Hier en daar - De Krommen Hoek

211725_kb8_samenvatting_.qxd 22-03-2006 16:39 Pagina 172
samenvatting
1 de kaar t
les 1 Reizen met de kaart
verdeelt de aarde in twee gelijke stukken:
Er zijn verschillende soorten kaarten. Op een
het noordelijk en zuidelijk halfrond. Daarna
kaart met vliegroutes kun je zien welke weg
worden er lijnen getekend die gelijklopen
een vliegtuig aflegt. Op een wegenkaart kun
met de evenaar. Die worden breedtecirkels
je zien hoe je ergens naartoe moet rijden. En
genoemd. Vervolgens worden er lijnen
op een kaart met attractieparken kun je zien
getrokken van de Noordpool naar de Zuidpool.
waar attractieparken zijn.
Die worden lengtecirkels genoemd. De
Behalve kaarten zijn er ook andere mogelijk-
nullijn loopt door Londen. Het gebied ten
heden om de juiste weg te vinden. Een piloot
westen van deze nullijn heet westerlengte
gebruikt bijvoorbeeld een automatische
(W.L.). Het gebied ten oosten van deze lijn
piloot. Hij typt in waar hij naartoe wil en het
heet oosterlengte (O.L.). Het gebied ten
vliegtuig doet de rest. De piloot hoeft alleen
noorden van evenaar heet noorderbreedte
maar te controleren of alles goed gaat.
(N.B.). Het gebied ten zuiden van de evenaar
heet zuiderbreedte (Z.B.). De plaats waar een
les 2 De wereld
lengtecirkel en breedtecirkel elkaar kruisen,
Je hebt geleerd welke werelddelen en
heet een coördinaat.
oceanen er op de wereld liggen en je hebt
een aantal belangrijke landen geleerd.
les 4
Verder heb je de belangrijkste plaatsen in
Nederland ligt op het noordelijk halfrond
Australië en Nieuw-Zeeland geleerd.
tussen 50 en 54 graden noorderbreedte en
Reizen met de satelliet
op het oostelijk halfrond tussen 3 en 8 graden
les 3 Kaarten en coördinaten
oosterlengte. De stad Utrecht ligt vlakbij de
Op een natuurkundige kaart staan de
52º noorderbreedte en 5º oosterlengte. Dat
hoogteverschillen. Je kunt zien hoe hoog de
schrijf je zo op: 52º N.B. en 5º O.L.
bergen zijn en hoe diep de zeeën. Op een
Elke graad wordt nog weer verdeeld in
staatkundige kaart staan alle landen. Je kunt
60 minuten.
zien waar de landen liggen en hoe ze
Met een navigatiesysteem kun je overal de
eruitzien. Voor de duidelijkheid heeft elk
weg vinden. Via een satelliet kun je op een
land een andere kleur. Op een thematische
scherm zien waar je bent. Een voorbeeld van
kaart staat informatie over één bepaald
een navigatiesysteem is een gps-apparaat.
onderwerp. Bijvoorbeeld wegen of de
Gps betekent: global positioning system.
hoeveelheid regen.
Op het apparaat kun je niet alleen zien waar
Om precies te weten waar je op aarde bent,
je bent, maar ook instellen waar je naartoe
maak je gebruik van het graadnet. Dat is een
wilt. Het apparaat geeft dan aan hoe je
netwerk van denkbeeldige lijnen rond de
daarnaartoe moet.
aarde. Eerst wordt de aarde met een lijn
doormidden gedeeld. Dat is de evenaar. Die
Hier en daar groep 8 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
172
211725_kb8_samenvatting_.qxd 22-03-2006 16:39 Pagina 174
samenvatting
1 de kaar t
Antwoorden
Vragen
1
Wat is een natuurkundige kaart?
1
Kaart waarop hoogteverschillen staan.
Je kunt zien hoe hoog de bergen zijn en
hoe diep de zeeën.
2
Wat is een staatkundige kaart?
2
Kaart met landen. Je kunt zien waar de
landen liggen en hoe ze eruitzien. Elk
land heeft een andere kleur.
3
Wat is een thematische kaart? Geef een
3
Kaart met informatie over één bepaald
onderwerp. Bijvoorbeeld een wegenkaart
voorbeeld.
of een kaart met attractieparken of een
kaart van de hoeveelheid neerslag.
4
Hoe heet het deel van de aarde ten
4
Noorderbreedte.
noorden van de evenaar?
5
En het deel ten zuiden van de evenaar?
5
Zuiderbreedte.
6
Door welke plaats loopt de nullijn die de
6
Door Londen.
