Geschiedenis van het Zuiderpark

Geschiedenis van het Zuiderpark
Door de eeuwen heen is het aanzien van dit gebied flink
veranderd. Van bos naar heide naar woonwijk naar park.
3000 jaar geleden, in de late Bronstijd en vroege IJzertijd
was er op deze plek al een nederzetting. Tijdens
opgravingen op de voormalige Nuon-locatie aan de Oude
Beekbergerweg heeft men namelijk paalresten gevonden
van drie boerderijen met bijgebouwen.
Zo’n 500 jaar geleden was deze nederzetting uitgebreid met
nog meer boerderijen en een watermolen. Naast het dorp
Apeldoorn lagen her en der nederzettingen (buurtschappen)
zoals Orden, Ugchelen, het Loo, Veldhuizen. Zo ook
Wormen, het buurtschap dat nu Stadsdeel Zuid-Midden
heet.
In het noorden van dit buurtschap lag de hogere
Wormensche enk en in het zuiden het nattere Wormensche
veld. Een enk is een akkerland waar alle bewoners samen
groenten en graan voor zichzelf en hun dieren verbouwden.
Elk jaar werd het land bemest met schapenmest. De
schapen werden ’s nachts op stal gehouden om ze te
beschermen tegen wilde dieren (potstal). Men had ontdekt
dat wanneer mest een jaar lang in de stal vertrapt werd door
schapen en er plaggen heide doorheen werden gemengd
dat hele goede mest opleverde. Elk jaar werd het land zo
een paar millimeter hoger. Zo werd in enkele eeuwen de
Wormensche Enk 1,5 meter hoger en is daarmee de dikste
enk van Apeldoorn. Het Wormensche veld is een natter
lager gelegen gebied. Hier graasden in de zomer de dieren.
Het aantal inwoners steeg geleidelijk en dus ook de
behoefte aan akkerland, voedsel en stookhout. Hierdoor
werden er meer schapen gehouden en meer bos gekapt. Zo
verdween er veel bos in en rond Apeldoorn en kwam er
heide in de plaats. Het buurtschap Wormen bestond tot
1850 uit heide en enk met hier en daar boerderijen en
watermolens. Waar nu het Zuiderpark ligt, lagen de natte
heidevelden.
de
In de 19 eeuw gaan de veranderingen snel. Het
Apeldoorns kanaal wordt gegraven en er wordt een
spoorweg aangelegd. Er vestigen zich veel bedrijven in de
buurt van het kanaal en het buurtschap Wormen (nu
bedrijventerrein Kayersmolen). Zo ontstond de woonbuurt
Brummelhof. Met de komst van steeds meer bedrijvigheid
startte woningbouwvereniging De Goede Woning met de
bouw van betaalbare arbeiderswoningen. Als eerste werd
de Vogelbuurt gebouwd.
Nog voor de oorlog werd de eerste hoogspanningsleiding
geplaatst (1). Ook na de oorlog blijft men huizen bouwen.
Alle heide verdwijnt, de boerderijen ook.
In 1952 ontstaat het plan om in de wijk Wormen een wijk-,
kijk-, speel- en sportpark aan te leggen als een werkvoorzieningsproject. De grond uit de vijver diende als
ophoogzand voor het industrieterrein. Er werd een mooi
ontwerp voor het park getekend en alvast een strook in de
wijk groen gemaakt. In 1960 wordt het ontwerp helemaal
aangepast met een nieuwe bouwtekening met een rosarium
(2), breihoek, vogelvoederplaats(3), bergvijver (4) en speelplaatsen (5). In dat jaar wordt ook de Kayersbeek evenwijdig
aan de Zwaanspreng gelegd (6) in plaats van vanaf de
Oude Beekbergerweg naar de Kayersmolen (ter hoogte van
het Shellstation aan de Marchantstraat (7).
In 1961 volgt een pleidooi van de Directeur van de Dienst
der Landelijke Eigendommen om toch echt te starten met de
aanleg van het park omdat de 23.000 bewoners uit de buurt
geen stadsgroen en speelplaatsen hebben! In 1962 wordt
voor het eerst gesproken van een ‘Zuiderpark’ en in 1963
wordt het noordelijke deel van het park aangelegd en
worden de eerste bomen gepland.
In 1964 wordt er een ontwerp gemaakt voor een kinderspeelvijver door de Koninklijke Nederlandsche Heide
Maatschappij (Heidemij), die 2000 m2 groot en 15 cm diep
zou moeten worden met er omheen zitbanken en
picknickplaatsen. Het plan wordt later aangepast en
uiteindelijk is de vijver in de zomer van 1969 klaar en gevuld
met leidingwater en chloor. Deze speelvijver is er nu niet
meer.
Met het Masterplan Zuid wordt het park vanaf 1997
hernieuwd. Er komt een skatebaan (8) en een voetbalveld
(9). Op de plaats van de Kayersheerdt wordt dok Zuid
gebouwd, het grootste kulturhus van Gelderland (10).
En er zijn nog meer plannen. Bij dok Zuid wil men extra
speelelementen voor kinderen plaatsen met bankjes en een
vijver met fontein. De gemeente wil ook de Kaijersbeek weer
voor een deel door het Zuiderpark laten lopen. En men wil
de hoogspanningsleidingen onder de grond brengen.
Zo zie je dat door de eeuwen heen een gebied steeds
verandert.