Natuurmanagement Biotoop- Heide

Natuurmanagement
Biotoop- Heide
Begin 19de eeuw
Grootste uitbreiding heidelandschap
(woeste grond)
De mens vecht om er te overleven.
geen bomen
constant
bezig
schapen
Armoedige
kledij
Struikhei
hond
Begin 21ste eeuw : natuurbeheer om de heide te laten overleven
Natuurgebieden en habitat meestal klein en versnipperd
Vergroten en verbinden is dus nodig !!
Concentratie van mest en voedingsstoffen
Natuurstreefbeelden
• Wat is een natuurstreefbeeld? Geef de
definitie?
• Geef een voorbeeld van een natuurstreefbeeld?
Habitattypes – Natura 2000 =
natuurstreefbeelden
• 3110 - Mineraal arme oligotrofe wateren van de Atlantische
zandvlakten
• 3130 - Oligotrofe tot mesotrofe stilstaande wateren met
vegetatie behorend tot Littolletalia uniflorae en/ of IsoëtoNanojuncetea
• 7120 - Aangetast hoogveen waar natuurlijke regeneratie nog
mogelijk is 7140 - Overgangs- en trilveen
• 7150 - Slenken en veengronden met vegetatie behorend tot het
Rhynchosporion
• 4010 - Noord-Atlantische vochtige heide met Erica tetralix
• 2330 - Open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten
op landduinen
• 4030 - Droge Europese Heide
• 2310 - Psammofiele heide met Calluna en Genista
• 5120 - Juniperus communis-formaties in heide of kalkgrasland
Moerashertshooi
• 5 gele kroonbladen
• Tegenoverstaande
bladeren
• Grijsviltig behaard
• Rode gesteelde
klieren op
kelkbladen
Pijpenstrootje
Vormen van dichte pollen.
stengel met maar 1 knoop die helemaal
aan de basis zit. Dus het lijkt een
stengel zonder knopen.
Op de overgang van de bladschede naar
de bladschijf een dichte kraag van
haartjes
paarse meeldraden
Pitrus
Veldrus
Biezeknoppen
Stijve glanzend groene stengel. Lang schutblad in verlengde van
stengel alsof de stengel doorloopt. Bloeiwijze lijkt zo uit de stegel
te komen. Stengel is volledig gevuld met merg (geen ladder).
Bochtige smele
Bochtjes in de stengel
en bloemstelen
Priemvormige bladeren
Veenmos
• Zijtakken in bundeltjes van 2-8
• Aan de top komen takjes samen = een soort dicht kopje van takjes
• Is als een spons
Vochtige en natte heide
• 4010 - Noord-Atlantische vochtige heide met
Erica tetralix
• 7120 - Aangetast hoogveen waar natuurlijke
regeneratie nog mogelijk is 7140 Overgangs- en trilveen
• 7150 - Slenken en veengronden met
vegetatie behorend tot het Rhynchosporion
Gewonde
dopheide
•De typische soort van
de vochtige heide
•Optimaal standplaats is
nat met geringe
schommelingen
•Vermesting en
verzuring 
Pijpenstoortje wordt
dominant
Beenbreek
• kwelplaatsen met permanente
grondwatervoorziening en goede
doorluchting
• Op veen of zure zandgronden
• Geringe schommelingen van het
grondwater
• Vooral in grote gebieden nog
met goede waterhuishouding
• max stifstofdepositie tussen 7 en
14 kg/ha/jaar
Klokjesgentiaan
• In vochtig heischraal grasland of in
Natte heide !
• Verzuring  nadelig voor de
kieming, bekalken kan nodig zijn
• Plaggen en maaien kan de soort
ten goede komen
• Bijna alle groeiplaatsen buiten de
Kempen zijn verdwenen
Veenbies
•Soort van intacte natte
heide
•Erg natte standplaatsen
•Watertafel in zomer slecht
enkele decimeter onder
maaiveld
•Vooral nog in grote
heidegebieden
Rompgemeenschap met Pijpenstrootje
Door uitdroging, voedselaanrijking, brand of stopzetten van beheer
Nu algemeen in heidegebieden
Vaak uiterst soortenarm
Bont dikkopje:
Overgang van bomen naar grasland en heide
•Vaak in de buurt van kleine open waters
•Waardplant zijn grassen zoals Pijpenstrootje
•Op geringe afstand van de bosrand of in het bos
•Op vegetaties die al meerdere jaren niet gemaaid
worden
Moeraswolfsklauw
•Een pionierssoort
•Typisch op plagplekken of
langs paden
•Naakte vaste voedselarme
vochtige bodem nodig
•Kruidlaag is meestal ijl
Kleine zonnedauw
Typische plant van vochtige plagplekken op de heide
Witte snavelbies
•Staat meestal op lagere
nattere delen dan Bruine
snavelbies
•Grondwater best nooit dieper
dan 20 cm
•Vaak venige standplaatsen
Bruine snavelbies en een slenk vol met Bruine
snavelbies
In slenken meestal langer pionierskarakter door
schommelende waterstand
Gewoon veenmos
Hoogveen-veenmos
Lavendelheide, een soort van het hoogveenachtige heide
Eenaarig wollegras, ook een soort van hoogveenachige
heide
Vennen
• 3110 - Mineraal arme oligotrofe wateren van
de Atlantische zandvlakten
• 3130 - Oligotrofe tot mesotrofe stilstaande
wateren met vegetatie behorend tot
Littolletalia uniflorae en/ of IsoëtoNanojuncetea
Oeverkruid
•Smalle bladeren
•Kale bodem
•Kleine planten
Waterlobelia
•Zeer zeldzaam in
Vlaanderen
•Zuur voedselarm water
•Bodem zonder sliblaag
Vlottende bies
•zwak gebufferd water
•een beetje organisch materiaal kan
Knolrus, kan ook in het water groeien. Dominant  meer ammonium, lagere
pH vaak samen met veel veenmossen
Gevlekte witsnuitlibel
•met uitsterven bedreigd,
•alle witsnuitlibellen vinden
we in oligotroof tot mesotroof
water
•Vaak plassen met
veenmostapijten
•Best bos in de omgeving
•De Noordse witsnuitlibel en
de venwitsnuitlibel zijn de
meest typische soorten voor
zuur voedelarm venwater.
