HOE KATTEN DE WERELD VEROVERDEN

HOE KATTEN DE WERELD VEROVERDEN
Uit: Het Nationaal Spreekbeurtenboek –Uitgeverij House of Books
HOE KATTEN DE WERELD VEROVERDEN
Op de wereld komen 23 soorten wilde katten voor. Zo leeft in Europa de
wilde boskat. Deze dieren kun je beter niet in huis halen. Ze zijn oersterk
en veel te wild. De kattensoorten die wel als huisdier geschikt zijn
stammen allemaal af van de wilde Egyptische kat. Dit dier werd ongeveer
vierduizend jaar geleden voor het eerst als huisdier gehouden. Voor de
Egyptenaren werden deze katten al snel heel belangrijke dieren. Dat
kwam, omdat zij graanschuren waren gaan bouwen. Het graan werd in
deze schuren bewaard voor de mensen die aan de piramides werkten. Die
waren vaak met tienduizenden tegelijk bezig, en daar moest elke dag flink
wat brood voor gebakken worden. De bewaarders van de graanschuren
hadden regelmatig last van enorme muizenplagen, tot ze merkten dat de
wilde Egyptische katten hier een goed wapen tegen waren. Ze gingen
deze katten fokken tot ze een kattensoort hadden die klein en dapper was,
en daarbij voor mensen een rustig karakter had. Zo ontstond de eerste
huiskat. Dit kattenras bestaat nog steeds, het is de Egyptische Mau.
DE HEILIGE KATTEN VAN EGYPTE
De katten stegen langzaam in aanzien. Ongeveer 1.000 jaar voor Christus
was de kat in Egypte een heilig dier geworden. De farao’s hielden katten
in hun paleizen en op veel muurschilderingen werden katten afgebeeld.
Wie een kat mishandelde kon op een zware straf rekenen. Zo werd een
soldaat die met zijn strijdwagen een kat overreed ter dood veroordeeld.
Als ergens een kat doodging, schoren de mensen als teken van rouw hun
wenkbrauwen af. Katten werden op speciale kerkhoven begraven. Prins
Tutmosis, de broer van farao Akhnaton, legde zijn dode kat in een
vergulde kistje en liet dat in de grafkamers van zijn broers’ piramide
bijzetten. Vlakbij de grote piramide van Cheops werd een kleine piramide
gebouwd, die als graf diende voor de 17 katten van deze farao.
De Egyptenaren dachten dat zij hun macht en voorspoed voor een deel
aan hun katten dankten. Zij zagen de katten als een soort geheim wapen.
Daarom was het streng verboden om katten naar andere landen te
brengen. In de havens aan de kust werd daar streng op gecontroleerd. Zo
kwam het de je overal in Egypte huiskatten zag lopen, die buiten Egypte
nergens voorkwamen. Tot in het jaar 30 voor Christus de Romeinen de
Egyptische vloot versloegen en het land innamen. Toen werd de huiskat
door hen naar Europa gebracht. Vanuit Rome kwam de huiskat al snel in
Griekenland en Spanje terecht. En ongeveer 150 jaar na Christus liepen er
ook in Engeland, België en het zuiden van Nederland huiskatten rond.
DE DUIVELSE KATTEN VAN EUROPA
Door de Romeinen werden de katten ook in Europa geliefde huisdieren.
Dit duurde ongeveer tot het jaar 400. Toen werden de Romeinse legers
door de Vandalen en andere volken aangevallen en werden ze terug naar
Rome gedreven. De meeste Romeinen namen hun katten niet mee, maar
lieten ze los. De katten zwierven rond kloosters en boerderijen, en werden
gebruikt voor de muizenjacht. Ze mochten de huizen niet meer in, maar
moesten in schuren, hooibergen of in de open lucht slapen. Zo kregen de
katten het langzaam steeds slechter. In Engeland maakten priesters hun
jassen van kattenvellen. En in Frankrijk werden Christenen die niet aan
de kerk van Rome wilden gehoorzamen ervan beschuldigd dat ze
duivelaanbidders waren, en dat die duivel aan hen verscheen in de
gedaante van een zwarte kat. Dit gebeurde rond het jaar 1100. De kerk
van Rome stuurde een leger naar het zuiden van Frankrijk. De soldaten
van de kerk vermoordden tienduizenden Katharen, zoals de
ongehoorzame Christenen zich noemden. De katten kwamen er ook slecht
af: ze werden met honderden tegelijk op houtvuren verbrand.