7
Nederland ligt op het noordelijk halfrond
aarde in een oostelijk en een westelijk
deel verdeelt?
7
In welke halfronden ligt Nederland?
en op het oostelijk halfrond.
8
Wat kun je doen met een gps-apparaat?
8
Op een gps-apparaat kun je niet alleen
zien waar je bent, maar ook instellen
waar je naartoe wilt.
Hier en daar groep 8 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
173
211725_kb8_samenvatting_.qxd 22-03-2006 16:39 Pagina 176
samenvatting
2 wonen
les 1 Verschillende wijken
betalen. In ruil daarvoor zorgt de overheid
São Paulo is de grootste stad van Brazilië.
voor een goede infrastructuur. Dat zijn straten,
In het centrum zijn brede straten met
rioleringen, waterleidingen, snelwegen,
wolkenkrabbers. Aan de rand liggen
spoorlijnen, fietspaden, kortom alles wat
sloppenwijken.
nodig is om mensen, goederen of informatie
Het centrum van Rotterdam lijkt wel een
te verspreiden.
beetje op São Paulo. Er zijn brede straten
De mensen die in de sloppenwijken wonen,
en moderne kantoren.
staan niet ingeschreven in het bevolkings-
Aan de rand van Rotterdam liggen
register en betalen ook geen belasting. Er is
buitenwijken met scholen, winkelcentra en
daarom ook geen goede infrastructuur in de
nog veel meer voorzieningen. Een nieuwe
sloppenwijken. En er zijn geen of slechte
buitenwijk van Rotterdam is Nesselande.
voorzieningen. De kinderen in de
sloppenwijken gaan niet naar school. Er is geen
les 2 Zuid-Amerika
leerplicht zoals in Nederland. In Nederland
Je hebt geleerd welke landen er in Zuid-
moet elk kind verplicht naar school.
Amerika liggen. Ook heb je geleerd wat de
In Rotterdam zijn geen sloppenwijken. Dat
belangrijkste steden zijn en welke rivieren en
komt omdat iedereen belasting betaalt. Als
gebergten er zijn.
je geen werk hebt, krijg je in Nederland geld
van de overheid zodat je toch een huis kunt
les 3 Ruimtelijke ordening
huren. De overheid zorgt ook voor algemene
In Zuid-Amerika is veel meer ruimte dan in
voorzieningen zoals scholen, bibliotheken en
Nederland. Toch is er in São Paulo sprake van
ziekenhuizen. Het zakenleven zorgt voor
overbevolking. Dat wil zeggen dat er te veel
bijzondere voorzieningen zoals winkels,
mensen in een te klein gebied wonen. Veel
restaurants en bioscopen. Om te zorgen dat
mensen in Zuid-Amerika verhuizen naar de
alle infrastructuur en voorzieningen op de
stad in de hoop dat ze daar werk vinden en
juiste plek komen, wordt een plan gemaakt
voldoende geld gaan verdienen om prettig
om de ruimte te verdelen. Dat heet een plan
te kunnen leven. Als je voldoende geld en
voor ruimtelijke ordening.
spullen hebt om prettig te kunnen leven, leef
je in welvaart. Veel mensen kunnen echter
les 4 Bouwen in Nederland
geen werk vinden in de stad. Ze hebben
Bij het bouwen van een nieuwe buitenwijk
daarom ook geen geld om een huis te huren
wordt van tevoren met heel veel zaken
en bouwen een krot in de sloppenwijken.
rekening gehouden. Eerst worden er plannen
Alle inwoners van Nederland staan
gemaakt waarin staat hoe de infrastructuur
ingeschreven in het bevolkingsregister. Dat
eruit moet zien. Voordat met bouwen wordt
is een lijst met namen van alle inwoners.
begonnen, worden er al veel kabels en
Als je staat ingeschreven, moet je belasting
leidingen in de grond gelegd.
Hier en daar groep 8 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
174
211725_kb8_samenvatting_.qxd 22-03-2006 16:39 Pagina 178
samenvatting
2 wonen
Antwoorden
Vragen
1
Waar ligt São Paulo? Hoe ziet de stad
1
São Paulo ligt in Brazilië. In het centrum
vind je brede straten met wolkenkrabbers.
eruit?
Aan de rand liggen sloppenwijken.
2
Wat is overbevolking?
2
Overbevolking betekent dat er te veel
mensen in een te klein gebied wonen.
3
Wanneer is er sprake van welvaart?
3
Er is sprake van welvaart als mensen
voldoende geld en spullen hebben om
prettig te kunnen leven.
