Roadmap sociale innovatie en menselijk kapitaal

Roadmap ‘Versterken menselijk kapitaal en sociale innovatie’
Een gezamenlijk initiatief van NWO, TNO en Syntens
Pagina 2 van 14
Roadmap ‘versterken menselijk kapitaal en sociale innovatie’
INHOUDSOPGAVE
1
Synergie technologische en sociale innovatie: meer waardecreatie ........................................................... 4
2
Drie valorisatiebarrières ................................................................................................................................ 5
3
Vier niveaus van innovatie in de roadmap ................................................................................................... 5
4
Knowledge push, demand pull ...................................................................................................................... 7
5
Ambitie samenwerking.................................................................................................................................. 7
6
Verdere invulling aan roadmap in 2012 ........................................................................................................ 8
7
Indicatie financiële middelen ........................................................................................................................ 9
Pagina 3 van 14
Roadmap ‘versterken menselijk kapitaal en sociale innovatie’
Voorwoord
Innovatie organiseren lijkt een tegenspraak. Innovatie berust toch op creativiteit, op DE briljante ingeving? Dat
is toch niet van hogerhand te organiseren? Toch is dit wat het Kabinet beoogt met het topsectorenbeleid in
een ‘eigentijdse industriepolitiek’. De ‘Gouden Driehoek’ van overheid, kennisinstellingen en bedrijven zetten
hun handtekening onder gezamenlijke innovatiecontracten. Hierbij is ook nieuw dat alle topsectoren een
‘Human Capital Agenda’ opstellen vanuit de gedachte dat innovatie mensenwerk is. Innovatie vraagt om
vakkennis op topniveau en werknemers die open staan voor vernieuwing. In de 1600 pagina’s tellende
innovatiecontracten, wordt een groot beroep gedaan op onderzoek en onderwijs om dit te realiseren. Zo
zouden meer bèta’s en vakmensen opgeleid moeten worden en zouden opleidingen beter moeten aansluiten
op wat innovatieve bedrijven nodig hebben. Ook de bedrijven zelf beloven hierin te investeren. Bovenal is het
nieuw dat zo duidelijk innovatiekracht als output van het bedrijfsleven wordt benoemd.
Natuurlijk weten we dat met louter goed opgeleide vakkrachten een bedrijf niet klaar is. Om innovatief te zijn,
moeten die vakkrachten de ruimte krijgen. Zij zijn namelijk niet alleen de handen en hoofden, maar ook de
oren en ogen van het innovatieve bedrijf. Zij hebben zicht op waar dingen verbeterd kunnen worden en hoe
dat te realiseren. Menselijk kapitaal is daarmee meer dan een scholingsvraagstuk. De vraag die binnen de
topsectoren tevens aan de orde is, luidt namelijk: hoe ontsluiten of organiseren bedrijven die krachtige
innovatiebron? Welke kennis is daarvoor nodig?
Onderzoek toont aan dat organisatiestructuur en -cultuur, leiderschap, samenwerken in clusters van bedrijven
en de netwerken waarin medewerkers opereren bepalend zijn voor de innovatiekracht van een bedrijf. In elke
topsector zijn er bedrijven die dit in de vingers hebben en internationaal uiterst concurrerend zijn.
Innovatiekracht is niet te koop; je bent er niet met de ‘inkoop’ van goed opgeleide medewerkers.
Innovatiekracht moet je organiseren. Dat heet ‘sociale innovatie’. Sociale innovatie is door het Kabinet als
dwarsdoorsnijdend thema voor de topsectoren benoemd en vormt voor het Nederlandse bedrijfsleven een
uitgelezen kans een voorsprong op de rest van de wereld te nemen. NWO, TNO en Syntens slaan op basis van
bijgaande roadmap in de ‘Gouden Driehoek’ (samen met bedrijfsleven en overheid) de handen ineen om deze
innovatiekracht mede te organiseren. Het uiteindelijk doel is om investeringen in menselijk kapitaal en sociale
innovatie aantoonbaar te laten renderen.
