Onderzoek en diagnostiek van plantschadelijke

Onderzoek en diagnostiek van
plantschadelijke organismen in
ILVO
Martine Maes
Eenheid Plant
www.ilvo.vlaanderen.be
Beleidsdomein Landbouw en Visserij
Plantenteelt
! beheersing van ziekten en plagen !
IPM 2014

verschillende beheersingstechnieken

methodes en combinaties van methodes
minst nadelig voor milieu
grootst mogelijke specificiteit voor de ziekteverwekker / plaag
! Nood aan kennis !
1. Over schadelijke organismen zelf
welke waardplanten / dragerplanten
actueel voorkomen in onze teelten
algemeen aanwezig of insleep / insleeproutes
mogelijke impact (beperkt of epidemie + schade)
factoren die graad van aantasting beïnvloeden
2
De 5 expertises / disciplines
Onderzoek & diagnostiek
3
ILVO, Plant - Gewasbescherming
Extra sterkte : over de disciplines heen
bladluizen beheersen om viroiden-verspreiding tegen te
gaan
bezorgdheid over verspreiding vanuit sierteelt
naar tomaat… (Solanaceae)
kevers als vectors voor schadelijke nematoden
Monochamus - Bursaphilenchus
in dennenhout
4
Plantenteelt
! Nood aan kennis !
1. Over schadelijke organismen zelf
2. Hoe beheersen (~ IPM)
 voorkómen
 genezen
Inzet op preventie
 Insleep voorkomen
 Uitbreiding / epidemie / schade voorkomen
5
Inzet op preventie
Insleep voorkomen
(potentieel) bijzonder schadelijke organismen
quarantaine organismen voor de EU
Geen eiland
uitgebreid wereldwijd verkeer van plantenmateriaal, toerisme, hobbyisten
vrij verkeer binnen de EU
Expertgroepen
Overleg – status – PRA
methoden om accuraat en tijdig te onderscheppen
Nationaal ReferentieLaboratorium - Plantengezondheid
Onderzoek: technieken om betrouwbaar te
identificeren
op te sporen
insleeproutes te identificeren
6
Inzet op preventie
 Insleep voorkomen
van (potentieel) bijzonder schadelijke organismen
quarantaine organismen voor de EU
op te sporen
insleeproutes identificeren - specifieke stammen onderscheiden / traceren
7
Plantpathogene bacteriën
netwerken in de EU
EPPO expert groups
European Association of Phytobacteriologists
ERA-net for phytosanitary research
coördinator barcoding quarantine bacteria
Belgian Network for phytobacteria
Partner in different COST actions
COST 873
Inzet op preventie
 Insleep voorkomen
Uitbreiding / epidemie / schade voorkomen
Vbn ILVO onderzoek:
*Keuze van het gewas
– verschillende resistentie-niveau’s in bestaande assortiment
*Gerichte resistentieveredeling
- Azalea genen betrokken bij afweer tegenover weekhuidmijt
*Biologische controle
*Teelttechniek
9
Inzet op preventie
Biologische controle
Een schadelijk organisme beheersen met een ander organisme
! Sterkte: interdisciplinair !
Complex gegeven
schadelijk
organisme
controle
organisme
plant
(plant –omgeving)
10
Inzet op preventie
Biologische controle
Aardbeiteelt
! Voeding
! Pesticidenproblematiek
! Chemische bestrijding vruchtrotschimmels
schadelijk
organisme
controle
organisme
plant
(plant –omgeving)
11
Inzet op preventie
Biologische controle
Aardbeiteelt
vruchtrotschimmels
(moleculaire methode)
1. opbouw van de schimmelpopulatie op bladeren - !zonder symptomen
2. is infectiebron voor vruchten - onrijp & rijp
schadelijke
schimmels
12
Inzet op preventie
Biologische controle
Aardbeiteelt
vruchtrotschimmels
strategie: hoe opbouw inoculum tegengaan ?
Bezetting van bladoppervlak met
bacteriën
schimmels
gisten
13
Inzet op preventie
Biologische controle
Aardbeiteelt
vruchtrotschimmels
hoe opbouw tegengaan ?
onderzoek:
aardbeibladeren en onrijpe vruchten dragen
specifieke gisten
! aanwenden om plant-oppervlakte te bezetten &
concurrentie met rotschimmels
! extra : resistent tegen courante fungiciden
! gecombineerd / geïntegreerd gebruik !
14
Inzet op preventie
Biologische controle
appelteelt
! bestrijding wollige bloedluis
schadelijk
organisme
15
Inzet op preventie
Biologische controle
appelteelt
! bestrijding wollige bloedluis
één van de belangrijkste plagen in appelboomgaarden
resulteert
in oogstverlies (besmeurde, kleinere vruchten)
in een vervormingen (kankerweefsel)
in verzwakking van de bomen
schadelijk
organisme
16
Inzet op preventie
Biologische controle
appelteelt