4
Geef drie voorbeelden van infrastructuur.
4
Bijvoorbeeld: wegen, spoorlijnen,
waterleiding, elektriciteitskabels,
gasleidingen, riolering, tv-kabels,
telefoonkabels.
5
Geef drie voorbeelden van algemene
5
ziekenhuizen, buurthuizen.
voorzieningen.
6
Wat is een plan voor ruimtelijke
ordening?
Bijvoorbeeld: scholen, bibliotheken,
6
Een plan voor het inrichten van de
ruimte.
Hier en daar groep 8 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
175
211725_kb8_samenvatting_.qxd 22-03-2006 16:39 Pagina 180
samenvatting
3 water
les 1 De kracht van water
Met behulp van satellieten kun je een orkaan
Een orkaan is een hevige storm, zwaarder
gemakkelijk volgen. Daardoor weet je van
dan windkracht 12. Orkanen komen veel
tevoren waar hij ongeveer naartoe zal gaan.
voor in het Caribisch gebied en het zuiden
De watersnoodramp van 1953 in Nederland
van de Verenigde Staten. Een orkaan kan
ontstond door een combinatie van
veel schade aanrichten. Om dat te
noordwestenwind en hoge vloed. Omdat het
voorkomen timmeren veel mensen hun
water niet snel genoeg door het Nauw van
huizen dicht.
Calais kon, steeg het zo hoog dat de dijken
In 1953 werd Nederland getroffen door een
het niet meer tegen konden houden. Daarom
watersnoodramp. Grote delen van Zeeland
moeten dijken, en ook duinen, heel stevig
en de Zuid-Hollandse eilanden kwamen
zijn.
onder water te staan. Bijna tweeduizend
mensen verdronken. Veel mensen vluchtten
les 4 Maatregelen tegen storm
en zochten ergens anders onderdak.
Om te zorgen dat er geen watersnoodramp
meer zou plaatsvinden, werd het Deltaplan
les 2 Noord- en Midden-Amerika
bedacht. In sommige rivieren werd een
Je hebt geleerd welke landen er in Noord- en
stormvloedkering gebouwd. Dit zijn schuiven
Midden-Amerika liggen. Ook heb je geleerd
die open en dicht kunnen. Bij storm en heel
wat de belangrijkste steden, gebergten,
hoog water gaan de schuiven dicht. Tussen
eilanden en wateren in Noord- en Midden-
de eilanden werden dammen aangelegd
Amerika zijn.
om het zeewater tegen te houden. De
Westerschelde is nog open vanwege de haven
les 3 Stormen en orkanen
van Antwerpen.
Orkanen ontstaan ten westen van Afrika.
Landen die regelmatig door een orkaan
Door de warmte verdampt daar veel
worden getroffen, kunnen voorzorgsmaat-
zeewater. Boven de oceaan ontstaan grote,
regelen nemen. Een paar voorzorgs-
ronddraaiende stapelwolken. De draaiende
maatregelen zijn:
wolkenmassa zorgt voor hevige storm en
– steviger huizen bouwen;
regen. In het midden van de orkaan, dat het
– armoede bestrijden, zodat iedereen in een
oog wordt genoemd, is het windstil. Door
de wind wordt de orkaan naar het westen
stevig huis kan wonen;
– minder bomen kappen, want zonder bomen
gedreven, naar het Caribisch gebied. De
wordt de grond meegevoerd met het
soms huizenhoge golven en de harde wind
water en ontstaan modderstromen die het
verwoesten gebouwen en zorgen voor
land verwoesten;
overstromingen. In het Caribisch gebied
– een andere vorm van landbouw kiezen
draaien de orkanen naar het noorden. De
door hellingen om te bouwen tot terrassen
windsnelheid neemt dan langzaam af.
en stevige gewassen te nemen.
Hier en daar groep 8 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
176
211725_kb8_samenvatting_.qxd 22-03-2006 16:39 Pagina 182
samenvatting
3 water
Antwoorden
Vragen
1
Wat is een orkaan?
1
Een orkaan is een hevige storm, zwaarder
dan windkracht 12.
2
Welke delen van Nederland werden
2
Zeeland en de Zuid-Hollandse eilanden.
3
Ten westen van Afrika.
4
Omdat het daar zo warm is, verdampt
in 1953 getroffen door een
watersnoodramp?
3
Waar ontstaan de orkanen in het
Caribisch gebied?
4
Waarom ontstaan daar orkanen?
er veel zeewater. Dit worden grote,
ronddraaiende stapelwolken.
5
Wat is het oog van een orkaan?