HOE KATTEN HUN SLECHTE NAAM KREGEN
Dit duurde honderden jaren. Katten werden door steeds meer mensen als
duivels en helpers van heksen en tovenaars gezien. Als ergens plotseling
mensen doodgingen, dachten hun buren niet aan een ziekte, maar aan
hekserij. Als bij iemand een kat op het dak van zijn huis was gezien en
een dag later ging zijn buurvrouw dood, dan was hij de pineut. Zo moest
een Engelse vrouw in 1582 voor de rechter komen omdat zij twaalf jaar
eerder vier pasgeboren katjes een dag in haar huis had laten slapen. Een
andere vrouw, mevrouw Waterhouse, werd zelfs ter dood veroordeeld. Zij
had een kat in huis gehaald, en daarna stierven eerst de koeien van haar
buren en vervolgens ging haar buurman dood. Volgens de rechter kwam
dat doordat zij de kat behekst had, en hij veroordeelde mevrouw
Waterhouse tot de brandstapel.
Dit soort dingen gebeuren nu gelukkig niet meer, maar volgens het
bijgeloof is een zwarte kat nog altijd een teken dat er onheil en narigheid
op komst is. En er zijn ook spreekwoorden waaruit blijkt dat een kat heel
lang als een onbetrouwbaar dier werd gezien. Zo betekent het
spreekwoord: ‘een kat in de zak kopen’ dat je een waardeloos ding
gekocht hebt. Een vrouw die een slecht humeur heeft noemen wij een
‘kattig’ mens. En iemand die ‘een kat uitdeelt’, is iemand die scherpe en
vervelende opmerkingen maakt.
DE EERSTE KATTENTENTOONSTELLING
Na het jaar 1750 worden er in de meeste landen geen heksenprocessen
meer gehouden. Daardoor durven mensen weer katten in hun huizen te
halen. Tegen de muizen, en voor de gezelligheid. In 1871 wordt in
Londen de eerste kattententoonstelling gehouden. Daar werden de
verschillende kattenrassen precies omschreven. Het aantal verschillende
kattenrassen was niet zo groot als nu. Het waren onder andere de Angorakat, de Perzische kat en de grijze Karthuizer-kat. De Egyptische Mau
gold toen niet als echt kattenras. Dat is vreemd, want alle kattensoorten
van de wereld stammen van deze dieren af. Pas in 1968 werd besloten dat
de Egyptische Mau een echt kattenras was. Van toen af mochten deze
katten meedoen aan tentoonstellingen en kattenshows.
DE KATTEN VAN HET VERRE OOSTEN
Rond het jaar 400 na Christus kwamen de eerste katten in China en Azië
terecht. Waarschijnlijk zijn zij meegekomen met de karavanen die langs
de Zijderoute naar China reisden. In Azië ontstond een heel apart
kattenras: de Siamese kat. Toen deze katten voor het eerst in Engeland op
een kattententoonstelling te zien waren, schrokken veel mensen zich een
hoedje. Ze vonden deze lichtgrijze kat met zijn spitse snuit en felblauwe
ogen een dier uit een nachtmerrie. Maar al snel werden deze slanke katten
heel geliefd. Momenteel komt deze raskat overal ter wereld voor.
Een merkwaardig kattenras is de Birmaanse kat. Dit ras dook plotseling
op, rond het jaar 1920. Daarvoor had nog nooit iemand van deze dieren
gehoord. De man die deze langharige katten met witte voeten naar een
tentoonstelling stuurde was een graaf uit Frankrijk. Volgens zijn verhaal
kwamen de dieren uit de bossen van Birma. Daar werden ze door
monniken in een tempel gehouden, omdat het heilige dieren waren. Dat
kwam omdat duizend jaar geleden een generaal die de tempel verdedigde
door de vijand gedood werd. Toen hij neerviel, sprong zijn kat bovenop
hem. Deze kat heette Sinh, en hij bleef zeven dagen op zijn dode baasje
zitten. Sinh weigerde om te eten en te drinken, en stierf van honger en
dorst. Toen hij doodging, zagen de monniken dat zijn voetjes wit
geworden waren. En die witte voetjes bleven alle katten voortaan houden.
Dit is een mooi verhaal, maar waarschijnlijk is het verzonnen. Sommige
kattenfokkers denken dat de Franse graaf deze katten zelf heeft gefokt, en
dat hij het verhaal over de witte voetjes en de dode generaal erbij heeft
verzonnen om het mooier te maken.