Klaas ten Have (TNO)
Caroline Rijnbeek (Syntens)
Edwin Hubers (NWO)
Pagina 4 van 14
Roadmap ‘versterken menselijk kapitaal en sociale innovatie’
1
Synergie technologische en sociale innovatie: meer waardecreatie
Innoveren is een proces waarin mensen nieuwe combinaties maken (‘neue Kombinationen’, Schumpeter, 1934)
van aanwezige kennis en technieken. Dit leidt dan tot nieuwe kennis, technieken en toepassingen, soms in
nieuwe markten. Financier, manager, uitvinder, uitvoerder, collega’s, marketeer tot en met eindgebruikers zijn
er allen bij betrokken. Het succes van de ontwikkeling van ideeën tot op in de markt gerealiseerde innovaties
wordt in hoge mate bepaald door de samenwerking tussen deze partijen (Vaas & Oeij, 2011). Innovatieve
organisaties geven daarom structurele ruimte voor dergelijke samenwerking, ook over organisatiegrenzen
heen. Vernieuwing van de arbeidsorganisatie in deze zin (‘sociale innovatie’) maakt dat technologische
innovaties gaan werken. Met deze invalshoek betekent sociale innovatie het werk zo te organiseren dat
mensen vanuit hun passie en talenten een zo groot mogelijke en zinvolle bijdrage kunnen leveren aan de
prestaties van de onderneming en zijn omgeving. Sociale innovatie gaat dus hand in hand met investeren in
menselijk kapitaal, op te vatten als ‘de kennis, vaardigheden, praktijkervaring, competenties en eigenschappen
belichaamd in het individu, die de creatie van persoonlijke, sociale en economische welvaart ondersteunen’
(OECD 2007). Dit geldt in het bijzonder – zo heeft onderzoek meermalen laten zien – voor arbeidsorganisaties
in industrie en dienstverlening: de organisatiestructuur/cultuur, leiderschap en de netwerken waarin zij
opereren zijn bepalend voor de effectiviteit van het samenbrengen van de individuele innovatiekracht en voor
de prestaties van die organisatie. Op deze wijze creëren bedrijven niet alleen toegevoegde economische
waarde, maar tevens ook maatschappelijke waarde (‘creating shared value’ volgens Michael Porter).
Opvallend is dat in de uitwerking van de innovatiecontracten en de Human Capital Agenda’s van de 9
topsectoren op vele plaatsen aan dergelijke concepten wordt gerefereerd, zonder deze expliciet als doel voor
kennisinvestering te benoemen. Voorbeelden hiervan zijn keteninnovatie en het verbeteren van de efficiency
en toegevoegde waarde van de hele keten, betere samenwerking en sturingsmechanismen, systeemintegratie,
open innovatie, een aantrekkelijke werkgever en sector willen zijn met plezierig en uitdagend werk,
ondernemerschap etc. Soms worden ook hele concrete voorbeelden van technische innovaties genoemd
(bijvoorbeeld de ontwikkeling van een app voor de smartphone om de producent rechtstreeks met de
consument te laten communiceren). Ongenoemd blijft daarbij dat een dergelijke directe lijn tussen producent
en consument in de ontwikkeling van een dienst (i.c. app.) een sociale innovatie is, die voor onvermoede
barrières of juist mogelijkheden kan zorgen. Ook kan gedacht worden aan het omgaan met onzekere risico’s
die ontstaan uit nieuwe technische innovaties (b.v. nanotechnologie). Nieuwe risk governance benaderingen
moeten hierop inspelen. Sociale innovatie wordt bovendien in algemene termen aangeduid zonder aan te
geven hoe nieuwe organisatievormen of governance worden verondersteld te leiden tot versnelling van
kennisontwikkeling en -toepassing en versterking van productiviteit.
De Human Capital Agenda’s van de topsectoren richten zich onder andere op innovaties in de samenwerking
tussen onderwijs en bedrijfsleven, in het onderwijs zelf (meer aandacht voor bètavakken) en een leven lang
leren. De nadruk lijkt daarbij te liggen op kwalitatieve en kwantitatieve versterking van de instroom, waarbij
innovaties in het ‘lerend werken’ en werk waarvan men kan leren weinig aandacht krijgen (talent ’maken’ in
plaats van’ kopen’). Er wordt weinig ingespeeld op de demografische en maatschappelijke ontwikkelingen
(zoals minder jongeren, meer hoogopgeleide vrouwen dan mannen, langer doorwerken, duurzame
inzetbaarheid, migratie) en op innovaties in arbeidsverhoudingen/relaties.
Pagina 5 van 14
Roadmap ‘versterken menselijk kapitaal en sociale innovatie’
We kunnen concluderen dat het hier niet alleen gaat om kennisimplementatie en valorisatie, maar ook dat er
nog veel kennis- en instrumentontwikkeling nodig is om innovaties en investeringen in menselijk kapitaal en
sociale innovatie te integreren in specifieke innovatieprogramma’s (technologische innovatie): ‘bèta-gamma
integratie’. Dan pas krijgt het brede begrip ‘sociale innovatie’ concrete inhoud. Zo kunnen dan bijvoorbeeld op
het terrein van de ‘Human Capital Agenda’ geheel nieuwe verhoudingen tussen overheid, school en
bedrijfsleven aan de horizon verschijnen.