5
Het oog van een orkaan is het midden
van de orkaan. Daar is het windstil.
6
Hoe ontstond de watersnoodramp in
6
en een noordwesterstorm.
1953?
7
Door een combinatie van hoge vloed
Hoe wilde men na 1953 een nieuwe
7
Door het Deltaplan uit te voeren.
8
Stevige huizen bouwen; armoede
watersnoodramp voorkomen?
8
Welke voorzorgsmaatregelen kunnen
landen die vaak last hebben van een
bestrijden; minder bomen kappen;
orkaan nemen?
een andere vorm van landbouw kiezen.
Hier en daar groep 8 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
177
211725_kb8_samenvatting_.qxd 22-03-2006 16:39 Pagina 184
samenvatting
4 landschap
les 1 Oerwoud hier en daar
Veel mensen vinden dat het tropisch
Gunung Leuser is een tropisch regenwoud in
regenwoud behouden moet blijven. We
Indonesië. Een tropisch regenwoud is een
kunnen de regenwouden beschermen door
groot oerwoud dat in de tropen ligt en waar
minder hout te kappen, nieuwe bomen te
het veel regent. Gunung Leuser is ook een
planten, minder dieren te vangen en sommige
natuurreservaat. Dat wil zeggen dat het een
gebieden uit te roepen tot natuurreservaat.
beschermd natuurgebied is. Er mogen geen
Sinds de tijd van de Romeinen is het landschap
bomen meer worden gekapt. In het tropisch
in Nederland helemaal veranderd. Er zijn
regenwoud leven veel verschillende planten
geen oerwouden en moerassen meer. Er
en dieren.
zijn nieuwe landschappen gekomen: het
In Nederland was vroeger veel oerwoud. In
duinlandschap langs de kust, het gemengde
de tijd van de Romeinen bestond Nederland
landschap in het zuiden en oosten, het
vooral uit wilde bossen en gevaarlijke
polderlandschap in het westen en het
moerassen.
heuvellandschap in Zuid-Limburg.
Een polder is een stuk land met een dijk
les 2 Zuid- en Zuidoost-Azië
eromheen. Het water in de polder wordt
Je hebt geleerd welke landen er in Zuid-
weggepompt met een grote pomp: een
en Zuidoost-Azië liggen. Ook heb je de
gemaal. Het opgepompte water wordt via de
belangrijkste steden, wateren, eilanden en
ringvaart weggevoerd naar een ander water,
gebergten in dit gebied geleerd.
bijvoorbeeld een rivier, een meer of de zee.
Een droogmakerij is een soort polder. Het is
les 3 Invloed van de mens
een meer dat is leeggepompt. Op de bodem
De tropische regenwouden zijn erg belangrijk.
van het meer zijn nu akkers en weilanden.
In de regenwouden leeft de helft van alle
planten en dieren op de wereld. Alle bomen
les 4 Nieuw bos
samen zorgen voor heel veel zuurstof. Van
Om te zorgen dat er nog voldoende hout
sommige planten worden medicijnen
overblijft, worden nieuwe bomen geplant.
gemaakt. Op de bodem groeien allerlei
Maar steeds meer landen besluiten om hun
kruiden. En het harde hout is geschikt om
bossen te beschermen door er een
huizen te bouwen.
natuurreservaat van te maken. In Nederland
In de tropische regenwouden worden veel
wordt dat gedaan door Staatsbosbeheer en
bomen gekapt. Niet alleen voor het hout,
Natuurmonumenten. Behalve het beschermen
maar ook om delfstoffen uit de grond te
van bossen worden veel gebieden waar
halen. Ook worden stukken bos platgebrand
vroeger bos was hersteld. Er ontstaat nieuwe
voor landbouwgrond. Het tropisch regenwoud
natuur.
wordt ook bedreigd door zure regen. Door
dit alles verdwijnen veel planten en dieren.
Hier en daar groep 8 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
178
211725_kb8_samenvatting_.qxd 22-03-2006 16:39 Pagina 186
samenvatting
4 landschap
Antwoorden
Vragen
1
Wat is een tropisch regenwoud?
1
Een tropisch regenwoud is een groot
oerwoud in de tropen. Er valt veel regen.
2
Wat is een natuurreservaat?
2
Een natuurreservaat is een beschermd
natuurgebied.
3
Hoe zag Nederland er in de tijd van de
3
oerbossen en moerassen.
Romeinen uit?
4
Nederland bestond toen uit vooral
Waardoor wordt het tropisch regenwoud
4
Er worden veel bomen gekapt voor het
hout, als brandhout of om delfstoffen
bedreigd?
uit de grond te kunnen halen. Er wordt
bos platgebrand om landbouwgrond te
krijgen. Door zure regen.
