde advies krijgsmaterieel in de tuin
te plaatsen en loopgraven te laten aanleggen. Die suggestie heeft hij beleefd naast zich
neergelegd.
De garage van de keizer - een cadeau van zijn tweede echtgenote, Hermine, voor zijn
70ste verjaardag in 1929 - is er al bijna klaar voor. De gemeente Doorn zal welwillend
naar de bouwplannen voor de glazen vleugel kijken, verwacht Sietsma. In het
vroegere woonhuis zal alles aan zijn laatste bewoner blijven herinneren. 'De sigaren
van de keizer liggen nog in de asbak, zijn pantoffels staan nog onder zijn bed, zijn
ochtendjas hangt nog over de stoel.' Zelf ontroeren hem nog het meest de woorden
die de keizer met potlood in zijn agenda noteerde op 11 april 1921, de sterfdag van zijn
eerste vrouw, keizerin Auguste Victoria: 'Farewell forever. Thy will be done.'
'De heren zijn vertwijfeld omdat de keizer in Doorn zoveel bomen velt. Het
zijn er nu al 470'
Keizer Wilhelm II deed op 9 november 1918 afstand van de troon. De
volgende ochtend - een zondag - arriveerde hij vanuit Duitsland in Eijsden
waar hij de hele dag moest wachten op een besluit van de Nederlandse
regering over zijn asielaanvraag. 'Dat hield verband met het feit dat in
Nederland 's zondags alleen op bepaalde uren kon worden getelefoneerd',
schreef vleugeladjudant Sigurd von Ilsemann in zijn dagboek. Eerst
vestigden de keizer en zijn (eerste) vrouw zich in kasteel Amerongen. Pas
toen geen uitlevering meer dreigde aan de geallieerde mogendheden,
betrok hij Huis Doorn - na eerst de tuin onder handen te hebben
genomen. 'De heren zijn vertwijfeld omdat de keizer in Doorn zoveel
bomen velt', noteerde Von Ilsemann. 'Het zijn er nu al 470.' De keizer
hield nog geruime tijd de hoop levend - als keizer - terug te keren naar
Duitsland. Met het oog daarop ontving hij tweemaal Hermann Göring, in
wie de keizer een mogelijke bondgenoot zag. 'Gistermiddag verscheen
Göring in een pofbroek aan tafel', schreef Von Ilsemann op 21 mei 1932 in
zijn dagboek. 'Iets dat niemand in Doorn ooit zou durven doen, maar hij
heeft al gauw gemerkt dat hij zich alles kan veroorloven.' Er was sprake
van een bezoek van Hitler, maar dat heeft nooit plaatsgevonden. De
keizer stierf in Doorn op 4 juni 1941.