De roadmap ‘menselijk kapitaal en sociale innovatie’ beoogt het verbindingsstuk te zijn tussen enerzijds de
Innovatiecontracten en TKI’s en anderzijds de HCA’s. Sociale innovatie is daarbij het breekijzer om te komen tot
een daadwerkelijke en substantiële versterking van de innovatiekracht van het Nederlandse bedrijfsleven en
valorisatie van kennis.
2
Drie valorisatiebarrières
Succesvol innoveren vergt het leggen van (nieuwe) verbindingen tussen de diverse actoren in het gehele
innovatieveld. Het beleid is daar nadrukkelijk op gericht via het inrichten van zogenaamde ‘gouden
driehoeken’. Geconstateerd kan worden dat de nadruk daarbij ligt op de verbindingen in de driehoek
fundamentele kennis, toegepaste kennis en toepassing binnen het technische domein. In sommige
Innovatiecontracten ontbreekt echter desondanks een duidelijke rol van de toepassingspraktijk. Dit is de eerste
barrière: die tussen kennisontwikkeling en daadwerkelijke (en succesvolle) toepassing.
Het daadwerkelijk innoveren vergt bovendien sociale veranderingen (structuren, processen, systemen). En ook
andersom: bepaalde sociale veranderingen lokken bepaalde technologische innovaties uit en blokkeren
andere. Dit is een tweede barrière: die tussen technologische en sociale innovatie. Deze barrière speelt zowel
binnen organisaties, als tussen organisaties, in netwerken en ketens van organisaties, regio’s en binnen een
land. Geconstateerd kan worden dat deze barrière slechts beperkt wordt gethematiseerd binnen het
topsectorenbeleid en binnen de Innovatiecontracten.
Een derde barrière is dat een land niet innovatief kan zijn als mensen (in de rol van consument, burger,
producent, vernieuwer, gebruiker) niet actief kunnen en willen omgaan met verandering en verbetering. Dit
geldt in het bijzonder voor de werkende mens, als werknemer en werkgever, als ondernemer en als
medewerker. Ondernemerschap op alle niveaus en door iedereen blijft dé motor van innovatie.
3
Vier niveaus van innovatie in de roadmap
Voor de invulling van de roadmap ‘menselijk kapitaal en sociale innovatie’ stellen we daarom voor dicht te
blijven bij (een selectie van) de benoemde innovatieprogramma’s om zo ook vraagsturing van deze
programma’s richting de Human Capital Agenda’s beter gestalte te kunnen geven. De essentie is steeds sociale
innovatie en versterken van menselijk kapitaal als twee zijden van dezelfde medaille (innovatiekracht) op te
vatten. Wij willen hier 4 niveaus onderscheiden en benoemen per niveau al enkele onderwerpen die voor
nadere uitwerking in aanmerking kunnen komen (zie figuur 1):
1. Individueel niveau: uitdagend werk, professionele autonomie, stimulerend leiderschap, dialoog in de
arbeidsrelatie, vitaliteit, nieuwe onderwijsmethoden, belangstelling bèta/techniek, ondernemerschap,
of heel praktisch: serious gaming in leren&werken.
2. De innovatieve onderneming: organisatorische innovatie, leercultuur, ruimte voor experimenten,
participatief en open innovatiemanagement, externe oriëntatie, open voor samenwerken en willen cocreëren met partners, aantrekkelijk werkgeverschap, duurzaam P&O-beleid.
Pagina 6 van 14
Roadmap ‘versterken menselijk kapitaal en sociale innovatie’
3.
4.
Innovatieve ketens/netwerken: parallel aan productie- en innovatienetwerken ook leerwerknetwerken op mbo, hbo en wo+ niveau (‘Innovatief Vakmanschap’, ‘Centers of Expertise’,
‘Centers of Excellence’), relatie onderwijs-arbeidsmarkt, regionale ontwikkelingscentra rondom grote
bedrijven, kennisinstellingen en onderwijs, complexe informatiesystemen.
Innovatieve maatschappelijke arrangementen: systeeminnovaties die leiden tot efficiency op
systeemniveau, cost-gain sharing modelling die leidt tot alternatieve business modellen,
leerwerkspaarregelingen en vernieuwing van arbeidsverhoudingen, innovatieve regelgeving, die
aansluit bij keuzekracht en keuzezwakte van burgers, risk governance die de introductie van nieuwe
technologieën en hieraan gerelateerde onzekerheden op een transparante manier mogelijk maakt.