5
Welke landschappen vind je in
5
Het duinlandschap, het gemengd
landschap, het polderlandschap en het
Nederland?
heuvellandschap.
6
Wat is een polder?
6
Een polder is een stuk land met een dijk
eromheen, waar de waterstand geregeld
kan worden.
7
Wat is een droogmakerij?
7
Een droogmakerij is een meer dat
helemaal is drooggemalen. Het is een
soort polder.
Hier en daar groep 8 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
179
211725_kb8_samenvatting_.qxd 22-03-2006 16:39 Pagina 188
samenvatting
5 werken
les 1 Aardolie uit de grond
halen van delfstoffen. In de petrochemische
Een geoloog weet waar aardolie in de grond
industrie wordt de ruwe aardolie gezuiverd
zit. De ruwe olie wordt uit de grond gehaald.
en verwerkt. Deze industrie bestaat uit
Dat gaat bijna vanzelf omdat de aardolie
olieraffinaderijen. Enkele producten die uit
onder druk staat. Op de olievelden staan
aardolie worden gemaakt, zijn benzine,
torens waarop een grote vlam brandt.
plastic, nylon en zeep. Deze producten zijn
Saudi-Arabië en Texas in de Verenigde Staten
klaar voor gebruik en heten daarom ook wel
zijn twee gebieden waar veel aardolie wordt
eindproducten.
gevonden.
Er is in de wereld heel veel vraag naar olie.
In een olieraffinaderij wordt de ruwe aardolie
Steeds meer landen willen meer olie
gezuiverd en worden er andere producten
gebruiken, maar er wordt niet meer olie uit
van gemaakt, zoals benzine. Dit is een
de grond gehaald. Daardoor gaat de prijs
ingewikkeld proces. Er werken daarom veel
omhoog.
mensen in een olieraffinaderij.
Brandstoffen die zijn ontstaan uit resten van
planten en dieren die miljoenen jaren oud
les 2 Midden-Oosten
zijn, heten fossiele brandstoffen. Fossiele
Je hebt geleerd waar het Midden-Oosten ligt
brandstoffen kunnen opraken. Omdat de
en wat de belangrijkste plaatsen, wateren en
aardolie opraakt, wordt er ook steeds meer
gebieden zijn. In het Midden-Oosten zit veel
energie gewonnen uit water, wind en zon.
aardolie in de grond.
Dit zijn alternatieve energiebronnen.
Alternatieve energie heeft grote voordelen:
les 3 Aardolie, motor voor veel werk
het raakt nooit op en is erg milieuvriendelijk.
Aardolie is de belangrijkste energiebron. Uit
een energiebron kun je energie halen. Twee
les 4 Transport van aardolie
andere belangrijke energiebronnen zijn gas
Veel aardolie wordt met mammoettankers
en elektriciteit.
over zee vervoerd. De aardolie gaat vooral
Aardolie is ontstaan in zee. In die zee leefde
naar Noord-Amerika, Europa en Japan. Dit
plankton. Dit zijn heel kleine diertjes en
zijn de rijkste gebieden in de wereld. Daar is
plantjes die in het water zweven en door de
de meeste industrie en rijden de meeste
vissen worden gegeten. Als deze plantjes en
auto’s. Daar is dus veel olie nodig. Naar arme
diertjes doodgaan, zakken ze naar de
gebieden, zoals Afrika, gaat maar weinig olie.
zeebodem. Het dode plankton werd bedekt
Olie kan ook via pijpleidingen onder de grond
met dikke lagen zand en klei. Door de druk
worden vervoerd. Vervoer per pijpleiding is
van deze lagen zand en klei veranderde het
veilig, snel, goedkoop en milieuvriendelijk.
plankton in aardolie.
Het winnen van aardolie hoort bij de
mijnbouw. Mijnbouw is het uit de grond
Hier en daar groep 8 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
180
211725_kb8_samenvatting_.qxd 22-03-2006 16:39 Pagina 190
samenvatting
5 werken
Antwoorden
Vragen
1
Wat is plankton?
1
Heel kleine plantjes en diertjes in het
water.
2
Wat is mijnbouw?
2
Het uit de grond halen van delfstoffen.
3
Wat is petrochemische industrie?
3
Fabrieken (olieraffinaderijen) waar ruwe
aardolie wordt gezuiverd en verwerkt.
4
Wat is een fossiele brandstof?
4
Een brandstof die is ontstaan uit resten
van planten en dieren die miljoenen
jaren oud zijn.