Venwitsnuitlibel
Noordse witsnuitlibel
De Gerande oeverspin, jaagt in lage vegetatie
maar ook op en in het water
Carabus clathratus
•Oevers van voedselarme
vennen
•Kan onder water jagen
naar slakken,
bloedzuigers en
insectenlarven
•Zou tot 15 min
onderwater kunnen blijven
•Heeft open
oevervegetatie nodig.
Droge heide
• 2330 - Open grasland met Corynephorus- en
Agrostis-soorten op landduinen
• 4030 - Droge Europese Heide
• 2310 - Psammofiele heide met Calluna en
Genista
Bastaardzandloopkever, net als de Groene zandloopkever een
keversoort van open, zandig terrein
Witbaardzandbij
•een van de vele zandbijen
•Sommige soorten graven
horizontale gangen andere
verticale
Buntgras en Ruig haarmos, aangepast aan zeer droge omstandigheden
Kraakloof, een korstmos. Kostmossen vind je op zand maar ook tussen
oude stuikheide. Korstmossen op zand zijn zeer gevoelig voor betreding
Zandblauwtje komt ook voor in soortenrijke struisgraslanden. Samen met
mannetjesereprijs, gewone veldbies, brem en schapenzuring
Droge heide
• 2330 - Open grasland met Corynephorus- en
Agrostis-soorten op landduinen
• 4030 - Droge Europese Heide
• 2310 - Psammofiele heide met Calluna en
Genista
dynamische cyclus in de heide
gras
Pijpenstrootje
Heidehaantje
struweel,
bos
Struikhei
• Symbiosesystemen met schimmels
in de wortels
• Struikheidestruiken leven slechts
enkele tientallen jaren
• Veel korstmossen in oude heide
Bochtige smele
• Samen met Pijpenstrootje de
vergrasser van de heide
• Staat op droge bodem
• Een beetje vocht en je hebt
Pijpenstrootje
Kruipbrem, kensoort van de droge heide. Er zijn 3 Genista soorten in
Vlaanderen, Kruip-, Stekel- en Verfbrem. Alle drie komen zij het meest voor op
heideterreinen met wat leem of wat meer humus in de bodem. Verfbrem vinden
we niet meer op de heide
Europese habitatrichtlijn,
2 soorten droge heide:
Psammofiele heide:
•psammos = grieks voor zand
•(zeer voedselarm droog en zuur,
jonge bodem, geen bodemprofiel)
•code = 2310
•Samen in mozaïek met landduinen
met buntgras en struisgrassoorten
Droge Europese heide:
•bodem met profiel (podzolbodems)
•Indien iets voedselrijk, wat meer leem
in de bodem  overgang naar
heischraalgrasland
Stekelbrem
Rode dopheide
• Een Atlantische soort
• Droog tot vochtige bodem (droger
dan Gewone dopheide)
Welke beheermaatregelen ken je?
Case 1
• Hoe zou je het natuurbeeld dat je hier ziet
omschrijven?
• Is het natuurbeeld dat je hier ziet een
natuurstreefbeeld voor heidebeheer?
• Zo ja, welk beheer ga je voeren om het te
bewaren?
• Zo nee, welk natuurbeheer ga je voeren om
het natuurbeeld te wijzigen?
Plaggen
Verstoring
Afvoer
nutriënten
Afvoer
mineralen
Frequentie
Zorgen voor
structuur
Zorgen voor
pionier
Chopperen
Maaien
Branden
Stootbegrazing
Heidebeheer case 2
• Welke natuurstreefbeelden herken je op deze
foto?
• Welk beheer ga je voeren om deze
streefbeelden te bewaren?
Heidebeheer case 3
• Welk natuurbeeld zie je op deze foto?
• Is dit een natuurstreefbeeld voor
heidebeheer?
• Zo ja, welk beheer ga je voeren om dit
natuurbeeld te behouden?
• Zo nee, welk beheer ga je voeren om een
ander natuurbeeld te ontwikkelen?
Bedreigingen voor de heide, case
• Welk natuurstreefbeeld zie je op de foto
hierboven?
• Welk Europees beschermd habitattype is dit?
• Zoek de LSVI-tabel op van dit type?
• Wat zijn de gevolgen van verzuring en
vermesting volgens deze LSVI-tabel?
Beheerkosten case
• een heidegebied van 20 ha
• de basisbeheermaatregel op heel de
oppervlakte is begrazing
• er wordt ook 2 ha boomopslag verwijderd
• er wordt in totaal 1 ha geplagd
• er wordt 1ha gemaaid
Beheerkosten case
Ingreep
20 ha begrazen
2 ha boomopslag verwijderen
1 ha plaggen
1 ha maaien
totaal
Kost