De vier kennisniveaus en mogelijke kennisvragen zullen in gezamenlijke werkconferenties van
programmaleiders van NWO, TNO en Syntens en vervolgens met vertegenwoordigers van topsectoren.
Bewijsvoering dat innovaties op verschillende niveaus daadwerkelijk bijdragen aan welvaartsverbetering, wordt
in het voorgestelde programma gevonden in monitoring, regio- en clusterstudies en specifieke experimenten
(’proeftuinen’) en living labs. In een Kennisbank (continuering van de NCSI-kennisbank) worden studies,
rapporten, onderzoeksresultaten en best practices ondergebracht en voor iedereen beschikbaar gesteld.
Vraagsturing en kennisvalorisatie/implementatie op 4 niveaus in het versterken van
innovatiekracht
Individu:
gekwalificeerd
vitaal
creatief
ondernemend
leren
betatechniek
Maatschappij:
systeeminnovatie
Onderneming:
arbeidsverhoudingen
leercultuur
leerwerk-spaarleiderschap
regelingen
dialoog
Netwerken:
systeemfalen
open innovatie productie-,
shared value
organisatorische innovatie-,
soiale infrastructuur
innovatiekracht leerwerknetwerken
imago
informatiesystemen
co-creatie
cost-gain sharing
vraagsturing
kennisimplementatie
Allianties met bedrijven en stakeholders
Proeftuinen, cost-gain-sharing modelling
Kennisbank en best practices
Sneller, beter, iteratiever Innoveren
Grotere maatschappelijke en economische
toegevoegde waarde
Figuur 1:
Pagina 7 van 14
Roadmap ‘versterken menselijk kapitaal en sociale innovatie’
4
Knowledge push, demand pull
Door de samenwerking tussen NWO (fundamentele kennis), TNO (toegepaste kennis) en Syntens
(praktijkkennis) in de roadmap beogen we een tweerichtingsverkeer tot stand te brengen tussen praktijk,
toegepast onderzoek en fundamenteel onderzoek en vice versa, hetgeen tevens een innovatie in
programmering betekent. Een tweerichtingsverkeer eveneens vanuit het oogpunt van innovaties in gammakennisontwikkeling en technologische kennisontwikkeling. Want ook nieuwe inzichten in de psychologie of
economie vinden nog maar geringe weerklank in de praktijk van alledag in bedrijven en in beleid. NWO, TNO en
Syntens ontwikkelen deze roadmap daarom gezamenlijk, elk met hun specifieke en aan elkaar gerelateerde
positie in de kennisketen rondom menselijk kapitaal en sociale innovatie, vanaf fundamenteel onderzoek tot en
met praktijktoepassing. Bij alle drie staat het verbinden van technologische en sociale innovatie centraal en alle
drie hebben ze een uitgebreid netwerk in bedrijven. Binnen de samenwerking is sprake van een sterke
vraagsturing vanuit de praktijk van bedrijven en partijen die een rol spelen in het daadwerkelijk versterken van
het menselijk en sociale kapitaal van netwerken van bedrijven (zie figuur 2).
Figuur 2:
Vraagsturing en kennisimplementatie/valorisatie door samenwerking
NWO, TNO en Syntens
kennisimplementatie
vraagsturing
NWO
TNO
Syntens
Allianties met bedrijven en stakeholders
Proeftuinen, cost-gain-sharing modelling
Kennisbank en best practices
5
Sneller, beter, iteratiever Innoveren
Grotere maatschappelijke en economische
toegevoegde waarde
Roadmap ontwikkeling versterken menselijk kapitaal en sociale innovatie
Ambitie samenwerking
De roadmap ‘menselijk kapitaal en sociale innovatie’ beoogt het verbindingsstuk te zijn tussen enerzijds de
Innovatiecontracten en TKI’s en anderzijds de Human Capital Agenda’s. Sociale innovatie is daarbij het
breekijzer (en het cement) om te komen tot een daadwerkelijke en substantiële versterking van de
innovatiekracht van het Nederlandse bedrijfsleven en valorisatie van kennis. Het is de ambitie van de
samenwerking tussen NWO, TNO en Syntens om hier aantoonbaar aan bij te dragen door:
• Nieuwe verbindingen tot stand te brengen tussen topsectoren (op basis van de innovatiecontracten
en de Human Capital Agenda’s) rond de versterking van menselijk kapitaal en sociale innovatie en
hiermee hun impact aantoonbaar te vergroten.