5
Noem drie alternatieve energiebronnen.
5
Wind, zon, water.
6
Wat zijn de voordelen van alternatieve
6
Het is milieuvriendelijk en het raakt nooit
op.
energie?
7
Waarom gaat de prijs van olie omhoog?
7
Omdat de vraag steeds groter wordt en
er niet steeds meer uit de grond wordt
gehaald.
8
Waarom gaat er meer aardolie naar rijke
8
In rijke landen is meer industrie en daar
zijn meer auto’s. Daar is dus meer olie
landen dan naar arme landen?
nodig.
9
Wat zijn de voordelen van vervoer per
9
Snel, veilig, milieuvriendelijk en
goedkoop.
pijpleiding?
10 Hoe noem je een product dat klaar is
10 Een eindproduct.
voor gebruik?
Hier en daar groep 8 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
181
211725_kb8_samenvatting_.qxd 22-03-2006 16:39 Pagina 192
samenvatting
6 cultuur
les 1 Leven in de binnenstad
les 4 Regionale verschillen
Het oude centrum van een Arabische stad
Het is niet eenvoudig over een land een
heet een medina. Medina is Arabisch voor
beeld te geven dat voor heel het land geldt.
stad. De medina lijkt op een doolhof en is
Neem de bevolkingsdichtheid in Nederland.
gesloten voor gemotoriseerd verkeer. De
Dit is het gemiddelde aantal inwoners per
markt in de medina heet een soek.
vierkante kilometer. In Rotterdam wonen
In het stadsdeel De Baarsjes in Amsterdam
veel meer mensen op een vierkante kilometer
wonen veel allochtonen. Nu ze in Nederland
dan in Drenthe.
wonen, is hun hele leven veranderd: de
In Marokko zijn de verschillen tussen de
mensen spreken hier bijvoorbeeld een
regio’s nog veel groter dan in Nederland.
andere taal, ze leven meer binnen dan
Binnen het land komen verschillende klimaten
buiten en ze hebben andere leefgewoonten.
en landschappen voor.
Het is niet eenvoudig om in een cultuur te
leven die anders is dan ze gewend waren.
les 2 Afrika
Je hebt de belangrijkste landen, plaatsen,
wateren en gebieden in Afrika geleerd.
les 3 Beeldvorming
Zonder dat je het in de gaten hebt, vormen
zich in je hoofd beelden over verschillende
onderwerpen. Dit heet beeldvorming. Deze
beelden zijn niet altijd juist. Vaak komt dat
omdat je te weinig informatie hebt. Maar de
informatie zelf kan ook onjuist zijn. Het beeld
dat je ergens van hebt, kan veranderen. Dit
laatste gebeurt als je nieuwe informatie
krijgt. Het beeld dat je in je hoofd hebt,
bepaalt voor een groot deel je gedrag.
Hier en daar groep 8 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
182
211725_kb8_samenvatting_.qxd 22-03-2006 16:39 Pagina 194
samenvatting
6 cultuur
Antwoorden
Vragen
1
Wat is een medina?
1
Een medina is het oude centrum van een
Arabische stad.
2
Waarom is het leven van veel allochtonen
2
Omdat het niet eenvoudig is in een
cultuur te leven die anders is dan ze
in De Baarsjes veranderd?
gewend waren.
3
Wat is beeldvorming?
3
Beeldvorming is het beeld dat je over
verschillende onderwerpen in je hoofd
vormt.
4
Waarom zijn beelden niet altijd juist?
4
Omdat de informatie onvolledig of
onjuist kan zijn.
5
Hoe kan je beeld veranderen?
5
Door nieuwe informatie.
6
Waarop is het beeld in je hoofd van
6
Op je gedrag.
7
Bevolkingsdichtheid is het gemiddelde
invloed?
7
Wat is bevolkingsdichtheid?
aantal inwoners per vierkante kilometer.
8
Zijn de verschillen tussen de regio’s in
8
Groter.
Marokko groter of kleiner dan in
Nederland?
Hier en daar groep 8 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
183
211725_kb8_samenvatting_.qxd 22-03-2006 16:39 Pagina 196
samenvatting
7 natuur
les 1 De aarde beeft
seismogram. Hoe groter de pieken, des te
In China beeft de aarde regelmatig. Op het
heviger de beving. De kracht van een
dunbevolkte platteland zijn de gevolgen
aardbeving geef je aan op de schaal van
meestal niet zo ernstig. Maar als een stad
Richter. Deze schaal loopt van 1 tot en met 9.
wordt getroffen, zijn de gevolgen veel
Telkens als de aardbeving een stap op de
ernstiger. Veel Chinese steden zijn dichtbevolkt
schaal omhooggaat, betekent het dat de
en er staan veel hoge gebouwen.
beving tien keer zo sterk is als de vorige stap.