DE VRIENDSCHAP TUSSEN KATTEN EN MATROZEN
Toen Columbus in 1492 Amerika ontdekte, had hij een scheepskat aan
boord. Dat was al eeuwenlang een gewoonte waar matrozen uit alle
Europese landen zich aan hielden. Deze gewoonte stamt uit het oude
Egypte. De matrozen uit die tijd wilden niet uitvaren zonder een kat aan
boord. Zij geloofden dat een scheepskat hen tegen storm en schipbreuk
zou beschermen, en dat een schip zonder kat jammerlijk zou vergaan. De
schepelingen uit de tijd van Columbus hadden een eenvoudiger reden om
een kat aan boord te nemen. De scheepskat had tot taak om de ratten en
muizen te vangen, die anders de voedselvoorraad zouden aanvreten. En
een aangevreten stuk scheepsbeschuit, dat naar muizenpies stinkt en waar
ook nog een muizenkeutel op ligt, dat eet voor een matroos niet prettig.
Een aantal scheepskatten kwam in Amerika aan land terecht. Daar
verspreidden de dieren zich snel. Toen na het jaar 1700 steeds meer
Engelsen, Fransen en Nederlanders in Noord-Amerika gingen wonen
namen die vaak katten mee. Tegenwoordig leven er in Amerika net
zoveel katten als in Europa, terwijl deze dieren daar 500 jaar geleden nog
helemaal niet voorkwamen.
KATTEN ZITTEN OVERAL
Het kwam nogal eens voor dat de scheepskat in een vreemde haven
ontsnapte. Of dat de bewoners van een pas ontdekt eiland goud en
sieraden voor een kat boden. Zo verspreidden de katten zich langzaam
over alle eilanden van de wereld. Ze komen voor op grote eilanden als
Australië, Tasmanië en Nieuw-Zeeland. Maar ook op kleine, onbewoonde
eilandjes bij de Zuidpool leven katten. Die zijn ooit meegekomen met de
walvisvaarders, die op deze eilandjes de gevangen walvissen slachtten.
De walvisvangst is nu verboden, en de eilandjes worden alleen nog af en
toe door biologen en onderzoekers bezocht. De katten zitten er nog
steeds. Ze voeden zich met jonge pinguins en zeemeeuwen. Voor
zeldzame diersoorten is het weleens schadelijk als er katten op een eiland
terecht komen. Zo is op een eilandje bij Nieuw-Zeeland het zeldzame
Stephens-winterkoninkje uitgeroeid door de kat van de vuurtorenwachter.
En in het beroemde natuurgebied van de Galapagos-eilanden worden de
zeehagedis en de Galapagos-aalscholver door verwilderde katten
bedreigd.
KATTEN IN DE KUNST
Katten zijn eigenwijs, en gaan het liefst hun eigen gang. De meeste katten
hebben dan ook een hekel aan kunstjes leren. Je ziet ze daarom bijna
nooit in circussen optreden. Ook in televisieseries doen bijna nooit katten
mee. We kennen dolfijnen als Flipper, honden als Lassie en Rin-Tin-Tin,
paarden als Trigger en Mr. Ed, en natuurlijk Clarence, de schele leeuw uit
de tv-serie ‘Daktari’. Toch zijn er veel kunstenaars die van katten houden.
Er zijn honderden schrijvers die gedichten en verhalen over katten
schreven. Er zijn veel schilderijen waarop katten staan afgebeeld. Er zijn
liedjes over katten en er is een heel leuke kattenfilm, ‘Minoes’. Maar het
beroemdst is de musical ‘Cats’. Deze musical gaat over het Grote
Kattenbal, dat elk jaar op een verlaten autosloperij wordt gehouden. Voor
het bal begint vertellen en zingen de belangrijkste katten over wat ze in
hun leven hebben meegemaakt. Grizelda, Rum-Tum-Tugger en Oude
Deuteroneus hebben de hoofdrollen, en worden door mensen gespeeld.
Deze musical is tientallen jaren aan één stuk in Londen opgevoerd. Er is
een Nederlandse uitvoering van geweest, maar ook een Duitse, een
Deense, een Franse, een Italiaanse, een Spaanse en ga zo maar. door. Het
is een van de meest succesvolle musicals die ooit zijn gemaakt. Zo
hebben eerst de echte katten de wereld veroverd, en daarna deed de
musical ‘Cats’ het nog eens over!