Pagina 8 van 14
Roadmap ‘versterken menselijk kapitaal en sociale innovatie’
•
•
Het tweerichtingsverkeer te versterken tussen kennisimplementatie/valorisatie en vraaggestuurd
onderzoek.
Hiertoe met stakeholders een PPS- programma tot stand te brengen van 5-10 miljoen per jaar.
De roadmap sluit aan op de ambities van het nieuwe innovatiebeleid: versterking van het
concurrentievermogen van het bedrijfsleven door middel van innovatie. We noemen een vernieuwing pas een
innovatie, als het met succes wordt toegepast. Hierdoor komt er een nadruk te liggen op de verbetering van
valorisatieprocessen en op de daadwerkelijke implementatie van vernieuwing. Hiervoor is sociale innovatie het
middel en is de krachtige ontwikkeling van menselijk kapitaal een noodzakelijke voorwaarde.
6
Verdere invulling aan roadmap in 2012
Gedurende 2012 zullen op basis van de voorliggende roadmap de activiteiten worden geconcretiseerd. Dit zal
mede gedaan worden op basis van consultaties binnen de topsectoren en de mogelijkheden van publiekprivate samenwerkingen.
De volgende activiteiten worden daarbij voorzien:
1
Werkconferentie programmaleiders NWO, TNO en Syntens
a. April 2012
b. Accent op uitwerking gedeelde begrippen MKSI
c. Uitwerking thema’s in vier niveaus
d. Formuleren uitdagingen voor innovatiecontracten/topsectoren
2
Werkconferentie: topsectoren en MKSI
a. Mei/juni 2012
b. Welke topsectoren en innovatiecontracten bieden kansen voor MKSI
c. Accent op MKB vertegenwoordigers
d. Levert input voor Business Plan
3
Business Plan MKSI
a. Juni/juli 2012
b. Explicitering van gezamenlijk programma van NWO, TNO en Syntens
c. Keuze voor thema’s die sector overstijgend zijn
d. Keuze van enkele sectorspecifieke speerpunten
e. Uitwerking consortiumvorming en publiek-private samenwerkingsmogelijkheden
4
Invulling programma met projecten
a. Augustus/september
b. Periodiek overleg met innovatiecontractpartners
c. Nationale en Internationale onderzoek agenda
d. Sectorale en regionale matchmaking PPS-en
5
Ontwikkeling MKB loketfunctie
a. Mogelijk aanhaken bij Ondernemingsplein i.o.
Pagina 9 van 14
Roadmap ‘versterken menselijk kapitaal en sociale innovatie’
7
Indicatie financiële middelen
De roadmap menselijk kapitaal en sociale innovatie is een programma in ontwikkeling. Definitieve afspraken
over de inzet van financiële middelen moeten nog worden vastgelegd. Op basis van de lopende activiteiten en
voornemens voor de volgende jaren komen we tot het volgende overzicht.
NWO:
2012-2015
Meerjarig programma Onderwijs-Arbeidsmarkt-Sociale Innovatie: 1,5 mio
TNO:
2012
Vraaggestuurd Programma Duurzame Arbeidsproductiviteit: 150 keuro
Reeds gestarte PPS projecten passend binnen de roadmap: 0,5 mio (EL&I cofinancieringsregeling ).
2013-2015 (per jaar):
Vraag gestuurde Programma(s) 600 keuro
Enabling Technology Programma Gedrag en Innovatie van TNO 250 keuro
PPS projecten passend binnen de roadmap: 0,5 mio (ELI cofinancierings regeling)
TNO/MKB (PPS) regeling in samenwerking met Syntens 250 keuro.
Syntens:
2012-2015
programma Sociale Innovatie (per jaar): 1,5 mio.
In aanvulling nog het volgende.
De overdracht van de Kennisbank sociale innovatie door TNO (penvoerder, projectleider), Syntens en INSCOPE
is voor 2012 gefinancierd, onder andere door een overdrachtssubsidie van het NCSI van 41 keuro. De bijdrage
van Syntens is 24 dgn/jaar. Van TNO 50 keuro/jr. Van INSCOPE 43 dagen/jr. Deze financiering zal voor de jaren
na 2012 opnieuw moeten worden bezien.