Ook in Nederland komen weleens aard-
Om de gevolgen van aardbevingen te
schokken voor. In 1992 veroorzaakte een
beperken, worden in gebieden waar veel
aardbeving langs de Peelrandbreuk vooral
aardbevingen voorkomen soms gebouwen
schade aan gebouwen in Roermond.
gebouwd die op schokbrekers staan of die
een beetje meebuigen tijdens een aardbeving.
les 2 Oost-Azië
Deze manier van bouwen is erg duur.
Je hebt geleerd waar de landen China, Japan,
Daardoor zijn de gevolgen van een
Taiwan en Zuid-Korea liggen en wat de
aardbeving in een arm land vaak erger dan
belangrijkste plaatsen, wateren en gebieden
in een rijk land.
zijn.
les 4 Overal aardbevingen
les 3 Steeds op dezelfde plaats
In Zuid-Nederland komen aardbevingen voor
De aardkorst bestaat uit platen. De plaats
langs kleine breuken in de platen. Meestal
waar twee platen van de aardkorst tegen
zijn dit zwakke bevingen. In het noorden van
elkaar liggen, heet een breuklijn. Langs deze
Nederland komen sinds 1986 ook lichte
breuklijnen komen aardbevingen voor.
aardbevingen voor, maar deze hebben niets
Aardbevingen kunnen ontstaan als twee
te maken met breuken in de aardkorst. Ze
platen langs elkaar schuiven, als ze over
worden veroorzaakt door gaswinning. De
elkaar heen schuiven of als ze uit elkaar
sterkste aardbeving door gaswinning vond
bewegen.
plaats in 2001 bij Alkmaar.
Het punt diep in de aarde waar de aardbeving
Ongeveer driekwart van de aardbevingen op
begint, heet de haard of het hypocentrum.
aarde doet zich voor langs de breuklijnen in
De plek aan het aardoppervlak die recht
de Grote Oceaan. Een tweede gordel loopt
boven het hypocentrum ligt, heet het
over Zuid-Europa en Azië naar Indonesië.
epicentrum. Hier zijn de trillingen het sterkst.
Aardbevingen kun je registreren met een
seismograaf. Dit is een gevoelig apparaat
dat de trillingen in de aarde waarneemt en
ze als een zigzaglijn op een rol papier tekent.
De grafiek van deze trillingen heet een
Hier en daar groep 8 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
184
211725_kb8_samenvatting_.qxd 22-03-2006 16:39 Pagina 198
samenvatting
7 natuur
Antwoorden
Vragen
1
Waarom zijn de gevolgen van een
1
Omdat veel Chinese steden dichtbevolkt
zijn en er veel hoge gebouwen staan.
aardbeving in een Chinese stad vaak
ernstig?
2
Wat is een breuklijn?
2
Een breuklijn is de plaats waar twee
platen van de aardkorst tegen elkaar
liggen.
3
Wat is de plaats in de aardkorst waar de
3
Het hypocentrum.
4
Het epicentrum.
5
Een gevoelig apparaat dat trillingen in de
aardbeving begint?
4
Hoe heet de plek aan het aardoppervlak
waar de trillingen van een aardbeving
het sterkst zijn?
5
Wat is een seismograaf?
aarde waarneemt en tekent.
6
Hoe heet de grafiek van een aardbeving?
6
Een seismogram.
7
Waarmee geef je de kracht van een
7
De schaal van Richter.
8
Je kunt gebouwen bouwen die op
aardbeving aan?
8
Wat kun je doen om de gevolgen van
schokbrekers staan of die een beetje
een aardbeving te beperken?
meebuigen tijdens een aardbeving.
9
Waardoor worden in het noorden van
9
Door gaswinning.
Nederland aardbevingen veroorzaakt?
Hier en daar groep 8 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
185
211725_kb8_samenvatting_.qxd 22-03-2006 16:39 Pagina 200
samenvatting
8 verkeer
les 1 Dwars door Siberië
andersom. Deze spoorlijn is een goed
De Transsiberische Spoorweg is de langste
alternatief voor het vervoer over de weg.
spoorlijn ter wereld. Hij loopt van Moskou
Vrachtwagens staan steeds vaker in de file
door de kale vlaktes van Siberië. Een deel van
en veroorzaken steeds meer luchtvervuiling.
de spoorlijn gaat door Mongolië naar Beijing
En het bestaande spoor is al erg vol met
in China. Een ander stuk gaat naar Vladivostok
passagierstreinen.
in het zuidoosten van Rusland.