! bestrijding wollige bloedluis !
Entomopathogene nematoden (EPN) zijn natuurlijk voorkomende
parasieten van insecten
Worden met succes ingezet in diverse kas- en openluchtteelten
worden getest tegen eikenprocessierups, koolvliegen/rupsen in
bloemkool, trips in prei
onderzoek:
verschillende nematodensoorten testen tegenover bloedluispopulaties
laboratorium
gecontroleerde plantentesten
open lucht
17
Inzet op preventie
Biologische controle
Complexe interactie
3 spelers
4 spelers
EPN
wollige bloedluis
+
appelboom
18
Nematoden die insecten/larven afdoden
Nematode dringt
insectenhaemoceel binnen langs
natuurlijke openingen of cuticula
Nematode geeft
bacteriën af
Nematoden
localiseren
insect
! Bacteriën
produceren
antibiotica en
toxinen !
Nematoden
verlaten kadaver
Bacteriën
koloniseren
juvenile
nematoden
Dood
insecten
Nematoden
vermeerdering
Inzet op preventie
Biologische controle
Complexe interactie
wollige bloedluis
EPN
+ bacterie
appelboom
20
Inzet op preventie
Gewasbescherming en teelttechniek
Bodembeheer
21
Bodembeheer - waarom
bodem/substraat
plant
plant-geassocieerde biologie
(pathogenen)
Invloed op ziekteweerbaarheid
bodembeheer
Boomziekten: blijvend veel vragen
Vooral indien:
over vóórkomen
over juiste oorzaak
over hoe voorkómen
weinig agressieve ziekteverwekker
aanwezig maar zelden ziekte
indien ziekte – dan toch belangrijke impact
wat is de trigger?
speculaties
klimaat
straling
pollutie
? bodem ?
23
Watermerkziekte in wilg
Watermerkziekte in wilg
Ziekteverwekker =
bacterie Brenneria salicis
 Tast het hout aan
geen watertransport
uitdroging
 Verloop van de epidemie
niet gekend
 Bs aanwezigheid is niet
voldoende om ziekte te
hebben
“other yet unknown
factors are needed for
disease”
25
Watermerkziekte in wilg
Ontwikkelde methoden
26
Watermerkziekte in wilg
conclusies
1. Bs is algemeen aanwezig in wilg en andere boomsoorten
regel = aanwezig in gezonde bomen
dus ziekte is niet het gevolg van Bs infectie
geen nut van ‘ziekte-vrije’ soorten te selecteren/planten
2. Bs bevordert wilg-groei en chlorofiel conc
Bs is een hout-endofiet !
3. Bs zit in het houtsap - circuleert
4. Houtsap wilg varieert in samenstelling gedurende het jaar
5. Rijke N-bodem geeft zeer rijk houtsap voor Bs
6. Najaar:
hoge Bs concentraties
Bs maakt cellulase
houtsap-transport stopt
cellulase tast houtvaten aan (pits)
Bodem - N
als trigger voor de ziekte
27
Bodembeheer - waarom
bodem/substraat
plant
plant-geassocieerde biologie
(pathogenen)
Invloed op ziekteweerbaarheid
Boomziekten
Geval :
nieuwe introductie / verspreiding van nieuwe (stam) ziekteverwekker
en agressief
en gevoelige waardplant
duidelijke relatie tussen aanwezigheid pathogeen en ziekte/afsterven
minder trigger / duidelijke invloed omgevingsfactoren
29
bodembeheer
Boomziekten
Voorbeelden
Ophiostoma en olmenziekte
Phytopthora ramorum en ‘sudden oak death’
Chalara fraxinea en essensterfte
30
Phytophthora ramorum/kernoviae
31
Chalara fraxinea
Chalara fraxinea
• Historie
-1990 in Polen
- identificatie van het organisme(Kowalski, 2006)
-Verspreiding in Europe
DE(2007)
FR (2008)
Boomziekten
Geval :
duidelijke relatie tussen aanwezigheid pathogeen en ziekte/afsterven
minder trigger / duidelijke invloed omgevingsfactoren
? gerichte duurzame beheersing van de ziekteverwekker ?
? In bomen ?
? resistente soorten / variëteiten / klonen
? resistentieveredeling
34
Plant – Gewasbescherming – wetenschappelijke staf
Wetenschappelijk directeur
Martine Maes
Bacteriologie
Evelien Adriaenssens
Bart Cottyn
Elena Gavrila
Annemie Hoedekie
Sofie Rombouts
Inge Van der Linden
Joachim Vandroemme
Johan Van Vaerenbergh
Entomologie/acarologie
Hans Casteels
Johan Witters
Nick Berkvens
Mycologie
Nematologie
Jane Debode
Bjorn Gehesquière
Kurt Heungens
Kris Van Poucke
Nick Berkvens
Nicole Damme
Nicole Viaene
Lieven Waeyenberge
Wim Wesemael
Virologie/phytoplasmas
Kris De Jonghe
Mathias De Bakker
Ziekteweerbaarheid in planten
Jane Debode
+ 25 gespecialiseerde technici
diensten
Nationaal ReferentieLaboratorium – Plantengezondheid
Communicatie Annemie Hoedekie
Diagnosecentrum voor Planten
Qualiteitscoordinator Lutgart De Wael
35