Pagina 10 van 14
Roadmap ‘versterken menselijk kapitaal en sociale innovatie’
Bijlage 1: Bijdragen van NWO, TNO en Syntens aan de Roadmap
NWO
Achtergrond
In samenhang met, en ondersteunend aan, de economische topsectoren heeft NWO een Sociale Infrastructuur
Agenda opgesteld (zie voor meer informatie de website). De agenda richt zich op het in samenhang
onderzoeken van maatschappelijke systemen als onderwijs & arbeidsmarkt, sociale zekerheid, veiligheid, en
bestuur. Het doel is om complexe sociale ontwikkelingen te doorgronden, en vervolgens concrete
aanknopingspunten te bieden voor het omgaan met kansen, dreigingen en risico’s die uit deze ontwikkelingen
voortkomen. Op deze wijze kan een aanzienlijke bijdrage geleverd worden aan de oplossing van urgente
maatschappelijke opgaven, evenals aan het functioneren van de topsectoren. Voor de pijler Onderwijs &
Arbeidsmarkt heeft NWO samenwerking gezocht met TNO en Syntens, wat heeft geresulteerd in deze roadmap
voor Menselijk Kapitaal en Sociale Innovatie.
Thema’s
Wetenschappelijk onderzoek is voedend voor alle vier de niveaus van het versterken van innovatiekracht. Voor
NWO is het derde innovatieniveau, innovatieve ketens/netwerken, het uitgangspunt van het
onderzoeksprogramma. NWO werkt hierin samen met TNO, Syntens en TIER. Thema’s die rechtstreeks
aansluiten op dit innovatieniveau zijn de ‘aansluiting van school en baan’, ‘de transitie van non-participatie
naar een baan’ en ‘mobiliteit op de arbeidsmarkt’. De focus ligt daarbij niet alleen op uitkomsten voor de
arbeidsmarkt, maar ook met het vierde innovatieniveau (het systeem), waaronder bijvoorbeeld de
gezondheidseffecten en het effect op sociale voorzieningen vallen. Vanuit de samenwerking met TNO, Syntens
en INSCOPE wordt ook de link gelegd met de eerste twee niveaus van het versterken van innovatiekracht,
waarbij de focus ligt op flexibel organiseren op individueel en ondernemingsniveau. Dit leidt tot een
onderzoeksprogramma dat dekkend is voor de roadmap Menselijk Kapitaal en Sociale Innovatie door zowel de
koppeling van de bovengenoemde vier thema’s als de koppeling in de innovatieketen met TNO en Syntens.
Activiteiten
NWO heeft 1,5 miljoen euro beschikbaar gesteld voor een meerjarig onderzoeksprogramma op het gebied van
Onderwijs & Arbeidsmarkt. Er zal een call plaatsvinden waarin universiteiten, samen met private en/of publieke
stakeholders, onderzoeksprojecten kunnen indienen die in competitie worden beoordeeld. In samenwerking
met TNO, Syntens en andere stakeholders zal door middel van vraagsturing de nadere voorwaarden van het
NWO-programma worden uitgewerkt. De onderzoeksresultaten worden ingebed in één van de negen
topsectoren. Specifieke pilots zullen worden opgezet voor de topsectoren Logistiek, Creatieve Industrie,
Energie en AgroFood/Tuinbouw. Het benutten van kennis door gebruik te maken van de gehele innovatieketen
is één van de speerpunten van het NWO-onderzoeksprogramma.
Pagina 11 van 14
Roadmap ‘versterken menselijk kapitaal en sociale innovatie’
TNO
TNO ontwikkelt met maatschappelijke partijen kennis voor het brede veld van Arbeid en Innovatie. Doelstelling
hierbij is veilig en productief werk(en) voor zo veel mogelijk mensen ten bate van een duurzame welvaart en
sociale samenhang. Het verbinden van mensen en kennis om technische én sociale innovaties te creëren staat
hierbij centraal. Wij richten ons op het ontwikkelen van valide en evidence based interventies, die bij verdere
uitrol over Nederland bijdragen aan deze doelstelling. TNO is één van de weinige spelers in Nederland en de EU
die arbeidsvraagstukken adresseert vanuit alle invalshoeken: vanuit arbeidsomstandigheden, arbeidsinhoud,
arbeidsorganisatie én technologie. TNO heeft vier aandachtsgebieden geformuleerd: duurzame inzetbaarheid,
veilig omgaan met innovatieve stoffen en technologieën, inzetbaarheid en sociale cohesie, duurzame
arbeidsproductiviteit.
Reeds voorziene activiteiten
Overdracht en uitbouw van Kennisbank Sociale Innovatie (NCSI), door TNO, Syntens en INSCOPE.
Beleidsexpedities Sociale Innovatie in geselecteerde topsectoren. MVO Nederland m.m.v. TNO en Syntens.
Verdere ontwikkeling van monitoring en indicatoren voor innovatiekracht, menselijk kapitaal en sociale
innovatie, onder meer op basis van NEA (werknemers) en WEA (werkgevers) surveys van TNO en koppeling
van diverse databestanden.
