Jullie hebben niet gezien wat ik gezien heb

“Jullie hebben niet gezien wat ik gezien heb” Chronisch trauma bij kinderen Zoe is een meisje dat opgroeit in een gezin waar meer stress is dan een kind kan verwerken. Haar vader drinkt en slaat haar moeder. Zoe zorgt voor haar broertje en zichzelf. Ze is bang voor al het geweld. Op een avond valt een arrestatieteam binnen en neemt haar vader mee – alweer met veel geweld. Zoe en haar broertje worden uit huis gehaald en van elkaar gescheiden. Bij een pleegmoeder komt Zoe tot rust, maar niet voor lang. Haar nieuwe omgeving begrijpt haar niet en ze legt uit: “Dan komt alles terug. Every word, every hurt. Jullie hebben mijn pad niet bewandeld, jullie hebben niet gezien wat ik gezien heb.” ‘ReMoved’, het verhaal van Zoe, is beschikbaar op www.removedfilm.com, of op YouTube. Kinderen die trauma’s oplopen, hebben daar vaak hun hele leven last van. Deze kinderen komen uit gezinssituaties waarin zij mishandeld werden, getuige waren van geweld, te maken hadden met emotionele verwaarlozing en seksueel misbruik. De volwassenen die juist voor bescherming en veiligheid hadden moeten zorgen, zijn vaak de personen die de traumatisering veroorzaken. Kinderen die zich onveilig voelen bij hun opvoeders (‘hechtingsproblematiek’) ontwikkelen vaak een ingewikkelde combinatie van angst-­ en leerproblemen, moeilijkheden bij het aanknopen van relaties en een laag gevoel voor eigenwaarde. De voortdurende stress leidt tot een psychische stoornis, chronisch trauma. Vaak is hun perspectief opgroeien in een pleeggezin of een gezinshuis. Chronische stress Kinderen die chronisch getraumatiseerd zijn, ontwikkelen zich anders. Door de vele stressreacties die het kind meemaakt, groeien de hersenen niet goed, waardoor het kind achterblijft in zijn ontwikkeling. Dat is te zien aan hoe het kind functioneert. Zijn emoties, zijn denkvermogen, zijn gedrag en vooral de omgang met anderen: het is allemaal verstoord. Getraumatiseerde kinderen ontwikkelen niet het vermogen om met stress en overweldigende emoties om te gaan. Op latere leeftijd kan chronische traumatisering opnieuw psychische stoornissen en andere gezondheidsproblemen tot gevolg hebben. Het belang van een juiste diagnose Onvoldoende kennis – en onbegrip, zoals bij Zoe – van chronisch trauma en de symptomen leidt tot onjuiste diagnoses. Als de traumavoorgeschiedenis onbekend is, worden klachten bij deze kinderen niet makkelijk herkend. Behandelaars verwarren klachten als antisociaal, opstandig, teruggetrokken of somber gedrag al gauw met een ontwikkelingsstoornis (zoals ADHD). Een getraumatiseerd kind wil het probleem meestal niet bespreken en vermijdt de confrontatie met de oorzaak van zijn probleem (‘vermijdingsgedrag’). Daardoor is het vaak moeilijk voor de behandelaar om te ontdekken waar de stoornis echt vandaan komt. Het gevolg van verkeerde diagnose is, dat er geen aandacht voor het trauma is. Dat is een groot probleem, want zonder traumabehandeling leert een kind leert niet te leven met zijn stoornis. Zijn uitdagende en moeilijk begrijpbare gedrag brengt hem telkens weer in de problemen. Zonder een juiste diagnose zullen behandeltrajecten niet leiden tot het gewenste effect. Plaatsingen in pleeggezinnen en gezinshuizen worden hierdoor vroegtijdig verbroken. Intussen gaat de chronische traumatisering door. Gevoel en begrip Om de negatieve gevolgen van chronisch trauma te kunnen beperken, is een veilige, stabiele omgeving nodig met mensen die goed begrijpen wat een chronisch trauma is en hoe je daarop kunt inspelen (‘traumasensitief’). Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen, dat minimaal één stabiele relatie met een opvoeder de schade van chronische traumatische stress kan verkleinen en de ontwikkelingskansen kan vergroten. De zorg voor getraumatiseerde kinderen begint dus met een sensitieve benadering en vooral met begrip – Zoe zei: “Jullie hebben mijn pad niet bewandeld, jullie hebben niet gezien wat ik gezien heb.” Heel belangrijk is daarom om goed te kijken naar signalen van traumatisering en problematische gehechtheid. Deze kinderen zijn gebaat bij een veilige, verzorgende en stabiele plek, met opvoeders die aandacht hebben voor het trauma en die kunnen omgaan met het probleemgedrag van het kind. Hoe eerder een chronisch getraumatiseerd kind een traumabehandeling krijgt, hoe sneller hij leert om te gaan met zijn stoornis.