Er is veel protest tegen de aanleg geweest.
De Betuweroute loopt tussen Rotterdam en
Veel mensen waren bang dat de treinen de
de Duitse grens bij Arnhem. Dwars door een
rust in de natuurgebieden zouden verstoren.
druk deel van Nederland. Deze spoorlijn is
Ook vonden ze de kosten voor de aanleg van
alleen bestemd voor het vervoer van goederen.
de spoorlijn veel te hoog.
Om de treinen snel te kunnen laten rijden,
les 2 Rusland en zijn buurlanden
zijn er veel tunnels, viaducten en bruggen
Je hebt de belangrijkste landen, steden,
aangelegd.
wateren, gebieden en gebergten in Rusland
Langs de lijn liggen geen stations maar
en zijn buurlanden geleerd.
transferia. Een transferium is een plaats waar
goederen uit het ene vervoermiddel in het
les 3 Belangrijke verbindingen
andere worden overgeladen. Daarbij is een
De Transsiberische Spoorlijn is een belangrijke
goede logistiek nodig. Logistiek is het zo
verbinding tussen het Europese en het
goed mogelijk regelen van het vervoer. Er
Aziatische deel van Rusland. Zo’n belangrijke
wordt dan gezorgd dat er zo weinig mogelijk
verbinding tussen steden of gebieden heet
tijd verloren gaat.
een hoofdtransportas.
De Transsiberische Spoorlijn is honderd jaar
les 4 Transportassen in Europa
geleden aangelegd om grondstoffen uit
Er lopen een aantal belangrijke transportassen
Siberië naar het Europese deel van Rusland
door West-Europa. Het transport kan bestaan
te brengen.
uit vervoer per schip, per vrachtauto of per
De aanleg van de spoorlijn was moeilijk
goederentrein. De belangrijkste transportas
omdat de grond in Siberië meestal bevroren
van Nederland loopt tussen Rotterdam en de
is. Door de aanleg ontstond wel veel
Duitse grens bij Arnhem. Hier lopen de drie
werkgelegenheid. Er kwamen nieuwe en
vormen van vervoer naast elkaar.
grotere steden langs de spoorlijn, er kwamen
Het vervoer per spoor neemt steeds verder
meer voorzieningen en de mensen konden
af. Terwijl het veilig, betrouwbaar en
gemakkelijker door het land reizen.
milieuvriendelijk is. Europese regeringen
De Betuweroute is aangelegd voor de door-
gaan daarom steeds meer samenwerken om
voer van goederen van de havens in
goederentreinen zo snel mogelijk door
Rotterdam naar het Europese achterland en
Europa te laten rijden.
Hier en daar groep 8 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
186
211725_kb8_samenvatting_.qxd 22-03-2006 16:39 Pagina 202
samenvatting
8 verkeer
Vragen
1
Antwoorden
Naar welke twee steden rijdt de
1
Transsiberië Expres vanuit Moskou?
2
Wat wordt er over de Betuweroute
Vanuit Moskou naar Beijing en naar
Vladivostok.
2
Goederen.
3
Een belangrijke verbinding tussen steden
vervoerd?
3
Wat is een hoofdtransportas?
en gebieden.
4
Waarom werd de Transsiberische
4
Spoorweg aangelegd?
5
Om grondstoffen uit Siberië naar het
Europese deel van Rusland te brengen.
Wat waren de gevolgen voor de mensen
5
in Siberië?
Werkgelegenheid, nieuwe en grotere
steden, meer voorzieningen en de
mensen konden gemakkelijker door het
land reizen.
6
Wat was de belangrijkste reden om de
6
Betuweroute aan te leggen?
De doorvoer van goederen van
Rotterdam naar het Europese achterland
en andersom.
7
Waarom werd een aparte spoorlijn voor
7
goederen aangelegd?
Het bestaande spoor zit al erg vol met
passagierstreinen. Het goederenvervoer
over de weg heeft veel last van files en
levert veel luchtvervuiling op.
8
Om welke reden waren veel mensen
8
tegen de aanleg?
Ze waren bang dat het lawaai van de
treinen de rust in de natuurgebieden zou
verstoren en ze vonden de aanleg van de
spoorlijn te duur.
9
Noem drie voordelen van het vervoer per
9
Veilig, betrouwbaar en milieuvriendelijk.
spoor.
Hier en daar groep 8 samenvatting © Malmberg, ’s-Hertogenbosch
187