Ketenoptimalisatie en –innovatie in de sector HTSM
Risk Govennance in de sectoren Chemie en Energie
Arrangementen
Co-financieringsregeling (TNO)
Het TNO cofinancieringsprogramma biedt aantrekkelijke mogelijkheden voor bedrijven om innovaties tot stand
te brengen door aan te sluiten bij kennisontwikkeling van TNO. Deelnemende bedrijven kunnen hun
strategische kennispositie versterken en daarmee hun concurrentiekracht. TNO houdt de kennisbasis actueel
en aangesloten bij de behoeften van het Nederlandse bedrijfsleven. Onderzoeksprojecten worden uitgevoerd
door onderzoekers van TNO in nauwe samenwerking met de co-financierende partij. Projecten worden
gefinancierd door TNO o.b.v. de rijksbijdrage EL&I binnen drie verschillende categorieën: fundamenteel
onderzoek (categorie. 1: 10%), industrieel onderzoek (categorie 2: 25%), en experimentele ontwikkeling
(categorie 3: 50%). Onder specifieke voorwaarden kan 50% van de inbreng van de co-financier in kind worden
voldaan door detachering van personeel van de co-financier.
TNO-MKB regeling
Voor de overdracht van bestaande kennis aan groepen MKB bedrijven is er de TNO-MKB regeling. Bij de
zogeheten TechnologieClusters gaat het vaak om bedrijven die kampen met soortgelijke uitdagingen en die
gezamenlijk onder leiding van TNO experts tot oplossingen komen. Bij zogeheten Branche InnovatieContracten
gaat het om het oplossen van op branche niveau geagendeerde en door bedrijven gedragen vraagstukken.
Pagina 12 van 14
Roadmap ‘versterken menselijk kapitaal en sociale innovatie’
Sterk aan de Roadmap gerelateerde lopende PPS projecten
Innovatieve werkomgevingen:
-Kameleon
-EZ-Zie
-Leren en presteren op de werkplek
Innovatieve medewerkers:
-Vakman Nieuwe Stijl
-Mentaal Pensioen
-Happy Worker Game
Innovatieve bedrijven
-Dashboard Het Nieuwe Werken
-Sustainable Performance
-De innovatie Katalysator
Innovatieve netwerken
-Zorginnovaties in proeftuinen
-Het Nationale InzetbaarheidsPlan (NIPlan)
-Vakman Nieuwe Stijl
Procesinnovatie
-8 TechnologieClusterprojecten rondom proces- en werkplek innovatie
Pagina 13 van 14
Roadmap ‘versterken menselijk kapitaal en sociale innovatie’
Syntens
Wat kan Syntens Innovatiecentrum betekenen?
Sociale innovatie kan worden vergeleken met de opkomst van het internet 15 jaar geleden. Dit was toen een
thema waar (terecht) veel van werd verwacht, maar waar zowel overheden, kennisinstellingen en individuele
ondernemers zoekende waren van wat het concreet voor hen kon betekenen. Syntens heeft een unieke rol in
de innovatiemarkt door onafhankelijke interventies te kunnen plegen op alle 4 de Sociale Innovatie niveaus en
het leggen van Nieuwe Verbindingen om zo de markt in beweging te krijgen richting meer welvaart en welzijn.
Syntens creëert daarmee olievlekken in het grotere economische en maatschappelijke speelveld. Syntens heeft
een ruime ervaring in het voorlichten en adviseren van het MKB over sociale innovatie en is er van overtuigd
dat harde- en zachte innovatie hand in hand moeten gaan voor duurzaam succes. Om het onderwerp
bespreekbaar en hanteerbaar te maken richting het MKB beschikt Syntens over een uitgebreid
instrumentarium van workshops, scans en praatplaten.
Syntens werkt voor diverse overheden – EU, Ministeries SZW, EL&I (waaronder topsectoren), VWS, OCW en
aantal provincies – die beleid ontwikkelen ten aanzien van sociale innovatie (ook wel vitale organisatie, het
nieuwe werken of organisatie-innovatie genoemd). Verder is Syntens partner van het Nederlands Centrum
voor Sociale Innovatie (NCSI), dat in maart haar werkzaamheden stopt en zal overdragen naar Syntens en TNO.
Core business van Syntens is het mobiliseren van het MKB en deze individueel of in clusters te begeleiden in
trajecten op het terrein van sociale innovatie.
Wat levert dit op?
Steeds vaker blijkt dat beleidsontwikkeling een proces is waar overheden vanuit diverse departementen of
disciplines krachten moeten bundelen. De complexiteit van de maatschappij vraagt niet alleen van het
bedrijfsleven om nieuwe manieren van organiseren, maar ook dat overheden vanuit verschillende disciplines
samenwerken en tot vernieuwende beleidsinitiatieven komen. Dit dan weer in continue verbinding met
(MKB)bedrijfsleven en kennisinstellingen. Syntens Innovatiecentrum kan MKB-ondernemers bereiken en
uitdagen om tot slimme oplossingen te komen voor beleidsissues op terreinen als zorg, veiligheid, mobiliteit en
onderwijs.
Syntens is in staat om, door middel van interventies in het MKB, de impact van Sociale innovatie te vergroten,
niet alleen op individu en bedrijfsniveau, maar vooral ook op markt/keten en maatschappijniveau. Syntens
creëert beweging die, als steentje in de vijver, tot grotere bewegingen in de markt leiden met impact op
welvaart en welzijn in de regio en in Nederland. Daarbij werkt zij samen met andere partijen in de markt als
brancheorganisaties en kennisinstellingen, voor en met MKB bedrijven.
Input voor beleid
Tijdens de uitvoering blijven wij in contact met de MKB-er, in zijn bedrijf. Dat geeft ons inzichten; in zijn
ambities, drijfveren, zijn drempels, zijn successen. Deze inzichten verzamelt Syntens en aggregeert dit naar
waardevolle input voor beleid. Het versterkt de aansluiting van beleid op de doelgroep. Bovendien meet
Syntens achteraf het effect van haar interventies, met effectmetingen. Ook dat geeft waardevolle inzichten op
geaggregeerd niveau. Heeft het wat opgeleverd? Bij welk soort bedrijven vooral? Wat betekent dat voor de
toekomst? Om vervolgens het beleid nog beter te kunnen richten. Deze inzichten en data kan de overheid
gebruiken om te komen tot nieuwe wet- en regelgeving of alternatieve maatschappelijke inrichting.
Pagina 14 van 14
Roadmap ‘versterken menselijk kapitaal en sociale innovatie’
Hoe doet Syntens dit?
Vanuit de rol van onafhankelijk interveniëren en het leggen van nieuwe verbindingen biedt Syntens activiteiten
aan die elkaar opvolgen en versterken in de innovatieketen, te weten: inspireren, bewust worden, activeren en
implementeren. Onze rol en aanbod verschilt per fase en wordt hierna beschreven. Het streven is steeds om de
impact daarbij zo groot mogelijk te maken, van bedrijfs-, naar markt-, naar maatschappijniveau (zie figuur 3).
Figuur 3: De verschillende activiteiten van Syntens, die de versnelling geven in de innovatieketen.
Inspireren
Voorlichting aan ondernemers in de keten en in topsectoren over nieuwe manieren van leidinggeven en
talenten inzetten (individuniveau), organiseren (organisatieniveau), samenwerken en nieuwe proposities
(netwerkniveau) en maatschappelijke toegevoegde waarde (maatschappijniveau).
Inspirerende voorbeelden van sociaal innoveren worden ingezet bij het inspireren en activeren van andere
bedrijven. Een van de manieren hiervan is het organiseren van de wedstrijd Slimste bedrijf van Nederland.
Bewust worden
Klankborden en het stellen van vragen aan ondernemers om te reflecteren en te ontdekken waarom er
behoefte is aan vernieuwing en waar deze (sociale) vernieuwingen zitten op alle 4 de niveaus.
• herdefiniëren van ambities
• herdefiniëren van talenten vanuit toegevoegde waarde
Activeren
Op ondernemerniveau helpen om een activeringsplan te maken ten einde beweging te creëren.
• Het herdefiniëren van rollen
• Het anders organiseren rond toegevoegde waarde en talenten
Daarnaast het organiseren van Leren-van-elkaar-kringen met koplopers en volgers om zo samen te leren en
nieuwe voorbeelden te creëren. Syntens kan tevens een rol spelen bij collectieve activiteiten in nieuwe
manieren van (transsectorale) samenwerking, clustervorming, co-creatie en het ontwikkelen van
leernetwerken op MBO-, HBO- en WO-niveau. Maar ook experimenten op terrein van invulling arbeidsrelaties,
duurzaam P&O-beleid of werken aan leercultuur. En Syntens ziet kansen om een innovatiefonds rond sociale
innovatie te ontwikkelen, in de markt te zetten en daar ondernemers naar toe te leiden.
Implementeren
Syntens richt zich niet op implementeren, maar gebruikt wel zijn netwerk en ervaring om weer goede
voorbeelden te traceren en zichtbaar te maken.